Caput. XX.

Ne adduceret eos in poenitentiam atque impios resanaret. Ut ne quid offensionis hinc, pic lector, patiare, simul et Lactantium a calumnia vindicemus, qua hoc loco a nonnullis arguitur erroris, illud mihi etiam atque etiam attende: certissimum esse ac de fide, aliquos homines a Deo reprobari; Malach. I, Roman. IX, ad Timoth. II, quoniam ad Dei providentiam pertinet, ut rerum, quae a suo fine deficere suapte natura queunt, qualis homo, qui per arbitrii libertatem potest a beatitudine deficere, aliquas deficere permittat, quo suavis universi dispositio servetur. Nec tritum illud obstat primae ad Timoth. II: Deus vult omnes homines salvos fieri., etc., quoniam intelligitur non de voluntate subsequenti, qua Deus dicitur simpliciter velle, sed de voluntate antecedente, qua non dicitur simpliciter 0985A velle, ut ait Damascenus de Fid. Orthod. cap. 2, Aug., De Spiritu et litter. cap. 33, et de Cor. et Grat. cap. 15. Alias ad eum locum explicationes affert S. Thom. p. p. quaest. 19, art. 6. Modo quaeritur an circa reprobos divina voluntas habeat aliquem actum positivum, ita ut positive concurrat: an autem se habeat tantum pure negative. Respondetur, quod quatuor contingunt reprobis, 1º permittuntur in peccatum cadere; 2º culpa ipsa, et peccatum; 3º a Deo deseruntur, et perseverant in culpa usque ad finem vitae: 4º ipsamet punitio, et poena aeterna. Circa primum voluntatem Deus habet positivam permittendi peccata, et aliquos sua libertate peccare, et a beatitudine deficere, tum quia re ipsa ita permittit, ergo vult eam permissionem; nam permissio et operatio est signum divinae voluntatis beneplaciti: S. Thom. pr. pr. quaest. 19, artic. 12, quae cum sit voluntas consequens, est actus positivus in Deo; tum quia, cum nil fiat, nisi Deus fieri id velit, vel sinendo, ut fiat, vel ipse faciendo (S. August. in Enchyrid, cap. 0985B 95) , et peccatum quidem fiat, sed non ipso faciente, vel volente, ut fiat, ipso igitur fit volente permittere et sinere, ut fiat. Item permittere mala bonum est, et ad majus bonum ordinatur, et ad divinam providentiam id pertinet: S. Thom. pr. pr. quaest. 22, ideo volitam esse dicendum est eam permissionem a Deo actu positivo. Nec objectetur, quod si hujusmodi permissio peccati in reprobo est volita a Deo per actum positivum, Deus saltem indirecte censeatur causa peccati reprobi, quasi Deus subtrahat auxilium efficax, quo stante reprobus non peccaret, eo quia removens rem prohibentem est causa, saltem indirecta, subsequentis effectus, ut de casu lapidis dicimus post amotam columnam, qua detinebatur. Nam respondetur, quod licet subtrahat auxilium efficax, nunquam tamen subtrahit auxilium sufficiens; et ex subtractione auxilii efficacis peccatum non sequitur immediate, sed ex voluntate libera peccantis, cum reprobatio nihil demat potestatis, aut libertatis reprobi, ut docet S. Thomas 0985C p. p. quaest. 23, art. 2, ad 3. At vero quando effectus non sequitur necessario, nec immediate post remotionem prohibentis, tunc non semper removens prohibens dicitur concurrere ad effectum, nec causa illius. Et recte dicimus, non semper: nam quandoque removens probibens dicitur causa effectus moraraliter, ubi obligatus fuerat effectum impedire. Nam tunc quamvis effectus non sequatur immediate ex remotione prohibentis, imputabitur tamen removenti, quoniam poterat impedire, et obligatus erat impedire, et non impedivit: sicut magistratui furta provenientia imputantur, et dicitur causa eorum, licet non ab illo immediate sequantur, quia obligatus est ea impedire. At peccata meretricis ( Politica pessima, Christiano praesertim indigna) non imputantur ei, quamvis permittat ea, nec dicitur eorum causa, quia impedire non debet; quin immo ad bonam ejus gubernationem spectat, ut ea permittat. Atque hinc maxime elucet, quare Deus non dicatur ullo modo causa peccatorum reprobi, nec inesse naturae, nec inesse moris, quamvis 0985D permittat ea, et amoveat prohibens, quia non est obligatus ea impedire: quin potius ad bonam ejus gubernationem, et suavem mundi moderationem pertinet, ut permittat aliquos peccare, et a fine deficere, ut docet S. Bonaventura in I sentent. dist. 4, art. 2, quaest. 2. Respectu vero culpae, ratione cujus damnatur reprobus, non ille quidem habet velle: Oseae XIII: Perditio tua, etc. Roman. IX: Sustinuit in multa patientia, etc., alioqui Deus esset auctor peccati, et ejus voluntas mala esset, quippe cujus objectum peccatum, et malum esset, quae sunt blasphema: sed neque nolle absolutum et efficax habet; nam cum divinae voluntati absolutae atque efficaci nihil possit resistere, nulla peccata omnino essent, si circa ea nolle Deus absolutum haberet. Tertio Deus vult actu positivo deserere reprobos, et permittere eos in peccatis perseverare, et tradi in desideria cordis eorum: Roman. pr. Tradidit Deus illos in desideria, etc. Psal. LXXX: Dimisi 0986A eos secundum desideria, etc. Roman. IX. Cujus vult miseretur, et quem vult indurat. Haec loca significant actum positivum divinae voluntatis circa derelictionem reproborum. Sed et idem suadetur ratione. Nam quodcumque rationabile et justum est, Deus vult actu positivo. Ejusmodi autem est hominem a Deo derelinqui, qui prior Deum ipsum peccando deseruit. Cavendum est tamen, quod ubi in Sacra Scriptura dicitur, Deum deserere, derelinquere, indurare, excaecare, non est sensus, quod Deus immittat aut efficiat in animis reproborum aliquam duritiem, vel caecitatem, quasi tenebras aliquas, aut quod Deus sit causa reprobis, ut ruant in peccata, et in illis permaneant: sed quod Deus voluntate sua non confert gratiam, et calorem suum, quo emolliatur cor reprobi, nec infundit lumen, quo possit illuminari (S. August. lib. de Praedestinatione et Gratia, cap. 4, epist. 105, et epist. ad Simplician; (vel dicitur indurare, excaecare, etc. quia permittit indurari, et excaecari. Est enim Scripturae phrasis, et modus loquendi, ut quae proprie 0986B permissio Dei est, eam Dei actionem appellet, quia Deus positivo actu vult eam permissionem: ita docet Damasc. IV Theolog., cap. 14; Euthim. in Joann. cap. 15. Denique Deus actu positivo vult reprobis inferre poenam pro culpa; nam id maxime justum est, et rationabile, et ad rectitudinem judicis pertinet. Ex his manifestum est reprobationem non esse causam damnationis reprobi, sicut praedestinatio est causa salutis praedestinati: quia permissio peccandi nihil ponit in peccante, sicut ponit aliquid justificatio in poenitente; nec reprobatio Dei quicquam subtrahit potentiae reprobati, nec reprobus impotens factus est ad gratiam adipiscendam impotentia absoluta, sed tantummodo ex suppositione, quae non minuit libertatem, ut docet S. Thom. p. p. quaest. 23, art. 3. Igitur non est absurde locutus Lactantius, quod reprobis Judaeis Jesus noluit se ostendere, ne adduceret eos in poenitentiam, etc. Significatur enim his verbis derelictio, qua derelinquebantur a Deo, et 0986C permissio, ut in peccato infidelitatis permanerent, atque subtractio divini auxilii efficacis, quo emollirentur, et illuminarentur corda eorum; neque tamen peccatum eorum, aut in illo perseverantia in Deum tanquam in causam refundi potest.

