Caput VII.

Tres participes regni fecit. Non simul, vel eodem tempore. Nam Maximianus Herculius assumptus est 0483A in consortium imperii, et Augustus factus an. 285 a Diocletiano; illique ambo an. 293 Constantium Chlorum et Galerium Maximianum Caesares fecerunt. Puto enim errare Eutropium, cum, cap. 13 lib. XIV Herculium Caesarem, et cap. 14 eumdem ex Caesare Augustum creatum esse narrat, licet eum sequantur Orosius, VII, 25, et P. Diaconus, lib. X Histor. Miscellae. Errat etiam auctor Epitomes Temporum apud Scalig., p. 277, et non satis caute scribit, Herculium factum esse βασιλείας κοινωνὸν ineunte tertio anno imperii Diocletiani, cum illud factum sit kal. aprilibus, an. 285, et Diocletianus imperium adierit 12 kal. dec. 284. uti docet Baluzius in Chronologia.

Indictionum. Id est, tributorum, uti docet idem, pluribusque exemplis firmat Ducange in Glossario. infra c. 31, Indictiones auri et argenti; videnturque initio extra ordinem imperatae fuisse. Tangit hanc rem Victor, c. 39 de Caesaribus: Hinc denique parti Italiae invectum tributorum ingens malum. Nam cum omnis eadem functione, morataque (Al. moderataque) 0483B ageret, quo exercitus atque imperator, qui semper, aut maxima parte aderant, ali possent pensionibus inducta lex nova. Asterius, Homil. in Avar., p. 28, ἐπιτάγματα appellat.

Multi praesides. Notabilis valde locus, quippe qui inservit multum ad cognoscendum initium divisionis unius provinciae in plures, quae singulae suos praesides habebant; et digna haec verba sunt, quae alius, cui plus otii est, diligenter illustret, quippe quae proculdubio lucem magnam accendent tam ecclesiasticis, quam profanis auctoribus.

Civiles actus rari. Id est, raro hi judices litibus privatorum dirimendis operam dabant: sed de criminibus atrocibus cognoscebant, damnabantque ad mortem homines, vel proscribebant. Cap. 21 causas leves atque civiles dixit.

Hic moneta. Pro aedificio, in quo moneta, vel numini signabantur, vox haec sumitur. Amm. Marc. XXII, 121: Quod aram in moneta, quam regebat, evertisset. 0483C Sidon. in carmine de Narbone:

Salve, Narbo, potens salubritate,
Portis, porticibus, foro, theatro,
Delubris, capitoliis, monetis,
Thermis, arcubus, horreis, macellis.
Alii monetum dicebant, uti docet du Cange. Diocletianum autem multa praeclara extruxisse opera, ex hoc loco, et ex thermis ejus Romae constat, quae absolute Diocletianae vocantur scholiastae Juvenalis, cujus verba laudat Ferrarius I El. 6: Juxta aggerem primus posuit castra Sejanus, id est, super Diocletianas, quae dicta sunt castra praetoria; nam ultra has thermas fuere illa castra. Sic Vopiscus in Carino, c. 19 testatur, Romae Diocletianum scenam, quae conflagraverat, magnificentiorem reddidisse.

Armorum fabrica. In quibus vel omnis, vel hujus sive illius generis arma fabricabantur. Sic in Notitia imperii magister officiornm in Occidente praeesse fabricis octo in Galliis dicitur: Argentoratensi armorum 0483D omnium; Matisconensi sagittariae; Augustodunensi loricariae; Suessionensi balistariae, et scutariae, et clibanariae.