SUMMARIUM.

Movet quaestiones circa considerata in hac scientia, de quibus 1. 3. art. text. 2. Prima, an praeter singularia, agat de aliquibus per se existentibus,et dictum est non dari talia, 1. 3. text. 7. et seq. et 1. 7. text. 45. Secunda, an praeter formas sensibiles singulares, sit ponenda aliqua separata ; et dicendum nullam sensibilem separatam poni posse, bene tamen substantiam separatam et immaterialem.

Adhuc utrum oportet poni aliquid praeter singularia, aut non ; sed horum quaesita scientia, sed haec infinita. Quae vero praeter singularia genera aut species sunt, sed neutrius horum quaesita nunc scientia, propter quid enim impossibile hoc dictum est.

Postquam Philosophus resumpsit dubitationes tenentes se ex parte considerationis hujus scientiae, nunc resumit illas quae se tenent ex parte rerum consideratarum ab ista scientia. Circa quod duo facit. Primo movet dubitationes quae respiciunt substantiam. Secundo movet dubitationes quae respiciunt principia. Secunda ibi: Adhuc autem siquidem. Prima in duas secundum duas dubitationes. Secunda ibi : Etenim totaliter. Dicit ergo, quod adime autem supple dubitabit aliquis utrum praeter singularia oportet poni aliquid, scilicet per se existens aut non. Et primo arguitur quod sic, quia si non, quaesita scientia, id est Metaphysica erit horum, id est de singularibus, et similiter quaelibet alia ; sed hoc est supple impossibile, quia haec, scilicet singularia sunt infinita, de infinitis autem non est scientia. Secundo arguit ad oppositum, quia ea quae sunt praeter singularia, aut sunt genera, aut species, et per consequens ista scientia esset de generibus, aut speciebus, quod falsum est: ideo subdit : sed neutrius horum est quaesita nunc scientia, propter quod enim hoc est impossibile dictum est, quia scilicet nec genera, nec species videntur esse principia, et tamen ista scientia circa principia versatur. Veritas hujus quaestionis est, ut patet ex 7. hujus, text. com. 45. et circiter, quia nihil realiter est a singularibus separatum, ut ait Plato, ponens universalia separata, de quibus possit esse scientia: nec ratio ad oppositum cogit, quia sicut jam saepe dictum est, modus sciendi vel intelligendi, non omnino sequitur modum essendi et existendi, multa enim seorsum intelligimus, et scimus quae seorsum non existunt. Deinde cum dicit :

Etenim totaliter dubitationem habet,

utrum oportet aliquam, existimare substantiam separabilem praeter sensibiles substantias, et eas quae haec, aut non, sed haec esse entia, et circa haec sapientiam existere. Quaerere quidem enim videmur aliam quamdam, et propositum est hoc nobis; dico autem scire siquidem separabile secundum se, et nulli sensibilium existens.

Movet secundam quaestionem. Circa quod duo facit. Primo proponit quaestionem, et quaestionis necessitatem. Secundo arguit pro et contra. Secunda ibi : Adhuc autem si praeter. Dicit ergo, quod etenim totaliter habet dubitationem utrum oportet existimare aliquam substantiam esse separabilem praeter substantias sensibiles, et eas quae haec sunt, puta praeter substantias particulares, aut non, quia supple ista quaestio est necessaria: quia si nulla est praeter substantias sensibiles , sequeretur quod sola sensibilia sint entia, et per consequens cum sapientia sit scientia de ente, erit circa sola sensibilia, ideo dicit: sed haec, scilicet sensibilia esse entia, et circa haec sapientiam existere, quod supple non videtur, quia in ista scientia quaerimus aliquam substantiam separatam. Ideosubdit, quod quaerere quidem videmur, supple in ista scientia, aliam quamdam substantiam, et hoc est nobis propositum scilicet intentum; dico autem scire, id est, scientiam siquidem, est aliquod separabile per se existens, et nulli sensibilium, id est, in nullo sensibili existens. Deinde cum dicit:

Adhuc autem si praeter sensibiles substantias est aliqua alia substantia, praeter quas sensibiles substantias oportet ponere hanc esse. Quid enim magis praeter homines, aut equos, quam aliorum animalium ponet quis ipsam, aut totaliter inanimatopum aequalesque sensibilibus, et corruptibilibus substantiis perpetuas alteras constituere, extra rationabilia videbitur utique cadere.

