Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Elenchus Operum Quae In Hoc Volumine Continentur.

 Elenchus Operum Quae In Hoc Volumine Continentur.

 Praefatio.

 Praefatio.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Commentariorum In Evangelium Matthaei Ad Eusebium Libri Quatuor.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Commentariorum In Evangelium Matthaei Ad Eusebium Libri Quatuor.

 Liber Primus.

 9 (Caput I.—Vers. 1.) Liber generationis Jesu Christi. Generationem ejus quis enarrabit Al.

 (Vers. 3.) Judas autem genuit Phares, et Zaram de Thamar. Phares autem genuit Esron. Esron autem genuit Aram. Aram autem genuit Aminadab. Aminadab aut

 (Vers. 4 seqq.) Naasson autem genuit Salmon. Salmon autem genuit Booz de Rahab. Booz autem genuit Obed ex Ruth. Obed autem genuit Jesse. Jesse autem g

 (Vers. 12 seqq.) Et post transmigrationem Babylonis, Jechonias genuit Salathiel. Salathiel autem genuit Zorobabel. Zorobabel autem genuit Abiud. Abiud

 (Vers. 16.) Jacob autem genuit Joseph. Hoc

 (Vers 17.) Virum Mariae, de qua natus est Jesus, qui vocatur Christus. Cum virum audieris, suspicio tibi non subeat nuptiarum sed recordare consuetud

 (Vers. 18.) Et a transmigratione Babylonis usque ad Christum, generationes quatuordecim. Numera a Jechonia usque ad Joseph, et invenies generationes t

 (Vers. 19.) Joseph autem vir ejus cum esset justus, et nollet eam traducere, voluit occulte dimittere eam. Haec autem eo cogitante, ecce angelus Domin

 (Vers. 20.) Joseph fili David, noli timere accipere Mariam conjugem tuam. Quod enim in ea natum est, de Spiritu sancto est. Pariet autem filium. Al.

 (Vers. 21.) Et vocabis nomen ejus Jesum. Ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum. Jesus Hebraico sermone Salvator Vocabis nomen ejus Jes

 (Vers. 22 seqq.) Hoc autem totum factum est, ut adimpleretur quod dictum est a Domino per prophetam dicentem: Ecce Virgo in utero habebit, et pariet f

 (Vers. 25.) Et accepit conjugem suam, et non cognovit eam, donec peperit filium suum primogenitum et vocavit nomen ejus Jesum.

 (Cap. II.—Vers. 2 seqq.) Vidimus enim stellam ejus in Oriente, et venimus adorare eum. Audiens autem Herodes rex, turbatus est, et omnis Hierosolyma c

 (Vers. 5.) At illi dixerunt ei: in Bethleem Judaeae. Sic enim scriptum est per prophetam: Et tu, Bethleem terra Juda, nequaquam minima es in principib

 (Vers. 11.) Et apertis thesauris suis, obtulerunt ei munera, aurum, thus, et myrrham. Pulcherrime munerum sacramenta Juvencus presbyter uno versiculo

 (Vers. 13, 14.) Ecce Angelus Domini apparuit in somnis Joseph, dicens: Surge et accipe puerum et matrem ejus, et fuge in Aegyptum: et esto ibi usque d

 (Vers. 15, 16.) Ut adimpleretur quod dictum est a Domino per prophetam, dicentem: Ex Aegypto vocavi filium meum. Tunc Herodes videns quoniam illusus e

 (Vers. 17 seqq.) Tunc adimpletum est quod dictum est per Jeremiam prophetam, dicentem: Vox in Rama audita est, ploratus et ululatus multus, Rachel plo

 (Vers. 20.) Defuncti sunt enim qui quaerebant animam pueri. Ex hoc loco intelligimus non solum Herodem, sed et sacerdotes et scribas eodem tempore nec

 (Vers. 21.) Qui surgens accepit puerum et matrem ejus, et venit in terram Israel.

 (Vers. 22.) Audiens autem quod Archelaus regnaret in Judaea, pro Herode patre suo, timuit illo ire: et admonitus in somnis, secessit in partes Galilae

 (Vers. 23.) Et veniens habitavit in civitate, quae vocatur Nazareth, ut adimpleretur quod dictum est per prophetas, quoniam Nazaraeus vocabitur. Si fi

 (Cap. III.—Vers. 1.) Poenitentiam agite: appropinquabit enim regnum coelorum. Primus Baptista Joannes regnum coelorum praedicat, ut praecursor Domini

 (Vers. 3.) Hic est enim qui dictus est per Isaiam prophetam, dicentem: Vox clamantis in deserto, parate viam Domini, rectas facite semitas ejus. Habit

 (Vers. 4.) Ipse autem Joannes habebat vestimentum 18 de pilis camelorum, et zonam pelliceam circa lumbos suos. Al.

 (Vers. 9.) Potens est Deus de lapidibus istis suscitare filios Abrahae. Auferam, a vobis cor lapideum, et dabo cor carneum Al.

 (Vers. 10, 11.) Jam enim securis ad radicem arborum posita est. Omnis ergo arbor quae non facit fructum bonum, excidetur et in ignem mittetur. Ego qui

 (Vers. 12.) Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igne. Cujus ventilabrum in manu sua, et permundabit aream suam: et congregabit triticum in horreu

 (Vers. 13, 14.) Tunc venit Jesus a Galilaea in Jordanem ad Joannem ut baptizaretur ab eo. Joannes autem prohibebat eum, dicens: Ego a te debeo baptiza

 (Vers. 15.) Sine modo. Pulchre dixit, sine modo, sine modo: Sine modo,

 (Vers. 16.) Sic enim decet nos implere omnem justitiam. Tunc dimisit eum. Baptizatus autem Jesus confestim ascendit de aqua. Non addidit, justitiam Le

 (Vers. 17.) Et ecce aperti sunt ei coeli, et vidit Spiritum Dei descendentem sicut columbam, et venientem super se. Et ecce vox de coelis, dicens: Hic

 (Cap. IV.—Vers. 1.) Tunc Jesus ductus est in desertum a spiritu.

 20 (Vers. 2.) Et cum jejunasset quadraginta diebus et quadraginta noctibus, postea esuriit. Et accedens tentator, dixit ei: Si Filius Dei es. In isto

 (Vers. 3.) Dic ut lapides isti panes fiant. Esurienti congrue dicitur: dic ut lapides isti panes fiant: Si Filius Dei es, dic ut lapides isti panes fi

 (Vers. 4.) Qui respondens, ait: Scriptum est: Non in solo pane vivit homo sed in omni verbo quod procedit de ore Dei. Testimonium de Deuteronomio sum

 (Vers. 5.) Tunc assumpsit eum diabolus in sanctam civitatem. Assumptio ista quae dicitur, non ex imbecillitate Domini venit, sed de inimici superbia,

 (Vers. 6.) Et statuit eum supra pinnaculum templi, et dixit ei. Ut quem fame tentaverat, tentaret et vana gloria.

 (Vers. 7.) Ait illi Jesus rursum: Scriptum est: Non tentabis Dominum Deum tuum. Falsas de Scripturis diaboli sagittas veris Scripturarum frangit clype

 (Vers. 8.) Iterum assumpsit eum diabolus in montem excelsum valde: et ostendit ei omnia regna mundi, et gloriam eorum, et dixit ei. Ne inflatus incida

 (Vers. 9.) Haec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me. Arrogans et superbus etiam hoc de jactantia loquitur: non quod in toto mundo habeat potestat

 (Vers. 10.) Tunc dicit ei Jesus: Vade Satana: Scriptum est enim. Vade retro me, Satana vade, Satana: retro me,

 (Vers. 11.) Tunc reliquit eum diabolus: et ecce angeli accesserunt, et ministrabant ei. Praecedit tentatio, ut sequatur victoria. Angeli ministrant, u

 (Vers. 15, 16.) Terra Zabulon, et terra Nephthalim, via maris trans Jordanem Galilaeae gentium: populus qui ambulabat in tenebris vidit lucem magnam,

 (Vers. 17, 18.) Exinde coepit Jesus praedicare et dicere: Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum. Ambulans autem Jesus juxta mare Gal

 (Vers. 19, 20.) Venite post me, et faciam vos fieri piscatores hominum. At illi continuo, relictis retibus, secuti sunt eum.

