SUMMARUM

. Numerando causas intrinsecas et extrinsecas, docet quatuor esse principia eadem omnium, quae reduci possunt ad tria, explicans primum modum quo sunt eadem simpliciter, loquendo de primis principiis.

Quoniam autem non solum quae insunt causa, sedeorum quae extra, ut puta movens, palam quia alterum principium et elementum, causae vero ambo, et in haec dividitur principium: quod vero aut movens, aut sistens, principium est quoddam. Quare elementa secundum analogiam tria. Causae autem, et principia quatuor, aliud vero in alio, et prima causa. Quare movens aliud alii, sanitas, infirmitas, corpus, movens medicativa. Species, inordinatio talis, lateres movens aedificatoria. Et in ea dividitur principium.

Ostendit idem quod prius, quantum ad principia intrinseca et extrinseca simul. Circa quod duo facit. Primo ostendit, quod connumerando causas intrinsecas et extrinsecas quatuor sunt principia eadem omnium. Secundo docet illa quatuor reducere ad tria. Secunda ibi : Quoniam autem movens. Dicit ergo, quod quoniam non solum sunt causae rei, quae insunt, id est intrinsecae, sed etiam eorum quae sunt extra, id est causae extrinsecae, ut puta movens; quia inquam sic est, palam quia alterum est, id est differunt principium et elementum, ambo vere sunt causae; et principium vero proprie dicitur causa extrinseca, quae est movens, a qua scilicet est principium motus: elementum vero est causa intrinseca proprie loquendo, ambo tamen dicuntur causae. Et subdit : quod principium dividitur in haec, scilicet in causas intrinsecas et extrinsecas. Ex quo patet, quod in plus est principium quam ele mentum, quia omne elementum est principium, et non e converso Et subdit : Quod vero est, aut movent aut sistens, id est faciens sistere et quiescere est quoddam principium, sec non supple elementum: quia ele mentum est principium intrinse cum, ex quo res fit cum insit, ex

5. hujus cap. de Elemento, t. com. 4. Concludit ergo, quod secundum analogiam, id est proportionem tria sunt elementa omnium, puta materia, forma et privatio. Privatio quidem dicitur elementum, non per se, sed per accidens, ut praedictum fuit Causae vero, et principia quatuor addendo scilicet moventem causam praedictis tribus elementis, alia vero in alio, et prima causa. Ex quo infert: Quare movens est aliud alii, id est, quod sicut tria elementa dicta sunt eadem omnium secundum proportionem, diversa tamen simpliciter, sic et ipsa causa movens, quod declarat per exempla, quia supple in sanativis sanitas est ut forma; infirmitas ut privatio: corpus ut materia: movens ipsa ars medicativa. Sed supple in aedificativis, species supple domus est forma, inordinatio vero talis quae scilicet opponitur ordini ad domum requisito, est ut privatio, lateres autem ut materia, movens autem est ipsa ars aedificativa. Et addit quod principium dividitur in ea, id est in quatuor praedicta. Patet ergo, quod de omnibus causis est verum, quod non sunt eadem simpliciter, sed secundum proportionem. Deinde cum dicit :

Quoniam autem movens in Physicis quidem homo ; in his autem quae a mente species et contrarium. Modo quodam tres utique erunt causae. Sic autem quatuor, nam sanitas aliqualiter ars medicinalis, et domus species, aedificatoria. Et homo hominem generat.

Docet praedicta quatuor reducere ad tria ex hoc, scilicet quod forma et efficiens, tam in naturalibus quam in artificialibus incidunt in idem specie, ut habetur 2.

Phys. t. c. 70. Dicit ergo, quod Quoniam in Physicis, id est in naturalibus, mouens quidem est ut homo; in his autem quae fiunt mente, id est ab intellectu et ab arte, movens est supple species in mente artificis, aut etiam contrarium per cujus scilicet remotionem inducitur forma artis: quia inquam sic est, sequitur quod Modo quodam erunt utique tres causae, prout scilicet forma et efficiens incidunt in idem specie. Sic autem, id est alio modo erunt quatuor, prout scilicet forma et efficiens numero distinguuntur. Nam sanitas aliqualiter est supple ipsa forma, sive ars medicinalis et species, id est forma domus est ipsa ars aedificatoria ; accipiendo artem non pro habitu, sed pro forma rei artificialis in esse cognito et objectivo, quae est quaedam similitudo formae, quae in materia inducitur. Et subdit, quod homo generat hominem, ita quod in naturalibus reperitur similitudo specifica formae inter generans et genitum. Deinde cum dicit:

Adhuc praeter haec ut primum omnium idem movens omnia.

Quoniam autem sunt haec quidem separabilia, illa autem inseparabilia illae substantiae , et propter hoc omnium causae haec, quia sine substantiis non sunt passiones et motus. Deinde hoc erit omnia anima forsan et corpus, aut intellectus, et appetitus, et corpus.

Ostendit qualiter sint eadem principia omnium simpliciter, et non solum secundum proportionem, loquendo scilicet de primis principiis, quae sunt etiam eadem numero omnium entium, quod ostendit triplici via. Tum primo, quia causa movens prima est eadem omnium, ideo dicit, quod adhuc autem,

id est, praeter dictas causas est unum principium omnium, quod est movens omnia, quia ut probatur 8. Phys. t. c. 45. et habetur infra, text. com. 35. et inde, in ordine moventium est devenire ad unum primum movens immobile, quod est idem omnium. Tum secundo, ex separabilitate et primitate substantiae. Nam quia substantia est prima, et est causa omnium entium, ideo principia substantiae eadem sunt etiam principia omnium aliorum. Nam quod est causa causae, etiam est causa causati, et hoc non solum est verum de prima causa efficiente, sed etiam de causis intrinsecis substantiae. Nam materia cum forma est causa omnium entium, ex 1. Phys. t. c. 80. ideo dicit, quod quoniam supple entium haec quidem sunt separabilia, puta substantiae: illa vero inseparabilia, puta accidentia substantiae ; et propter hoc, scilicet principia substantiae sunt causae omnium, quia sine substantiis non sunt passiones et motus, quae scilicet accidunt substantiae. Tum tertio, quia in genere substantiae est dare aliqua prima principia, puta corpora caelestia, quae secundum eum sunt substantiae viventes et animatae, eo modo quo expositum est 8. hujus, ita quod in genere substantiae erunt principia prima anima et corpus: vel etiam corpus et intellectus, et desiderium. Nam anima caeli, eo modo quo ponitur animatum, non habet alias potentias animae, praeter intellectivam et desiderativam, ut dicit Commentator, cap. 25. hujus 12. Dicit ergo, quod deinde haec, scilicet principia omnium erunt anima forsan et corpus, aut intellectus, et

appetitus, et corpus, modo praeexposito.

Notandum, quod aliae potentiae animae ab intellectu et voluntate, puta sensus, non ponuntur esse in Intelligentia, quae dicitur anima caeli, ex hoc, quia est motrix caeli, licet non forma, quia non solum deserviunt ad scientiam, sed etiam ad necessitatem vitae, ut dicitur lib. de Sensu et Sensato, et tertio de Anima. t. c. 66. et inde. Et ideo sensus ordinantur ad conservationem corruptibilium, propter quod substantia, et corpora incorruptibilia non egent potentiis sensitivis.