Articulus II.

An et cur Maxentius, structis sibi a patre suo Herculio insidiis liberatus, bellum Constantino indixerit, de illius cum Maximino foedere, de maxima exercitus ejus 0951C multitudine, illiusque superstitione, ac primo adversus Constantinum praelio.

Manifestum antea fecimus quanta perfidia, quantoque ingratissimi animi vitio Maximianus Herculius incassum molitus sit Maxentium filium suum purpura regia exuere, qua tamen eum rursus, nec jam a longo tempore induerat. Ab his itaque iniquissimi patris insidiis liberatus Maxentius, bellum post ejus mortem Constantino Magno indixit, finxitque se ejusdem patris sui velle necem ulcisci. Ita sane non solum Cecilius noster (cap. 43) , sed Zozimus etiam sentiunt (Zozim. lib. II histor.) . Contra vero Adrianus Valesius opinatur (Vales. lib. I Rer. Franc.) Constantinum Maxentio bellum propterea intulisse; quia ejus statuas Romae positas everterat. Sed haec opinio funditus destruitur a Nazario (Nazar. Panegyr. § 6, 8, 0951D et 13) , alioque incerti panegyrici auctore, atque Eusebio (Euseb. lib. IX hist. Eccles. cap. 9, et lib. I de Vita Constant. cap. 26) , qui asseveranter affirmant hoc bellum a Constantino, plane invito, neque ante oblata remedia molliora susceptum, neque aliam profecto ob causam, nisi ut Romam ab Maxentii tyrannide liberaret. Pacem itaque cum eo facere volebat, quam ille non modo penitus rejecit, sed ipsummet praeterea Constantinum lacessivit, venerandis ejus imaginibus excisis et conculcatis. Verumtamen praestantissimus ille imperator neglexit factam sibi contumeliam, ac Romanorum tantum libertatem vindicare decreverat.

0952A Sororem interim suam imperatori Licinio despondet. Sed suspecta fuit Maximino ea affinitas, qua eos adversus se conjunctos ominabatur. Is itaque ad Maxentium misit imaginem suam et legatos, hisque dedit litteras, quibus foedus cum eo inire postulabat. Ea autem omnia Maxentius libentissime suscepit, ac tamquam divinitus missum sibi contra Constantinum hostem auxilium. In pacti autem foederis signum acceptam a Maximino cum sua collocat imaginem. Mos enim erat Caesarum et imperatorum, ut post inaugurationem suas sibi invicem mitterent imagines, quas quidem si electionem approbarent suis adjungi curabant. Testatum quippe Herodianus facit (Herodian. V histor. cap. 567) missam Romanis ab Eliogabalo imperatore suam imaginem, locandam media in curia; 0952B ut periculum faceret quo animo a senatu Romano reciperetur. Atque inde nonnulli repetendam putant originem hujus moris, quo postea novus imperator suam imaginem aliis mittere consuevit. Sed de illo more plura Cangius, nosque adhuc infra.

Motis porro armis civilibus, Constantinus contra Maxentium pugnaturus, castra sua in campis Romae vicinis posuerat. Major autem erat, inquit Cecilius, Maxentii quam Constantini Magni exercitus. Et id quidem ab auctore panegyrici, in ejusdem Constantini laudem perorati, confirmatur. Zozimus vero diserte asserit (Zozim. lib. II histor.) hujus exercitum nonaginta millibus peditum et equitum octo millibus, Maxentii vero centum et septuaginta peditum millibus et decem atque octo millibus equitum constitisse. 0952C Brevius Eusebius (Euseb. lib. IX histor. Eccles. cap. 9, et lib. I de Vita Constant. cap. 37) nec semel scripsit, sicut et incertus panegyrici auctor, innumerabilem fuisse in Maxentii exercitu armatorum multitudinem.

At is quamvis tanto adeoque majori, quam Constantinus, copiarum numero instructus, sese tamen Romae continebat, responso ab artis magicae peritis accepto se periturum, si extra illius portas exiret. Nefandas quippe illas artes, et praestigias, teste Eusebio (Euseb. lib. VIII histor. Eccles. cap. 14, lib. IX, cap. 9; lib. I de Vita Const. cap. 27 et 36) , studiose vir improbus consectabatur, atque iis magis, quam subditorum benevolentia confisus, non audebat pedem extra urbis portas ferre. Incertus vero panegyrici 0952D auctor, a nobis proxime citatus: «Stultum, inquit, et nequam animal nusquam extra parietes egredi audebat. Ita enim aut prodigiis, aut metus sui praesagiis monebatur.» At expresse Zozimus (Zozim. lib. II histor.) tradidit hostias ab eo diis immolatas, ac de belli eventu consultos aruspices Sibyllarumque libros, quorum fallaci responso deceptus est.

Jam vero laudati a nobis Eusebius incertusque ille panegyrici auctor, ac Nazarius plura commemorant Maxentii cum Constantino praelia, in variis commissa Italiae regionibus. Sed Cecilius noster (cap. 44) , his praetermissis, ad illud venit, quo in praefatis campis, Romae vicinis, ambo imperatores collatis signis dimicaverunt. In eo autem certamine, inquit, «Maxentiani 0953A milites praevalebant, donec postea confirmato animo Constantinus, et ad utrumque paratus, copias ad Urbem propius admovit, et e regione pontis Milvii, ms. codex Milvi, concedit.» Pons autem Milvius, sive Molvius, nunc vulgo ponte Mole appellatus, in via Flaminea duobus circiter ub urbe Roma millibus extructus est. Verum prioris hujus pugnae mentionem qui fecerint, vix alium scriptorem invenias praeter Cecilium nostrum et auctorem Politiae sanctorum Patrum Metrophanis et Alexandri. Ipsamet autem hujusce scriptoris de Constantino, qui persuadere Maxentio non poterat ut ab impiis operibus abstineret, verba apud Photium sic graece leguntur: Ἅπτεται πολέμου καὶ συμπλακεὶς μάχῃ, τὰ πρῶτα μὲν ἐγγὺς γίνεται τοῦ λαβεῖν τὸ ἧττον. (Phot. Biblioth. cod. 216) «Bello tentavit, pugnaque congressus, primo non procul 0953B abfuit quin succumberet. Sed haec levis tantum videtur velitatio, qua, si quid Maxentiani milites praevaluerunt, his tamen minime impeditus Constantinus, omnes copias propius ad Urbem e regione pontis Milvii admovit.