 (Vers. 24.) Et lunaticos, et paralyticos, et curavit eos. Et secutae sunt eum turbae multae de Galilaea et Decapoli, et de Jerosolymis, et de Judaea,

 (Cap. V.—Vers. 1, 2.) Videns autem Jesus turbas, ascendit in montem, et cum sedisset, accesserunt ad eum discipuli ejus, et aperiens 23 os suum, doceb

 (Vers. 3.) Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum. Hoc est quod alibi legimus: Et humiles spiritu salvabit spiritu: Dominus unxit

 (Vers. 4.) Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram. Al. Credo videre bona Domini in terra viventium Et intende, prospere et prospere)) procede et

 (Vers. 5.) Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur. Luctus hic non mortuorum ponitur communi lege naturae, sed peccatis et vitiis mortuorum. Sic

 24 (Vers. 6.) Beati qui esuriunt, et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur. Non nobis sufficit velle justitiam, nisi justitiae patiamur famem:

 (Vers. 7.) Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur. Misericordia non solum in eleemosynis intelligitur sed in omni peccato fratri

 (Vers. 8.) Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt.

 (Vers. 9.) Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur. Qui primum in corde suo, deinde et inter fratres dissidentes pacem faciunt. Quid enim prodest

 (Vers. 10.) Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum est regnum coelorum. Al. propter justitiam.

 (Vers 11.) Beati estis cum maledixerint vobis homines, et persecuti vos fuerint, et dixerint omne malum adversum vos, mentientes propter me. Illud mal

 (Vers. 12.) Gaudete et exsultate, quoniam merces vestra copiosa est in coelis. Sic enim persecuti sunt prophetas qui fuerunt ante vos.

 (Vers. 13.) Vos estis sal terrae. Sal appellantur apostoli, quia per illos universum hominum conditur genus.

 (Vers. 14 seqq.) Vos estis lux mundi. Non potest civitas abscondi supra montem posita: neque accendunt lucernam, et ponunt eam sub modio, sed super ca

 (Vers. 17.) Nolite putare quoniam veni solvere legem, aut prophetas. Non veni solvere, sed adimplere.

 (Vers. 18.) Donec transeat coelum et terra. Promittuntur nobis coeli novi, et terra nova, quae facturus est Dominus Deus. Si ergo nova creanda sunt, c

 (Vers. 19 seqq.) Qui ergo solverit unum de mandatis istis minimis, et docuerit sic homines, minimus vocabitur in regno coelorum: qui autem fecerit et

 (Vers. 22.) Quia omnis qui irascitur fratri suo, reus erit judicio. sine causa: Qui irascitur fratri suo. sine causa,

 (Vers. 23, 24.) Si ergo offers munus tuum ad altare, et ibi recordatus fueris, quia frater tuus habet aliquid adversum te, relinque ibi munus tuum ant

 (Vers. 25 seqq.) Esto consentiens adversario tuo cito, dum es cum eo in via: ne forte tradat te adversarius judici, et judex tradat te ministro, et in

 (Vers. 28.) Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam moechatus est eam in corde suo. Inter πάθος et προπάθειαν, id est, inter passionem, propas

 (Vers. 29, 30.) Quod si oculus tuus dexter scandalizat te, erue eum, et projice abs te. Expedit enim tibi, ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum

 (Vers. 31 seqq.) Dictum est autem: Quicumque dimiserit uxorem suam, det ei libellum repudii. Ego autem dico vobis: quia omnis qui dimiserit uxorem sua

 (Vers. 34 seqq.) Ego autem dico vobis, non jurare omnino: neque per coelum, quia thronus Dei est: neque per terram, quia scabellum est pedum ejus: neq

 (Vers. 38.) Audistis quia dictum est: Oculum pro oculo, dentem pro dente. Ego autem dico vobis, non resistere malo. Qui dicit oculum pro oculo, non al

 (Vers. 39.) 31 Sed si quis te percusserit in dexteram maxillam tuam, praebe illi et alteram. Et ei qui vult tecum in judicio contendere, et tunicam tu

 (Vers. 42, 43.) Qui petit a te, da ei, et volenti mutuari a te, ne avertaris. Audistis quia dictum est: Diliges proximum tuum, et odio habebis inimicu

 (Vers. 44.) Ego autem dico vobis, diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos, et orate pro persequentibus et calumniantibus vos. Multi

 (Vers. 45.) Ut sitis filii Patris vestri qui in coelis est qui solem suum oriri facit super bonos et malos, et pluit super justos et injustos. Si eni

 (Cap. VI.—Vers. 1.) Attendite ne justitiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis: alioquin mercedem non habebitis apud Patrem vestrum

 (Vers. 3, 4.) Te autem faciente eleemosynam, nesciat 33 sinistra tua quid faciat dextera tua, ut sit eleemosyna tua in abscondito: et pater tuus qui v

 (Vers. 6.) Tu autem cum oraveris, intra in cubiculum tuum: et clauso ostio, ora Patrem tuum in abscondito, et Pater tuus qui videt in abscondito, redd

 (Vers. 7.) Orantes autem nolite multum loqui, sicut ethnici faciunt. Putant enim quod in multiloquio suo exaudiantur. Nolite ergo assimilari eis. Si e

 (Vers. 8.) Scit enim Pater vester quid opus sit vobis, antequam petatis eum. Sic ergo vos orabitis. Consurgit in hoc loco quaedam haeresis, philosopho

 (Vers. 9.) Pater noster, qui es in coelis. Patrem dicendo, se filios confitentur.

 (Vers. 10.) Adveniat regnum tuum.

 (Vers. 11-13.) Panem nostrum supersubstantialem da nobis hodie. Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Et ne nos

 (Vers. 14.) Si enim dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis Pater vester coelestis delicta vestra. Ego dixi, dii estis, et filii excels

 (Vers. 16.) Exterminant enim facies suas, ut appareant hominibus jejunantes. Amen dico vobis, quia receperunt mercedem suam. exterminant, demoliuntur

 (Vers. 17 seq.) Tu autem cum jejunas, unge caput tuum, et faciem tuam lava, ne videaris hominibus jejunans, sed Patri tuo qui est in abscondito: et Pa

 (Vers. 21.) Ubi enim est thesaurus tuus, ibi est et cor tuum. Hoc non solum de pecunia, sed et de cunctis passionibus (( Al. Al. Huic servit unusquisq

 (Vers. 22, 23.) Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus tuum lucidum erit. Si autem oculus tuus fuerit nequam, totum corpus tuum tenebrosum erit.

 (Vers. 24.) Non potestis Deo servire et mammonae. Mammona sermone Syriaco divitiae nuncupantur. Non potestis Deo servire et mammonae.

 (Vers. 25.) Ideo dico vobis: Ne solliciti sitis animae vestrae, quid manducetis, neque corpori vestro quid induamini. In nonnullis codicibus additum e

 (Vers. 26.) Nonne anima plus est quam esca, et corpus plus est quam vestimentum? Quod dicit, istius modi est: Qui majora praestitit, utique et minora

 (Vers. 27.) Quis autem vestrum cogitans potest adjicere ad staturam suam cubitum unum? Et de vestimentis quid solliciti estis? Sicut animam plus esse

 (Vers. 28-30.) Considerate lilia agri quomodo crescunt: non laborant neque nent. Dico autem vobis quoniam nec Salomon in omni gloria sua coopertus est

 (Vers. 31 seqq.) Nolite solliciti esse, dicentes: Quid manducabimus, aut quid bibemus, aut quo operiemur? Haec enim omnia gentes inquirunt. Scit enim

 (Vers. 34.) Sufficit diei malitia sua. Hic malitiam, laborem et afflictionem, et angustias

 (Cap. VII.—Vers. 1, 2.) Nolite judicare, ut non judicemini. In quo enim judicio judicaveritis, judicabimini: et in qua mensura mensi fueritis, remetie

 (Vers. 3-5.) Quid autem vides festucam in oculo fratris tui, et trabem in oculo tuo non vides? Aut quomodo dicis fratri tuo: Frater, sine ejiciam fest

 (Vers. 6.) Nolite sanctum dare canibus. Sanctum, panis est filiorum. Non debemus ergo tollere panem filiorum et dare eum canibus.

