Caput XXV.

Laureata imago ejus. Quae inde nomen accepit, ut puto, quod laurea cingebatur corona. Vide Meurs. in Gloss. Graeco-barbaro V: λαβράτον, et Du Cange in 0524A Gloss Medii aevi, quomodo, laureatas litteras, laureatos postes, et alia dixerunt.

Constantinum vero, non imperatorem, sicut erat factus, sed Caesarem. Non conveniunt auctores; aliique dicunt, eum imperatorem, mortuo patre, alii vero eum Caesarem tantum a militibus esse factum. Priorem sententiam sequitur Lactantius, Eusebius lib. VIII, cap. 13. Socrates lib. I, c. 2. Sed Zozimus II, 6, tradit, milites Constantino Καίσαρος ἀξίαν tribuisse; et Excerpta Valesiana testantur, cum omnium militum consensu Caesarem esse creatum; neque alia tradit Eumenius, cap. 11 Panegyrici quem ipsi Constantino Augusto dixit: O fortunata, et nunc omnibus beatior terris Britannia, quae Constantinum Caesarem prima vidisti! Quae certe non pronuntiasset Eumenius (qui videatur etiam cap. praecedente) si res aliter sese habuisset. Idem sequitur, licet posteriorum aetatum scriptor, Hugo Floriacensis, isque narrat in Chronico, Constantium ordinasse Licinium Caesarem Hispaniarum, et filium suum Constantinum Caesarem Galliarum; 0524B quod prius tamen a veritate alienum est plane. Et Caesarem fuisse Constantinum, res est certissima, nummique illud testantur, in quibus non modo Caesar, verum etiam fil. Augg. dicitur, quomodo Caesares vocatos fuisse constat. Digna sunt panegyrici Maximiano Herculio et Constantino dicti verba c. 5: Quamquam quid ego in te aetatis tuae potius, quam gravitatis nomen usurpo? cujus tanta maturitas est, ut cum tibi pater imperium reliquisset, Caesaris tamen appellatione contentus expectare malueris, ut idem te, qui illum, declararet Augustum. Siquidem ipsum imperium hoc fore pulchrius judicabas, si id non haereditarium ex successione crevisset, sed virtutibus tuis debitum a summo imperatore meruisses. In quibus verbis nescio quomodo vir eruditus admodum invenire potuit, post nuptias Faustae Constantinum, cum ei pater imperium reliquisset, Caesaris tamen appellatione contentum fuisse. Neque enim ea mens panegyristae, neque hoc loco loquitur de iis, quae post Faustae nuptias acciderunt: sed narrat, 0524C Constantinum, cum ipsi a patre Constantio esset relictum imperium, noluisse Augusti nomen accipere: sed Caesarea dignitate fuisse contentum; ut scilicet idem illum diceret Augustum, qui patrem illo honoris fastigio ornaverat; id est, Maximianus Herculius, qui etiam in ipsis filiae Faustae et Constantini nuptiis eum creavit imperatorem. Idem initio Panegyr.: Sacratissimi principes, Maximiane (velis nolis) semper Auguste, et Constantine oriens Imperator, mihi tamen certum est ea praecipue isto sermone complecti, quae sunt hujus propria laetitiae, qua tibi Caesari additum nomen imperii, et istarum coelestium nuptiarum festa celebrantur. Constantinus igitur factus Augustus nuptiarum tempore; et observandum obiter, quam gnaviter Panegyristes aduletur Imperatoribus, quando dicit, Constantinum expectasse, ut ab eodem, qui patrem Constantium creaverat Augustum, etiam Augustus diceretur. Nam hoc in mentem venire non potuit Constantino, quia Maximianus Herculius, cum Constantius moreretur, deposito imperio privatus vivebat 0524D in Campania, vel, uti Eutropius narrat, in Lucania. Quod autem in Epitome Victoris, et apud P. Diaconum initio lib. XI legimus, Constantinum Caesarem esse factum eodem tempore, quo illa dignitas collata fuit in Severum et Maximinum, error certe est manifestus, uti etiam optime notavit Baluzius ad cap. 19, et quod Acta Metrophanis et Alexandri apud Photium narrant, Constantinum admodum juvenem a patre creatum fuisse Caesarem, ante a me refutatum fuit.

Sed Caesarem . . . Non male Baluzius veteris kalendarii verba, VIII kal. Jan. Natalis Invicti, refert ad illud tempus, quo Constantinus a Galerio Caesar est nuncupatus, licet obstare videatur, quod Constantius mortuus sit mense Julio anni 306, statimque Constantinus more solemni laureatam imaginem miserit ad Galerium, et tamen primum ab eo ut Caesar agnitus sit mense Decembri anni ejusdem. Sed, ut dixi, non displicet haec conjectura, praeferrique illa debet 0525A explicationi Petavii; vir enim ille eruditissimus ad extremam Orat. IV Juliani, intelligit ludos in honorem solis invicti celebratos. Certe sol invictus saepissime in nummis occurrit, et in uno Victorini absolute invictus vocatur. Sed si maxime hoc locum habere posset, non tamen video, quo sensu Natalis Solis diceretur: deinde, si in hunc diem ludi in honorem Solis celebrati rejiciuntur, Saturnaliorum diem ultimum proxime ii sequentur, quibus Constantini temporibus octavum accessisse gratis equidem affirmatur. Nam ultimus Saturnalium dies est a. d. X kalendas januarii: Natalis Invicti vero incidit in 8 kalendarum earumdem. Cum autem eo Natalis Caesaris Constantini forte celebratus sit, sequitur, Solis ludos incidisse in 9 kal. jan. Hoc certe die in kalendario notatur munus consummat, illoque indicari videtur, nulla gladiatorum munera amplius eo anno fuisse celebrata; et cum Julianus dicto loco scribat, post agonem Solis in honorem celebratum nefas fuisse ullum σκυθρωπῶν θεαμάτων exhibere, suspicio mihi oborta 0525B est, ludos hoc die Soli sacratos fuisse ex instituto, vel Juliani, vel alterius imperatoris; nam ultimum Saturnalium diem proxime illi sequebantur: Ἀλλὰ, ait, τοῖς Κρονίοις οὖσι θελευταίοις εὐθὺς συνάπτει κατὰ κύκλον τὰ Ἡλια; et paulo ante, πρὸ τῆς νεομηνίας εὐθέως μετὰ τὴν τελευταίαν τοῦ Κρόνου ἡμέραν (ita legendum forte) ποιοῦμεν Ἡλίῳ τὸν περιφανέστατον ἀγῶνα. Sed haec velim alii diligentius examinent; optimeque id facere poterit dignitate et doctrina illustris Spanhemius, qui nobis Julianum emendatiorem promisit, et quanta is eruditione praeditus sit, docent satis superque in ejusdem imperatoris Caesares notae.