Caput IV.

5. Ex Vetere Testamento adversus Judaeos. Quid dicit Judaeus? Unus est nobis Deus, praeter ipsum non alium novimus. Illum vero quem dicitis Christum, patres nostri non Deum, sed hominem occiderunt. Nempe hoc est quod dixi: Utinam quomodo daemones judicem, sic homines agnoscerent salvatorem! Ecce daemones viderunt, et tremuerunt: homines viderunt, et occiderunt. Daemones confessi sunt: homines persecuti sunt. Quae infelicitas est et quanta miseria, imparem etiam daemonibus inveniri? Item homines credunt, daemones pereunt: homines salvantur, daemones puniuntur. Sed haec immutatio gratia est dexterae Excelsi (Psal. LXXVI, 11) , non praesumptio hominis de suis viribus confidentis. Contra istum vero Judaeum non laboro: pugnant contra illum codices sui, pugnant Lex et Prophetae: et aut victus et humiliatus salvabitur, aut superbus et pertinax punietur. Dixit Dominus ad Moysen: Ecce ego mitto angelum meum qui praecedat te, et custodiat in via, et introducat in locum quem paravi. Observa eum, et audi vocem ejus, nec contemnendum putes. Audisti angelum, agnosce Dominum: nec contemnendum esse putes. Audi adhuc quod metuas: Nec, inquit, contemnendum putes. Quare? Quia non dimittet cum peccaveris, et est nomen meum in illo (Exod. XXIII, 20, 21) . Quis est ille tam magnus, cui Deus et potestatem suam dedit et nomen? Dominus virtutum ipse est rex gloriae (Psal. XXIII, 10) . Et unde probamus, quod cum dicitur angelus, debeat intelligi Deus? Habes in libro qui appellatur Genesis: Venerunt, inquit, duo angeli Sodomam vespere, sedente Loth prae foribus civitatis: quos cum vidisset, surrexit, et ivit obviam eis (Gen. XIX, 1) . Quid plura? Suscepit, et obsecutus est eis tanquam peregrinis. Consuetudine hospitalitatis liberatus a periculo civitatis, et temporale evasit incendium, et aeternum consecutus est praemium. Discite, christiani, sine discretione exhibere hospitalitatem, ne forte cui domum clauseritis, cui humanitatem negaveritis, ipse sit Christus. Non amplius evagemur a proposita actione. Angeli venerunt ad Loth, et dixerunt: Videte et advertite, quia angeli loqui dicuntur. Quid dixerunt angeli? Salva animam tuam, noli respicere post tergum (Ibid., 17) . Quia nemo ponens manum super aratrum, et retro respiciens, aptus est regno Dei (Luc. IX, 62) . Neque stes in omni circa regione; terrenis non inhaereas voluptatibus: sed in monte salvum te fac (Gen. XIX, 17) ; spes tua Deus sit, ne et tu simul pereas cum Sodomitis. Dixitque Loth ad eos. Videte hominem videntem, non caecum, sicut Judaei et Sabelliani; non lippientem, sicut Ariani: sed oculos sanos habentem, sicut catholici Christiani. Angelos vidit, et Dominum intellexit. Quid dixit angelis? Dixitque Loth ad eos: Domine mi, quia invenit servus tuus gratiam ante te, et magnificasti misericordiam tuam, quam fecisti mecum, ut salvares animam meam (Ibid., 19) . Magna res, cum volo Judaeum ferire sic, Moyses fortissimus vir hastam verbi sui vibravit, et misit, ut per Judaeum ad Sabellianum transiret, Arianumque percuteret. Quid agis, Loth sancte? Angelos vides, et non unum, sed duos, et dicis, Domine mi. Ad unum verba facis, unum precaris; et non metuis ne alteri injuriam facere videaris? Absit, inquit. Recedite, Judaei; recedite, Sabelliani, quia non videtis; recedite, Ariani, quia parum videtis. Ego video; et quod video quia video, nec contemno nec erro. Duos video, aequales video. Unum rogo, nulli injuriam facio: quia Patrem a Filio non divido. Nam ut intelligatis me non falli, cum duos tanquam unum deprecor, videte utrum duo, an unus meis respondeat precibus. Petiit ut in modica civitate et proxima refugium haberet et viveret. Respondetur ei. Videamus quot sunt qui respondent. Verba libri subsequuntur, Dixitque ad eum: quasi responsio singularis est. Adhuc sequere, videamus: Ecce etiam in hoc suscepi preces tuas, ut non subvertam urbem, pro qua locutus es. Festina, et salvare ibi: quia non potero facere quidquam, donec ingrediaris illuc (Ibid., 21, 22) . 