SUMMARUM.

Generationem art i aliquando fieri a casu praeter intentionem artificis, ut contingit etiam in generatione naturali. Item ab arte fieri species, id est, ideas quarumcumque rerum, et explicatur quomodo haec sint principia generationis, et quod in generatione artis, principium ad intra et ad extra, sumitur opposito modo: quae omnia optime explicat, et quomodo ultimum in intentione, est primum in executione, et e contra.

Harum autem quaedam fiunt a casu et a fortuna, similiter ut in factis a natura. Quaedam enim et illic eadem et ex spermate fiunt et sine spermate. De his quidem igilur posterius perscrutandum.

a

. Ponit quoddam notandum circa generata ab arte, dicens quod harum , scilicet generationum quae fiunt ab arte, quaedam fiunt a casu et

a fortuna, quando scilicet artifex intendit aliquem finem, et evenit alius finis praeter intentionem suam. Unde cum aliquis intendit se confricare, et ex hoc praeter ejus intentionem evenit sanitas, hoc fit a casu, ut dicetur infra, et hoc similiter contingit in arte, si cut in factis a natura. Virtus enim seminis assimilatur arti, ut dicetur infra. Illic enim, scilicet, in factis a natura quaedam eadem fiunt a natura et sine spermate, et tunc dicitur fieri a casu: de his qui dem igitur perscrutandum est posterius, scilicet in hoc capite eodem.

Sed. occurrit dubium, quomodo dictum Philosophi verum sit, scilicet quod generata sine spermate, puta per putrefactionem, sint generata a casu: videtur quod non, nam aliqua generata sine spermate sunt naturalia et per se, ut etiam vult Commentator 11. hujus, cap. 18. Respondeo, quod nihil prohibet aliquam generationem esse per se, et esse casualem, et per accidens, relatam ad diversas causas.Exemplum, sanitas generata ex confricatione praeter intentionem confricantis, si referatur ad naturam regitivam corporis, non evenit per accidens, nec a casu, sed est per se intenta; sed relata ad intentionem confricantis evenit per accidens, et a casu, sicut etiam dictum fuit, 6. hujus cap. de Ente per accidens. Similiter in proposito, generatio alicujus animalis generati sine spermate, puta ex putrefactione, si referatur ad causam particularem, evenit per accidens et a casu nam calor qui est in putrefacta non intendit naturaliter generatio nem talis animalis, quemadmodum intendit virtus quae est in spermate: sed relata ad causam universalem, quae est virtus caeli, et regitiva omnium quae fiunt naturaliter hic inferius, non evenit a casu, sed est per se intenta. Nam de intentione universalis causae est, ut omnes formae quae sunt in potentia materiae, ad actum deducantur: recte igitur Philosophus comparat ea quae ab arte fiunt his, quae a natura generantur. Deinde cum dicit :

Ab arte vero fiunt quorumcumque species est in anima; speciem autem dico quod quid erat esse cujusque et primam substantiam. Etenim contrariorum modo quodam eadem species; privationis enim substantia quae substantiae est opposita,ut sanitas infirmitatis; illius enim absentia ostenditur infirmitas, sanilas autem, quae est in anima, ratio est in scientia

Exequitur de generatione artificiali, ostendens modum talis generationis, maxime quantum ad principium effectivum, quia de materiali jam dixit. Circa quod duo facit : quia primo describit quid sit principium activum in tali generatione. Secundo ostendit quando a tali principio fiat generatio artis. Secunda ibi: Fit itaque sanitas. Dicit ergo, quod ab arte fiunt quorumcumque species, id est, exemplar, est in anima, scilicet artificis. Et subdit, speciem autem dico, quod quid erat esse et primam substantiam cujusque, scilicet artificiati. Et addit quod modo quodam est eadem species contrariorum, scilicet in anima. Etenim pro quia, substantia, id est species privationis est eadem substantiae, id est, speciei, quae est opposita, ut sanitas infirmitatis: nam per eamdem speciem cognoscitur sanitas et infirmitas, quia absentia illius, id est, sanitatis, erit infirmitas, sanitas autem quae est in anima, est quaedam ratio et scientia, scilicet objective per quam cognoscitur utrumque.

