Index Rerum Quae In Hoc Tomo Octavo Continentur.

1221 In Octavum Tomum Praefatio. 9-10

Admonitio In Librum De Haeresibus. 15-16

De eodem libro Epistolae quatuor. Ibid.

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, De Haeresibus Ad Quodvultdeum Liber Unus. 21-22

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Tractatus Adversus Judaeos. 51-52

Caput Primum. Severitatis Dei exemplum in excisione Judaeorum; bonitatis vero, in insitione Gentium. Judaeorum caecitas ex Scripturis Veteris Testamenti convincenda. Ibid.

II. Instrumenti Veteris libros ad nos pertinere, eorumque praecepta per nos melius impleri. Ibid.

III. Christus legem non evacuavit arguendo, sed implendo mutavit. Mutatio veterum sacramentorum praedicta in Psalmis. 53

IV. Christus in Psalmo quadragesimo quarto praenuntiatus. Ibid.

V. Titulo Psalmi sexagesimi octavi, qui de Christi passione scriptus est, etiam mutatio praedicitur. 54

VI. Titulus quoque Psalmi septuagesimi noni praenuntiat mutationem. Mutationis faciendae testimonia contra Judaeos apertiora. 55

VII. Judaei prophetias quasdam pro se non recte interpretantes. Quae magis in Judaeos quadrant Prophetarum voces 57

VIII. Judaeorum a Deo dimissio per Isaiam praenuntiata. 59

IX. Dimissio Judaeorum clarius praedicta per Malachiam. Sacrificium Christianorum ubique in terra et in coelo offertur. 60

X. Qua charitate invitandi Judaei ad fidem. 63

Admonitio In Librum De Utilitate Credendi. 63-64

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, De Utilitate Credendi Ad Honoratum Liber Unus.— Contra Manichaeos disputat, probatque ipsos sacrilege ac temere in eos invehi, qui catholicae fidei auctoritatem sequentes, ad mysteriorum intelligentiam sese illius subsidio comparant, dum ea credunt quae nondum valent animo percipere. Sed imprimis ostendit Vetus Testamentum perperam ab iisdem haereticis reprehendi. 65-66

Caput Primum. Quo consilio haec Honorato scribat. Haereticus et haereticis credens, non idem, Operis argumentum. Quomodo per Manichaeos Augustinus deceptus evaserit. Manichaeorum dictum in suae sectae desertores. Ibid.

II. Manichaei Vetus Testamentum reprehendunt apud imperitos. 67

1222 III. Quadruplex Scripturas Veteris Testamenti tractandi ratio. Historia et aetiologia in Scripturis. Analogia. Allegoria. Lex non necessaria nisi iis quibus utilis est servitus ac timor. Mysteria in Veteri Lege velata. 68

IV. Triplex error legentium. 72

V. Tres Scripturarum quarumque differentiae. Ecclesia catholica erroris secundum ullum modum ex praedictis redargui non potest in Veteris Testamenti lectione. 73

VI. De Scripturis non credendum expositoribus earum inimicis. 74

VII. Quaerenda vera religio. In eis quaerenda qui excellunt famae celebritate et omnium occupatione populorum. Objectari frustra, apud paucos esse veritatem, nec quaerendam in multitudine Catholicocorum. Temere visum Honorato, absurda quaedam tradi in catholica religione. A religione quaerenda apud Catholicos nihil prohibebat. Cum inquiritur vera religio, sumendum exordium a catholica Ecclesia. 75

VIII. Qua Augustinus via venerit ad catholicam religionem. 78

IX. Catholica Ecclesia venientibus praecipit fidem; haeretici promittunt rationem. Nihil vitii esse in fide, atque inter credentem et credulum (quod nomen culpae datur) plurimum interesse. 79

X. Turpe non esse credere in religione. Rationi percipiendae idonei perpauci: via ad religionem tutior et tenenda ab omnibus fides. 81

XI. Credentes ab opinantium temeritate quomodo alieni. Intelligere, credere, opinari. 82

XII. Credere in multis quam necessarium ad humanam societatem. Rectissimum obtemperare sapientibus. 84

XIII. Qui sapientia caret, non quaerit sapientem, nisi esse credat. Ita et religio non quaeritur, nisi esse credatur. 85

XIV. Si nihil credendum est, nec ipsa esse religio credetur. Christo credendum esse docent omnes etiam haeretici. Christus ipse maxime exegit fidem. 86

XV. Sapientia Dei incarnata, via ad religionem commodissima. 88

XVI. Auctoritas divinitus constituta, quae partim miraculis, partim sequentium multitudine movet ad fidem. 89

XVII. Mores boni populis quam utiliter auctoritate persuasi. Ecclesiae catholicae auctoritas. 90

1223 XVIII. Conclusio per exhortationem. Persica fabella. 91

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, De Duabus Animabus Contra Manichaeos Liber Unus.—Manichaeis haereticis duas animas in unoquoque homine esse, unam de Dei substantia bonam, alteram malam de tenebrarum gente nec a Deo conditam dicentibus dolet se Augustinus sic adhaesisse, ut ad rationes quibus deliramentum istud evertitur, tam obvias tamque manifestas non attenderit. Primum enim consideranti facile apparere, omnem animam, cum vita quaedam sit, resque intelligibilis, ac proinde luce visibili, quam a Deo esse Manichaei fatentur, praestantior, auctori Deo tribuendam. Loca vero Scripturae quibus illi malos ex Deo non esse disputant, aliorum locorum comparatione melius explicari. Postea etiam ex peccati et voluntatis definitione, ex venia peccatorum quae peccantibus datur in Ecclesia, tandemque ex poenitendi affectu pio atque utili, evidenter omnino dedemonstrari, peccantes animas non natura malas esse. 93-94

Caput Primum. Manichaeorum error de duabus animabus, quarum altera non sit a Deo, qua ratione expugnatur. Anima omnis cum vita quaedam sit, nonnisi a Deo vitae fonte esse potest. Ibid.

II. Si lux quae sensu percipitur Deum habet auctorem, ut fatentur Manichaei, multo magis anima quae solo intellectu percipitur. Ibid.

III. Corpus etiam omne a Deo esse unde probatur. Animam illam quae mala dicitur a Manichaeis, luce esse meliorem. 95

IV. Anima etiam muscae praestantior ista luce. 96

V. Vitiosae animae quanquam damnandae, quomodo huic luci, quae in genere suo laudanda est, antecellant. Ibid.

VI. An ipsa etiam vitia tanquam intelligibilia, luci sensibili praeferenda sint, et Deo ut auctori tribuenda. Vitium animi est defectus quidam, recte non inter intelligibilia numerandus. Ipsi defectus, etiamsi inter intelligibilia numerarentur, nunquam anteponendi rebus sensibilibus. Si lumen visibile a Deo est, multo magis ab ipso anima, quae in quantum vivit intelligibilis res est, etiamsi vitiosa. Objectantur contra a Manichaeis loca Scripturae. 97

VII. Mali quomodo ex Deo, et non ex Deo. 100

VIII. Quaerunt unde malum, et hac quaestione vincere se putant Manichaei. Cognoscant prius quod facillimum est, nihil vivere posse sine Deo. Summum malum non cognoscitur nisi cognito summo bono, quod est Deus. 101

IX. Augustinus familiaritate cum Manichaeis et successu victoriae de Christianis imperitis a se reportatae deceptus. Manichaei ex cognitione item peccati et voluntatis facile refellendi. 102

X. Peccatum nonnisi a voluntate. Vita et voluntas sua cuique notissima. Voluntas quid sit. 103

XI. Peccatum quid. 105

XII. Ex datis definitionibus peccati et voluntatis haeresim Manichaeorum totam evertit. Ex malarum item animarum justa damnatione sequitur non natura, sed voluntate malas esse. Animas esse natura bonas, quibus datur venia peccatorum. Ibid.