 (Vers. 7 seq.) Petite, et dabitur vobis: quaerite, et invenietis: pulsate, et aperietur vobis. Omnis enim qui petit, accipit et qui quaerit, invenit

 (Vers. 11, 12.) Si ergo vos cum sitis mali, nostis bona dare filiis vestris, quanto magis Pater vester qui in coelis est, dabit bona petentibus se! Om

 (Vers. 13, 14.) Intrate per angustam portam, quia lata porta et spatiosa via est quae ducit ad perditionem, et multi sunt qui intrant per eam. Quam an

 (Vers. 15 seq.) Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium: intrinsecus autem sunt lupi rapaces. A fructibus eorum cognosce

 (Vers. 18 seq.) Non potest arbor bona fructus malos facere: neque arbor mala fructus bonos facere. Omnis arbor quae non facit fructum bonum, excidetur

 (Vers. 21.) Non omnis qui dicit mihi, Domine, Domine, intrabit in regnum coelorum sed qui facit voluntatem Patris mei, qui in coelis est, ipse intrab

 (Vers. 22.) Multi dicent mihi in illa die: Domine, Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus, et in nomine tuo daemonia ejecimus, et in nomine tuo vir

 42 (Vers. 23.) Et tunc confitebor illis, quia numquam novi vos. Signanter dixit confitebor, non novi vos. numquam novi vos,

 (Vers. 24.) Discedite a me qui operamini iniquitatem. Omnis ergo qui audit verba mea haec, et facit ea, assimilabitur viro sapienti, qui aedificavit d

 (Vers. 25.) Et descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti: et irruerunt in domum illam, et non cecidit. Pluvia ista quae domum subverte

 (Vers. 26.) Fundata enim erat supra petram. Et omnis qui audit verba mea haec, et non facit ea, similis erit viro stulto. Statuit super petram pedes m

 (Vers. 27, 28.) Qui aedificavit domum suam super arenam: et descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti, et irruerunt in domum illam, et

 (Vers. 29.) Erat enim docens eos sicut potestatem habens, et non sicut Scribae et Pharisaei. Illi enim ea Dictum est antiquis: Ego autem dico vobis.

 (Cap. VIII.—Vers. 1.) Cum autem descendisset Jesus de monte, secutae sunt eum turbae multae, et ecce leprosus veniens adorabat eum, dicens. De monte D

 (Vers. 2.) Domine, si vis, potes me mundare. Qui voluntatem rogat, de virtute non dubitat.

 (Vers. 3.) Et extendens Jesus manum, tetigit eum, dicens: Volo, mundare. Et confestim mundata est lepra ejus. Extendente manum Domino, statim lepra fu

 (Vers. 4.) Et ait illi Jesus: Vide nemini dixeris. Et re vera quid erat necesse ut sermone jactaret, quod corpore praeferebat?

 (Vers. 5 seq.) Accessit ad eum centurio, rogans eum, et dicens: Domine, puer meus jacet in domo paralyticus, et male torquetur. Et ait illi Jesus: Ego

 (Vers. 9.) Nam et ego homo sum sub potestate constitutus)), habens sub me milites: et dico huic, vade, et vadit: et alii, veni, et venit: et servo meo

 (Vers. 10.) Audiens autem Jesus, miratus est, et sequentibus se dixit.

 (Vers. 11.) Dico autem vobis, quod multi ab Oriente et Occidente venient, et recumbent cum Abraham, et Isaac, et Jacob, in regno coelorum.

 (Vers. 12.) Filii autem regni ejicientur in tenebras exteriores. Filios regni Judaeos significat, in quos ante regnavit Deus. Ejicientur in tenebras e

 (Vers. 14.) Et cum venisset Jesus in domum Petri, vidit socrum ejus jacentem et febricitantem (Al. febrientem]: et tetigit manum ejus, et dimisit eam

 (Vers. 15.) Et surrexit, et ministrabat eis. Illa manus

 (Vers. 16-18.) Vespere autem facto, obtulerunt ei multos daemonia habentes: et ejiciebat spiritus verbo, et omnes male habentes curavit ((Al. curabat)

 (Vers. 19, 20.) Et accedens unus Scriba, ait illi: Magister, sequar te quocumque ieris. Et dicit ei Jesus: Vulpes foveas habent, et volucres coeli nid

 (Vers. 21.) Alius autem de discipulis ejus ait illi: Domine, permitte me primum ire, et sepelire patrem meum. Quid simile est inter Scribam et discipu

 (Vers. 22.) Jesus autem ait illi: sequere me, et dimitte mortuos sepelire mortuos suos. Mortuus est, quicumque non credit. Si autem mortuum sepelit mo

 (Vers. 23.) Et ascendente eo in naviculam, secuti sunt eum discipuli ejus: et ecce motus magnus factus est in mari, ita ut navicula operiretur fluctib

 (Vers. 24, 25.) Ipse vero dormiebat. Et accesserunt ad eum, et suscitaverunt eum, dicentes: Domine, salva nos, perimus. Et dicit eis Jesus: Quid timid

 (Vers. 26.) Tunc surgens, imperavit ventis et mari: et facta est tranquillitas magna. Et ex hoc loco intelligimus quod omnes creaturae sentiant Creato

 (Vers. 27-29.) Porro homines mirati sunt, dicentes: Qualis est hic, quia venti et mare obediunt ei? Et cum venisset Jesus trans fretum in regionem Ger

 (Vers. 30, 31.) Quid nobis et tibi, Jesu Fili Dei? Venisti huc ante tempus torquere nos. Erat autem non longe ab illis grex porcorum multorum pascens.

 (Vers. 32, 33.) Si ejicis nos, mitte nos in gregem porcorum. Et ait illis: Ite. At illi exeuntes, abierunt in porcos. Et ecce magno impetu abiit totus

 (Vers. 34.) Et ecce tota civitas exiit obviam Jesu, et viso eo, rogabant eum, ut transiret a finibus eorum. Quod rogant ut transeat a finibus eorum, n

 (Cap. IX.—Vers. 1, 2.) Et ascendens Jesus in naviculam transfretavit, et venit in civitatem suam. Et ecce offerebant ei paralyticum jacentem in lecto.

 (Vers. 3, 4.) Et ecce quidam de Scribis dixerunt intra se: Hic blasphemat. Et cum vidisset Jesus cogitationes eorum, dixit: Ut quid cogitatis mala in

 (Vers. 5, 6.) Quid est facilius dicere: dimittuntur tibi peccata tua an dicere: surge et ambula? Ut autem sciatis, quia Filius hominis habet potestat

 (Vers. 7, 8.) Surge, tolle lectum tuum, et vade in domum tuam. Et surrexit, et abiit in domum suam. Videntes autem turbae, timuerunt et glorificaverun

 (Vers. 9.) Et cum transiret inde Jesus, vidit hominem sedentem in telonio, Matthaeum nomine. Et ait illi: Sequere me. Et surgens secutus est eum. Al.

 (Vers. 10 seq.) Et factum est, discumbente eo in domo, ecce multi publicani et peccatores venientes, discumbebant cum Jesu et discipulis ejus. Et vide

 (Vers. 13.) Misericordiam volo, et non sacrificium. Non enim veni vocare justos, sed peccatores. Ibat autem Dominus ad convivia peccatorum, ut occasio

 (Vers. 14.) Tunc accesserunt ad eum discipuli Joannis, dicentes: Quare nos et Pharisaei jejunamus frequenter, discipuli autem tui non jejunant? Superb

 (Vers. 15.) Et ait illis Jesus: Numquid possunt filii sponsi lugere quamdiu cum illis est sponsus? Venient autem dies cum auferetur ab eis sponsus, et

 (Vers. 16, 17.) Nemo autem immittit commissuram panni rudis in vestimentum vetus ((Al. vestimento veteri)). Tollit enim plenitudinem ejus a vestimento

 (Vers. 18, 19.) Ecce princeps unus accessit et adorabat eum, dicens: Filia mea modo defuncta est: sed veni, impone manum tuam tuam)) super eam, et viv

 (Vers. 20.) Et ecce mulier quae sanguinis fluxum patiebatur duodecim annis, accessit retro, et tetigit fimbriam vestimenti ejus. Al. Vobis quidem opor

 (Vers. 21.) Dicebat enim intra se: Si tetigero tantum vestimentum ejus, salva ero. At Jesus conversus, et videns eam, dixit. Juxta Legem qui mulierem

 (Vers. 22.) Confide, filia, fides tua salvam te fecit: et salva facta est mulier ex illa hora. Ideo filia, quia fides tua te salvam fecit. Nec dixit,

 (Vers. 23.) Et cum venisset Jesus in domum principis: et vidisset tibicines, et turbam tumultuantem, dicebat. Usque hodie puella jacet in domo princip

 (Vers. 24.) Recedite, non est enim mortua puella, sed dormit. Et deridebant eum. Quia Deo vivunt omnia.

 (Vers. 25.) Et cum ejecta esset turba, intravit. Non

 (Vers. 26.) Et tenuit manum ejus. Et surrexit puella: Et exiit fama haec in universam terram illam. Nisi prius mundatae fuerint manus Judaeorum, quae

 (Vers. 27.) Et transeunte inde Jesu, secuti sunt eum duo caeci, clamantes, et dicentes Ascendens naviculam, transfretavit et venit in civitatem suam,

 (Vers. 28, 29.) Miserere nostri, fili David. Cum autem venisset in domum, accesserunt ad eum caeci, et dixit eis Jesus: Creditis, quia hoc possum face

 (Vers. 30, 31.) Et comminatus est illis Jesus, dicens: Videte ne quis sciat. Illi autem exeuntes, diffamaverunt eum in tota terra illa.