Arguit ad quaestionem, et primo ad partem negativam. Secundo ad partem affirmativam. Secunda ibi: Si autem non est separabile. Dicit ergo, quod adhuc autem si praeter substantias sensibiles est aliqua alia substantia, remanet supple dubium praeter quales sensibilium oportet ponere hanc, scilicet potest dici quod praeter quasdam tantum, et praeter quasdam non. Quid enim magis praeter homines aut equos, ponit aliquis ipsam, id est, substantiam separatam, quam aliorum animalium, aut totaliter, id est, generaliter inanimatorum? quasi diceret quod non videtur ratio quare praeter homines et equos sensibiles, sit homo et equus separatus, magis quam in aliis, sive sint ani-L mata, sive sint inanimata : nec supple potest dari altera pars, . quod scilicet praeter omnia sen- sibilia sit aliqua substantia separata, quia tunc sequitur quod substantiae separatae perpetuae sint aequales numero substantiis sensibilibus, scilicet corruptibilibus, quia tunc sicut homo est corruptibilis, sic erit homo incorruptibilis, et similiter asinus et leo et sic de aliis, quod videtur esse extra rationem ; ideo dicit quod constituere substantias perpetuas aequales substantiis sensibilibus et corruptibilibus, videtur utique cadere extra rationabilia. Deinde cum dicit :

Si autem non separabile a corporibus quaesitum nunc principium est, quid utique aliud quis ponet magis materia? haec tamen actu quidem non est; potentia autem est, magisque utique principium principalius hac videbitur esse species et forma. Haec autem corruptibilis. Quare totaliter non est perpetua substantia separabilis, et secundum se.

Arguit ad partem affirmativam et intendit talem rationem : Si non est praeter sensibilia aliqua substantia separata: ergo non erit aliquod primum principium sempiternum : consequens est falsum, ergo et antecedens. Circa istam rationem sic procedit: quia primo proponit consequentiam. Secundo probat falsitatem consequentis ibi: Sed inconveniens. Dicit ergo : si non est. separabile a corporibus, id est, a sensibilibus quaesitum nunc principium, id est primum principium, de quo quaeritur quid sit -, utrum scilicet sit materia vel forma, ex quibus duobus substantiae sensibiles componuntur. Si, inquam, sic est, quid utique aliud quis ponet magis materia, id est, quod videtur prima facie quod materia posset poni principium magis quam aliquod aliud, cum sit primum subjectum semper manens, sicut primi Naturales Philosophi posuerunt, sed supple hoc non potest dici. Ideo subdit quod haec tamen, scilicet materia non est quidem actu, magis autem est potentia, et tunc supplendum est quod cum actus sit prior naturaliter potentia ex 9. hujus, text. com. 13. et inde, materia non poterit esse primum principium, sed magis forma, quae est actus. Ideo subdit: magisque utique erit principium principalius hac, id est, quam materia, videbitur esse species et forma, sed nec forma supple potest esse principium, cum sit corruptibilis: ideo dicit quod haec autem, id est, forma sensibilis est comiplibilis. Quare si supple forma sensibilis ponatur primum principium, sequitur quod totaliter non est aliqua substantia separabilis, et secundum se existens, quod est consequens. Deinde cum dicit :

Sed. inconveniens, videtur enim, et quaeritur fere a gratiosissimis tanquam existens quoddam principium, et substantia talis. Quomodo enim erit ordo non existente aliquo principio perpetuo, et separabili, et manente?

Probat falsitatem consequentis, dicens, sed hoc est inconveniens, quod scilicet non sit aliqua substantia perpetua separata: videtur enim et fere quare a pluribus, scilicet Philosophis gratiosissimis, id est, famosis et authenticis, tanquam existens quoddam principium et substantia talis, scilicet perpetua, et separata. Cujus rationem subdit : quomodo enim erit ordo, scilicet entium in universo, non existente aliquo princi-pio perpetuo, et separabili, et permanente? quasi dicat quod non, quia ordo perpetuitatis non posset servari, nisi causaretur ab aliquo primo principio permanente.

Veritas hujus quaestionis sumitur ex septimo, text. com. 45. et inde, et ex duodecimo hujus, text. com. 29. et inde. Nam praeter sensibilia non est ponere aliquas formas sensibiles separatas, et hoc probat prima ratio, quae facta est: est tamen ponere aliquas substantias immateriales, separatas et perpetuas, scilicet Intelligentias motrices orbium caelestium, inter quas est principaliter primum movens, quod est primum rerum principium, et sic procedit secunda ratio facta ad quaestionem. Tunc sequitur illa pars :