XIII. Ex deliberatione in malum et in bonam partem non haberi duo animarum genera. Concesso genere animarum illicentium ad turpia, non sequi has esse natura malas, alias esse summum bonum. 108

XIV. Rursum ex poenitendi utilitate monstratur animas non natura malas esse. Demonstrationi tam certae nonnisi ex consuetudine errandi contradicitur. 109

XV. Orat pro amicis quos habuit erroris socios. 110

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Acta Seu Disputatio Contra Fortunatum Manichaeum Liber Unus. 111-112

Disputatio Primae Diei. Ibid.

Disput. Secundae Diei. 121

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Contra Adimantum Manichaei Discipulum Liber Unus.—Conciliantur inter se Scripturarum sententiae, quas de Testamento Vetere ac Novo, velut invicem contrarias Adimantus, utrumque Testamentum ab uno et eodem Deo esse non posse contendens, corraserat. 129-130

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Contra Epistolam Manichaei, quam vocant Fundamenti, Liber Unus.—Refellit priores partes Epistolae Manichaei, ostendens ipsum pro manifesta quam pollicebatur, et pro certa cognitione, nonniis 1224 incerta et absurda deliramenta suis sectatoribus proponere. 173-174

Gaput Primum. Haeretici sanandi magis quam perdendi. Ibid.

II. Causae cur mitius agendum cum Manichaeis. Ibid.

III. Augustinus quondam Manichaeus. Ibid.

IV. Argumenta fidei catholicae. 175

V. Contra titulum Epistolae Manichaei. 176

VI. Cur apostolum Christi se scripserit. 177

VII. Manichaeus Spiritus sanctus quomodo creditus a suis. 178

VIII. Festum natalis Manichaei. Ibid.

IX. Spiritus sanctus quando missus. 179

X. Spiritus sanctus bis datus. 180

XI. Veritatem pollicetur Manichaeus, non exhibet. 181

XII. Deliramenta Manichaei. Praelium ante mundi constitutionem commissum. 182

XIII. Duae substantiae contrariae. Regnum luminis. Incerta pro certis tradi a Manichaeo. Ibid.

XIV. Pollicebatur rerum certarum cognitionem, et imperat incertarum fidem. 183

XV. Non solum incerta, sed etiam falsa esse quae tradit. Deliramentum de terra et gente tenebrarum juxta latus terrae sanctae ac substantiae Dei. Confutatur primo, quia naturae Dei partes et latera tribuit tanquam sua mole per locorum spatia distendatur. 184

XVI. Animam ipsam, etsi mutabilis fit, per spatia locorum non distendi. Nam tota sentit in singulis partibus corporis. Ibid.

XVII. Memoria capit maximorum locorum imagines. 185

XVIII. Intelligendi potentia de rerum veritate deque ipsa cogitatione judicat. 186

XIX. Si anima per locos non extenditur, multo minus Deus. Ibid.

XX. Deliramentum de duplici terra refellitur. 187

XXI. Eamdem terram lucis, si terrae tenebrarum jungitur, esse corpoream. Figura terrae tenebrarum junctae cum terra lucis. Ibid.

XXII. Figura terrae lucis foedior. 188

XXIII. Levius peccant Manichaeis Anthropomorphitae. 189

XXIV. De numero naturarum in phantasmate Manichaei. 190

XXV. Ex nihilo creari per Omnipotentem bona alia aliis inferiora. In figura conjunctionis duarum terrarum, qualiscumque fingatur, semper inesse deformitatem aut absurditatem. 191

XXVI. Coarctantur Manichaei, sive tortuoso latere conjunctionem illam fieri dicant, sive curvo, sive recto. In hoc tertio genere juncturae esset concordia et pulchritudo utrique terrae conveniens. 192

XXVII. Pulchritudo recti lateris posset terrae tenebrarum detrahi sine ulla detractione substantiae. Sic malum animae accedit nulla addita detractave substantia. Latus terrae tenebrarum in quantum rectum esset, boni aliquid haberet a Deo conditore. 193

XXVIII. In terra tenebrarum naturas quinque ponit Manichaeus. 194

XXIX. Reffellitur hoc deliramentum. Ibid.

XXX. Quam multa bona in iis naturis, quas ponit Manichaeus in terra tenebrarum. 195

XXXI De eodem argumento. 196

XXXII. Manichaeus ex iis quae hic vidit, ordinavit sua phantasmata. 197

XXXIII. Natura omnis, ut natura est, bona est. 198

XXXIV. Natura nunquam sine aliquo bono. Sola mala considerant Manichaei. 199

XXXV. Malum nihil aliud quam corruptio: ipsa autem corruptio non natura est, sed contra naturam. Ubicumque corruptio, ibi bonum fuit. 200

XXXVI. Unde malum, sive corruptio boni. 201

XXXVII. Solus Deus summe bonus. 202

XXXVIII. Natura a Deo, corruptio ex nihilo. 203

XXXIX. Mala quomodo sint a Deo. 204

XL. Corruptio tendit ad non esse. Ibid.

XLI. Corruptio permissu Dei a nobis est. 205

XLII. Hortatur ad summun bonum. 206

XLIII. Conclusio. Ibid.

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Contra Faustum Manichaeum Libri Triginta Tres. 207-208

Admonitio. 517-518

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, De Actis Cum Felice Manichaeo Libri Duo. 519-520

Liber Primus.—Acta primae diei. Ibid.

Liber Secundus.—Acta secundae diei. 535-536

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, De Natura Boni Contra Manichaeos Liber Unus. 551-552

Caput Primum. Deus summum bonum et incommutabile; a quo caetera omnia bona spiritualia et corporalia. 551-552