 (Vers. 32.) Egressis autem illis, ecce obtulerunt ei hominem mulum daemonium habentem: et ejecto daemonio, locutus est mutus. surdus mutus mutum surdu

 (Vers. 33, 34.) Et miratae sunt turbae, dicentes: Numquam apparuit sic in Israel. Pharisaei autem dicebant: In principe daemoniorum ejicit daemones. T

 (Vers. 35.) Et circuibat Jesus omnes civitates et castella docens in synagogis eorum, et praedicans Evangelium regni, et curans omnem languorem et omn

 (Vers. 36.) Videns autem turbas, misertus est eis, quia erant vexati, et jacentes sicut oves non habentes pastorem. Tunc dicit discipulis suis. Vexati

 (Vers. 37, 38.) Messis quidem multa, operarii autem pauci. Rogate ergo Dominum messis, ut mittat operarios in messem suam. Messis multa populorum sign

 (Cap. X.—Vers. 1.) Et convocatis duodecim discipulis suis, dedit illis potestatem spirituum immundorum, ut ejicerent eos, et curarent omnem languorem

 (Vers. 2.) Duodecim autem apostolorum nomina sunt haec.

 (Vers. 3.) Primus Simon, qui dicitur Petrus, et Andreas frater ejus: Jacobus Zebedaei, et Joannes frater ejus: Philippus et Bartholomaeus, Thomas et M

 (Vers. 4.) Simon chananaeus. Ipse est qui in alio Evangelista (( Al. Zelotes Chana zelus Lebaeus corculum. Petrus Boanerges Banerges

 (Vers. 5, 6.) In viam gentium ne abieritis: et in civitates Samaritanorum ne intraveritis: sed potius ite ad oves quae perierunt domus Israel. Non est

 (Vers. 7, 8.) Euntes autem praedicate, dicentes: quia appropinquavit regnum coelorum, infirmos 58 curate, mortuos suscitate, leprosos mundate, daemone

 (Vers. 9, 10.) Nolite possidere aurum, neque argentum, neque pecuniam in zonis vestris. Non peram in via, neque duas tunicas, neque calciamenta, neque

 (Vers. 11.) In quamcumque enim civitatem aut castellum intraveritis, interrogate quis in ea dignus sit, et ibi manete, donec exeatis. Super ordination

 (Vers. 12, 13.) Intrantes autem domum, salutate eam. Et siquidem fuerit domus illa digna, veniet pax nostra super eam: sin autem non 60 fuerit digna,

 (Vers. 14.) Et quicumque non receperit vos, neque audierit sermones vestros, exeuntes foras de domo, vel civitate, excutite pulverem de pedibus vestri

 (Vers. 15.) Amen dico vobis, tolerabilius erit terrae Sodomorum et Gomorrhaeorum in die judicii, quam illi civitati. Si tolerabilius erit terrae Sodom

 (Vers. 16.) Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum. Lupos, Scribas et Pharisaeos vocat, qui sunt clerici Judaeorum.

 (Vers. 17, 18.) Estote ergo prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae. Cavete autem ab hominibus: tradent enim vos in conciliis, et in sy

 (Vers. 19, 20.) Cum autem tradent vos, nolite cogitare 61 quomodo aut quid loquamini. Dabitur enim vobis in illa hora quid loquamini. Non enim estis v

 (Vers. 21.) Tradet autem frater fratrem in mortem, et pater filium, et insurgent filii in parentes, et morte eos afficient. Et eritis odio omnibus pro

 (Vers. 22.) Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit.

 (Vers. 23, 24.) Cum autem persequentur vos in civitate ista, fugite in aliam. Amen dico vobis, non consummabitis civitates Israel, donec veniat filius

 (Vers. 25.) Si patremfamilias Beelzebub vocaverunt, quanto magis domesticos ejus! Ne ergo timueritis eos. Beelzebub, idolum est Acaron, quod vocatur i

 (Vers. 26.) Nihil enim opertum est quod non revelabitur, et occultum quod non scietur. Et quomodo in praesenti saeculo multorum vitia nesciuntur? Sed

 (Vers. 27.) Quod dico vobis in tenebris, dicite in lumine et quod in aure auditis, praedicate super tecta. Quod audistis in mysterio, apertius praedi

 (Vers. 28.) Et nolite timere eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere. Si qui corpus occidunt, animam non possunt occidere: ergo ani

 (Vers. 29 seqq.) Nonne duo passeres asse veneunt, et unus ex illis non cadet super terram sine Patre vestro? Vestri autem et capilli capitis omnes num

 (Vers. 34.) Nolite arbitrari, quia veni pacem mittere in terram: Non veni pacem mittere, sed gladium. Supra dixerat: Quod dico vobis in tenebris, dici

 (Vers. 35.) Veni enim separare hominem adversus patrem suum, et filiam adversus matrem suam, et nurum adversus socrum suam et inimici hominis, domest

 (Vers. 37.) Qui amat patrem aut matrem plus quam me, non est me dignus. Et qui amat filium aut filiam super me, non est me dignus. Qui Non veni pacem

 (Vers. 38, 39.) Et qui non accipit crucem suam et sequitur me, non est me dignus. Qui invenerit ((Al. invenit)) animam suam, perdet illam et qui perd

 (Vers. 40.) Qui recipit vos, me recipit et qui me recipit, recipit eum qui me misit. Ordo pulcherrimus. Ad praedicationem mittit, docet pericula non

 (Vers. 41.) Qui recipit prophetam in nomine prophetae, mercedem prophetae accipiet. Et qui recipit justum in nomine justi, mercedem justi accipiet. Qu

 (Vers. 42.) Et quicumque potum dederit uni ex minimis istis, calicem aquae frigidae tantum, in nomine discipuli, amen dico vobis, non perdet mercedem

 Liber Secundus.

 67 (Cap. XI.—Vers. 1, 2.) Et factum est cum consummasset Jesus, praecipiens duodecim discipulis, transiit inde ut doceret et praedicaret in civitatibu

 (Vers. 3.) Tu es qui venturus es, an alium exspectamus? Non ait: tu es qui venisti: sed, tu es qui

 (Vers. 4, 5.) Et respondens Jesus, ait illis: Euntes renuntiate Joanni quae audistis et vidistis. Caeci vident, claudi ambulant, leprosi mundantur, su

 (Vers. 6.) Et beatus qui non fuerit scandalizatus in me. Internuntios percutit, sicut in consequentibus demonstrabitur.

 (Vers. 7.) Illis autem abeuntibus, coepit Jesus dicere ad turbas de Joanne: Quid existis in desertum videre? arundinem vento agitatam? Sed quid existi

 (Vers. 8.) Sed quid existis videre, prophetam? Etiam dico vobis, et plusquam prophetam. In eo Joannes prophetis caeteris major est, quod quem illi pra

 (Vers. 11.) Amen dico vobis, non surrexit inter natos mulierum major Joanne Baptista. Inter natos, inquit, mulierum. His ergo praefertur hominibus, qu

 (Vers. 12.) A diebus autem Joannis Baptistae usque nunc regnum coelorum vim patitur, et violenti rapiunt illud. Si primus Joannes, ut supra diximus, p

 (Vers. 13.) Omnes enim prophetae et Lex usque ad Joannem prophetaverunt. Non quod post Joannem excludat Prophetas. Legimus enim in Actibus apostolorum

 (Vers. 14, 15.) Et si vultis recipere, ipse est Elias qui venturus est. Qui habet aures audiendi, audiat. Hoc quod dictum est: si vultis recipere, ips

 (Vers. 16 seq.) Cui autem similem aestimabo generationem istam? Similis est pueris sedentibus in foro, qui clamantes coaequalibus suis dicunt: Cecinim

 (Vers. 20.) Tunc coepit exprobrare civitatibus in quibus sunt factae plurimae virtutes ejus, quia non egissent poenitentiam.

 (Vers. 21, 22.) Vae tibi, Chorozain vae tibi, Bethsaida: quia si in Tyro et Sidone factae essent virtutes quae factae sunt in vobis, olim in cilicio

 (Vers. 23.) Et tu, Capharnaum, numquid usque in coelum exaltaberis, usque in infernum descendens? Et tu, Capharnaum, quae usque in coelum exaltata es,

 (Vers. 23, 24.) Quia si in Sodomis ((Al. Sydonis)) factae fuissent virtutes, quae factae sunt in te, forte mansissent usque in hunc diem. Verumtamen d

 (Vers. 25.) In illo tempore, respondens Jesus, dixit: Confitebor, tibi, Pater, Domine coeli et terrae. Confessio, non semper poenitentiam, sed et grat

 (Vers. 26.) Ita, Pater, quoniam sic placitum fuit ante te. Blandientis affectu loquitur ad Patrem, ut coeptum in apostolis beneficium compleatur.

