Caput XLVII.

Maximinus aciem circumire, etc. Suam-ne? an Licinii? Non suam certe. Nam, uti mox patebit, adeo procul a suis Maximinus, quando aciem, de qua agitur, 0824C circumibat, abierat, ut facto semel in ipsum per Licinianos impetu, coactus fuerit ad suos refugere: Fit impetus in eum, et ad suos refugit, qui suos ergo nequaquam prius circumibat, sed Licinianos eosque cunctos. Quod ideo addimus, quia, ut res sunt, videtur omnino noster aciem, cujus meminit, a Licinianis militibus, de quibus proxime loquitur, aperte distinxisse: Maximinus aciem circumire, ac milites Licinianos nunc precibus sollicitare, nunc donis. Acies ergo, universus sit Licinii exercitus, tam praefectos omnes, quam omnes simul gregarios milites complectens: sint vero Liciniani milites, gregarii milites tantum; ut universum quidem Licinii exercitum ex praefectis et gregariis militibus constantem Maximinus circumiverit, sed solos gregarios milites, ut ad defectionem proniores, nunc precibus, nunc donis sollicitaverit. «Scribuntur haec in libellis pluribus, et per praepositos tribunosque mittuntur, ut suos quisque milites doceat:» verba sunt superioris capitis; unde non parum roboris proposita modo distinctio 0824D mutuatur.— Maximin tournait autour des bataillons de Licinius, et tâchait de les ébranler par ses prièeres et par ses promesses. Maucroix .—Tanquam vulgata lectio sit, Maximinus aciem Licinii circumire, ac eam nunc precibus sollicitare, nunc donis.

Tantus numerus legionum . . . tanta vis militum a paucis metebatur. Usus est alicubi simili translatione Justinus.

Nemo nominis, nemo virtutis, nemo veterum praemiorum memor. Horatius de milite Crassiano, l. III, Od. 5.

Consenuit socerorum in armis
Sub rege Medo Marsus et Appulus,
Anciliorum, nominis, et togae
Oblitus, aeternaeque Vestae. Tollius .

Nemo virtutis. Id est, fortitudinis; proindeque eodem sensu, quo in praecedenti capite: Illi, oratione ter dicta, virtute jam pleni; et quo rursus in quadragesimo quarto: Senatus Constantino virtutis gratia 0825A primi (nominis dicam, an numinis?) titulum decrevit, quem sibi Maximinus vindicabat.

Ad devotam mortem. Devota mors hic loci est, mors destinata; quomodo apud Virgilium Aen. I:

Praecipue infelix, pesti devota futurae,
Expleri mentem nequit, ardescitque tuendo
Phoenissa:
pro, amori destinata, qui futurus erat Didoni pestiferus.— A une mort volontaire. Maucroix. Hoc est, ad mortem voluntariam, sensu feliciter declarato.

Deus summus. Ut supra, oraret Deum summum: quod suo loco pro virili illustravimus. Plura tibi Baluzius et Cuperus suppeditabunt.

Projecit purpuram. Vestem in fine capitis simplicissimo nomine appellabit: Ita vestem resumpsit. Sed utrobique purpuream vestem intelligendum esse, manifestum est. Eoque pertinet, quod quam vestem Marcus semel atque iterum in historia passionis Christi πορφύραν, ad verbum purpuream nuncupavit 0825B καὶ ἐνδύουσιν αὐτὸν πορφύραν, cap. XV 17. καὶ ὅτε ἐνέπαιξαν αὐτῷ, ἐξέδυσαν αὐτὸν τὴν πορφύραν, eodem capite, commate 20), illam ipsam Joannes duobus pariter locis ἱμάτιον πορφυροῦν, id est, de verbo ad verbum, pallium purpureum, nominavit: ἱμάτιον πορφυροῦν περιέβαλον αὐτὸν; c. XIX, 2: ἐξῆλθεν οὖν ὁ Ἰησοῦς ἔξω, φέρων τὸν ἀκάνθινον στέφανον καὶ τὸ πορφυροῦν ἱμάτιον, ibid. 5. Noster supra, fere uti hic: ( Daiae) purpuram Diocletianus injecit suam, qua se exuit.

Sumpta veste servili fugit. Confirmat Eusebius, l. IX, cap. 10, et lib. I de Vita Constantini, cap. 58. Pagius .

Fretum trajecit. Idem nempe, de quo in antecedentibus: Sed (Maximinus) transjecto protinus freto, ad Byzantii portas accessit armatus: cum hoc discrimine, quod Maximinus, dum prima vice fretum illud trajiciebat, contenderet ex Bithynia in Thraciam ad quascumque posset Licinii provincias urbesve occupandas; quando vero secunda, regrederetur e contrario ex Thracia in Bithyniam, ut se intra suos fines 0825C reciperet. Colligo ex capite 45, et ex his Eusebii verbis: οὕτω ἔπειτα αἰσχύνης ἔμπλεως ὁ τύραννος ἐπὶ τὰ καθ᾽ ἑαυτὸν ἐλθὼν μέρη πρῶτον μὲν ἐμμανεῖ θυμῷ, etc. Hoc est, Sic igitur tyrannus, cum ad imperii sui partes ignominiae plenus (ita enim Graeca ad verbum) venisset, primum quidem animo furens, quaeque deinceps. Adde Baluzium, et post illum quoque, si volueris, Pagium in Critica Baroniana ad an. Ch. 314, num. 5.