1225 II. Quomodo id possit ab corrigendos Manichaeos sufficere. Ibid.

III. Modus, species et ordo generalia bona in rebus a Deo factis. 553

IV. Malum est corruptio modi, speciei aut ordinis. Ibid.

V. Natura excellentioris ordinis etiam corrupta melior interdum inferiore etiam incorrupta. Ibid.

VI. Naturam quae corrumpi non potest, summum bonum; quae potest, aliquod bonum esse. Ibid.

VII. Rationalium spirituum corruptio alia voluntaria, alia poenalis. 554

VIII. Ex rerum inferiorum corruptione ac interitu pulchritudo universi. Ibid.

IX. Poena peccanti naturae, ut recte ordinetur, constituta. Ibid.

X. Naturae coruptibiles, quia ex nihilo factae. Ibid.

XI. Noceri nec Deo potest, nec alii naturae nisi ipso permittente, 555

XII. Omnia bona nonnisi a Deo. Ibid.

XIII. Bona singula seu parva, seu magna, esse a Deo. Ibid.

XIV. Parva bona in majorum comparatione contrariis nominibus appellantur. Ibid.

XV. In simiae corpore pulchritudinis bonum inesse, licet minus. Ibid.

XVI. Privationes in rebus decenter a Deo ordinatae. 556

XVII. Natura in quantum natura est, nulla mala. Ibid.

XVIII. Hylen, quae rerum infermis materies antiquis dicebatur, non esse malum. Ibid.

XIX. Esse vere, proprium Dei. 557

XX. Dolor nonnisi in naturis bonis. Ibid.

XXI. Modica a modo dicta. Ibid.

XXII. Modus an aliqua ratione Deo ipsi conveniat. 558

XXIII. Unde interdum dicatur malus modus, mala species, malus ordo. Ibid.

XXIV. Testimoniis Scripturae probatur Deum esse incommutabilem. Filium Dei esse genitum, non factum. Ibid

XXV. Illud Evangelii, Sine ipso factum est nihil, male intellectum a nonnullis. 559

XXVI. Creaturas ex nihilo factas esse. Ibid.

XXVII. Ex ipso et De ipso non idem significare. 560

XXVIII. Peccata non esse ex Deo, sed ex voluntate esse peccantium. Ibid.

XXIX. Peccatis nostris Deum non inquinari. Ibid.

XXX. Bona etiam minima et terrena esse a Deo. Ibid.

XXXI. Punire ac donare peccata peraeque ad Deum pertinere. 561

XXXII. A Deo esse et ipsam nocendi potestatem. Ibid.

XXXIII. Angelos malos non a Deo, sed peccando factos esse malos. Ibid.

XXXIV. Peccatum non est malae naturae appetitio, sed melioris desertio. 562

XXXV. Arbor Adamo verita, non quia mala, sed quia homini bonum ut subditus sit Deo. Ibid.

XXXVI. Nulla creatura Dei mala, sed ea male uti est malum. Ibid.

XXXVII. Malis peccantium Deus bene utitur. 563

XXXVIII. Ignis aeternus malos crucians non malus. Ibid.

XXXIX. Aeternus ignis dicitur, non sicut Deus, sed quia sine fine. Ibid.

XL. Nec Deo noceri potest nec alii, nisi Dei justa ordinatione. 563

XLI. Quanta bona Manichaei ponant in natura mali, et quanta mala in natura boni. Ibid.

XLII. Manichaeorum de Dei natura blasphemiae. 565

XLIII. Mala ante mali commixtionem multa tribui naturae Dei a Manichaeis. 566

XLIV. Turpitudines incredibiles a Manichaeo excogitatae in Deo. 567

XLV. Turpitudines quaedam nefariae de ipsis Manichaeis non immerito creditae. 569

XLVI. Epistolae Fundamenti nefaria doctrina. Ibid.

XLVII. Turpitudines horribiles cogit perpetrare. 570

XLVIII. Orat Augustinus pro Manichaeorum resipiscentia. 571

Secundini Manichaei Epistola Ad Augustinum.— Manichaei doctrinam commendat tueturque cum catholicae fidei reprehensione, indigne ferens quod eam scriptis oppugnet Augustinus, quem a Manichaeo timore quodam et honoris cupiditate defecisse insimulat, atque ut ad illius sectam tandem redeat, exhortatur. 571-572

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Contra Secundinum Manichaeum, Liber Unus.— Docet Augustinus quare Manichaei sectam reliquerit, eamque ex Secundini ipsius epistola prolatis argumentis 1226 refellit. 577-578

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Contra Adversarium Legis Et Prophetarum Libri Duo. 603-604

Liber Primus. Veteris Testamenti loca calumniose reprehensa vindicantur. Ibid.

Liber Secundus.—Novi Testamenti loca, quae Legis et Prophetarum Adversarius velut eis contraria collegit, discutiuntur. 637-638

Consultatio sive Commonitorium Orosii Ad Augustinum De Errore Priscillianistarum Et Origenistarum. 665-667

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Ad Orosium Contra Priscillianistas Et Origenistas Liber Unus. 669-670

Sermo Arianorum. 677-678

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Contra Sermonem Arianorum Liber Unus. 683-684

Admonitio In Collationem Et Libros Duos Contra Maximinum. 707-708

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Collatio Cum Maximino Arianorum Episcopo. 709-710

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Contra Maximinum Haereticum Arianorum Episcopum Libri Duo. 743-744

Liber Primus.—Ostendit Augustinus, ea quae in collatione ipse dixit, Maximinum non potuisse refellere. Ibid.

Caput Primum. De duobus diis. Ibid.

II. De humanis contagiis. Ibid.

III. De invisibili Deo. 745

IV. De immortali Deo. 746

V. Unde major sit Pater. Ibid.

VI. De veris filiis animalium. 748

VII. De magnitudine Filii. 749

VIII. De subjectione Filii. 750

IX. Utrum adoret Patrem Spiritus sanctus. Ibid.

X. Quomodo sit unus Deus Pater et Filius et Spiritus sanctus. 751

XI. De templo Spiritus sancti. 752

XII. De eo quod Pater et Filius unum sint. 753

XIII. De testimonio quod Pater perhibuit Filio. 754

XIV. De dilectione Patris et Filii. Ibid.

XV. De invisibilitate Trinitatis. Ibid.

XVI. De solo sapiente Deo. 755

XVII. De infecto Deo. Ibid.

XVIII. De ingenito Patre. 756

XIX. De aequalitate Spiritus sancti cum Patre. Ibid.

XX. Licet ingenitus Pater, aequalis tamen Filius. 758

Liber Secundus.—Refelluntur sigillatim quae in collatione Maximinus dixit ultima sua disputatione, cujus disputationis suae prolixitate respondendi tempus tunc eripuit Augustino. 757-758

Admonitio In Libros De Trinitate. 815-816

S. Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, De Trinitate Libri Quindecim. 819-820

Liber Primus.—Secundum Scripturas sacras ostenditur unitas et aequalitas summae Trinitatis, et quaedam loca contra Filii aequalitatem allata diluuntur. Ibid.

Caput Primum. Scribit contra eos qui ratione abutentes calumniantur fidem Trinitatis. Error disputantium de Deo, ex triplici causa. Scriptura sacra remotis falsitatibus evehit gradatim ad divina. Immortalitas vera. Fide nutrimur, ut habiles ad divina capienda efficiamur. Ibid.

II. De Trinitate quomodo hoc in opere disserendum. 822

III. Quid a suis lectoribus exposcat Augustinus. Lectorum tardiorum errores auctori non tribuendi Ibid.

IV. Quae sit doctrina fidei catholicae de Trinitate. 824

V. Difficultates de Trinitate: quomodo tres unus Deus. Ibid

VI. Filium esse verum Deum ejusdem cum Patre substantiae. Non solus Pater, sed Trinitas dicta immortalis. Non ex solo Patre omnia, sed etiam ex Filio. Spiritum sanctum esse verum Deum Patri et Filio aequalem. 825

VII. Filius quomodo minor Patre ac seipso. 828

VIII. Scripturas de subjectione Filii sub Patre perperam intellectas explicat. Regnum Patri non sic tradet Christus, ut adimat sibi. Contemplatio promissa finis omnium actionum. Spiritus sanctus ad beatitudinem nostram sufficit perinde ac Pater. 829

IX. In una persona interdum intelliguntur omnes. 833

X. Quomodo Christus tradet regnum Deo et Patri. Tradito regno Deo et Patri, Christus jam non interpellabit pro nobis. 834

XI. Regula qua intelligitur Filius in Scripturis, nunc aequalis, nunc minor. 836

1227 XII. Qua ratione Filius dicatur nescire diem et horam quam scit Pater. Dicta de Christo alia secundum formam Dei, alia secundum formam servi. Dare regnum quomodo et Christi est, et Christi non est. Quomodo Christus et non judicabit et judicabit. 836

XIII. De eodem Christo diversa praedicantur, ob diversas naturas hypostaseos. Cur Pater dicitur non judicaturus sed judicium dedisse Filio. 840

Liber Secundus.—Rursum defendit Augustinus aequalitatem Trinitatis, et de Filii missione ac Spiritus sancti agens, variisque Dei apparitionibus, demonstrat non ideo minorem esse mittente qui missus est, quia ille misit, hic missus est: sed Trinitatem per omnia aequalem, pariter in sua natura immutabilem et invisibilem et ubique praesentem, in missione seu apparitione qualibet inseparabiliter operari. 845-846

Prooemium. Ibid.

