SUMMARUM.

Infert ex resolufom positam perpstuitatem generationis secund im circ ?um, quod bene exponit Doctor, et ex perpetua generatione, perpetuitatem motus caeli, quia requiritur unum agens conforme et aliud difforme. Doctor exponit quaenam sint ista secundum Philosophos et comparantur inter se, et redarguitur Plato. Sed quae hic dicit Philosophus de perpetuitate generationis et motus, non solum contra fidem sunt, sed contra naturalem ratione n esse videntur; de quo 8. Phys. c. 2. agunt expositores ejus et Theologi 2. d. 1.

Quare non fuit infinito tempore chaos, aut nox, sed eadem semper, aut periodo, aut aliter, si prior est actus potentia.

Ubi postquam solvit dictam quaestionem, regreditur ad confirmandum veritatem praeostensam de substantia immateriali et immobili. Circa quod tria facit. Primo ex solutione quaestionis quasi inferens conclusionem opinionis contrariae esse falsam, concludit perpetuitatem generationis, dicens generationem esse perpetuam secundum circulum. Secundo ex perpetuitate generationis arguit perpetuitatem motus caeli. Tertio ex perpetuitate motus caeli arguit perpetuitatem moventis primi et immobilis, quod est principale. Secunda ibi : Si itaque semper. Tertia ibi: Est igitur aliquid. Dicit ergo, Quare quia supple actus est simpliciter prior quam potentia, sequitur quod non fuit in tempore infinito chaos, quod posuerunt antiqui Naturales, putantes potentiam simpliciter esse priorem actu ; et ideo dixerunt omnia fuisse in potentia quadam in quodam chaos confuso, et hoc per tempus infinitum ; aut entis non fuit nox ut dixernnt Poetae Theologi, qui propter eamdem rationem dixerunt praecessisse per tempus infinitum ante rerum productionem, negationem sive privationem simplioem, quam appellaverunt noctem. Hoc quidem supple falsum est, sed supple oportet dicere quod semper eadem fuerint aut periodo, aut aliter, si hoc est verum quod actus est prior potentia.

Notandum, secundum opinionem etiam Philosophi, ut magis patet ex secundo de Generatione, t. c. 57. et circiter, quod quia ea, quae generantur procedunt de potentia ad actum, oportet quod eadem, quae sunt actu post potentiam, semper fuerunt aliquo modo scilicetnon eadem numero, sed eadem specie: et hoc aut periodo, scilicet secundum generationem circularem, prout ea quae generantur fuerunt jam eadem non quidem numero, sed specie. Quod quidem fit quadam circulatione, et in periodo generationis, sicut cum terra ex humectata generatur vapor, et ex vapore pluvia, et ex pluvia terra iterum humectatur. Item ex homine procedit semen, et ex semine iterum homo generatur: sic ergo eadem specie fiunt tali circulatione. Aut aliter, quod dicit propter opinionem aliorum, puta Anaxagorae, qui posuit praeexistere omnia in illo chaos, ex quo postea dicebat res generari, et easdem procedere de potentia ad actum, ut sic eadem flerent post potentiam in actu. Deinde cum dicit :

Itaque periodo semper oportet aliquid manere semper similiter agens. Si autem debent fore generatio et corruptio, aliud oporiet agens esse aliter et aliter. Necesse est igitur quidem sic secundum se agere, sic secundum aliud. Aut ergo secundum alterum, aut secundum primum. Necesse igitur secundum hoc. Cum enim illud ipsique causa, et illi.