 (Vers. 27.) Omnia mihi tradita sunt a Patre meo.

 (Vers. 28, 29.) Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis: et ego reficiam vos. Tollite jugum meum super vos: et discite a me quia mitis sum

 (Vers. 30.) Jugum enim meum suave est, et onus meum leve est.

 (Cap. XII.—Vers. 1.) In illo tempore abiit Jesus sabbato per sata: discipuli autem ejus esurientes coeperunt evellere spicas, et manducare. In alio qu

 (Vers. 2.) Pharisaei autem videntes, dixerunt ei: Ecce discipuli tui faciunt, quod non licet eis facere sabbatis. Nota quod primi apostoli Salvatoris

 (Vers. 3, 4.) At ille dixit eis: Non legistis quid fecerit David, quando esuriit, et qui cum eo erant: quomodo intravit in domum Dei, et panes proposi

 (Vers. 5.) Aut non legistis in Lege, quia sabbatis sacerdotes in templo sabbatum violant, et sine crimine sunt? Calumniamini, inquit, discipulos meos,

 (Vers. 6.) Dico autem vobis, quia templo major est hic.

 (Vers. 7.) Si autem sciretis quid est: Misericordiam volo, et non sacrificium (Osee VI, 6) : numquam condemnassetis innocentes. Numquam condemnassetis

 (Vers. 8.) Et cum inde transisset, venit in synagogam eorum. Et ecce homo manum habens aridam. Tertius decimus iste 77 est, qui curatur in synagoga. E

 (Vers. 9.) Et interrogabant eum, dicentes: Si licet sabbatis curare: ut accusarent eum. Quia destructionem Al. et Al.

 (Vers. 10 seqq.) Ipse autem dixit illis: Quis erit ex vobis homo qui habeat ovem unam, et si ceciderit haec sabbatis in foveam, nonne tenebit et levab

 (Vers. 13.) Tunc ait homini: Extende manum tuam. Et extendit, et restituta est sanitati sicut altera. In Evangelio, quo utuntur Nazaraeni

 (Vers. 14.) Exeuntes autem Pharisaei, consilium faciebant adversus eum, quomodo perderent eum. Quod Domino moliuntur insidias, livor in causa est. Qui

 (Vers. 15 seqq.) Jesus autem sciens, recessit inde, et secuti sunt eum multi, et curavit eos omnes. Et proecepit eis, ne manifestum eum facerent, ut a

 (Vers. 18.) Ecce puer meus, quem elegi: dilectus meus, in quo bene complacuit animae meae. Ponam spiritum meum super eum, et judicium gentibus nuntiab

 (Vers. 19.) Neque audiet aliquis in plateis vocem ejus. Lata enim est et spatiosa via, quae ducit ad perditionem, et multi ingrediuntur per eam (Supra

 (Vers. 20, 21.) Arundinem quassatam non confringet, et linum fumigans non exstinguet, donec ejiciat ad victoriam judicium: et in nomine ejus gentes sp

 (Vers. 22.) Tunc oblatus est ei daemonium habens, 79 caecus, et mutus, et curavit eum, ita ut loqueretur et videret. Et stupebant omnes turbae, et dic

 (Vers. 25.) Jesus autem sciens cogitationes eorum, dixit eis: Omne regnum in se divisum desolabitur, et omnis civitas vel domus divisa contra se, non

 (Vers. 26.) Et si Satanas Satanam ejicit, adversus se divisus est quomodo ergo stabit regnum ejus? Non potest regnum et civitas contra se divisa pers

 (Vers. 27.) Et si ego in Beelzebub ejicio daemones, filii vestri in quo ejiciunt? Ideo ipsi judices vestri erunt.

 (Vers. 28.) Si autem ego in spiritu Dei ejicio daemones. Si autem ego in digito Dei ejicio daemones Digitus Dei est iste

 (Vers. 29.) Aut quomodo potest quisquam intrare in domum fortis, et vasa ejus diripere, nisi prius alligaverit fortem, et tunc domum illius diripiet?

 (Vers. 30, 31.) Qui non est mecum, contra me est: et qui non congregat mecum, spargit. Ideo dico vobis: omne peccatum et blasphemia remittetur hominib

 (Vers. 32.) Et quicumque dixerit verbum contra Filium hominis, remittetur ei: qui autem dixerit contra Spiritum sanctum, non remittetur ei, neque in h

 (Vers. 33.) Aut facite arborem bonam, et fructum ejus bonum: aut facite arborem malam, et fructum ejus malum. Siquidem ex fructu arbor agnoscitur. ine

 (Vers. 34.) Progenies viperarum, quomodo potestis bona loqui cum sitis mali? Ex abundantia enim cordis os loquitur. Ostendit illos arborem malam, et A

 (Vers. 35.) Bonus homo de bono thesauro profert bona. Et malus homo de malo thesauro profert mala. Vel ipsos Judaeos Dominum blasphemantes ostendit de

 (Vers. 36, 37.) Dico autem vobis, quoniam omne verbum otiosum, quod locuti fuerint homines, reddent rationem de eo in die judicii. Ex verbis enim tuis

 (Vers. 38.) Tunc responderunt ei quidam de Scribis et Pharisaeis, dicentes: Magister, volumus a te signum videre. Volumus a te signum videre de coelo

 (Vers. 39.) Qui respondens, ait illis: Generatio mala et adultera. Egregie dixit adultera: quia dimiserat virum, et juxta Ezechielem, multis se amator

 (Vers. 40.) Signum quaerit, et signum non dabitur ei, nisi signum Jonae prophetae (Joan. II) . Sicut enim fuit Jonas in ventre ceti tribus diebus et t

 (Vers. 41.) Viri Ninivitae surgent in judicio cum generatione ista, et condemnabunt eam: quia poenitentiam egerunt in praedicatione Jonae. Non sentent

 (Vers. 42.) Regina Austri surget in judicio cum generatione ista, et condemnabit eam quia venit a finibus terrae audire sapientiam Salomonis. Et ecce

 (Vers. 43.) Cum autem immundus spiritus exierit ab homine, ambulat per loca arida, quaerens requiem et non invenit. Tunc dicit. Quidam istum locum de

 (Vers. 44.) Revertar in domum meam unde exivi.

 (Vers. 45.) Et veniens, invenit vacantem, scopis mundatam, et ornatam. Tunc vadit et assumit septem alios spiritus secum nequiores se, et intrantes, h

 (Vers. 46 seqq.) Adhuc eo loquente ad turbas, ecce mater ejus et fratres stabant foris quaerentes loqui ei. Dixit autem ei quidam: Ecce mater tua, et

 (Vers. 49, 50.) Ecce mater mea, et fratres mei. Quicumque enim fecerit voluntatem Patris mei, qui in coelis est, ipse meus frater, et soror, et mater

 87 (Cap. XIII.—Vers. 1.) In illo die exiens Jesus de domo, sedebat secus mare. Et congregatae sunt ad eum turbae multae: ita ut in naviculam ascendens

 (Vers. 3.) Et locutus est eis multa in parabolis, dicens. Turba non unius sententiae est, sed diversarum in singulis voluntatum. Unde loquitur ad eam

 (Vers. 4.) Ecce exiit qui seminat, seminare. Et dum seminat. Intus erat, domi versabatur, loquebatur discipulis sacramenta. Exivit ergo de domo sua qu

 (Vers. 5 seqq.) Quaedam ceciderunt secus viam: et venerunt volucres coeli, et comederunt ea: Alia autem ceciderunt in petrosa petrosis)), ubi non habe

 (Vers. 9.) Qui habet aures audiendi audiat. Provocamur ad dictorum intelligentiam, quoties his sermonibus commonemur (( Al.

 (Vers. 10, 11.) Et accedentes discipuli, dixerunt ei: Quare in parabolis loqueris eis? Qui respondens, ait illis: Quia vobis datum est nosse mysteria

 (Vers. 12.) Qui enim habet, dabitur ei, et abundabit: qui autem non habet, et quod habet, auferetur ab eo. Non in

 (Vers. 13, 14.) Ideo in parabolis loquor eis: quia videntes, non vident: et audientes, non audiunt, neque intelligunt: ut adimpleatur in eis prophetia

 (Vers. 15.) Incrassatum est enim cor populi hujus, et auribus graviter audierunt. Reddit causas

 (Vers. 16) . Vestri autem beati oculi, quia vident: et aures vestroe, quia audiunt. Nisi supra legissemus auditores ad intelligentiam provocatos, Salv

 (Vers. 17, 18.) Amen quippe dico vobis, quia multi prophetae et justi cupierunt videre quae videtis, et non viderunt: et audire quae auditis, et non a

 (Vers. 19.) Omnis qui audit verbum regni, et non intelligit. Hoc praemittens hortatur nos, ut quae dicuntur, diligentius audiamus.

