SUMMARUM.

Primam sub tanliam, seu rer.im principium esse actum, non potentiam, pro et contra arguitur, et tangitur de initio mundi secundum Poetas Theologos, re olvitur esse actum, quia hic prior est potentia definitione et perfectione, ex 9. hujus, vide Doct. ibi q. 1.

Igitur quamvis dubitatio. Videtur enim agens quidem omne posse: potest vero non omne agere. Quare prius esse potentia.

Movet quamdam dubitationem, quasi sumentem originem ex praedictis. Circa quod duo facit. Primo arguit ad quaestionem. Secundo addit quaestionis solutionem. Secunda ibi : Potentiam quidem igitur. Prima in duas. Primo arguit ad unam partem. Secundo ad aliam. Secunda ibi : At vero si hoc. Est autem dubitatio : utrum actus sit prior potentia simpliciter, ut scilicet primum rerum principium sit tale, cujus substantia sit actus, ut praedictum est. Et arguit primo ad partem negativam sic : Illud est prius a quo non convertitur consequentia essendi, ut patetex5. hujus cap. de priori, t. c. 16. sed potentia videtur hujusmodi respectu actus: Nam omne agens actu videtur posse agere, sed non omne quod potest agere agit actu. Dicit ergo, quod supple substantia sempiterna est actu, ut conclusum est : Quamvis circa hoc sit dubitatio, videtur quidem enim omne agens posse, supple agere. Quare illud quod est potentia videtur esse prius eo, scilicet quod est actu. Deinde cum dicit :

At vero si hoc, nihil erit entium ; contingit enim quidem posse esse, nondum vero esse. Et etiam sicut dicunt Theologi, qui ex nocte generant ; aut ut Physici, erant simul res omnes, dicunt idem impossibile. Quomodo enim movebuntur si non fuerat actu aliqua causa? Non enim materia ipsa seipsam movebit, sed tectonica. Nec menstrua, nec terra, sed semina et genitura.

Arguit ad partem oppositam. Circa quod duo facit.Primo ponit rationem. Secundo ostendit quomodo illi rationi aliqui Philosophi inhaeserunt. Secunda ibi: Propter quod faciunt. In prima parte intendit talem rationem : Si potentia est prior actu simpliciter, ergo aliquando nihil erit ; consequens est falsum, ergo et antecedens. Consequentia probatur, quia quod est in potentia, contingit quod nondum sit; si ergo prima entia sint in potentia, contingit quod non sint in actu, et per consequens quod nihil aliquando sit, ut quidam antiqui posuerunt. Dicit ergo, quod At vero si supple hoc est verum, quod potentia sit prior actu,sequitur quod nihil entium erit; contingit enim quidem posse esse, nondum vero esse, et tunc redibunt opiniones antiquorum, quarum una est, quod mundus esset generatus ex nihilo, et ex simplici privatione praeexistente, ut dixerunt quidam Poetae Theologi, ut dictum est in 1. lib. Ideo dicit, quod sequitur etiam sicut dicunt Theologi, qui generant, scilicet mundum ex nocte, id est ex nihilo, et ex simplici negatione, quam more poetico utentes metaphora noctem appellabant. Alia opinio fuit Philosopilorum Naturalium, qui fuerunt posteriores, qui videntes ex nihilo nihil fieri per naturam, posuerunt omnia simul esse confusa, ut Anaxagoras, qui posuit chaos mixtum et confusa. Utrique autem posuerunt omnia esse aliquando in potentia, non in actu. Ideo dicit, quod aut ut Physici, id est Naturales, dixerunt quod omnes res simul erant, scilicet in aliquo confuso, et supple utrique dicunt idem impossibile, quod scilicet essent omnia in potentia quandoque ; quod hoc sit impossibile probat : Quomodo movebuntur, scilicet ad actum, nisi per aliquid ens actu, ut dicebatur 8. hujus, t. c. 12. et inde, ideo subdit: Non enim materia, scilicet artificialium ipsa seipsam movebit, sed tectonica, id est ars. Necmenstrua supple movebunt seipsa ad generationem animalis, sed semina, id est, sperma masculi movebit menstrua, tanquam agens principale: nec terra supple movebit seipsam ad generationem plantae, sed genitura, id est semina plantarum. Qualiter in genere animalis se habeat semen masculi et femellae, et utrum semen femellae aliquid active operetur ad generationem animalis, dictum est 8. hujus.