Ex perpetuitate generationis arguit perpetuitatem motus caeli. Circa quod duo facit. Primo ex perpetuitate generationis arguit duo esse agentia. quorum unum sit causa perpetuitatis, puta primum mobile. Alterum quod sit causa alteritatis, puta mobile, quod movetur in circulo obliquo, ut Sol et alii planetae. Haec enim duo sunt in generatione secundum viam Philosophi, scilicet perpetuitas et alteritas, inquantum generatio unius est corruptio alterius in infinitum. Secundo ex dictis redarguit Platonem, et infert suam intentam conclusionem. Secunda ibi : Ergo si sic se habent. Prima in duas. Primo facit quod dictum est. Secundo comparat illa duo agentia ad invicem ostendens, quod primum est dignius et nobilius secundo. Secunda ibi : Diguius ergo primum. Dicit ergo, quod Si autem debeat fore generatio et corruptio, scilicet in istis inferioribus, oportet esse aliud agens aliter et aliter, id est, quod se habeat difformiter in agendo ut agens supple, quod semper uniformiter agit quod est primum caelum: hoc autem agens difformiter agens est corpus quod movetur sub Zodiaco. Et hoc tale agens Necesse est sic quidem igitur secundum se agere sic vero secundum aliud, id est, quod tale agens quodammodo agit secundum se, id est. ex propria virtute quatenus causat diversitatem generationis et corruptionis: et quodammodo agit secundum aliud, id est, in virtute alterius, quatenus causat perpetuam generationem et corruptionem. Et si sic : Aut ergo, ait secundum alterum, id est, in virtute alicujus alterius, vel secundum primum, id est, in vir tute primi, scilicet caeli quod agit uniformiter, et haec secunda pars disjinctivae est vera. Ideo subdit : Necesse igitur, id est, quod causet perpetuam generationem et corruptionem secundum hoc, id est, in virtute hujus primi, quod semper agit uniformiter ; Illud enim, scilicet agens quod semper agit est causa ipsi et illi, quod scilicet difformiter agit.

Notandum, quod ut magis habetur principaliter 2. de Gener. t. c. 56. et inde, per circuitum generationis redeunt eadem, modo praedicto, quae transeunt de potentia ad actum. Si vero aliquid manet idem secundum circulum generationis perpetuae, oportet aliquid manere semper idem numero quod agit uniformiter ad haec, quod causet perpetuitatem; nullum enim unum generabile et corruptibile potest esse causa talis perpetuitatis, quia unicum generabile non semper est. Omnia autem non simul sunt, ut probatur 8. Phys. t. c. 2. et inde, et patet de se. Oportet igitur quod sit aliquod agens perpetuo, et uniformiter causans dictam perpetuitatem. Illud est primum mobile, quod semper regulariter, et uniformiter movetur et revolvit omnes sphaeras motu raptus, qui est motus diurnus. Quia vero idem, ut dicit. 2. de generat, t. c. 57. non causat nisi idem, in generatione autem et corruptione est diversitas, quatenus eadem quandoque generantur, quandoque corrumpuntur; ideo ad salvandum istam alteritatem oportet ponere secundum agens, quod sit difforme in agendo, et illud est corpus, quod movetur sub circulo obliquo, qui est Zodiacus. Nam cum Zodiacus declinat secundum utramque sui medietatem ab aequinoctiali, ideo Sol et alii planetae, qui sub Zodiaco moventur, quandoque appropinquant, quandoque elongantur; et secundum hoc causat sua propinquitate et remotione contraria, sicut apparet manifeste, quod Sole appropinquante ad nos a principio Arietis usque fere in finem Virginis, per totum ver et aestatem generantur et nascuntur herbae: recedente autem Sole in autumno et hyeme,puta a principio Librae usque in finem Piscium, corrumpuntur quae prius erant generata. Licet autem omnes planetae ad hoc concurrant, et etiam caelum stellatum, quatenus movetur super polos Zodiaci motu proprio, contra motum primi mobilis, ut dicunt Ptolemaeus, et alii perfecti Astrologi, licet Aristoteles putaverit caelum stellatum esse immobile ut patet infra et 2. de Caelo : et, inquam, licet omnia con currant ad istam alteritatem, principalius tamen, et evidentius ipse Sol. Tale igitur agens difforme partim agit in virtute propria, ut dictum est, partim in virtute primi caeli, quia cum primum caelum sit causa perpetuitatis cujuslibet motus, ergo et ejus, quod difformiter agit, et per consequens illius, quod ab eo causatur, scilicet perpetuae generationis et corruptionis. Deinde cum dicit:

Dignius ergo primum. Etenim causa illud ipsius semper similiter. Et ipsius aliter alterum ; ejus autem quod est semper aliter, palam quod ambo.