 (Vers. 20, 21.) Venit malus et rapit quod seminatum est in corde ejus: hic est qui secus viam seminatus est. Qui autem super petrosa seminatus est, hi

 (Vers. 22.) Qui autem seminatus est in spinis, hic est qui verbum audit, et sollicitudo soeculi istius et fallacia divitiarum suffocat verbum, et sine

 (Vers. 23.) Qui vero in terram bonam seminatus est, hic est qui audit verbum, et intelligit, et fructum facit: et aliud quidem centesimum, aliud sexag

 (Vers. 24 seqq.) Aliam parabolam proposuit illis, dicens: Simile est regnum coelorum homini qui seminavit bonum semen in agro suo. Cum autem dormirent

 (Vers. 31.) Aliam parabolam proposuit eis, dicens: Sedebat Dominus in navi, et turba 92 stabat in littore: illi procul, discipuli vicinius audiebant:

 (Vers. 32.) Simile est regnum coelorum grano sinapis, quod accipiens homo seminavit in agro suo, quod minimum quidem est omnibus seminibus. Cum autem

 (Vers. 33.) Aliam parabolam locutus est eis. Simile est regnum coelorum fermento, quod acceptum mulier abscondit in farinae satis tribus, donec fermen

 (Vers. 34.) Haec omnia locutus est Jesus in parabolis ad turbas, et sine parabolis non loquebatur eis. Non discipulis, sed turbis per parabolas loquit

 (Vers. 35.) Ut impleretur quod dictum est per prophetam dicentem: Aperiam in parabolis os meum, eructabo abscondita a constitutione mundi. Hoc testimo

 (Vers. 36.) Tunc dimissis turbis venit in domum, et accesserunt ad eum discipuli ejus, dicentes: Edissere nobis parabolam zizaniorum agri. Dimittit tu

 (Vers. 37 seqq.) Qui respondens, ait: Qui seminat bonum semen, est Filius hominis. Ager autem est mundus. Bonum vero semen, hi sunt filii regni: zizan

 (Vers. 43.) Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum ((Al. sui)). Qui habet aures audiendi, audiat.

 (Vers. 44.) Simile est regnum coelorum thesauro abscondito in agro, quem qui invenit homo abscondit: et prae gaudio illius vadit, et vendit universa q

 (Vers. 45, 46.) Iterum simile est regnum coelorum homini negotiatori, quaerenti bonas margaritas. Inventa autem una pretiosa ((Al. pretiosissima)) mar

 (Vers. 47 seqq.) Iterum simile est regnum coelorum sagenae missae in mare, et ex omni genere piscium congreganti. Quam cum impleta esset, educentes, e

 (Vers. 51.) Intellexistis haec omnia? Dicunt ei: Etiam. Ait illis. Ad apostolos proprie sermo est et illis dicitur: Intellexistis haec omnia

 (Vers. 52.) Ideo omnis Scriba doctus in regno coelorum similis est homini patrifamilias, qui profert de thesauro suo nova et vetera. Instructi erant a

 (Vers. 53, 54.) Et factum est cum consummasset Jesus parabolas istas, transiit inde. Et veniens in patriam terram)) suam, docebat eos in synagoga eoru

 (Vers. 55, 56.) Nonne hic est fabri filius? nonne mater ejus dicitur Maria, et fratres ejus Jacobus et Joseph et Simon et Judas? et sorores ejus nonne

 (Vers. 57.) Jesus autem dixit eis: Non est Propheta sine honore, nisi in patria sua et in domo sua. Propemodum naturale est cives semper civibus invid

 (Vers. 58.) Et non fecit ibi virtutes multas propter incredulitatem eorum. Non quod etiam illis incredulis facere non potuerit virtutes multas sed qu

 (Cap. XIV.—Vers. 1, 2.) In illo tempore audivit Herodes Tetrarcha famam Jesu, et ait pueris suis: Hic est Joannes Baptista, ipse surrexit a mortuis: e

 (Vers. 3, 4.) Herodes enim tenuit Joannem, et alligavit eum, et posuit in carcerem propter Herodiadem, uxorem Philippi fratris sui. Dicebat enim illi

 (Vers. 5.) Et volens illum occidere, timuit populum: quia sicut prophetam eum habebant: Seditionem quidem (( Al.

 (Vers. 6.) Die autem natalis Herodis saltavit filia Herodiadis in medio: et placuit Herodi. Nullum

 (Vers. 7.) Unde cum juramento pollicitus est ei dare quodcumque postulasset ab eo. At illa praemonita a matre sua. Ego non excuso Herodem, quod invitu

 (Vers. 8.) Da mihi, inquit, hic in disco caput Joannis Baptistae.

 (Vers. 9, 10.) Propter jusjurandum autem et propter eos qui pariter discumbebant, jussit dari. Misitque, et decollavit Joannem in carcere. Et propter

 (Vers. 11.) Et allatum est caput ejus in disco, et datum est puellae, et attulit matri suae. Legimus in Romana historia, Flaminium ducem Romanum, quod

 (Vers. 13.) Et venientes nuntiaverunt Jesu. Quod cum audisset Jesus, secessit inde in naviculam in locum desertum seorsum. Necem Baptistae nuntiant Sa

 (Vers. 14.) 104 Et exiens vidit turbam multam, et misertus est ejus, et curavit languidos eorum. In evangelicis sermonibus semper litterae junctus est

 (Vers. 15.) Vespere autem facto, accesserunt ad eum discipuli ejus, dicentes: Desertus est locus, et hora jam praeteriit: dimitte turbas, ut euntes in

 (Vers. 16.) Jesus autem dixit eis: Non habent necesse ire.

 (Vers. 17.) Responderunt ei: Non habemus hic nisi quinque panes et duos pisces. In alio evangelista legimus: Est hic quidam puer, qui habet quinque pa

 (Vers. 18.) Qui ait eis: Afferte mihi illos huc. 105 Audi, Marcion, audi, Manichaee, quinque panes et duos pisciculos ad se afferri jubet Jesus, ut eo

 (Vers. 19.) Et cum jussisset turbam discumbere super fenum. Juxta litteram manifestus est sensus: spiritualis interpretationis sacramenta pandamus. Di

 (Vers. 20.) Discipuli autem dederunt turbis. Et manducaverunt omnes, et saturati sunt.

 (Vers. 21.) Manducantium autem fuit numerus quinque millia virorum, exceptis mulieribus et parvulis. Juxta numerum quinque panum, et comedentium viror

 (Vers. 22.) Et statim compulit Jesus discipulos suos ascendere in naviculam, et praecedere eum trans fretum, donec dimitteret turbas.

 (Vers. 23.) Et dimissa turba, ascendit in montem solus orare. Vespere autem facto solus erat ibi.

 107 (Vers. 24.) Navicula autem in medio mari jactabatur fluctibus: erat enim contrarius ventus. Recte quasi inviti, et retractantes apostoli a Domino

 (Vers. 25.) Quarta autem vigilia noctis venit ad eos ambulans supra mare. Stationes et vigiliae militares in terna horarum spatia dividuntur. Quando e

 (Vers. 26.) Et videntes eum supra mare ambulantem, turbati sunt, dicentes: quia phantasma est. Si juxta Marcionem et Manichaeum, Dominus noster

 (Vers. 27.) Statimque Jesus locutus est eis, dicens: Habete fiduciam, ego sum, nolite timere. Quod primum versabatur in causa, hoc curat, et timentibu

 (Vers. 28, 29.) Respondens autem Petrus, dixit: Domine, si tu es, jube me venire ad te super aquas. At ipse ait: Veni. Jube me venire ad te super aqua

 (Vers. 30.) Videns vero ventum validum, timuit. Et cum coepisset mergi, clamavit, dicens: Domine, salvum me fac. Ardebat animi fides, sed humana fragi

 (Vers. 31, 32.) Et continuo Jesus extendens manum, apprehendit eum, et ait illi: Modicae fidei, quare dubitasti? Et cum ascendisset in naviculam, cess

 (Vers. 33.) Qui autem in navicula erant, venerunt et adoraverunt eum, dicentes: Vere Filius Dei es. Ad unum signum tranquillitate maris reddita, quae

 (Vers. 34.) Et cum transfretasset, venerunt in terram Genesareth.

 (Vers. 35.) Et cum cognovissent eum viri loci illius, miserunt in universam regionem illam. Cognoverunt eum rumore, non facie, vel certe pro signorum

 (Vers. 36.) Et obtulerunt ei omnes male habentes, et rogabant eum, ut vel fimbriam vestimenti ejus tangerent. Et quicumque tetigerunt, salvi facti sun

 (Cap. XV.—Vers. 1.) Tunc accesserunt ad eum ab Jerosolymis Scribae et Pharisaei, dicentes: 110 Quare discipuli tui transgrediuntur traditiones senioru

 (Vers. 1, 2.) Non enim lavant manus suas, cum panem manducant.