Caput Primum. Regula duplex ad intelligendum Scripturarum locutiones de filio Dei. Locutiones triplicis generis. Ibid.

II. Ex utralibet regula intelligi quasdam locutiones de Filio. 847

III. De Spiritu sancto quaedam ex altera tantum regula intelliguntur. Ibid.

IV. Glorificatio Filii a Patre, non arguit inaequalitatem. 848

V. Filius et Spiritus sanctus non ideo minor quia missus. Filius etiam a seipso missus. De missione Spiritus sancti. Ibid.

VI. Non sic assumpta creatura a Spiritu sancto, ut caro in Verbo. 851

VII. Dubitatio de apparitionibus divinis. 853

VIII. Tota Trinitas invisibilis. 854

IX. Contra eos qui credebant solum Patrem immortalem et invisibilem. Pacifico studio quaerenda veritas. Ibid.

X. An indiscrete Deus Trinitas Patribus apparuerit, an aliqua ex Trinitate persona. Apparitio Dei Adamo. De eadem apparitione. Visio Abrahae. 855

XI. De eadem visione. 858

XII. Visio Loth excutitur. 859

XIII. Visio in rubo. Ibid.

XIV. De visione in columna nubis et ignis. 861

XV. De visione in Sina. An Trinitas, an aliqua proprie persona in ea visione loquebatur. Ibid.

XVI. Moyses quomodo viderit Deum. 862

XVII. Posteriora Dei quomodo visa. Resurrectionis Christi fides. Catholica Ecclesia sola est locus unde videntur posteriora Dei. Posteriora Dei ab Israelitis visa. Deum esse Patrem solum nunquam Patribus visum existimare temeraria opinio est. 863

XVIII. Visio Danielis. 866

Liber Tetius.—Quaeritur, an in illis de quibus superiore libro dictum est, Dei apparitionibus, per corporeas species factis, tantummodo creatura formata sit, in qua Deus sicut tunc potuisse judicavit, humanis ostenderetur aspectibus; an angeli qui jam antea erant ita mittebantur, ut ex persona Dei loquerentur, assumentes corporalem speciem de creatura corporea, aut ipsum corpus suum in species quas vellent accommodatas actionibus suis vertentes secundum attributam sibi a Creatore potentiam: ipsa autem Dei essentia nunquam per se ipsam visa fuerit. 867-868

Prooemium. Cur de Trinitate scribat. Quid a lectoribus desideret. Quid dictum sit in superiore libro. Ibid.

Caput Primum. Quid deinceps dicendum. 870

II. Voluntas Dei causa superior omnis corporeae mutationis. Exemplo id demonstratur. 871

III. De eodem argumento. 872

IV. Deus omnibus creaturis utitur ut vult, et visibilia facit ad se ipsum demonstrandum. 873

V. Miracula cur non consueta opera. 874

VI. Sola varietas facit miraculum. Ibid.

VII. Miracula magna per magicas artes. 875

VIII. Solus Deus creat etiam illa quae magicis artibus transformantur. Ibid.

IX. Causa originalis omnium a Deo. 877

X. Quot modis creatura assumitur ad significandum Eucharistia. 879

XI. Essentia Dei nunquam per se apparuit. Angelorum ministerio factae divinae patribus apparitiones. Objectio ex loquimodo ducta diluitur. Apparitionem Dei ipsi Abrahae perinde ac Moysi, per Angelos factam esse. Idem probatur ex lege data Moysi per Angelos. Quid dictum in hoc libro, quid dicendum in sequente. 881

Liber Quartus.—Explicat ad quid missus sit Filius 1228 Dei: Christo videlicet pro peccatoribus moriente persuadendum nobis fuisse imprimis et quantum nos dilexerit Deus, et quales dilexerit. Opportune etiam ut ad contemplandum Deum et cohaerendum Deo mundaremur, Verbum in carne venisse. Ipsius morte una et simplici duplicem nostram solutam esse; ubi edisserit quemadmodum simplum Salvatoris nostri duplo nostro concinat ad salutem, et de perfectione numeri senarii, in quem numerum ipsa simpli ad duplum ratio deducitur, fusius agit. Docet colligi omnes ex multis in unum per unum Mediatorem vitae Christum, per quem solum vera fit animae purgatio. Caeterum Filium Dei, quanquam missione factus sit minor propter formam servi quam suscepit, non tamen ideo minorem Patre secundum formam Dei, quia ab ipso missus est; eamdemque de Spiritus sancti missione rationem esse demonstrat. 885-886

Prooemium. Scientia Dei a Deo petenda. Ibid.

Caput Primum. Per agnitionem infirmitatis nostrae perficimur. Verbum incarnatum tenebras nostras pellit. 887

II. Quomodo per Verbum incarnatum reddimur habiles percipiendae veritati. 889

III. Una mors et resurrectio corporis Christi, duplici nostrae morti ac resurrectioni corporis et animae concinit ad salutem. Duplae morti nostrae quomodo simpla mors Christi impensa. Ibid.

IV. Ratio simpli ad duplum ex perfectione senarii numeri. Senarii perfectio in Scripturis commendata. Annus senario numero pollet. 892

V. Senarius item in aedificatione corporis Christi ac templi Jerosolymitani commendatus. 893

VI. Triduum resurrectionis, in quo etiam apparet ratio simpli ad duplum. 894

VII. Quomodo per unum Mediatorem ex multis colligamur in unum. 895

VIII. Quomodo Christus vult omnes in se unum esse. 896

IX. Sequitur de eodem argumento. Ibid.

X. Ut Christus mediator vitae, ita diabolus mediator mortis. Ibid.

XI. Miracula quae a daemonibus fiunt, spernenda. 897

XII. Diabolus mortis, Christus vitae mediator. Ibid.

XIII. Mors Christi spontanea. Quomodo vitae Mediator mediatorem mortis expugnavit. Quomodo diabolus suos inducat in contemptum mortis Christi. 898

XIV. Christus perfectissima victima pro mundandis vitiis nostris. In omni sacrificio quatuor consideranda. 901

XV. Superbi putantes se propria virtute posse purgari ad videndum Deum. Ibid.

XVI. Philosophi veteres de resurrectione ac rebus futuris non consulendi. 902

XVII. Futura quot modis praesciantur. Philosophi nec illi qui inter antiquos excelluerunt consulendi sunt de resurrectione mortuorum. Ibid.