Ac in exercitu, etc. Melius, at in exercitu. Tollius .—Lego: Ac ita exercitus pars dimidia prostrata est. Pars altera vel dedita, vel in fugam versa est. Boherellus .—Accedit quam proxime versio anglica in hunc modum: fer now the one half of his Army was destroyed, and the other half either fled or rendered it self. Jam enim ejus exercitus pars dimidia prostrata fuerat, et pars altera dimidia vel dedita, vel in fugam versa.

Ademerat enim pudorem deserendi desertor imperator. Deserendi quid? his interests. Eadem versio; quasi dicas, ejus partes, vel, ejus causam: cui contra 0825D desertor imperator desertorem sui exercitus imperatorem sonat. And since the emperour had deserted his Army, the souldiers were not at all ashamed of deserting his interests.

Malebam in commune vocem praelii, quae praecessit, hoc pacto repetere: ademerat enim pudorem deserendi praelium desertor praelii imperator. Quam turpis vero et imperatori, et militibus ea desertio esset, ostendit, cum odiosissimum desertoris elogium, quo jam Maximinus notatur, tum insignis ista Atheniensium, ut ut praelio caesorum, commendatio apud Justinum, lib. IX, cap. 3: Non tamen immemores pristinae gloriae cecidere: quippe adversis vulneribus, omnes loca quae tuenda a ducibus acceperant, morientes corporibus texerunt. Imo, quod memoria exciderat, eidem Justino, lib. XXII, cap. 8: exemplum est flagitii singulare rex exercitus sui desertor.

At ille kalendis maiis, id est, una nocte atque una 0826A die, Nicomediam alia nocte pervenit. Post die, deest aliquod vocabulum, quod sit nomen mansionis, ad quam kalendis maiis, id est, una nocte atque una die, venerit Maximinus, unde Nicomediam alta nocte pervenit. Boherellus .—Post die, deest ad fretum. Tollius .

Nicomediam alia nocte pervenit. Lege, alta nocte. Allix .—Quid si nec quidquam desit, nec aliud quidquam, praeter ordinem verborum, sit corruptum; ut hic ordo scilicet genuinus olim fuerit: At ille kalendis maiis, id est, una nocte, una die, atque alia nocte, Nicomediam pervenit.

Millia centum sexaginta. Soixante lieues. Maucroix. Id est, sexaginta leucas; cum, si sibi constare voluisset, debuisset tantum ponere, cinquante-trois lieues, leucas quinquaginta tres.

Raptisque filiis, etc. Hoc est, raptim, seu cum summa festinatione captis. Livius in eumdem sensum: «Propiorque excusanti transitionem ut necessariam, quam glorianti eam velut primam occasionem 0826B raptam.» Sed nec alio sensu forsitan Christus apud Matthaeum c. II, 12: Ἀπὸ δὲ τῶν ἡμερῶν Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ ἕως ἄρτι, ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται, καὶ βιασταί ἀρπάζουσιν αὐτήν. Vulgata: «A diebus autem Joannis Baptistae usque nunc regnum coelorum vim patitur, et violenti rapiunt illud.

Petivit Orientem. Sed in Cappadocia, etc. Id est, primum quidem in Orientem proprie dictum recipere se decreverat, adeoque Cappadociam praetergredi, et Syriam v. gr. petere, ex qua haud multo antea, tanquam ad se pertinente exercitum in Bithyniam ad vicinas Licinii provincias, si posset, invadendas moverat. Verum cum, iter faciendo, non paucos milites praeter spem in Cappadocia tam ex fuga, quam ab Oriente collegisset, in Cappadocia aliquandiu substitit. Quod dum limito, inter alia propter Zozimi locum facio, quem apud Baluzium invenies. Ex his autem, vel me tacente, intelligis Cappadociam huic auctori non fuisse in notione Orientis specialiter 0826C dicti comprehensam.

Ita vestem resumpsit. Ces légers secours lui donèrent le courage de reprendre encore la pourpre. Maucroix . Hoc est, breviter, ita purpuram resumpsit.— And there he took the purple again, versio anglica: tanquam vulgata lectio sit, ibi purpuram resumpsit.—Omnino, vel ibi vestem resumpsit legendum, vel, quod praeferam, sensus est: Deinde vestem resumpsit; uti jam supra plus semel, τὸ ita idem esse atque deinde, vel postea monuimus. Confer, si pluribus adhuc exemplis opus est, Justinum, lib. V, cap. 3 in fine; item lib. XI, cap. 7, in fine quoque: ne et alia rursum indicem.