 (Vers. 3.) Ipse autem respondens, ait illis: Quare et vos transgredimini mandatum Dei, propter traditionem vestram? Falsam calumniam vera responsione

 (Vers. 4 seqq.) Nam Deus dixit: Honora patrem et matrem, et qui maledixerit patri vel matri, morte moriatur. Vos autem dicitis: Quicumque dixerit patr

 (Vers. 11.) Non quod intrat in os communicat hominem: sed quod procedit ex ore, hoc communicat hominem. Vebum communicat, Quod Deus sanctificavit, tu

 (Vers. 12.) Tunc accedentes discipuli ejus, dixerunt ei: Scis quia Pharisaei, audito verbo hoc, scandalizati sunt? Ex uno sermone omnis superstitio ob

 (Vers. 13.) At ille respondens, ait: Omnis plantatio quam non plantavit Pater meus coelestis, eradicabitur. Etiam quae plana videntur in Scripturis, p

 (Vers. 14.) Sinite illos, caeci sunt, duces caecorum. Caecus autem si caeco ducatum praestet, ambo in foveam cadunt. Hoc est quod Apostolus praecepera

 (Vers. 15, 16.) 114 Respondens autem Petrus, dixit ei: Edissere nobis parabolam istam. At ille dixit: Adhuc et vos sine intellectu estis? Quod aperte

 (Vers. 17, 18.) Non intelligitis, quia omne quod in os intrat, in ventrem vadit, et in secessum emittitur? Quae autem procedunt de ore, de corde exeun

 (Vers. 19, 20.) De corde enim exeunt cogitationes malae, homicidia, adulteria, fornicationes, furta, falsa testimonia, blasphemiae: haec sunt quae coi

 (Vers. 21, 22.) Et egressus inde Jesus, secessit in partes Tyri et Sidonis. Et ecce mulier Chananaea a finibus illis egressa clamavit, dicens ei. Scri

 (Vers. 23.) Qui non respondit ei verbum. Non de superbia Pharisaica, nec de Scribarum supercilio sed ne ipse sententiae suae videretur esse contrariu

 (Vers. 24.) Ipse autem respondens ait: Non sum missus nisi ad oves, quae perierunt ((Al. perditas)) domus Israel. ad oves perditas domus Israel

 (Vers. 25, 26.) At illa venit et adoravit eum, dicens: Domine, adjuva me. Qui respondens ait: Non est bonum sumere panem filiorum, et mittere canibus.

 (Vers. 27, 28.) At illa dixit: Etiam, Domine. Nam et catelli edunt de micis quae cadunt de mensa dominorum suorum. Tunc respondens Jesus, ait illi: O

 (Vers. 29, 30.) Et cum transisset inde Jesus, venit secus mare Galilaeae: et ascendens in montem, sedebat ibi. Et accesserunt ad eum turbae multae, ha

 (Vers. 31.) Et curavit eos: ita ut turbae mirarentur, videntes mutos loquentes, claudos ambulantes, caecos videntes: et magnificabant Deum Israel. De

 (Vers. 32.) Jesus autem convocatis discipulis suis, dixit: Misereor turbae, quia triduo jam perseverant mecum, et non habent quod manducent. Et dimitt

 (Vers. 33 seqq.) Et dicunt ei discipuli: Unde ergo nobis in deserto panes tantos, ut saturemus turbam tantam? Et ait illis Jesus: Quot habetis panes?

 (Cap. XVI.—Vers. 1 seqq.) Et accesserunt ad eum Pharisaei et Sadducaei tentantes, et rogaverunt eum, ut signum de coelo ostenderet eis. At ille respon

 (Vers. 5.) Et relictis illis, abiit, et cum venissent discipuli ejus trans fretum, obliti sunt panes accipere. Qui dixit illis. Relictis Scribis et Ph

 (Vers. 6, 7.) Intuemini, et cavete a fermento Pharisaeorum et Sadducaeorum. At illi cogitabant inter se, dicentes: Quia panes non accepimus.

 (Vers. 8 seqq.) Sciens autem Jesus, dixit eis: Quid cogitatis inter vos, modicae fidei, quia panes non habetis? Nondum intelligitis, neque recordamini

 Liber Tertius.

 (Vers. 13.) 121 Venit autem Jesus in partes Caesareae Philippi. Al. Jor, Dan,

 (Vers. 14.) At illi dixerunt: Alii Joannem Baptistam, alii autem Eliam, alii vero Jeremiam, aut unum ex prophetis. Dicit illis Jesus. Quem ego decolla

 (Vers. 15, 16.) Vos autem quem me esse dicitis? Respondens Simon Petrus, dixit: Tu es Christus Filius Dei vivi. Prudens lector, attende, quod ex conse

 (Vers. 17.) Respondens autem Jesus, dixit ei: Beatus es, Simon Barjona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus, qui in coelis est. Te

 (Vers. 18.) Et ego dico tibi. Quid est quod ait: Et ego dico tibi? Tu es Christus Filius Dei vivi: et ego dico tibi,

 (Vers. 19.) Et dabo tibi claves regni coelorum. Et quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum in coelis: et quodcumque solveris super terram, eri

 (Vers. 20.) Tunc praecepit discipulis suis ut nemini dicerent, quia ipse esset Jesus Christus. Supra mittens discipulos ad praedicandum, jusserat eis

 (Vers. 21.) Exinde coepit Jesus ostendere discipulis suis, quia oporteret eum ire Jerosolymam, et multa pati a senioribus et scribis, et principibus s

 (Vers. 22, 23.) Et assumens eum Petrus, coepit increpare illum, dicens: Absit a te, Domine, non erit tibi hoc. Qui conversus dixit Petro: Vade post me

 (Vers. 24 seqq.) Tunc Jesus dixit discipulis suis: Si quis vult post me venire, abneget semetipsum et tollat crucem suam, et sequatur me. Qui enim vo

 (Vers. 27.) Filius enim hominis venturus est in gloria Patris sui cum angelis suis: et tunc reddet unicuique secundum opus ejus. Filius hominis ventur

 (Vers. 28.) Amen dico vobis, sunt quidam de hic stantibus, qui non gustabunt mortem, donec videant Filium hominis venientem in regno suo. Terrorem apo

 (Cap. XVII.—Vers. 1.) Et post dies sex, assumens Jesus Petrum, et Jacobum, et Joannem fratrem ejus. Post dies octo assumpsit Jesus Petrum, et Jacobum,

 (Vers. 2.) Et transfiguratus est ante eos. Qualis futurus est tempore judicandi, talis apparuit apostolis. Quod autem dicit: Transfiguratus est ante e

 (Vers. 3.) Et ecce apparuerunt illis Moyses et Elias, cum eo loquentes. Apparuerunt illis Moyses et Elias, cum eo loquentes

 (Vers. 4.) Respondens autem Petrus, dixit ad Jesum: Domine, bonum est nos hic esse. Qui ad montana conscenderat, non vult ad terrena descendere sed s

 (Vers. 5.) Adhuc eo loquente, ecce nubes lucida obumbravit eos. Et ecce vox de nube, dicens: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui:

 (Vers. 6.) Et audientes discipuli, ceciderunt in faciem suam, et timuerunt valde. Triplicem ob causam pavore terrentur, vel quia se errasse cognoveran

 (Vers. 7.) Et accessit Jesus, et tetigit eos. Quia illi jacebant, et surgere non poterant, ipse clementer accedit, et tangit eos, ut tactu timorem fug

 (Vers. 8.) Levantes autem oculos suos, neminem viderunt, nisi solum Jesum. Rationabiliter postquam surrexerunt, non viderunt nisi solum Jesum: ne si

 (Vers. 9.) Et descendentibus illis de monte praecepit 132 Jesus, dicens: Nemini dixeritis visionem, donec Filius hominis a mortuis resurgat.

 (Vers. 10.) Et interrogaverunt eum discipuli, dicentes: Quid ergo Scribae dicunt, quod Eliam oporteat primum venire? Nisi causas noverimus, quare inte

 (Vers. 11, 12.) At ille respondens, ait illis: Elias quidem venturus est, et restituet omnia. Dico autem vobis, quia Elias jam venit. Ipse qui venturu

 (Vers. 13.) Sic et Filius hominis passurus est ab eis. Tunc intellexerunt discipuli, quia de Joanne Baptista dixisset eis.