Comparat haec duo agentia ad invicem dicens, quod quia supple secundum agens agit in virtute primi caeli, quod semper uniformiter agit: ergo illud primum erit dignius. Etenim pro quia, illud erat causa ipsius semper similiter, id est perpetuitatis, et per consequens dignius. Et ipsius aliter, id est, alteritatis in generatione et corruptione, alterum scilicet agens est supple causa, eo quod difformiter agit, ejus autem, quod est semper aliter, id est, amborum simul, quod est generationem esse perpetuam, palam quod ambo supple mobilia sint causae, ita quod primum sit causa perpetuitatis, et secundum sit causa alteritatis modo praedicto. Deinde cum dicit:

Ergo si sic se habent motus, quid ergo alia oportet quaerere principia? Quoniam autem ita contingit, et si non sic, ex nocte erunt ; simul omnia, ex non ente. Solventur utique haec. Et est aliquid semper motum motu incessabili. Haec autem quae circulo. Et hoc non ratione solum, sed opere palam. Quare sempiternum erit utique primum caelum.

Redarguit Platonem ex dictis, et infert suam intentam conclusionem dicens : Ergo quod si sic se habent motus caeli, quod supple ex eis potest salvari perpetuitas generationis et corruptionis : Quid ergo oportet quaerere alia principia, puta ideas, ut Plato ; aut litem et amicitiam, ut Empedocles, quasi diceret, quod non oportet. Quoniam pro quia, ita contingit, scilicet assignare causam perpetuitatis, ut dictum est; et si non sic, id est, si non est ita, ut nos dicimus, sequitur quod erunt ex noete, et omnia simul ex non ente, id est, quod sequentur inconvenientia, quod scilicet omnia fiant ex nocte, id est, ex simplici privatione: aut quod omnia fuerunt quandoque simul, aut quod aliquid fiat ex non ente, ad quae inconvenientia ducti sunt Philosophi antiqui, ut praedictum est. Solventur utique haec inconvenientia, scilicet dicendo, supple quod perpetuitas generationis sit causata a motu caeli. Et etiam patet, quod est aliquid semper motum motu incessabili. Haec autem est, quae est in circulo, id est, motus circularis. Et hoc supple non solum apparet esse verum ratione, sed etiam palam est opere, id est, per effectum et sensum quod scilicet aliquid semper circulariter movetur. Concludit ergo, Quare sempiternum erit utique primum caelum, scilicet circulariter perpetuo movetur. Deinde cum dicit:

Est igitur aliquid, et quod movet. Quoniam autem quod movetur, et movens et medium. Igitur est aliquid quod non motum movet sempiternum, et substantia, et actus ens.

Ex perpetuitate motus caeli concludit perpetuitatem moventis primi et immobilis, dicens quod quia omne, supple quod movetur, ab alio movetur: sequitur quod si est caelum perpetuo mobile, quod est igitur aliquod quod movet, et est sempiternum in substantia existens actu. Cujus causam subdit : Quoniam autem, est supple aliquid, quod movetur tantum, et aliquid quod est movens tantum et medium, scilicet quod movetur et movet. Sequitur igitur quod est aliquid quod movet non motum, sed est immobile et sempiternum, et per consequens, substantia et ens, et actus, quia supple si esset in potentia, esset natum ab alio moveri.

Notandum, quod sicut habetur ex 7. et 8. Phys. text. c. 1. et inde, t. c. 34. circiter, in ordine moventium, et mobilium est dare aliquod infimum, quod movetur tantum ; et aliquod, supple quod est movens, et nullo modo motum: et L aliquod medium, quod movet et movetur. Ex quo sequitur, quod est dare aliquod movens, supple immobile omnino, tam per se quam per accidens: quia cum non sit procedere in infinitum in moventibus et motis, oportet stare ad aliquod primum movens immobile omnino, ut ibidem prolixius probatur, et hoc a Philosopho supponitur tanquam alibi probatum, scilicet ex 8. Phys.

SUMMAE SECUNDAE