Notandum, quod speciem artificiati vacat Aristoteles ipsum exemplar, sive ideam artificiati, quae est ipsa res artificialis posita in intellectu objective, et in esse cognito, puta ipsa sanitas, vel domus intellecta, vel imaginata: et haec vocatur prima substantia, quia ab ei?, ut a causa factiva sumitur principium ad producendum in re extra ipsum artificiatum, tanquam aliam secundam substantiam. Vocatur etiam quod quid erat esse, quia ipsa est quidditas et substantia rei fiendae posita in esse ideali et in esse cognito objective, haec autem species est eadem contrariorum: per quod differt a specie, sive a forma naturali, quae non est una contrariorum, cujus ratio est, quia forma naturalis est propter dare esse, forma cognita est propter cognitionem: quia igitur unum contrarium perdit esse propter aliud, non tamen perdit cognosci, quoniam unum contrarium per aliud cognoscitur: hinc est, quod formae reales naturales sunt contrariae contrariorum, sed forma in esse cognito potest esse una contrariorum Deinde cum dicit :

Fit itaque sanitas intelligentiae ita, quoniam haec sanitas necesse est, si sanitas erit hoc existere, puta regularitatem: sed si hoc calorem, et ita semper intelligit donec utique adducat in hoc, quod ipse valet ultimum facere: deinde jam ab hoc motus factio vocatur ad sanandum. Quare modo quodam accidit ex sanitate sanitatem fieri, et domum ex domo sine materia materiam habentem: medicinalis enim est et aedificativa species sanitatis et domus: dico au tem substantiam sine materia, quod quid erat esse.

Ostendit quomodo a tali principio fit generatio artis. Circa quod duo facit : quia primo ostendit quomodo sanitas, quae est in anima sit principium sanitatis extra. Secundo quomodo in generatione artis diversimode sumitur principium. Secunda ibi : Generationum vero. Dicit ergo quod sanitas, scilicet exterior fit ex intelligente ita, id est, quod aliquo artifice intelligente: quoniam sanitas est haec, puta adaequatio, sive regularitas humorum, vel qualitatum naturalium. Unde si sanitas erit, id est, debet esse, necesse est hoc existere, puta regularitate, sed si hoc scilicet regularitas debeat esse, calorem supple necesse est esse, per quem scilicet humores adaequantur et regulantur, et ita semper procedendo, scilicet a posteriori ad prius intelligit, supple id quod est inductivum caloris, et sic deinceps, donec utique adducat, sive reducat in hoc ultimum, quod ipse statim valet facere, puta dare talem potionem, quod quidem est ultimum in intentione, sed primum in executione. Ideo subdit, quod dictus jam motus qui est ab hoc, scilicet ultimo, vocatur factio ordinata ad sanandum, quia ab isto incipit executio sanationis; ex quo concludit, quare accidit modo quodam sanitatem habentem materiam, id est, existentem in materia extra fieri ex sanitate sine materia, quae scilicet est in animaobjective, similiter domum habentem materiam fieri ex domo sive materia; nam ipsa species sanitatis et domus est supple objective ipsa ars medicinalis et aedificativa, reddendo singula singulis, dico autem, supple talem speciem et substantiam sive materiam quod quid erat esse ut expositum est. Deinde cum dicit :

Generationum vero et motuum haec quidem intelligentia vocatur, illa vero factio. Quae quidem a principio et a specie intelligentia: quae vero ab ultimo intelligentiae factio: similiter autem et in aliis intermediis unumquodque fit. Dico autem ut si convalescit oportet adaequari, quid igitur est adaequari hoc, hoc autem erit si calefactum fuerit, hoc vero quid est hoc, existit autem hoc potestate, hoc autem jam in ipso. Faciens itaque et unde inchoat motus sanandi, si quidem ab arte, est species quae in anima.

