Articulus IX.

Ubi et quomodo Diocletianus Maximinum induerit purpura, eumque, ac Severum, repulso Constantino, Caesares renuntiaverit; utrum vera sit ea de re Cecilii opinio, quem in locum Diocletianus, deposito imperio, sese receperit, et ubi Licinius, eo praesente, factus sit imperator.

Post memoratum superiori articulo colloquium, 0931A quo Diocletianus, impellente Galerio, imperium, ut ait Cecilius, deponere tandem decreverat, uterque imperator, et Constantinus, iis qui tum Nicomediae hyemabant, militibus eorumque primoribus stipati, ex hac urbe kalendis maii, anno Christi 305, ad quemdam locum venerunt, tribus fere millibus inde distantem. Is autem locus, inquit auctor noster, (Cecil. cap. 19) altus erat, et in eo erecta columna cum Jovis signo, hoc est, statua et simulacro, atque ibi Herculius, de quo infra, purpuram sumpsisse memorabatur.

Diocletianus autem hoc in loco milites e tribunali allocutus, Severum et Maximinum Daiam, repente pronuntiavit Caesares. Tum Galerius, repulso inde Constantino, protraxit a tergo Maximinum, exutumque veste privata, in medium constituit. Nec mora 0931B ulla, Diocletianus eum illa induit purpura, qua seipsum exuerat. Mirabantur vero omnes et stupebant id ita, tamque ex inopinato factum; tum quia quis, aut unde esset Maximinus, ignorabant; tum quia arbitrabantur Constantinum Caesarem futurum.

Sed jam ille rejectus fuerat ab imperatoribus in eo celebri colloquio, cui quidem, si Cecilio credimus, erat tunc praesens. At si huic colloquio revera interfuit, qua ille fronte, inquiet aliquis, in illum excelsum locum cum imperatoribus conscendere ausus est, ubi se non summa sine ignominia repellendum esse certo sciebat? Nonne igitur tota via erravit Cecilius, aut falsis rumoribus aures facilius praebuit? Nam Anonymus Valesianus expresse tradidit Severum 0931C et Maximinum Caesares factos, Constantino nihil tale noscente. Sed postea, locoque opportuniore investigabimus si quae sit ratio, qua sublatis hisce difficultatibus, opinio Cecilii defendi stabilirive possit.

Pergamus interim, atque expendamus utrum illud verius sit, quod Cecilius noster de duobus Caesaribus a Diocletiano creatis narrat. Nam Anonymus Valesianus haud dubitanter affirmat eos non ab illo, sed a Galerio renuntiatos fuisse Caesares: Hos, inquit, Severum videlicet et Maximinum, Galerius Caesares fecit. Et haec quidem sententia liquido confirmatur hisce Eutropii verbis: Caesares duos creavit Galerius Maximianum, seu Maximinum, quem Orienti praefecit, et Severum, cui Italiam dedit (Eutr. Brev. Rom. hist. lib. X, init.) . Atque inde lux aliqua affertur Socrati, similiter dicenti: Δύο καθιστησιν Καίσαρας, 0931D Μαξιμῖνον μὲν ἐν τοῖς κατά τὴν ἐῳαν, Σεβῆρον δὲ ἐν τοῖς κατὰ τὴν Ι᾽ ταλίαν (Socrat., lib. I histor. cap. 2) . Duos Caesares, Maximinum in Oriente, Severum in Italia constituit, non eo certe sensu, quod Galerius eodem tempore unum in Oriente, alterum in Italia, inde tam remota, creaverit Caesarem, sed unum ipsemet in Oriente, alium in Italia alicujus ministerio nuncupaverit; vel potius utrumque his Romani imperii praefecerit provinciis. Eam autem haud dubie ob causam auctor noster adjecit (Cecil. c. 19) Maximinum accepisse Orientem calcandum et conterendum. In Eusebiano denique Chronico habetur: Maximinus et Severus a Galerio Maximiano Caesares facti. 0932A In quibusdam vero hujus Chronici codicibus manu exaratis, et in editionibus erratum est, ubi haec Caesarum nuncupatio in alterum post Diocletiani et Herculii repudiationem annum, contra aliorum codicum fidem rejicitur.

Quid ergo, inquiet aliquis, nonne haec pugnant cum Cecilii sententia? Nam ille expresse asserit Maximinum a Diocletiano indutum fuisse purpura, renuntiatumque Caesarem coram Galerio, qui Herculium antea miserat, ut ab eo Severus in Italia Caesar similiter nuncuparetur. At quia auctor noster non minus manifeste asseverat factam esse utramque illam inaugurationem, Galerio instigante atque impellente, numquid dici potest eam idcirco, hancque ipsam ob rationem soli Galerio ab Eutropio, Eusebiani Chronici 0932B auctore, et Socrate (Socrat., lib. I hist. Eccles. cap. 2) , atque aliis etiam, si velis, ascribi?

Diocletianus porro, sic deposita purpura, factus est iterum Diocles, quemadmodum auctor noster loquitur, id est, Diocletianus rediit ad privatam vitam, quam ante assumptum imperium dum agebat, Diocles, uti supra diximus, vocabatur.

Maximino autem Caesare creato, ille protinus e tribunali et excelso, de quo paulo ante dictum, loco descendit, rhedaque per civitatem, ait Cecilius (Cecil. cap. 19) , hoc est, Nicomediam, in patriam exportatur. Sed de illius patria supra disputavimus, quam alii Diocleam, sive Docleam, alii Salonas esse opinantur.

Non ibi tamen semper commoratus est. Quando 0932C enim Herculius ad Galerium venit, Aderat ibi Diocles, inquit Cecilius (Cecil., cap. 19) , a genero, Galerio, nuper accitus, ut quod ante non fecerat, praesente illo, imperium Licinio daret. Sed quemnam in locum Herculius Galerium convenerit, auctor noster penitus tacuit, et aliis reliquit divinandum. Anonymus autem Valesianus clarius procul dubio dixit: Galerius in Illyrico Licinium Caesarem fecit. Si quaeras qua in urbe, disces ex Eusebii Chonico: Licinius a Galerio Carnunti Imperator factus. Pannoniae autem ea urbs est, ad Danubii ripas sita, quae a Zozimo (Zozim, lib. II histor.) male cum Carnute, Galliae Celticae urbe, confunditur. Porro autem Galerius Licinium non praesente tantum, sed adscito etiam, sicuti loquitur Aurelius Victor (Aurel. Vict. de Constan. et Armen.) , in 0932D consilium Jovio, id est, Diocletiano, Augustum creavit. At Herculius, qui illuc venerat, huic Licinii inaugurationi aut praebuit assensum, aut eum negare non ausus est.