Dereliqui domum meam, etc. In hujus loci prolatione Lactantius omisit illa, dedi dilectam animam meam, quae in utriusque Bibliis habentur: non ibi, dereliqui domum meam; dimisi haereditatem meam, dedi dilectam animam meam in manus inimicorum ejus; et profecto sententia multum variat. Contra vero τὸ ipsa super addidit, quod non habent Biblia, nec Cyprianus.

In justitiam. Ald. et Plantin. sic habent; Florent. ad justitiam. Ego malim, ut in Vulg. et apud Septuag. et Cyprianum, in justitia.

Et tenebo manum tuam. Ita etiam Septuag., sed Vulg. et apprehendi manum tuam. Cyprianus, ut teneam manum tuam.

Et confirmabo te. Septuag. et Cypr. et confortabo te. 0986D Vulg. et servavi te. Ideo pronomen illud retinendum est in textu Lactantii, quod habet Florentina editio, licet Aldinae et Plantin. desit.

Generis mei. Ita Cyprian. et Cyrill., sed in Vulg. et apud Septuag. τὸ mei non habetur.

Sedentes in tenebris. Cum Lactantio concordat Vulg. Tertull. III cont. Marcion. et adv. Judae. Cypr. Cyrillus. Sed in Bibl. Septuag. recens editis additur copula, et sedentes, etc.