Caput XVI.

Zabulum. Quem adversarium mox, et cap. 1 vocat, uti ibi docui. Solebant autem martyres qui fortiter tormentis resistebant dici diabolum vincere, quia ille dux et imperator eorum est, qui Christi Ecclesiam persequuntur: quo pertinent visiones narratae in passionibus Ss. Perpet. et Felic., quarum Perpetua, cum induere nollet habitum sacratarum Cereri, dicitur caput jam Aegyptii, id est diaboli, calcasse.

Non candidos equos, aut immanes elephantos . . . Scilicet et olim, et tunc candidi equi triumphantium curribus jungebantur. Ovid., I Artis:

Quattuor in niveis aureus ibis equis.

0505A Unde iis quadrigas niveas tribuit Claud. V, 127 Belli Getici:

Qui captos reges niveis egere quadrigis.
et Plautus Asin. II, 2, 13, quadrigas albas. Exemplum a Camillo, cui tamen id factum invidiam conflavit, quia Jovem solemque imitari velle videbatur, testibus Livio, auctore de Vir. ill. Plutarcho, et aliis. Nec audio Freinshemium v. cl., qui ad Florum et Curtium commentatur, illud Camillo invidiam non conflasse, quia inter solemnia triumphi fuere equi albi. Nam postea illud quidem factum est: sed exemplum primum a Camillo, resque insolita ipsi invidiam peperit. Neque accedo etiam Plutarcho narranti, nullum sequentium imperatorum ita triumphasse, cum ex historia Romana contrarium facili opera evinci possit.

Non candidos equos. Quorum exemplum, ut monui, a Camillo; de quo ita loquitur Liv. V, 23: Maxime conspectus ipse est, curru equis albis juncto urbem 0505B ingressus; parumque id non civile modo, sed humanum etiam visum. Jovis solisque equis (Schefferus v. cl. lib. I, cap. 18, de Re Vehic. rescribit Jovi solique equis) aequiparari dictatorem, in religionem etiam trahebant; triumphusque ob eam unam maxime rem clarior, quam gratior fuit; et cap. 28: Camillus multo meliore laude, quam cum triumphantem per urbem vexerant equi, insignis justitia fideque. Jovi albatas hostias immolatas Varro (ne aliorum testimonia advocem) auctor est apud Gell. X. 15, ejusdemque currum apud Persas ab albentibus equis tractum fuisse, Curtius III, 3, tradit. Et ejus coloris equos soli etiam sacrari solere docet nos elegans locus apud Eratosthenem (quem, ut hoc obiter moneam, diligenter saepe sequitur scholiastes Germanici) cap. 13 Catasterismorum: Hic est Erichthonius, Vulcani et Terrae filius. Hunc, ut aiunt, Jupiter, cum vidisset primum inter homines equos currui junxisse, admiratus est, ὅτι τῇ τοῦ ἡλίου ἀντίμιμον ἐποιήσατο διφρείαν, ὑποζεύξας 0505C ὕππους λευκοὺς; quod currus Solis simulacrum invenisset, jungens equos albos; et hoc ad quadrigas refert Scholiastes laudatus, hic primus currus homines equis junctis docuit similes quadrigae solis facere: qualia etiam Hyginus tradit in Poet. Astronomico.

Terriculas tyrannicae potestatis . . . Id est, terrores: ita cap. 47 etiam locutus est; et Lucilius apud Lact. I Inst. 21, si fides habenda Barthio ad Stat. v, 68:

Terriculas, Lamias, Fauni quas Pompiliique
Instituere Numae . . .
quas ille interpretatur idola, quae terrorem injiciebant pueris, vel aliis. Verum in editis circumfertur Terricolas Lamias; et Illustris Huetius in Dem. Evang. rescribit Turricolas, quia Lamiae turres et pectines Solis dixit proverbialiter Tertullianus.

Ungulae . . . Erant instrumenta ferrea, quae ungues avium referebant, unde et id nomen acceperunt; quibus laniabantur homines ut plurimum in eculeo extenti: de quibus praeter Gallonium, Magium, aliosque, 0505D egit Ferrarius I, cap. 6 Electorum. Clare Prudentius, Hym. 5 περὶ Στεφ., v. 337:

Ille ungularum duplices
Sulcos pererrat osculis.
Duplices dicit, quia una ungula duo sulci una vice ducebantur.