Articulus VII.

0987A

De funesta Maximini morte, ac quamdiu regnaverit, quove anno mortuus sit.

Nihil sane Maximino profuit Tarsum confugisse. Nam ibi a Licinio terra marique obsessus, rebusque omnibus desperatis, hausit venenum. Sed antea vir, ut jam diximus, plane ebriosus, capite damnatorum exemplum, quod Zenodotus et Suidas ab Erasmo citati memorant, secutus, cibo se et vino ingurgitavit, quo primum vis veneni repercussa est. Verum ubi illud in praecordia ejus penetravit, tantis doloribus fuit excruciatus, ut per dies quatuor insana rabie percitus, terram manibus effossam devoraverit. Parietibus vero caput impegit tanto impetu, ut oculi 0987B de loco suo exsilierint. Amisso autem visu, Deum tandem videre coepit, candidatis ministris, ait Cecilius (cap. 49) , de se judicantem. Aliqui ibi subaudiri volunt verbum circumdatum, alii particulam cum, hisque verbis, candidatis ministris, angelos significari. Nonne vero Cecilius potius collineavit ad candidatorum ordinem, qui senatorius erat, et ex quo candidati quaestores et praetores eligebantur. Unde sensus Cecilii erit, tunc visum a Maximino Deum, qui per suos ministros albis, sicut candidatorum ordo, vestibus indutos, sententiam in eum ferebat. De illo autem candidatorum ordine in variis codicis Theodosiani legibus mentio fit, in quas videndae Gothofredi observationes, et Panciroli in dignitatum notitiam. Quidquid porro de hisce candidatis statuatur, certe 0987C Maximinus frustra imploravit veri Dei Christique Domini clementiam. Eo quippe detestabili genere mortis nocentem, ita loquitur nec semel quidem Cecilius noster, id est, nefarium et execrandum spiritum efflavit.

Si quis vero requirat quid alii scriptores de ejusdem Maximini morte litteris prodiderint, ex Eutropio primum discet illum, res novas molientem, Licinio bellum in Orientis partibus intulisse, et vicinum exitum repentina morte praevenisse Tarsi in Cilicia. Zozimus vero scribit illum a Licinio, sicuti diximus, victum per Orientem venisse in Aegyptum (quod quidem creditu difficile) et tandem obiisse Tarsi, ἐν Ταρσῷ τελευτᾷ. Brevius Aurelius Victor dixit eum apud Tarsum periisse, et in Epitome adjecit morte 0987D simplici. At Hieronymus (Hieronym. in cap. XIV Zachar., vers. 12) , ubi de persecutorum mortibus disputat, ex iis quosdam fuisse testatur, quorum oculi contabuerint. Quem autem his verbis alium clarius designabat, quam huncce crudelissimum Maximinum? Nam praeter auctorem nostrum Chrysostomus ( lib. de S. Babyl., cont. gent.) hunc ipsum nominatim appellando, unum ex iisdem tyrannis esse tradit qui miserabili morte interierunt, et cujus pupillae suo exsilierunt ex loco. Eadem quoque Epiphanius memorat (lib. de Pond. et Mens., § 20) , sed in textu ejus, sicut et Zozimi, Maximianus pro Maximinus legitur.

Verum haec fusius ab Eusebio descripta sunt 0988A (lib. IX Hist. eccles. cap. 9; et lib. II de Vita Const., cap. 58) . Manifestum siquidem ille facit eumdem Maximinum, postquam praelio fusus in fugam sese dedisset, legem, quam ille integram retulit, pro Christianis sancivisse, ac magna quidem, sed mitiore, quam merebatur, poena mulctatum. In secundo namque praelio, haud dubie prope Tarsum, domi se occultavit, et plaga coelitus percussus, tantis totius corporis arsit doloribus, ut pronus humi volutaretur. Fame autem et occulto quodam igne divinitus immisso adeo contabuit, ut nudatis macie ossibus pristinam plane amiserit formam et speciem. Demum scelera sua confessus, mortemque advocans, exhalavit animam. Atque ita quidem Eusebius hunc extremum Maximini morbum, funestamque illius 0988B mortem describit, qui nullam tamen veneni, quod Cecilius ab illo haustum asseverat, fecit mentionem. Expende autem, quaeso, utrum dici possit hoc ab eo idcirco praetermissum; quia ipsi incompertum fuerat, aut si cognoverit, persuasum forsitan habebat Maximinum, potato veneno, tamquam occulto igne divinitus immisso, extinctum et necatum.

Caeterum citatus a nobis Aurelius Victor asseverat miserum hunc imperatorem periisse post biennii Augustum imperium: in Epitome vero: «Caesar quadriennio, dehinc per Orientem Augustus triennio fuit.» In alterutro, uti vides, loco erratum est. At Cecilius noster perspicue edixit primum Maximini cum Licinio praelium commissum fuisse, cum ille kalendis maii octavum imperii sui annum impleret. 0988C Postea vero Tarsum, uti dictum est, fugit. Aliquot igitur inde elapsis mensibus, forte circa mensem Augustum ibidem mortuus est, anno Christi, ut quidam putant, 312, alii 314, alii tandem, sicuti verisimilius videtur, anno 313. Nos vero jam animadvertimus illum a Diocletiano purpura Caesaris indutum kalendis maii anno 305, et anno 310 Augustum imperatorem in campo Martio nuncupatum, si tamen Cecilio nostro, uti supra diximus (Hoc cap., art. 2) , fides habenda sit. Nam recentiores existimant illum ab anno 307, alii vero 308, renuntiatum fuisse imperatorem; quam quidem supremam dignitatem per annos quinque et amplius ad mortem usque obtinuit.