SUMMARUM.

Probat definitionem datam, rejiciendo aliorum opiniones de motu eorumque motiva.

Quod autem bene dictum est, palam ex quibus alii dicunt de ipso, et ex eo quod non facile est aliter definire ipsum. Neque enim in alio aliquis genere poterit ponere utique ipsum.

Ostendit quid sit motus, et definitionem motus, esse bene assignatam, removendo scilicet et improbando opinionem aliorum de motu. Circa quod duo facit. Primo proponit intentum. Secundo declarat ipsum. Secunda ibi : Palam autem ex quibus. Dicit ergo, quod autem bene dictum est, quid supple sit motus, palam est ex quibus alii dicunt, id est, ex his quae alii dicunt de ipso, scilicet motu, definientes ipsum: et etiam ex eo quod non est facile ipsum, scilicet aliter definire. Neque enim utique poterit aliquis ponere ipsum motum in alio genere, quam supple in genere actus ut dictum est. Deinde cum dicit:

Palam autem ex quibus dicunt hi quidem alteritatem, et inaequalitatem, et non ens.

Declarat intentum. Circa quod duo facit. Quia primo pertractat aliorum opinionem. Secundo causam opinionis. Secunda ibi : Causa autem in hoc ponendi. Prima in duas. Primo proponit opiniones. Secundo improbat ibi : Quorum nullum. Dicit ergo, quod palam videtur ex quibus dicunt supple alii, quod scilicet motus non potest aliter definiri, nam alii supple dixerunt motum esse alteritatem, alii inaequalitatem, et alii non ens. Deinde cum dicit:

Quorum nullum necesse moveri. Sed nec permutatio, neque in hoc, neque ex his magis quam ex oppositis.

Improbat dictas opiniones dicens, quod praedictae definitiones motus non sunt convenienter assi gnatae, quia non conveniunt motui neque ex parte subjecti mobilis quia si motus esset alteritas, ve inaequalitas, vel non ens, sequeretur quod omne alterum, vel inaequale, vel non ens moveretur, quod falsum est, quia nullum horum necesse est moveri. Potest enim aliquid esse alterum quod non movetur, et sic de aliis. Iterum patet hoc idem ex parte terminorum motus a quo et ad quem, unde subdit, quod neque permutatio est nec in hoc, nec in his magis quam ex oppositis; quia, scilicet non est magis motus ad non ens, vel inaequalitatem, vel alteritatem, quam ad opposita horum, nec e converso magis est motus ex his, quam ex eorum oppositis, quia potest esse motus ex non ente ad ens, et e converso, et ex alteritate ad similitudinem, et e converso, et ab inaequalitate ad aequalitatem, et e converso similiter: et sic patet tam ex parte subjecti quam ex parte terminorum motus, definitiones istas non esse proprie assignatas, cum non sint convertibiles cum definito. Deinde cum dicit :

Causa autem in huc ponendi, quia indefinitum videtur aliquid esse motus. Alterius coelementationis principia, quia privativa sunt indeterminata. Neque enim hoc, neque tale ullum ipsorum, neque reliquorum Praedicamentorum.

Pertractat causam opinionum. Circa quod duo facit. Primo eam ponit. Secundo eam excludit. Secunda ibi : Motusque actus. Prima in duas. Primo ponit causam opinionum. Secundo motivum causae. Secunda ibi : Cur autem videtur. Dicit ergo, quod causa autem ponendi, scilicet motum in hoc, id est, in tali genere, quod scilicet quaedam alteritas, aut inaequalitas, etc. est quia

motus videtur esse aliquid infinitum, id est, indeterminata sunt alterius coelementationis principia, quia sunt indeterminata, nec enim ullum ipsorum significat hoc, id est Substantiam, nec tale, id est Qualitatem, nec reliquorum Praedicamentorum.