1105A Vides, Judaee, et dici angelum, et esse Deum? Audis, Ariane, duos, Patrem et Filium, dicentem: nec tamen eumdem Patrem quem Filium, propter Sabellianos; sed Patrem et Filium? Audis quid dictum est, Suscepi preces tuas? Audis quid dicit, Non subvertam urbem? Audis, Non potero facere quidquam? Judaeus legat angelum, intelligat Deum; Sabellianus legat duos venisse; Arianus legat unum respondisse: et non contemnant, sed errorem fugiant, ne ad ignem perveniant. Sed ut plenius ostendamus dictum angelum debere intelligi Deum, hujus lectionis sequentia recitemus: Igitur, inquit, Dominus pluit super Sodomam et Gomorrham sulphur et ignem a Domino de coelo (Gen. XIX, 24) . Quid est, Dominus a Domino, nisi Filius a Patre? Sicut et alio loco: Dixit Dominus Domino meo, id est, Pater Filio suo, Sede ad dexteram meam, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum (Psal. CIX, 1) . Item in Exodo, Apparuit, inquit, Moysi angelus Domini in flamma ignis de rubo, et vidit quoniam rubus ardebat igni, rubus autem non cremabatur. Et dixit Moyses: Transeo , et videbo hoc grande visum, cur utique non crematur rubus. Cum vidisset autem Dominus, quia accedit videre, vocavit eum Dominus de rubo. Ecce ipse angelus ipse Dominus. Et sequitur dicens, Moyses, Moyses. Et ille dixit, Quis es Domine? Ait illi Dominus, Ne accesseris huc, nisi solveris calceamenta de pedibus tuis; locus enim in quo stas, terra sancta est. Adhuc audi quid dixerit ei: Ego sum Deus patrum tuorum, Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Jacob (Exod. III, 2-6) . Et ideo Judaeus sic audiat angelum, ut intelligat Dominum et timeat Deum: Sabellianus sic confiteatur Patrem, ut non neget Filium: Arianus sic confiteatur Patrem et Filium, ut non minuat Filium. Jesus etiam Nave, sicut liber dicit qui ejus scriptus est nomine, cum adversus hostes dimicaret, in ipso constitutus procinctu, vidit virum stantem contra se, et evaginatum tenentem gladium: perrexitque ad eum, et ait: Noster es, an adversariorum? Qui respondit: Nequaquam, sed sum princeps exercitus Domini, et nunc adveni (Josue V, 13, 14) . Cecidit autem Jesus pronus in terram, et adoravit. Et nunc sequere, Judaee, ducem tuum. Videt, interrogat, et adorat. Visio communionem habet: videtur enim et quod agnoscitur, et quod non cognoscitur. Ergo visio communionem habet, interrogatio ignorationem, adoratio fidem. Quem videt? Hominem. Quis est homo iste? Ipse est cujus contra inimicas gentes praenuntiabatur, desiderabatur, exspectabatur adventus. (( Et homo est, inquit, et quis cognoscet eum ?)) Quis est princeps exercitus Domini? Nonne ipse est, qui in Evangelio interrogatus quis esset, respondit, Principium, qui et loquor vobis (Joan. VIII, 25) ? Quid turbaris, Jesu? Quare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania adversus Dominum et adversus Christum ejus (Psal. II, 1) ? Vides armatum, noli metuere: non contra te venio, sed pro te; quia non sum missus nisi ad oves perditas domus Israel (Matth. XV, 24) . Quid est, Jesu, quod vides, interrogas, et adoras? Audi: Hominem video; interrogo quem video; audio quem non video; adoro, non quod video, sed quod credo: quia fides ex auditu, auditus autem per verbum Dei (Rom. X, 17) . Quid ergo quaeris? Adverte, et sequere: Hominem video, sed prae filiis hominum est quod intelligo. Nescio quid mihi coruscat, et tanquam de latebris fulgidum aliquid splendet. Vado ad eum, quia venit ad me: perscrutabor quod video hoc tam grande visum. Quem video, et homo est, et non est homo. Imo et homo est propter Manichaeum; et plusquam homo est propter Judaeum. Perge, Jesus meus, dux meus, perge. Quare, nisi quia cum tu me inquiris, me acquiris? Ecce venio, hominem invenio: intus nescio quid intelligo; obscurum est, nondum video: recta est facies Moysi, velamen impedit aciem (Exod. 1106 XXXIV, 33) , latet veritas. Non agnosco quid sit, opus est interrogatione. Dic, tu homo, Noster es an adversariorum? Si adversariorum est, et homo est, et inimicus est: si noster est, et homo est, et Salvator est. Post me venit, sed ante me factus est (Joan. I, 30) . Si Jesus est, et Salvator est. Interroget Jesus Jesum, interroget prior posteriorem, sed tamen minor majorem; interroget deficiens crescentem: figura interroget veritatem; imo figura intelligat veritatem: ut lucescat dies, et removeantur tenebrae temporales. Ecce venio, scio quia spiritus carnem et ossa non habet (Luc. XXIV, 39) ; palpo carnem: quaero, intueor armatum. Adhuc latet mysterium. Interrogo virum, audio verbum; removeo velum, adoro Deum. In eo quod Jesus vidit nec cognovit, furiosam gentem Judaeorum significabat, quae si videns cognovisset, nunquam Dominum gloriae crucifixisset (I Cor. II, 8) : in eo autem quod audiendo credidit et adoravit, istum significabat populum de quo scriptum est, Populus quem non cognovi, servivit mihi; in auditu auris obaudivit mihi (Psal. XVII, 45) . Audi adhuc qui negas Deum genuisse Filium, audi quid dicit Pater per Isaiam prophetam: Numquid ego, qui alios parere facio, ipse non pariam, dicit Dominus (Isai. LXVI, 9) ? Ego qui generationes caeteris tribuo, sterilis remanebo? dicit Dominus Deus tuus, cui dictum est, Filius meus es tu, ego hodie genui te (Psal. II, 7) . Quid me stimulas, Ariane, et irrides cum audis, hodie? Apud Deum nunquam crastinus, nunquam hesternus dies est, sed semper hodie: non mensium circulis volvitur annus, non succedentibus ac decedentibus transigitur mensis diebus, non horae mutantur, non variantur tempora vel momenta, ubi dies nec termino concluditur, nec initio inchoatur. Audiat adhuc Judaeus quid per prophetam dicat Dominus, audiat Arianus: audiant et omnes qui Filium Dei aut non esse, aut esse minorem dicunt. Ego, inquit, Deus, et non est alius. Et quid de Filio, Domine, si tu solus es Deus? Audi adhuc, quid festinas? In memetipso juravi. Ubi est juratio, nulla est dubitatio. In memetipso juravi, Egredietur de ore meo justitiae verbum. Ecce habes Filium: Egredietur de ore meo justitiae verbum, et non revertetur. Quid est, non revertetur? Ne Sabellianus dicat quia ipse est Filius qui Pater, egressum verbum non revertetur: quia Pater, Pater est; Filius, Filius est. Sileat aliquantulum haereticorum loquacitas, nullam habens verecundiam: impleat Dominus sententiam; et Filio Dei aut nullus adversabitur, aut qui adversarius exstiterit, confundetur. Egredietur, inquit, de ore meo justitiae verbum, et non revertetur; quia mihi curvabitur omne genu, et confitebitur omnis lingua. Et Filius quid? Audi ergo in Domino dici: Meae sunt summae justitiae et imperium. Age ergo, et quid postea? Ad eum venient, et confundentur omnes qui repugnant ei (Isai. XLV, 22-25) . Ite nunc, omnes, Pagani, Haeretici, Judaei; adversamini, et repugnate Filio Dei: ad eum venietis, et confundemini omnes qui repugnatis ei.