Caput X.

Hunc Tarquitius de illustribus viris disserens, ait incertis parentibus natum, expositum. Theodoretus de Aesculapio hanc eamdem historiam referens, haec habet sub initium octavi de Curatione affect. Graecar. Atque, ut ad alios quoque transeam, testis est Apollodorus, Aesculapium ab aliis quidem existimatum esse filium Arsinoes, ab aliis vero Coronidis, quae clandestino violentoque Apollinis congressu praegnans effecta, editum deinde infantem exposuisse dicitur. Hunc vero, ait Apollodorus, a venatoribus casu repertum, raptumque ab altricis canis uberibus, Chironi Centauro delatum fuisse, ibique enutritum medicae arti operam impendisse, cujus in Tricca Epidauroque civitatibus experimenta prima ediderit. Puto ego Theodoretum illa tantum ex Apollodoro 0895A sumpsisse: Aesculapium ab aliis quidem existimatum filium Arsinoes, ab aliis vero Coronidis; illa vero, quae clandestino, et caetera omnia quae sequuntur, non ex alio quam ex Tarquitio, videlicet vel ex libro ipsius Tarquitii, vel ex hoc Lactantii loco desumpta fuisse reor. Nam cum de Aesculapii ortu, educatione, disciplina varii varie scripserint, Homerus in Hymnis, Pindar. Pythior. Ode 3. Pausanias, lib. II, IV et VIII. Diodor. Sicul., lib. IV, cap. 9, et lib. V, cap. 15. Ovid. II Metamorph. Cic. III de Nat. deor. Tarquitius, Apollodorus, et alii quamplurimi, neminem sane mihi comperias, qui eam historiam recitet, sicut Theodoretus, praeter unum Tarquitium. Porro ex Apollodoro eam descripsisse non potuit, qui non expositum ait Aesculapium a matre, non inventum a venatoribus, nec canis uberibus enutritum: sed cum Apollo matrem interfecisset, eaque jam mortua in rogo conflagraret, raptum protinus infantem e pyra, ab ea ad Chironem alendum delatum scribit. Apollodori verba ex 3 subjicio: Haec (Arsinoes) ab Apolline 0895B impleta Aesculapium peperit. At quidam non Arsinoes Leucippi filiae, sed Coronidis Phlegyae in Thessalia natum Aesculapium ferunt, cum qua, simul ac eam deperisset, Apollo statim concubuisse proditur, quam, quod praeter patris sententiam ea potitus esset, Ischyi Elati filio conjunctam fuisse aiunt. Apollo autem delatorem corvum immodicis maledictis execratur; et qui ad eum usque diem candidus fuerat, in nigrum commutavit, et Coronidem gravidam percussit, et necavit: ex qua, cum conflagraret, abreptum infantem e pyra ad Chironem Centaurum alendum tulit, etc. Ergo ubi Theodoreti textus habet (hunc vero ait Apollodorus) inesse suspicor librariorum erratum, atque legendum (hunc vero ait Tarquitius), et sane si totam Theodoretus ex Apollodoro historiam referebat, quem initio citaverat, illum ipsum statim rursus appellare nihil attinebat. Sed Tarquitium appellavit; atque ita fragmenti hujus, quod excidit e libro Tarquitii, non modo Lactantium, sed una cum Lactantio scriptorem 0895C habemus Theodoretum. Quae minus advertens Theodorus Canterus II. Variar. lect., cap. 19, existimavit illa quae hic a Firmiano ex Tarquitio recitantur, ab ipso Tarquitio, atque item rursus a Theodoreto ex Apollodoro fuisse deprompta.

Turpissime gregem pavit alienum. Nempe pavit Admeti pecora, ut est apud Ovid. II Metamorph. quod ridet etiam Tertull., cap. 14; Apol. et Cyp. de Vanit. idol.

Et muros Laomedonti exstruxit. Ita quidem fabula narratur ab ipso Neptuno apud Homerum ad fin. XXI Iliad. Quanquam Herodotus Apollinem aut Neptunum Laomedonti servisse negat. Eamdem fabulam tetigit Tertull. et Cyp. ubi supra; item Minut. et Clemens Alex. in Orat. ad Gent.; Tatian. cont. Graec. Vid. Ovid. II Metam. et Apollodorum II Biblioth. qui non impune eam fraudem tulisse aiunt Laomedontem, ut hic tradit Lact. sed Apollinem urbi pestem, Neptunum inundationem immisisse: ad ea mala depellenda responsum ex oraculis petenti mandatum fuisse, 0895D ut Haesionem filiam suam Caeto devorandam exponeret, quam postea liberavit Hercules, ut ait auctor supra ad fin. 9 c. Sed hic secutus videtur Homerum, ex quo inultos potius abiisse deos intelligimus, Iliad. ubi supra.

