Caput XXII.

1. Dixisse me quod commemoras, fateor, et nunc dico, quod Salvator noster non dixerit, Ut ipsi et nos unum; sed, Ut ipsi sint unum. Et de his evangelicis verbis satis a me recolo jam fuisse responsum, cum ostenderem refellere te non potuisse quae dixi. Quoniam poposci ut proferres ubi legeris, Unum sunt, dictum esse de aliquibus rebus quae non essent unius ejusdemque substantiae: neque protulisti. Quid enim te adjuvat, quod dilectionis consensione affirmas dictum esse de Paulo et Apollo, Qui plantat autem et qui rigat, unum sunt (I Cor. III, 8) ; cum eos non ostendas diversae fuisse substantiae? 0793 Ambo quippe homines erant. Si enim non diligerent invicem, natura unum essent, dilectione non essent: si autem unum natura non essent, unum dici dilectione non possent. Poscit ergo Filius ut ita sint unum, quomodo ipse et Pater unum sunt; id est, non solum natura, quod jam erant; verum etiam perfectione charitatis atque justitiae, pro suae capacitate naturae, quantum in Dei regno esse potuerint: ut etiam ipsi summe unum sint in natura sua, quemadmodum Pater et Filius summe unum sunt, quamvis in excellentiore atque incomparabiliter meliore natura sua. Dixit ergo ad Patrem Filius: Pater sancte, serva eos in nomine tuo, quos dedisti mihi; ut sint unum, sicut et nos. Non dixit, Ut sint unum nobiscum; aut, Ut simus unum ipsi et nos. Item paulo post: Non pro his autem rogo tantum, sed et pro eis qui credituri sunt per verbum ipsorum in me; ut omnes unum sint, sicut tu Pater in me, et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint. Neque hic dixit, Ut ipsi et nos unum simus, sed, unum sint in nobis. Quoniam homines qui natura unum sunt, summe atque perfecte secundum suum modum unum esse non possunt justitiae plenitudine, nisi in Deo perficiantur, ut unum sint in Patre et Filio; id est, in ipsis unum, non cum ipsis unum. Adhuc sequitur, et adjungit: Ut mundus credat quia tu me misisti, et ego claritatem quam mihi dedisti, dedi illis, ut sint unum, sicut nos unum sumus: ego in eis, et tu in me, ut sint consummati in unum. Neque hic dixit, Ut nobiscum sint unum, aut, Ut ipsi et nos simus unum. Deinde cum addidisset, Ut cognoscat mundus quia tu me misisti, et dilexisti eos sicut et me dilexisti; secutus adjunxit, Pater, volo ut ubi ego sum, et ipsi sint mecum (Joan. XVII, 11-24) . Ubi sum, inquit, mecum sint: non ait, Unum mecum sint . Hoc ergo voluit, ut cum illo essent, non ut illi et ipse unum essent. Quid est quod dicere voluisti, Dilectionis fecit mentionem, et non substantiae? Quamvis tu non eo loco ista Domini verba posueris, quo ab ipso sunt posita. Sed quid ad nos? quandoquidem non ipsos et se, vel ipsos et Patrem dixit aut voluit unum esse; sed ipsos unum esse voluit, quos noverat unius esse substantiae. Sicut et nos, inquit, unum sumus: quos identidem noverat unius esse substantiae.

2. Tu si vis aliquid respondere, ostende secundum Scripturam sanctam de aliquibus rebus dici, Unum sunt, quarum est diversa substantia. Hoc enim Christus non dixit, quod tamen tu ausus es dicere, id est, Apostolos unum esse cum Patre et Filio, in eo quod in omnibus ad voluntatem Dei Patris respicientes, ad imitationem Filii subditi uni Deo Patri et ipsi inveniuntur . Haec dicens, Deum et homines sanctos unum esse fecisti. Potest ergo quisquam sanctorum dicere, Ego et Deus unum sumus? Absit hoc a cordibus et oribus sanctis. Puto autem quod et vos a quocumque hoc audiatis, horrescitis, nec fertis quemquam hominem, quantolibet munere sanctitatis excellat, dicentem, Ego et Deus unum sumus. Sed forte arrogantiae 0794A videatur, si hoc de se ipso aliquis dicat. Itane vero quisquam vestrum etsi non audet dicere, Ego et Deus unum sumus; saltem audet dicere, Paulus et Deus unum sunt; sicut incunctanter dicimus, Paulus et Apollo unum sunt; Deus Pater et Deus Filius unum sunt? Porro, si non audetis dicere, Quilibet homo sanctus, quilibet propheta, quilibet apostolus, et Deus, unum sunt; quis te urgebat, quis te impingebat, quis te praecipitabat , ut diceres, Apostoli unum sunt cum Patre et Filio? Unum sunt, inquis, Pater et Filius, non tamen unus: continuoque subjungis, Unum ad concordiam pertinet; Unus, ad numerum singularitatis. Volebas autem dicere, Unum sunt, ad concordiam pertinet; Unus est, ad numerum singularitatis: sed te a consideratione verborum tuorum impetus disputationis avertit. Nam et Unum et Unus utique ad numerum pertinet singularem. Sed quod verum est; Unum sunt, propter id quod additum est, Sunt, pluralem indicat numerum, quadam singularitate connexum: Unus est autem, apertissime est numerus singularis. Sed numquid Apostolus diceret, Qui autem adhaeret Domino, unum sunt? Quid enim aliud diceret, si hoc diceret, nisi, Homo sanctus, et Deus, unum sunt? Sed absit, absit ab illa sapientia ista sententia: et tamen dixit, Qui autem adhaeret Domino, unus spiritus est (I Cor. VI, 17) ; ut noveris de his dici, Unum sunt, quae unius sunt ejusdemque substantiae: sicut quibusdam hominibus dictum est, Omnes enim vos unum estis in Christo Jesu (Galat. III, 28) ; et sicut ait ipse Christus, Ego et Pater unum sumus (Joan. X, 30) . Cum autem unus dicitur, et quid unus dicitur : et de diversis substantiis dici potest, sicut dictum est, Qui adhaeret Domino, unus spiritus est; et de rebus unius substantiae, sicut dictum est, Erat eis anima et cor unum (Act. IV, 32) . Erat, dixit; non dixit, Erant: quoniam dixit et quid erat; id est, anima et cor. Sic etiam de Patre et Filio, et, Unum sunt, dicimus, quia unius substantiae duo sunt: et, Unus est, dicimus, sed addimus quid unus; id est, unus Deus, unus Dominus, unus Omnipotens, et si quid hujusmodi. Satis me vobis duarum istarum locutionum arbitror inculcasse distantiam. Scrutare itaque Scripturas canonicas veteres et novas, et inveni, si potest, ubi dicta sunt aliqua, Unum sunt, quae sunt diversae naturae atque substantiae.