XVIII. Filius Dei incarnatus est ut per fidem mundati evehamur ad incommutabilem veritatem. 903

XIX. Filius quomodo missus et praenuntiatus. Quomodo missione nativitatis in carne factus minor sine detrimento aequalitatis cum Patre. 905

XX. Mittens et missus aequalis. Filius cur dicitur missus a Patre. De missione Spiritus sancti, quomodo et a quo missus sit. Pater totius deitatis principium. 906

XXI. De sensibili demonstratione sancti Spiritus, et de coaeternitate Trinitatis. Quid dictum sit, et quid dicendum restet. 909

Liber Quintus.—Venit ad haereticorum argumenta illa quae non ex divinis libris, sed ex rationibus suis proferunt; et eos refellit, quibus ideo videtur non eamdem Patris ac Filii esse substantiam, quia omne quod de Deo dicitur, secundum substantiam dici putant; et propterea et gignere et gigni, vel genitum esse et ingenitum, quoniam diversa sunt, contendunt substantias esse diversas; demonstrans, non omne quod de Deo dicitur secundum substantiam dici, sicut secundum substantiam dicitur bonus et magnus, et si quid aliud ad se dicitur; sed dici etiam relative, id est non ad se, sed ad aliquid quod ipse non est, sicut Pater ad Filium dicitur, vel Dominus ad creaturam sibi servientem: ubi si quid relative, id est ad aliquid quod ipse non est, etiam ex tempore dicitur, sicuti est, Domine, refugium factus es nobis; nihil ei accidere quo mutetur, sed omnino ipsum in natura vel essentia sua immutabilem permanere. 911-912

Caput Primum. Quid a Deo, quid a lectore auctor exposeat. In Deo nihil mutabilis et corporei cogitandum.

1229 II. Deus sola incommutabilis essentia. 911-912

III. Arianorum argumentum ex voce geniti et ingeniti desumptum diluitur. Ibid.

IV. Accidens arguit semper aliquam rei mutationem. 913

V. In Deo nihil secundum accidens dicitur, sed secundum substantiam aut secundum relationem. Ibid.

VI. Occurrit haereticorum cavillationibus in eadem voce geniti et ingeniti. 914

VII. Negatio addita non mutat praedicamentum. 915

VIII. Quidquid substantialiter de Deo dicitur, de singulis personis singulariter et simul de ipse Trinitate dicitur. In Deo una essentia, tres Graecis hypostases, Latinis tres personae. 916

IX. Personae tres non proprie dictae. 917

X. Quae Deo absolute conveniunt ut essentia, de Trinitate singulariter dicuntur, non pluraliter. 918

XI. Quid in Trinitate relative dicatur. Ibid.

XII. In relativis mutuis interdum desunt vocabula. 919

XIII. Principium quomodo in Trinitate relative dicatur. 920

XIV. Pater et Filius unicum principium Spiritus sancti. Ibid.

XV. An Spiritus sanctus esset donum et antequam daretur. 921

XVI. Quod de Deo ex tempore dicitur, relative dicitur, non accidentaliter. 922

Liber Sextus.—In quo proposita quaestione, quomodo dictus sit Christus ore apostolico, Dei virtus et Dei sapientia, disputatur utrum Pater non sit ipse sapientia, sed tantum sapientiae Pater, an sapientia sapientiam genuerit: et dilata paulisper solutione, probatur unitas et aequalitas Patris et Filii ac Spiritus sancti: et non Deum triplicem, sed Trinitatem credi oportere. Illud postremo loco explicatur Hilarii dictum: Aeternitas in Patre, species in Imagine, usus in Munere. 923-924

Caput Primum. Filius secundum Apostolum virtus et sapientia Dei patris. Hinc ratiocinatio Catholicorum contra priores Arianos. Difficultas an Pater non sit ipse sapientia, sed tantum sapientiae Pater. Ibid.

II. Quae de Patre et Filio simul dicuntur, quae non. Ibid.

III. Unitatem essentiae Patris et Filii haberi ex verbis Unum sumus. Filius et in sapientia et in caeteris aequalis Patri. 926

IV. Sequitur de eodem argumento. 927

V. Spiritus sanctus etiam Patri et Flio aequalis in omnibus. Ibid.

VI. Quomodo Deus substantia simplex et multiplex. 928

VII. Deus Trinitas, sed non triplex. 929

VIII. Dei naturae nulla fit accessio. Ibid.

IX. An una vel tres simul personae dicantur solus Deus. 930

X. Attributa per Hilarium singulis personis. Trinitas in rebus factis repraesentatur. 931

Liber Septimus.—Superioris libri quaestio, quae dilata fuerat, explicatur; quod videlicet Deus Pater qui genuit Filium virtutem et sapientiam, non solum sit virtutis et sapientiae Pater, sed etiam ipse virtus et sapientia: similiter et Spiritus sanctus. Nec tamen tres esse virtutes aut tres sapientias, sed unam virtutem et unam sapientiam, sicut unum Deum et unam essentiam ostenditur. Deinde quaeritur quomodo dicatur in Deo, a Latinis, una essentia, tres personae; a Graecis, una essentia, tres substantiae vel hypostases: et utrumque elocutionis necessitate dici monstratur, ut ne omnino taceremus interrogati quid tres sint, quot tres esse veraciter confitemur, Patrem scilicet, et Filium, et Spiritum sanctum. 931-932

Caput Primum. Redit ad quaestionem, an quaelibet Trinitatis persona per se sit sapientia. Quam difficile, quave ratione solvatur quaestio proposita. Ibid.

II. Pater et Filius simul una sapientia, sicut una essentia, tametsi non simul unum Verbum. 936

III. Sapientiae nomine cur Filius potissimum insinuetur in Scripturis, cum et Pater et Spiritus sanctus sit sapientia. Spiritum sanctum simul cum Patre et filio unam sapientiam esse. 936-937

IV. Qua necessitate Graeci tres hypostases dixerint; Latini, tres personas. Scriptura nullibi dicit tres personas in Deo. 939

V. In Deo substantia abusive dicitur, essentia proprie. 942

VI. Cur in Trinitate non dicitur una persona, et tres essentiae. De Trinitate quid credere debet qui supra dicta non capit. Homo et ad imaginem et imago 1230 Dei. 943

Liber Octavus.—Ratione reddita monstrat, non solus. Patrem Filio non esse majorem, sed nec ambos simul aliquid majus esse quam Spiritum sanctum, nec quoslibet duos simul in eadem Trinitate majus esse aliquid quam unum, nec omnes simul tres majus aliquid esse quam singulos. Deinde agit ut et ex veritatis intellectione, et ex notitia summi boni, et ex insito amore justitiae, propter quam diligitur animus justus ab animo etiam nondum justo, intelligatur ipsa natura Dei: maxime vero admonet ut Dei cognitio quaeratur per charitatem, quae in Scripturis Deus dicitur; qua in charitate etiam Trinitatis vestigium quoddam inesse observat. 945-946

Proaemium. Epilogus superius dictorum. Regula in difficilioribus fidei quaestionibus servanda. Ibid.

Caput Primum. In Deo non esse majus quid tres quam unam personam, ratione monstratur. 947

II. Respuenda omnis corporalis cogitatio, ut Deus capiatur quomodo Deus est veritas. 948

III. Quomodo cognoscatur Deum esse summum bonum. Animus nonnisi conversione ad Deum fit bonus. 949

IV. Deus prius fide non errante cognoscendus, amari possit. 951

V. Quomodo Trinitas diligatur incognita. 952

VI. Quomodo nondum justus justum cognoscat quem diligit. 953

VII. De vera dilectione, per quam ad Trinitatis cognitionem pervenitur. Quaerendus Deus, non exterius, appetendo mira facere cum Angelis; sed interius, imitando bonorum angelorum pietatem. 956

VIII. Quod qui fratrem diligit, Deum diligat, quia amat ipsam dilectionem quae ex Deo est, et Deus est. 957

IX. In dilectionem justorum accendimur ex ipsa dilectione incommutabilis formae justitiae. 959

X. Tria quaedam in charitate, velut vestigium Trinitatis. 960

Liber Nonus.—Trinitatem in homine, qui imago Dei est, quamdam inesse: mentem scilicet, et notitiam qua se novit, et amorem quo se notitiamque suam diligit; atque haec tria aequalia inter se, et unius ostenduntur esse essentiae. 959-960

Caput Primum. De Trinitate quomodo inquirendum. Ibid.

II. Consideranda tria illa quae reperiuntur in charitate. 961

III. Trinitatis imago in mente hominis noscentis se et amantis. Mens se ipsam per se ipsam novit. 962

IV. Tria unum et aequalia, mens ipsa, et amor, et notitia ejus. Tria eadem substantialiter esse, ac relative dici. Tria eadem esse inseparabilia. Tria eadem non partium instar juncta et commixta esse; sed esse unius essentiae, ac relativa. 963

V. Ea tria esse singula in se ipsis, et invicem tota in totis. 965

VI. Alia notitia rei in ipsa re, alia in ipsa aeterna veritate. Quod ex aeternae veritatis regulis judicium de rebus etiam corporeis fiat. Ibid.

VII. Verbum intus ex rebus in aeterna veritate conspectis concipimus ea gignimus. Verbum amore concipitur sive creaturae, sive Creatoris. 967

VIII. Cupiditas et charitas quo differunt. Ibid.

IX. In amore spiritualium verbum natum idem quod conceptum: secus in amore carnalium. 968

X. Au sola notitia amata sit verbum mentis. Ibid.

XI. Mentis se ipsam noscentis imaginem seu verbum genitum ipsi aequale esse. 969

XII. Cur sicut notitia mentis est proles, non etiam amor partus ejusdem sit. Solutio quaestionis. Trinitatis imago, mens cum sua ipsius notitia et amore. 970

Liber Decimus.—Trinitatem aliam in hominis mente inesse ostenditur, eamque longe evidentiorem apparere in memoria, intelligentia et voluntate. 971-972

Caput Primum. Amorem studentis animi, id est, scire cupientis, non esse amorem ejus rei quam nescit. Ibid.

II. Nemo prorsus amat incognita. 974

III. Quod mens amet se ipsam non incognitam sibi. 975

IV. Quomodo mens non ex parte, sed totam se cognoscat. 976

V. Animae cur praeceptum ut se cognoscat. Unde errores mentis de sua ipsius substantia. 977

VI. Fallax mentis de se ipsa existimatio. 978

VII. Philosophorum opiniones de animae substantia. Error opinantium animam esse corpoream, non venit ex eo quod anima eorum notitiae desit, sed quod alienum quidquam adjungant. Invenire quid. Ibid.

VIII. Quomodo se ipsam anima inquirat. Error animae 1231 de se ipsa unde. 979

IX. Mens eo ipso se cognoscit, quo intelligit praeceptum se cognoscendi. 980

X. Mens omnis tria de se ipsa certo scit, intelligere, esse, et vivere. Ibid.

XI. In memoria, intelligentia, et voluntate, observatur ingenium doctrina et usus. 982

XII. Mens imago Trinitatis in sui ipsius memoria, intelligentia et voluntate. 984

Liber Undecimus.—Trinitatis imago quaedam monstratur etiam in exteriore homine: primo quidem in his quae cernuntur extrinsecus; ex corpore scilicet quod videtur, et forma quae inde in acie cernentis imprimitur, et utrumque copulantis intentione voluntatis: tametsi haec tria neque inter se aequalia sint, neque unius substantiae. Deinde in ipso animo ab his quae extrinsecus sensa sunt, velut introducta observatur altera trinitas, seu tria quaedam unius substantiae; imaginatio corporis quae in memoria est, et inde informatio, cum ad eam convertitur acies cogitantis, et utrumque conjungens intentio voluntatis: quae nimirum altera trinitas ad exteriorem quoque hominem pertinere dicitur quod de corporibus illata sit, quae sentiuntur extrinsecus. 983-984

Caput Primum. Vestigium Trinitatis etiam in exteriore homine. Ibid.

II. Trinitas quaedam in visione. Tria quae in visione sunt, natura sua differre. Quomodo ex re visibili gignatur visio, seu imago ejus rei quae videtur. Exemplo clarius res demonstratur. Quomodo tria illa in unum coeunt. 985

III. Trium unitas in cogitatione fit memoriae, internae visionis, et voluntatis utramque copulantis. 988

IV. Quomodo fit haec unitas. 989

V. Trinitas hominis exterioris, seu visionis externae, non est imago Dei. Dei similitudo etiam in peccatis appetitur. In externa visione est quasi parens forma corporis, proles visio, ea vero conjungens voluntas insinuat Spiritum sanctum. 990

VI. Requies et finis voluntatis in visione qualis censeri debeat. 992

VII. Trinitas alia in memoria recogitantis de visione. 992-993

VIII. Varia cogitandi ratio. 994

IX. Species a specie vicissim gignitur. 996

X. Etiam non visis addit imaginatio quae in aliis vidimus. 997

XI. Numerus, pondus, mensura. 998

Liber Duodecimus.—Praemissa distinctione sapientiae a scientia, in ea quae proprie scientia nuncupatur, quaeve inferior est, prius quaedam sui generis trinitas ostenditur; quae licet ad interiorem hominem jam pertineat, nondum tamen imago Dei vel appellanda vel putanda. 997-998

Caput Primum. Homo exterior et interior qualis. Ibid.

II. Aeternas rationes in corporalibus homo solus animantium percipit. 999

III. Ratio superior quae ad contemplationem, et interior quae ad actionem pertinet, in mente una. Ibid.

IV, Trinitas et imago Dei in ea sola parte mentis quae pertinet ad contemplationem aeternorum. 1000

V. Opinio fingens imaginem Trinitatis in conjugio masculi et feminae ac eorum prole. Ibid.

VI. Cur illa opinio respuenda. 1001

VII. Homo imago Dei, quomodo. Annon et mulier Dei. Dictum Apostoli, quod vir imago Dei sit, mulier autem gloria viri, quomodo figurate ac mystice intelligendum. 1003

VIII. Deflexus ab imagine Dei. 1005

IX. Sequitur de eodem argumento. Ibid.

X. Gradus ad turpissima. 1006

XI. Imago pecudis in homine. Ibid.

XII. In interiore homine quoddam secretum conjugium. Cogitationum delectationes illicitae. 1007

XIII. Opinio eorum qui viro mentem, muliere sensum corporis significari senserunt. 1008

XIV. Inter sapientiam et scientiam quid distet. Cultus Dei, amor ejus. Quomodo per sapientiam fiat cognitio intellectualis rerum aeternarum. 1009

XV. Contra reminiscentiam Platonis et Pythagorae. Samius Pythagoras. De differentia sapientiae a scientia, et de quaerenda trinitate in scientia temporalium. 1011

Liber Tertius Decimus.—Prosequitur de scientia, in qua videlicet, etiam ut a sapientia distinguitur, trinitatem quamdam inquirere libro superiore coepit, qua occasione hic fidem christianam commendans, explicat quomodo credentium sit fides una et communis. Tum beatitudinem omnes velle, nec tamen 1232 omnium esse fidem qua ad beatitudinem pervenitur. Hanc autem fidem in Christo esse definitam qui in carne resurrexit a mortuis, nec nisi per illum liberari quemquam a diaboli dominatu per remissionem peccatorum; et fuse ostendit diabolum non potentia, sed justitia vinci a Christo debuisse. Tandem hujus verba fidei dum memoriae mandantur, inesse quamdam in animo trinitatem, quia et in memoria sunt verborum soni, etiam quando homo inde non cogitat: et inde formatur acies recordationis ejus, quando de his cogitat; et demum voluntas recordantis atque cogitantis utrumque conjungit. 1013-1014

Caput Primum. Sapientiae et scientiae officia ex Scripturis discernere aggreditur. Ex Joannis exordio alia dicta ad sapientiam, alia ad scientiam pertinere. Quaedam ibi fidei tantum auxilio cognita. Quomodo fidem quae in nobis est videmus. In eadem Joannis narratione, alia sunt corporis sensu, alia tantum animi ratione cognita. Ibid.

II. Fides res cordis, non corporis, quomodo communis et una omnium credentium. Fides credentium una, non secus ac volentium voluntas una. 1016

III. Voluntates quaedam eaedem omnium singulis notae. Ennius poeta. 1017

IV. Beatitudinis habendae voluntas una omnium sed de ipsa beatitudine varietas magna voluntatum. 1018

V. De eadem re. 1019

VI. Cur cum omnes velint beatitudinem, id eligatur potius, quo ab ea receditur. 1020

VII. Fides necessaria, ut aliquando sit homo beatus, quod nonnisi in futura vita consequetur. Philosorum superborum ridenda et miseranda beatitudo. Ibid.

VIII. Beatitudo sine immortalitate non potest esse 1022

IX. Non humanis argumentationibus, sed fidei auxilio dicimus beatitudinem futuram esse vere sempiternam. Ex filii Dei incarnatione credibilis fit immortalitas beatitudinis. 1023

X. Incarnatione Verbi convenientior non fuit modus alius liberandi hominis a mortalitatis miseria. Merita quae dicuntur nostra, dona sunt Dei. 1024

XI. Difficultas, quomodo justificati sumus in sanguine Filii Dei. 1025

XII. Omnes propter Adae peccatum traditi in potestatem diaboli. 1026

XIII. Non potentia sed justitia eruendus homo fuit a diaboli potestate. Ibid.

XIV. Christi mors indebita liberavit obnoxios morti. 1027

XV. De eodem argumento. 1028

XVI. Reliquiae mortis et saeculi mala cedunt in bonum electis. Quam convenienter electa mors Christi, ut justificaremur in sanguine ipsius. Ira Dei quae sit. 1029

XVII. Alia incarnationis commoda. 1031

XVIII. Cur Filius Dei hominem suscepit de genere Adae, et ex virgine. 1032

XIX. Quid ad scientiam, quid ad sapientiam pertineat in Verbo incarnato. 1033

XX. Quid actum in hoc libro. Quomodo gradatim perventum est ad trinitatem quamdam quae in scientia activa et vera fide reperitur. 1034

Liber Quartus Decimus.—De sapientia hominis vera dicit, ostendens imaginem Dei, quod est homo secundum mentem, non proprie in transeuntibus, veluti in memoria, intellectu et amore, sive ipsius temporalis fidei, sive etiam mentis circa se ipsam versantis, sed in permanentibus rebus collocatam; ac eam tunc perfici, cum mens renovatur in agnitione Dei secundum imaginem ejus qui creavit hominem ad imaginem suam, et sic percipit sapientiam, ubi contemplatio est aeternorum. 1035-1036

Caput Primum. Quae sit sapientia de qua hic agendum. Philosophi nomen unde exortum. De scientiae ac sapientiae distinctione quid jam dictum. Ibid.

II. In fidei temporalis retentione, contemplatione ac dilectione trinitas quaedam, sed nondum proprie imago Dei. 1038

III. Difficultas contra id quod mox dictum est, diluitur. Ibid.

IV. In immortalitate animae rationalis quaerenda imago Dei. Trinitas in mente quomodo monstrata sit. 1040

V. Infantium mens an se noverit. Ibid.

VI. In mente se ipsam cogitante trinitas quaedam quomodo existat. Quid in hac trinitate praestet cogitatio. 1041

VII. Exemplo res declaratur. Quomodo res ad juvandos lectores tractata sit. 1042

VIII. Trinitas quae imago Dei, jam quaerenda in principali mentis parte. 1044

IX. An justitia et caeterae virtutes desinant in futura vita. 1045

1233 X. Quomodo mente sui recordante seque intelligente ac diligente trinitas fiat. 1046

XI. An et praesentium sit memoria. 1047

XII. Trinitas in mente eo est imago Dei, quo meminit, intelligit et diligit Deum, quod est sapientia. 1048

XIII. Quomodo Dei oblivisci et meminisse quis possit. 1049

XIV. Mens se recte diligendo diligit Deum, quem si non diligat, se ipsam odisse dicenda est. Mens etiam infirma et errans pollet semper memoria et intellectu et amore sui. Ad Deum convertatur, ut ipsius recordando, eumque intelligendo et diligendo beata sit. Ibid.

XV. Anima tametsi beatitudinem speret, non tamen reminiscitur beatitudinis amissae, sed Dei reminiscitur et regularum justitiae. Regulae immutabiles bene vivendi, etiam impiis notae. 1051

XVI. Imago Dei quomodo reformatur in homine. 1052-1053

XVII. Imago Dei in mente quomodo renovetur, donec perfecta sit in ea similitudo Dei in beatitudine. 1054

XVIII. Sententia Joannis an intelligenda de futura nostra similitudine cum Filio Dei ipsa etiam immortalitate corporis. 1055

XIX. Joannes potius intelligendus de perfecta nostra similitudine cum Trinitate in vita aeterna. Sapientia perfecta in beatitudine. Ibid.

Liber Quintus Decimus.—Principio, quid in singulis quatuordecim superioribus libris dictum sit, exponit breviter ac summatim, eoque demum pervenisse disputationem docet, ut Trinitas quae Deus est, jam in ipsis rebus aeternis, incorporalibus et immutabilibus, in quarum perfecta contemplatione nobis beata vita promittitur, inquiratur. Hanc vero Trinitatem ostendit hic videri a nobis tanquam per speculum et in aenigmate, dum videtur per imaginem Dei, quod nos sumus, ut in similitudine obscura et ad perspiciendum difficili. Sic et ex verbo mentis nostrae Verbi divini generationem, nonnisi difficulter, propter eam quae inter utrumque verbum interesse observatur disparitas quam maxima; et ex dilectione quae a voluntate adjungitur, Spiritus sancti processionem conjici utcumque et explicari posse demonstrat. 1057-1058

Caput Primum. Supra mentem Deus. Ibid.