Ostendit quomodo in generatione artis diversimode sumitur principium, et dicit quod generatio et motivum quae scilicet sant in arte: haec quidem vocatur intelligentia, illa vero, id est, alia vocatur factio quae quidem supple incipit a principio et a specie rei fiendae, puta ipsa excogitatio artificis vocatur intelligentia: et ista ut dictum est extenditur ab illo quod est primum in intentione, et ultimum in executione usque ad illud, quod est primum in executione, et ultimum in intentione. Illa vero quae e converso incipit ab ultimo intelligentiae, id est, ab illo ad quod prima actio quae dicitur intelligentia, ultimo terminatur, vocatur factio, et hoc est ipse motus executionis ad quoddam opus exterius. Una ergo actio est in artifice immanens et quasi intentionalis, quae incipit ab eo quod est primum in intentione, et ultimum in executione, et terminatur ad id quod est primum in executione, et ultimum in intentione, et haec est ipsa dispositio, sive excogitatio artificis de re facienda, quae vocatur intelligentia. Alia operatio est transiens et realis, quae e contrario incipit ab eo quod est primum in executione, et ultimum in intentione, et terminatur ad id quod est primum in intentione, et ultimum in executione, et haec est ipsa executio artis, quae vocatur factio Et addit, quod similiter unumquodque fit et in aliis intermediis sicut supple dictum est de factione artis respectu formae ultimo inducendae per operationem artis; dico autem ut si convalescit, id est, ad hoc ut convalescat oportet adaequari, scilicet humores, ut sicut medicus ad hoc ut inducat sanitatem, incipit a considerando quid est sanitas; sic ut inducat adaequationem, quod est maxime propinquum sanitati, oportet quod sciat quid est adaequatio, quia est supple quaedam debita proportio humorum, hoc autem si fuerit calefactum, scilicet corpus, si quis infirmetur ex defectu caloris, et iterum supple oportet scire hoc, scilicet quid est calefieri, puta si dicatur quod calefieri est accipere calidam medicinam. Hoc autem, scilicet dare talem medicinam existit in potestate scilicet medici; hoc autem jam in ipso, id est, in potestate ejus, ut talem medicinam ministret. Concludit ergo quod faciens itaque id est, principium factivum et unde inchoatur motus sanandi,-siquidem ab arte supple sanitas inducatur est ipsa species quae est in anima, sive sit species sanitatis, sive intermediorum per quae sanitas inducitur per artem. Deinde cum dicit :

Si vero a casu ab hoc quod quidem fa ciendi est principium faciens ab arte, ut quod in mederi forsan a calefactione principium, hoc autem fricatione facit.

Agit de generatione fortuita, sive casuali. Circa quod duo facit: Primo ostendit propositum quomodo fiunt generationes casuales. Secundo concludit conclusionem intentam, ibi : Calor itaque. Dicit ergo si vero a casu supple sit sanitas, tunc ab hoc quod facienti est principium faciendi ab arte, id est, tunc principium generationis sanitatis fit ab hoc quod est principium faciendi sanitatem illi, qui secundum artem facit sanitatem: eadem enim fiunt ab arte et a casu, quando scilicet principium est in materia sine arte, quod esset principium motus factionis, si idem fieret ab arte Et hoc intelligendum est principium factionis, quod est ultimum in intentione, et primum in executione, ut principium quod est in mederi, id est, in medicando ad sanandum animal a casu forsan a calefactione, hoc autem facit fricatione, ita quod fricatio est principium, unde incipit sanatio cum aliquis sanatur a casu, quia ex confricatione excitatur calor praeter intentionem confricantis, qui calor inducit sanitatem.