3. Sane falli te nolo in Epistola Joannis apostoli ubi ait: Tres sunt testes; spiritus, et aqua, et sanguis; et tres unum sunt (I Joan. V, 8) . Ne forte dicas spiritum et aquam et sanguinem diversas esse substantias, et tamen dictum esse, tres unum sunt: propter hoc admonui ne fallaris. Haec enim sacramenta sunt, in quibus non quid sint, sed quid ostendant semper attenditur: quoniam signa sunt rerum, aliud existentia, et aliud significantia. Si ergo illa quae his significantur, intelligantur, ipsa inveniuntur unius esse substantiae; 0795 tanquam si dicamus, Petra et aqua unum sunt, volentes per petram significare Christum; per aquam, Spiritum sanctum: quis dubitat petram et aquam diversas esse naturas? Sed quia Christus et Spiritus sanctus unius sunt ejusdemque naturae; ideo cum dicitur Petra et aqua unum sunt; ex ea parte recte accipi potest, qua istae duae res quarum est diversa natura, aliarum quoque signa sunt rerum quarum est una natura. Tria itaque novimus de corpore Domini exisse, cum penderet in ligno: primo, spiritum; unde scriptum est, Et inclinato capite tradidit spiritum; deinde, quando latus ejus lancea perforatum est, sanguinem et aquam (Joan. XIX, 30, 34) . Quae tria si per se ipsa intueamur, diversas habent singula quaeque substantias; ac per hoc non sunt unum. Si vero ea, quae his significata sunt, velimus inquirere, non absurde occurrit ipsa Trinitas, qui unus, solus, verus, summus est Deus, Pater et Filius et Spiritus sanctus, de quibus verissime dici potuit, Tres sunt testes, et tres unum sunt: ut nomine spiritus significatum accipiamus Deum Patrem: de ipso quippe adorando loquebatur Dominus, ubi ait, Spiritus est Deus (Id. IV, 24) . Nomine autem sanguiris, Filium: quia, Verbum caro factum est (Id. I, 14) . Et nomine aquae Spiritum sanctum: cum enim de aqua loqueretur Jesus, quam daturus erat sitientibus, ait evangelista, Hoc autem dixit ae Spiritu, quem accepturi erant credentes in eum (Id. VII, 39) . Testes vero esse Patrem et Filium et Spiritum sanctum, quis Evangelio credit, et dubitat, dicente Filio, Ego sum qui testimonium perhibeo de me: et testimonium perhibet de me, qui misit me, Pater (Id. VIII, 18) ? Ubi etsi non est commemoratus Spiritus sanctus, non tamen intelligitur separatus. Sed nec de ipso alibi tacuit, eumque testem satis aperteque monstravit. Nam cum illum promitteret, ait: Ipse testimonium perhibebit de me. Hi sunt tres testes: et tres unum sunt (Id. XV, 26) , quia unius substantiae sunt. Quod autem signa quibus significati sunt, de corpore Domini exierunt, figuraverunt Ecclesiam praedicantem Trinitatis unam eamdemque naturam: quoniam hi tres qui trino modo significati sunt, unum sunt; Ecclesia vero eos praedicans, corpus est Christi. Si ergo tres res quibus significati sunt, ex corpore Domini exierunt: sicut ex corpore Domini sonuit, ut baptizarentur gentes in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti (Matth. XXVIII, 19) . In nomine; non, In nominibus: hi enim tres unum sunt, et hi tres unus est Deus. Si quo autem alio modo tanti sacramenti ista profunditas, quae in Epistola Joannis legitur, exponi et intelligi potest secundum catholicam fidem, quae nec confundit nec separat Trinitatem, nec abnuit tres personas, nec diversas credit esse substantias, nulla ratione respuendum est. Quod enim ad exercendas mentes fidelium in Scripturis sanctis obscure ponitur, gratulandum est, si multis modis, non tamen insipienter exponitur.