Notandum, quod sicut dictum fuit primo hujus, Pythagorici posuerunt duosordines principiorum, et in quolibet decem principia ordinata, quorum unum dicebant ordinem bonorum, in quo collocabant illa quae videntur habere perfectionem, puta bonum, dextrum, masculum, quietem. Alium autem ordinem dicebant malorum, in quo collocabant illa quae videntur dicere imperfectionem, puta tenebram, sinistrum, foeminam et motum. Quae omnia dicebant esse privativa et indeterminata, nec aliquod eorum significare Substantiam, nec Qualitatem, nec Quantitatem, nec aliquod aliorum Generum. Quia igitur motum ponebant in ordine sive coelementatione privatorum, ideo dixerunt motum esse quamdam privationem, et per consequens quamdam non entitatem, vel alteritatem, vel inaequalitatem. Deinde cum dicit :

Cur autem videatur indeterminatus, causa, quia nec in potentia entium, neque in acu est ponere ipsum. Neque enim possibile quantum esse, movetur ex necessitate, neque quod actu quantum.

Ponit motivum hujus causae, quare scilicet motus computabatur inter indeterminata, dicens quod cur autem motus supple videtur indeterminatus. Causa est quia non videtur possibile ipsum motum ponere nec in potentia, nec in actu, id est, nec in genere potentiae, nec in genere actus.Quod probat, enim pro quia, nec illud quod est possibile, id est, in potentia esse quantum movetur ex necessitate, nec etiam quod est actu quantum. Notandum, quod si motus esset in genere potentiae, tunc quidquid est in potentia ad aliquid, puta ad esse quantum, moveretur ad quantitatem, quod tamen non oportet, quia etiam antequam incipiat moveri ad quantitatem est in potentia ad esse quantum, et tamen nondum movetur. Similiter si motus esset in genere actus, sequitur quod tunc quidquid esset in actu, puta actu quantum moveretur ad quantitatem, quod tamen est falsum, quia cum est actu quantum, non movetur, sed jam est motus terminatus. Quia igitur non poterant ponere motum, nec in genere actus, nec in genere potentiae, ideo posuerunt ipsum in ordine indeterminatorum, et privativorum modo praeexposito. Deinde cum dicit:

Motusque actus quidem videtur aliquis, imperfectus autem. Causa autem, quia imperfectum quid possibile cujus est actus, et propter hoc difficile ipsum sumere quid est. Aut enim in privationem necesse poni, aut in potentiam, aut in actum simplicem, horum autem nullum videtur contingens. Quare relinquitur quod dictum est esse, et actum, et non actum dictum ; videre quidem difficilem, contingentem autem esse.

Excludit causam praedictae opinionis dicens, quod motus quidem videtur esse actus aliquis, tamen imperfectus ;causam autem hujus est, quia ipsum possibile,id est,mobile quod est ens in potentia, cujus motus est actus, est .quid imperfectum ; et propter hoc

scilicet quia motus est actus imperfectus, et subjecti imperfecti difficile est ipsum sumere quid est. Aut enim ut videtur necesse est ipsum poni in privationem, id est, in genere privationis, aut in actum simplicem, id est, in genere simplicis actus et perfecti, horum autem nullum videtur contingens quod scilicet sit motus. Quare relinquitur supple motum esse quod dictum est, et actum et non actum dictum, id est quod motus est actus, scilicet imperfectus, et non est actus scilicet perfectus, quod quidem difficile est videre ;et contingentem autem esse, id est, licet sit hoc difficile videre est tamen possibile, quia eo posito nullum sequitur impossibile. Notandum, quod motus est vere actus imperfectus, quia si esset actus perfectus auferret totam potentiam a mobili respectu illius formae ad quam est motus, quia actus perfectus non est actus entis in potentia ad albedinem, et ideo tunc motus non esset actus entis in potentia, sed entis in actu: motus autem sic est actus mobilis, quod non aufert potentiam ab eo, quia quamdiu mobile est in motu, tamdiu est in potentia ad terminum motus. Per motum tamen aufertur a mobili sola potentia, quae erat ad moveri, non tamen omnino, quia mobile semper est in potentia ad amplius moveri, quia omne quod movetur adhuc movebitur, ut pro batur 6. Physic. t. c 7. et 52. et cir citer: ex quibus patet quod motui sic est actus mobilis, quod est ac tus imperfectus, et actus imperfec ti, quia scilicet entis in potentia ut patet ex praedictis. Tunc sequi tur illa pars: