Caput XVII.

Posteriora Dei quomodo visa. Resurrectionis Christi fides. Catholica Ecclesia sola est locus unde videntur posteriora Dei. Posteriora Dei ab Israelitis visa. Deum Patrem solum nunquam Patribus visum existimare temeraria opinio est. Non incongruenter ex persona Domini nostri Jesu Christi praefiguratum solet intelligi, ut posteriora ejus accipiantur caro ejus, in qua de Virgine natus est, et mortuus, et resurrexit; sive propter posterioritatem mortalitatis posteriora dicta sint, sive quod eam prope in fine saeculi, hoc est, posterius suscipere dignatus est: facies autem ejus illa Dei forma, in qua non rapinam arbitratus est esse aequalis Deo Patri (Philipp. II, 6) , quam nemo utique potest videre et vivere; sive quia post hanc vitam, in qua peregrinamur a Domino (II Cor. V, 6) , et ubi corpus quod corrumpitur aggravat animam (Sap. IX, 15) , videbimus facie ad faciem, sicut dicit Apostolus (I Cor. XIII, 12) (de hac enim vita in Psalmis dicitur, Verumtamen universa vanitas omnis homo vivens ((Psal. XXXVIII, 6)) ; et iterum, Quoniam non justificabitur coram te omnis vivens ((Psal. CXLII, 2)) . In qua vita etiam, secundum Joannem, nondum apparuit quid erimus. Scimus autem, inquit, quia cum apparuerit, similes ei erimus; quoniam videbimus eum sicuti est ((I Joan. III, 2)) : quod utique post hanc vitam 0864 intelligi voluit, cum mortis debitum solverimus, et resurrectionis promissum receperimus); sive quod etiam nunc in quantum Dei Sapientiam per quam facta sunt omnia, spiritualiter intelligimus, in tantum carnalibus affectibus morimur, ut mortuum nobis hunc mundum deputantes, nos quoque ipsi huic mundo moriamur, et dicamus quod ait Apostolus, Mundus mihi crucifixus est, et ego mundo (Galat. VI, 14) . De hac enim morte item dixit, Si autem mortui estis cum Christo, quid adhuc velut viventes de hoc mundo decernitis (Coloss. II, 20) ? Non ergo immerito nemo poterit faciem, id est, ipsam manifestationem Sapientiae Dei videre et vivere. Ipsa est enim species, cui contemplandae suspirat omnis qui affectat Deum diligere ex toto corde, et ex tota anima, et ex tota mente: ad quam contemplandam etiam proximum quantum potest aedificat, qui diligit et proximum sicut se ipsum: in quibus duobus praeceptis tota Lex pendet et Prophetae (Matth. XXII, 37-40) . Quod significatur etiam in ipso Moyse. Nam cum dixisset, propter dilectionem Dei qua praecipue flagrabat, Si inveni gratiam in conspectu tuo, ostende mihi temetipsum manifeste, ut sim inveniens gratiam ante te; continuo propter dilectionem etiam proximi subjecit atque ait, Et ut sciam quia populus tuus est gens haec. Illa est ergo species quae rapit omnem animam rationalem desiderio sui, tanto ardentiorem quanto mundiorem, et tanto mundiorem quanto ad spiritualia resurgentem: tanto autem ad spiritualia resurgentem, quanto a carnalibus morientem. Sed dum peregrinamur a Domino, et per fidem ambulamus, non per speciem (II Cor. V, 6, 7) , posteriora Christi, hoc est carnem, per ipsam fidem videre debemus, id est in solido fidei fundamento stantes, quod significat petra; et eam de tali tutissima specula intuentes, in catholica scilicet Ecclesia, de qua dictum est, Et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam (Matth. XVI, 18) . Tanto enim certius diligimus, quam videre desideramus faciem Christi, quanto in posterioribus ejus agnoscimus quantum nos prior dilexerit Christus.

29. Sed in ipsa carne fides resurrectionis ejus salvos facit, atque justificat, Si enim credideris, inquit, in corde tuo, quia Deus illum suscitavit a mortuis, salvus eris (Rom. X, 9) : et iterum, Qui traditus est, inquit, propter delicta nostra, et resurrexit propter justificationem nostram (Id. IV, 25) . Ideoque meritum fidei nostrae resurrectio corporis Domini est. Nam mortuam esse illam carnem in cruce passionis, etiam inimici ejus credunt, sed resurrexisse non credunt. Quod firmissime nos credentes, tanquam de petrae soliditate contuemur: unde certa spe adoptionem exspectamus redemptionem corporis nostri (Id. VIII, 23) ; quia hoc in membris Christi speramus, quae nos ipsi sumus, quod perfectum esse in ipso tanquam in capite nostro fidei sanitate cognoscimus. Inde non vult, nisi cum transierit, videri posteriora sua, ut in ejus resurrectionem credatur. Pascha enim hebraeum verbum dicitur, quod Transitus interpretatur. Unde 0865 et Joannes evangelista dicit: Ante diem festum Paschae, sciens Jesus quia venit hora ejus, ut transeat de hoc mundo ad Patrem (Joan. XIII, 1) .

30. Hoc autem qui credunt, nec tamen in Catholica , sed in schismate aliquo aut in haeresi credunt, non de loco qui est penes eum vident posteriora Domini. Quid enim sibi vult quod ait Dominus, Ecce locus est penes me, et stabis super petram? Quis locus terrenus est penes Dominum, nisi hoc est penes eum quod eum spiritualiter attingit? Nam quis locus non est penes Dominum, qui attingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter (Sap. VIII, 1) ; et cujus dictum est coelum sedes, et terra scabellum pedum ejus; et qui dixit, Quam domum aedificabitis mihi? aut quis locus quietis meae? Nonne manus mea fecit haec omnia (Isai. LXVI, 1, 2) ? Sed videlicet intelligitur locus penes eum in quo statur super petram, ipsa Ecclesia catholica, ubi salubriter videt Pascha Domini, id est transitum Domini, et posteriora ejus, id est, corpus ejus, qui credit in resurrectionem ejus. Et stabis, inquit, super petram, statim ut transiet mea majestas. Revera enim statim ut transiit majestas Domini in clarificatione Domini qua resurgens ascendit ad Patrem, solidati sumus super petram. Et ipse Petrus tunc solidatus est, ut cum fiducia praedicaret, quem, priusquam esset solidatus, ter timore negaverat (Matth. XXVI, 70-74) , jam quidem praedestinatione positus in specula petrae, sed adhuc manu Domini sibi superposita ne videret. Posteriora enim ejus visurus erat, et nondum ille transierat, utique a morte ad vitam, nondum resurrectione clarificatus erat.

31. Nam et quod sequitur in Exodo, et dicit, Tegam manu mea super te, donec transeam; et auferam manum meam, et tunc videbis posteriora mea: multi Israelitae quorum tunc figura erat Moyses, post resurrectionem Domini crediderunt in eum, tanquam jam videntes posteriora ejus, remota manu ejus ab oculis suis. Unde et Isaiae talem prophetiam evangelista commemorat: Incrassa cor populi hujus, et aures eorum oppila, et oculos eorum grava (Isai. VI, 10; Matth. XIII, 15) . Denique in Psalmo non absurde intelligitur ex eorum persona dici, Quoniam die ac nocte gravata est super me manus tua. Die fortasse, cum manifesta miracula faceret, nec ab eis agnosceretur; nocte autem, cum in passione moreretur, quando certius putaverunt, sicut quemlibet hominem, peremptum et exstinctum. Sed quoniam cum transisset ut ejus posteriora viderentur, praedicante sibi apostolo Petro, quia oportebat Christum pati et resurgere, compuncti sunt dolore poenitentiae (Act. II, 37, 41) , ut fieret in baptizatis quod in capite ejus psalmi dicitur, Beati quorum remissae sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata: propterea cum dictum esset, Gravata est super me manus tua, tanquam Domino transeunte, ut jam removeret manum, et viderentur posteriora ejus, sequitur vox dolentis et confitentis, et ex fide 0866 resurrectionis Domini peccatorum remissionem accipientis: Conversus sum, inquit, in aerumna mea, cum infigeretur mihi spina. Peccatum meum cognovi, et injustitiam meam non operui. Dixi, Pronuntiabo adversum me injustitiam meam Domino, et tu remisisti impietatem cordis mei (Psal. XXXI, 1-5) . Neque enim tanto carnis nubilo debemus involvi, ut putemus faciem quidem Domini esse invisibilem, dorsum vero visibile: quandoquidem in forma servi utrumque visibiliter apparuit; in forma autem Dei absit ut tale aliquid cogitetur: absit ut Verbum Dei et Sapientia Dei ex una parte habeat faciem, et ex alia dorsum, sicut corpus humanum, aut omnino ulla specie vel motione sive loco sive tempore commutetur.

32. Quapropter, si in illis vocibus quae fiebant in Exodo, et illis omnibus corporalibus demonstrationibus Dominus Jesus Christus ostendebatur; aut alias Christus, sicut loci hujus consideratio persuadet; alias Spiritus sanctus, sicut ea quae supra diximus admonent: non hoc efficitur, ut Deus Pater nunquam tali aliqua specie Patribus visus sit. Multa enim talia visa facta sunt illis temporibus, non evidenter nominato et designato in eis vel Patre, vel Filio, vel Spiritu sancto; sed tamen per quasdam valde probabiles significationes nonnullis indiciis existentibus, ut nimis temerarium sit dicere, Deum Patrem nunquam Patribus aut Prophetis per aliquas visibiles formas apparuisse. Hanc enim opinionem illi pepererunt, qui non potuerunt in unitate Trinitatis intelligere quod dictum est, Regi autem saeculorum immortali, invisibili soli Deo (I Tim. I, 17) ; et, Quem nemo hominum vidit, nec videre potest (Id. VI, 16) . Quod de ipsa substantia summa summeque divina et incommutabili, ubi et Pater et Filius et Spiritus sanctus unus et solus Deus est, per sanam fidem intelligitur. Visiones autem illae per creaturam commutabilem Deo incommutabili subditam factae sunt, non proprie sicuti est, sed significative sicut pro rerum causis et temporibus oportuit, ostendentes Deum.