Notandum quod opinio poetarum Theologorum, quae hic tangitur intantum deficit, quia posuerunt omnia entia sine aliqua exceptione esse in pura negatione, si tamen ita dixerunt; tunc enim valeret ratio Philosophi contra eos , quia cum nihil reducatur de potentia ad actum, nisi per aliquod ens actu, sequitur quod nullum ens esset omnino, cum nullum ponant ens actu, per quod fiat ista reductio ad actum. Si autem supponatur aliquod ens actu, puta primum ens, nullum est inconveniens quod per illud ex nihilo, et ex pura negatione res ad actum reducantur, si illud primum ens, sicut oportet dicere, sit virtutis infinitae, ut dicetur infra. De opinione autem Anaxagorae ponentis illud chaos confusum dictum est in 1. lib. qualiter possit habere sanum intellectum. Deinde cum dicit :

Propter quod faciunt quidam semper actum ut Leucippus et Plato, semper enim dicunt esse motum: sed quare, et quem, non dicunt, nec sic, nec causam. Nihil enim ut contingit movetur, sed oportet quidem aliquid semper existere, quemadmodum nunc natura quidem sic, vi vero, aut ab intellectu, aut alio sic. Deinde qualis prior. Differt enim in aptabile quodcumque.

At vero, nec Platonem possibile dicere quod existimat aliquando principium esse, quod ipsum seipsum movet. Posterius enim, et simul cum caelo anima, ut ait.

Ostendit qualiter dictae rationi quidam Philosophi adhaeserunt, dicens quod propter quod, id est, propter dictam rationem faciunt quidam semper actum esse, ut Leucippus et Plato;semper enim dicunt motum esse in atomis quas ponebant principia rerum, et ante mundi constitutionem elementa moveri motibus inordinatis, sed postmodum fuisse ordinata, et reducta ad motum ordinatum. Sed supple licet bene dixerunt actum semper esse, defecerunt tamen non exprimentes quis esset ille motus, et quae esset causa ejus, ideo subdit : sed quare, et quem, scilicet motum non dicunt nec sic, nec causam, id est nec simpliciter narrando, nec reddendo causam suae positionis. Nihil enim movetur ut contingit sine aliqua causa determinata, sed oportet semper aliquid existere, quod scilicet sit causa motus; quemadmodum nunc dicimus quod supple quaedam moventur sic quidem a natura, illa vero VI, id est violenter aut ab intellectu, aut ab aliquo alio sic. Deinde supple defecerunt quia non dixerunt, qualis prior, utrum scilicet motus naturalis esset prius, aut violentus, aut aliquis alius. Differt enim valde quodcumque est, id est quodcumque horum dicatur. Et subdit contra Platonem specialiter, dicens quod At vero nec possibile est Platonem dicere, id est, posse excusari ex hoc quod existimat esse aliquando aliud principium, scilicet motus, quod movet ipsum seipsum; hoc enim primum movens seipsum posuit animam, ut dicitur primo de Anima, t. c. 28. et circiter. Et tamen, ut ipse ait, Anima fuit posterius, et simul cum caelo, ita quod non posuit animam ante mundi constitutionem, sed post illam inordinationem motus, et simul factam esse cum caelo, quod dixit esse animatum ; et per consequens secundum eum anima non potest esse principium illius motus inordinati, et per consequens fuit insufficiens illius motus inordinati assertio non assiguans causam. Deinde cum dicit :

Potentiam quid est igitur existimare priorem actu est quidem ut bene, est autem, ut non bene. Dictum est autem in quibuscumque hujusmodi quaestio.

Addit quaestionis solutionem. Circa quod duo facit. Primo facit quod dictum est. Secundo confirluat solutionem per positiones quorumdam Philosophorum. Secunda ibi : Quia autem actus. Primo igitur solvit dictam dubitationem remittens nos ad 9. librum, dicens quod, Existimare quidem igitur potentiam esse priorem actu est quidem ut bene, est autem ut non bene. Dictum est autem, quomodo scilicet in 9. hujus, t. c. 13. et inde, ubi ostensum est quod actus est prior potentia definitione et perfectione, et etiam tempore, simpliciter loquendo, licet respectu ejusdem generabilis et corruptibilis potentia praecedat actum. Ratio autem in oppositum non probat potentiam esse priorem, nisi prioritate cujusdam communitatis, et secundum rationem, licet secundum rem actus praecedit potentiam modo praedicto. Deinde cum dicit :

Quia autem actus prius, testatur Anaxagoras. Intellectus enim actus. Et Empedocles amicitiam et litem. Et semper dicentes motum esse ut Plato et Leucippus.

Confirmat dictam solutionem per positiones quorumdam Philosophorum , dicens quod autem actus, scilicet sit prius, id est, prior simpliciter, scilicet potentia testatur Anaxagoras, quia posuit intellectum esse primum principium movens. Intellectus enim actus, scilicet quidam est. Et Empedocles, etiam scilicet hoc idem testatur qui posuit litem et amicitiam esse causas moventes; et Leucippus et Plato, scilicet hoc idem testati sunt, dicentes motum semper esse, scilicet actu, et sic semper actum praecedere potentiam praedicti omnes testificati sunt. Tunc sequitur illa pars :