II. Deus incomprehensibilis semper quaerendus. Trinitatis vestigia non frustra quaesita in creatura. Ibid.

III. Omnium superiorum librorum breviarium. 1059

IV. Quid universa natura nos de Deo doceat. 1061

V. Quam difficile demonstrare ratione naturali Trinitatem. Ibid.

VI. Quomodo in ipsa simplicitate Dei sit Trinitas. An et quomodo ex monstratis trinitatibus in homine ostendatur Trinitas Deus. 1063

VII. Haud facile posse ex dictis trinitatibus deprehendi Trinitatem Deum. 1065

VIII. Deum nunc videri a nobis per speculum quomodo dicat Apostolus. 1067

IX. De aenigmate et tropicis locutionibus. 1068

X. De verbo mentis, in quo tanquam speculo et aenigmate videmus verbum Dei. 1069

XI. Verbi divini similitudo qualiscumque in verbo nostro non exteriore ac sensibili, sed in interiore ac mentali quaerenda. Dissimilitudo quam maxima inter verbum ac scientiam nostram et verbum scientiamque divinam. 1071

XII. Academica philosophia. 1073

XIII. Item de differentia scientiae ac verbi mentis nostrae, a scientia et verbo Dei. 1075

XIV. Verbum Dei per omnia aequale Patri de quo est. 1076

XV. Quanta sit dissimilitudo verbi nostri et Verbi divini. Verbum nostrum sempiternum esse aut dici non potest. 1077

XVI. Verbum nostrum, etiam cum similes Deo erimus, nunquam Verbo divino coaequandum. 1079

XVII. Quomodo Spiritus sanctus dicatur charitas, et an solus. Spiritum sanctum in Scripturis proprie nuncupatum esse vocabulo Charitatis. Ibid.

XVIII. Nullum Dei donum charitate excellentius. 1082

XIX. Spiritus sanctus dictus Dei Donum in Scripturis. Donum Spiritus sancti dictum pro Donum quod est Spiritus sanctus. Spiritus sanctus proprie Charitas dicitur, quamvis non solus in Trinitate charitas sit. 1083

XX. Contra Eunomium dicentem Filium Dei non naturae, sed voluntatis esse Filium. Epilogus supradictorum. 1087

XXI. De proposita similitudine Patris et Filii in memoria et intelligentia nostra. De similitudine Spiritus sancti in voluntate seu amore nostro. 1088

XXII. Quanta dissimilitudo inter repertam in nobis 1234 imaginem Trinitatis et ipsam Trinitatem. 1089

XXIII. Prosequitur disparitatem Trinitatis quae in homine est, a Trinitate quae Deus est. Trinitas per Speculum nunc videtur auxilio fidei, ut postea clarius videri possit in promissa visione facie ad faciem. 1990

XXIV. Infirmitas mentis humanae. 1091

XXV. In beatitudine tantum intelligetur quaestio cur Spiritus sanctus non sit genitus, et quomodo de Patre ac Filio procedat. Ibid.

XXVI. Spiritus sanctus a Christo bis datus. Processio Spiritus sancti a Patre et a Filio est sine tempore, nec amborum filius dici potest. 1092

XXVII. Quid hic sufficiat ad solutionem quaestionis, cur Spiritus non dicatur genitus, et cur solus Pater ingenitus. Quid agendum iis qui haec non intelligunt. 1095

XXVIII. Conclusio libri, cum precatione et excusatione de multiloquio. 1097

Appendix Tomi Octavi Operum S. Augustini, In Qua Subdititia Quaedam Opuscula Exhibentur. 1099-1100

Admonitio In Tractatum Adversus Quinque Haereses. Ibid.

Adversus Quinque Haereses, seu Contra Hostium Quinque Genera Tractatus. 1101-1102

Caput Primum. Quinque genera hostium. Ibid.

II. Fiducia adversus haereticos. Ibid.

III. Ex Hermete et Sybilla adversus Paganos. Ibid.

IV. Ex Vetere Testamento adversus Judaeos. 1104

V. Contra Manichaeos. 1106

VI. Contra Arianos. 1107

VII. Contra Sabellium. 1112

VIII. Conclusio. 1116

Admonitio In Sermonem De Symbolo Contra Judaeos, Paganos Et Arianos. 1117-1118

Caput Primum. Christianae vigiliae. Ibid.

II. Diabolus qui sit. Ibid.

III. Renuntiare satanae, quid. Ibid.

IV. Relapsus a Baptismo. 1119

V. Triadis unitas. Ibid

VI. Trinitas incomprehensibilis. 1120

VII. Contra Arianos. 1121

VIII. Aequalitas personarum. Ibid.

IX. Christi nativitas. 1122

X. Crudelitas Herodis. Ibid.

XI. Contra Judaeos, ex Isaia et Jeremia. 1123

XII. Ex Daniele. Ibid.

XIII. Testimonia caetera ex lege et prophetis. 1124

XIV. Simeonis et Zachariae testimonium. 1125

XV. Ex libris Ethnicorum. Ibid.

XVI. Ex Sibyllinis vaticiniis. Vaticinium Sybillae. 1126

XVII. Testimonia et coelo, ex mari, ex terra, ex infernis. 1127

XVIII. Ex eventis. 1128

XIX. Contra Arianos. Ibid.

XX. Resurrectio. 1129

XXI. Differentia temporalis vitae et aeternae. Ibid.

XXII. De via ad patriam. 1130

De Altercatione Ecclesiae Et Synagogae Dialogus. 1131-1132

Admonitio In Librum De Fide Contra Manichaeos. 1139-1140

De Fide Contra Manichaeos Liber Unus, Evodio tributus. Ibid.

Admonitio In Commonitorium Subsequens. 1153-1154

Commonitorium vulgo S. Augustini Episcopi Ecclesiae Catholicae, quomodo sit agendum cum Manichaeis qui convertuntur. Ibid.

Admonitio In Librum De Unitate Trinitatis. 1155-1156

Contra Felicianum Arianum De Unitate Trinitatis Liber Unus, Vigilio restitutus. 1157-1158

Quaestiones De Trinitate Et De Genesi, ex Alcuino descriptae. 1171-1172

De Incarnatione Verbi Ad Januarium Libri Duo, collecti ex Origenis opere περὶ ἀρχῶν, juxta versionem Ruffini. 1175-1176

Liber Primus. Ibid.

Caput Primum. Recolligit ea quae de Deo ab apostolis sunt praedicata. Ibid.

II. Animae liberum arbitrium et origo. Ibid.

III. De diaboli statu. 1177

IV. Mundi principium et finis. Ibid.

V. Scripturae sensus arcanus. Ibid.

VI. Boni angeli. Ibid.

VII. Quomodo indaganda veritas. Ibid.

VIII. Filius absque initio natus. Ibid.

IX. Rationes exemplares in Verbo. 1178

X. Incogitabilis verbi nativitas. Ibid.

XI. Verbum imago Patris. 1179

XII. Christus figura substantiae paternae. 1180

XIII. Filius vapor virtutis divinae. 1181

1235 XIV. Gloria et splendor et ἐνεργεια. Sempiternum quod dicatur. Inoperatio Dei quid sit. 1182

XV. Filius imago bonitatis divinae. 1183

XVI. Spiritus sancti dignitas. Ibid.

XVII. Spiritus vocabulum in Scripturis. 1184

XVIII. De Spiritus sancti influxibus et variis operationibus. 1185

Liber Secundus, ex Origenis itidem libris decerptus. 1187-1188

Cap. XIX. Quomodo Filius Patri subjiciendus. Ibid.

1236 Admonitio In Librum De Trinitate Et, Unitate Dei. 1193-1194

De Trinitate Et Unitate Dei Liber Unus. Ibid.

Admonitio In Librum De Essentia Divinitatis. 1199-1200

De Essentia Divinitatis Liber Unus. Ibid.

De Unitate Sanctae Trinitatis Dialogus. 1207-1208

Admonitio In Librum De Ecclesiasticis Dogmatibus. 1211-1212

De Ecclesiasticis Dogmatibus Liber Gennadio tributus. 1213-1214

1235 Finis Tomi Octavi.