Indicus maximus. Ludit eo titulo, quo uti solebant imperatores post devictas nationes; dicebant enim, Parthicus maximus, Germanicus maximus, etc.

Ab amore ac libidine turpissime victus est. Ita cum Michaele Thomas. hunc locum restitui ex B. et T. pro eo, quod legitur in impressis, ob amorem, ac libidinem; neque enim Liber ob amorem aut libidinem ab aliquo victus est in expeditione illa Indica: ab amore tamen ipso, quo flagravit in Ariadnem, victus est. Sed et aliarum quoque amoribus arsisse illum in India scribit Diodor. qui lib. V historiam ponit: ponit etiam Orosius, lib. I, cap. 9.

Delatus enim Diam. Insula est, quae Cretae adjacet 0896A Straboni, lib. X, et hanc puto germanam lectionem, quae habetur in omnibus impressis Lactantii lib. et apud Diodor. Sicul., lib. V. Ovid V Metam. Catull. De nupt. Pelei et Thetid. licet B. T. P. habeant, Cretam. De historia videndus etiam Plutarch. qui varias de Ariadne opiniones refert in Theseo.

Cum semiviro comitatu. Alludit ad illud IV Aeneid.:

Et nunc ille Paris cum semiviro comitatu, etc.

Comitatum autem semivirum appellat Bacchi exercitum, in quo non solum viri erant, sed et mulieres, quae Bacchae appellatae sunt, ut scribit S. Aug., lib. XVIII Civ., cap. 13.

Et liberam fecit, etc. Jocus est. Cum, inquit, is Liber esset, sibimet eam copulando liberam fecit, et cum ea pariter in coelum ascendit. Neque enim τὸ Liberam, hic accipi potest, ut contra, servam, distinguitur, cum nusquam sit proditum, Liberi patris ope ab ulla servitute Ariadnen liberam factam; ideo contra caeteras editiones prima majoribus littera hoc 0896B nomen scripsimus. Erat autem apud gentes et dea, quae Libera vocabatur, de qua Cic. II de Nat deor. et 6 action. in Verr. Tacit. lib. II Livius I, 5 Decad. Arnob. V, S. Aug. VI Civit., cap. 13. Hanc alii Venerem, alii Cererem, quidam Proserpinam fuisse aiunt. Sed certe Ovid. de Ariadne loquitur III Fastor. illis carminib. ad quae procul dubio respexit Lact. cum hoc scriberet:

. . . . . Audierat jam verba querentis
Liber, ut a tergo forte secutus erat.
Occupat amplexu, lacrymasque per oscula siccat,
Et pariter coeli summa petamus, ait.
Tu mihi juncta toro, mihi juncta vocabula sumes;
Nam tibi mutatae Libera nomen erit.

Insolemni precatione optimus maximus nominatur. Cujus precationis exemplum habes a M. Tull. in fine orationis pro Domo sua, et in oratione pro C. Rabir. perduell.

Regium puerum rapuit. De Ganymede loquitur, qui 0896C fuit Trois, Trojanorum regis filius. Plato quidem I de Legibus hujus fabulae auctores damnat, de qua Homer. Iliad. XX, Virgil. V, Ovid. X Metam. Lucian. Herodian. lib. I, Oros. lib. I, cap. 12. Xenophon autem in Sympos. non propter corporis, sed propter animi pulchritudinem raptum fuisse tradit.

Eadem enim Jupiter, quem colebat, admisit. Sic adolescens ille Chaerea Terentianus, se Jovis exemplo ductum, cujus stuprum in tabula depictum spectarat, virginem polluisse narrat Eunuch. Sed de hoc plura Clemens Alexandrinus in Orat. ad Gent. S. August. I Confession., cap. 10. Jovis adulteria et stupra lege apud Arnob. lib. IV et V, et Epiphan. in Ancorat.