 (Vers. 14, 15.) Domine, miserere filio meo, quia lunaticus est, et male patitur: nam saepe cadit in ignem, et crebro in aquam. Et obtuli eum discipuli

 (Vers. 16.) Respondens autem Jesus, ait: O generatio incredula et perversa, quousque ero vobiscum? Usquequo patiar vos? afferte huc illum ad me. Non q

 (Vers. 17.) Et increpavit illum Jesus, et exiit ab eo daemonium, et curatus est puer ex illa hora.

 (Vers. 18.) Et dixerunt: quare nos non potuimus ejicere illum? Dicit illis Jesus: Propter incredulitatem vestram. Amen quippe dico vobis. Hoc est quod

 (Vers. 19.) Si habueritis fidem sicut granum sinapis, dicetis monti huic: Transi hinc, et transibit: et nihil impossibile erit vobis. Et si totam fide

 (Vers. 20.) Hoc autem genus non ejicitur, nisi per orationem et jejunium. Dum docet quomodo nequissimus daemon possit expelli, omnes instituit ad vita

 (Vers. 21 seqq.) Conversantibus autem eis in Galilaea, dixit illis Jesus: Filius hominis tradendus est in manus hominum, et occident eum et tertia di

 (Vers. 24.) Et cum venissent Capharnaum, accesserunt qui didrachma accipiebant, ad Petrum, et dixerunt: Magister vester non solvit didrachma? Ait: Eti

 (Vers. 25.) Quid tibi videtur, Simon? Reges terrae a quibus accipiunt tributum vel censum, a filiis suis, an ab alienis? Et ille dixit: Ab alienis. Di

 (Vers. 26.) Ut autem non scandalizemus eos: vade ad mare, et mitte hamum, et eum piscem qui primus ascenderit, tolle. Et aperto ore ejus, invenies sta

 (Cap. XVIII.—Vers. 1.) In illa hora accesserunt discipuli ad Jesum, dicentes: Quis putas major est in 137 regno coelorum? In illa hora accesserunt dis

 (Vers. 2.) Et advocans Jesus parvulum, statuit eum in medio eorum, et dixit. Vel simpliciter quemlibet parvulum, ut aetatem quaereret, et similitudine

 (Vers. 3.) Amen dico vobis, nisi conversi fueritis et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum coelorum. Non praecipitur apostolis, ut aeta

 (Vers. 4.) Quicumque ergo humiliaverit se sicut parvulus iste, hic est major in regno coelorum. Sicut iste parvulus, cujus vobis exemplum tribuo, non

 (Vers. 5.) Et qui susceperit unum parvulum talem in nomine meo, me suscipit. Qui talis fuerit, ut Christi imitetur humilitatem et innocentiam, in eo C

 (Vers. 6.) Qui autem scandalizaverit unum de pusillis istis qui in me credunt. Nota quod qui scandalizatur, parvulus est: majores enim scandala non re

 (Vers. 7.) Vae mundo a scandalis. Necesse est enim ut veniant scandala. Verumtamen vae homini per quem scandalum venit.

 (Vers. 8, 9.) Si autem manus tua, vel pes tuus scandalizat te, abscinde eum et projice abs te. Bonum est tibi ad vitam ingredi debilem vel claudum, qu

 (Vers. 10, 11.) Videte ne contemnatis unum ex his pusillis. Dico enim vobis: quia angeli eorum in coelis semper vident faciem Patris mei qui in coelis

 (Vers. 12, 13.) Quid vobis videtur? Si fuerint alicui centum oves, et erraverit una ex eis: nonne relinquit nonaginta novem in montibus, et vadit quae

 (Vers. 14.) Sic non est voluntas ante Patrem vestrum qui in coelis est, ut pereat unus de pusillis istis. Refert Videte ne contemnatis unum ex pusilli

 (Vers. 15 seqq.) Si autem peccaverit in te frater tuus, vade, et corripe eum inter te et ipsum solum. Si te audierit, lucratus eris fratrem tuum. Si a

 (Vers. 18.) Amen dico vobis: quaecumque alligaveritis super terram, erunt ligata et in coelo: et quaecumque solveritis super terram, erunt soluta et i

 (Vers. 19, 20.) Iterum dico vobis: quia si duo ex vobis consenserint super terram, de omni re 142 quamcumque petierint, fiet illis a Patre meo qui in

 (Vers. 21, 22.) Tunc accedens Petrus ad eum, dixit: Domine, quoties peccabit in me frater meus, et dimittam ei? usque septies? Dicit illi Jesus: Non d

 (Vers. 23.) Ideo assimilatum est regnum coelorum homini regi, qui voluit rationem ponere cum servis suis. Familiare est Syris et maxime Palaestinis ad

 (Vers. 24 seqq.) Et cum coepisset rationem ponere, oblatus est ei unus qui debebat decem millia talenta. Cum autem non haberet unde redderet, jussit e

 (Vers. 35.) Sic et Pater meus coelestis faciet vobis, si non remiserit unusquisque fratri suo de cordibus vestris. Formidolosa sententia, si juxta nos

 (Cap. XIX.—Vers. 1 seqq.) Et factum est cum consummasset Jesus sermones istos, migravit a Galilaea et venit in fines Judaeae trans Jordanem: et secut

 (Vers. 4.) Qui respondens ait eis: Non legistis, quia qui fecit ab initio, masculum et feminam fecit eos? Hoc in exordio Geneseos scriptum est. Dicend

 (Vers. 5, 6.) Et dixit: propter hoc dimittet homo patrem et matrem, et adhaerebit uxori suae: et erunt duo in carne una. Itaque jam non sunt duo, sed

 (Vers. 7.) Dicunt illi: Quid ergo Moyses mandavit dari libellum repudii, et dimittere? Aperiunt calumniam quam paraverant. Et certe Dominus non propri

 (Vers. 8.) Ait illis: quoniam Moyses ad duritiam cordis vestri permisit vobis dimittere uxores vestras: ab initio autem non fuit sic. Quod dicit istiu

 (Vers. 9.) Dico autem vobis, quia quicumque dimiserit uxorem suam, nisi ob fornicationem, et aliam duxerit, moechatur. Et qui dimissam duxerit, moecha

 (Vers. 10.) Dicunt ei discipuli ejus: Si ita est causa homini cum uxore, non expedit nubere. Grave pondus uxorum est, si excepta causa fornicationis,

 (Vers. 11.) Qui dixit illis: Non omnes capiunt verbum istud, sed quibus datum est. Nemo putet sub hoc verbo, vel fatum, vel fortunam introduci: quod h

 (Vers. 12.) Sunt enim eunuchi, qui de matris utero sic nati sunt: et sunt eunuchi, qui facti sunt ab hominibus: et sunt eunuchi, qui seipsos castraver

 (Vers. 13, 14.) Tunc oblati sunt ei parvuli, ut manus eis imponeret et oraret. Discipuli autem increpabant eos. Jesus vero ait eis. Non quo nollent ei

 (Vers. 15.) Sinite parvulos, et nolite prohibere eos ad me venire: talium est enim regnum coelorum. Et cum imposuisset eis manus, abiit inde. talium,

 (Vers. 16.) Et ecce unus accedens ait illi: Magister bone, quid boni faciam, ut habeam vitam aeternam? Qui dicit ei. Iste qui 148 interrogat quomodo v

 (Vers. 17.) Quid me interrogas de bono. Unus est bonus Deus. Al. Confitemini Domino, quoniam bonus Pastor bonus ponit animam suam pro ovibus suis

 (Vers. 18, 19.) Si autem vis ad vitam ingredi, serva mandata. Dicit illi: Quae? Jesus autem dixit: Non homicidium facies. Non adulterabis. Non facies

 (Vers. 20.) Dicit illi adolescens: Omnia haec custodivi a juventute mea, quid adhuc mihi deest? Ait illi Jesus. Diliges proximum tuum sicut teipsum, V

 (Vers. 21.) Si vis perfectus esse, vade, vende quae habes, et da pauperibus, et habebis thesaurum in coelo, et veni, sequere me. In potestate nostra e

 (Vers. 22.) Abiit tristis, erat enim habens multas possessiones. Haec est tristitia quae ducit ad mortem. Causaque tristitiae redditur, quod habuerit

 (Vers. 23.) Jesus autem dixit discipulis suis: Amen dico vobis, quia dives difficile intrabit in regno coelorum.

 (Vers. 24 seqq.) Et iterum dico vobis: Facilius est camelum per foramen acus transire, quam divitem intrare in regnum coelorum. Auditis autem his, dis

 (Vers. 27.) Tunc respondens Petrus, dixit ei: Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te: Quid ergo erit nobis? Grandis fiducia: Petrus piscator er

 (Vers. 28.) Jesus autem dixit illis: Amen dico vobis, quod vos qui secuti estis me in regeneratione, cum sederit Filius hominis in sede majestatis sua

 (Vers. 29, 30.) Et omnis qui reliquerit domum, vel fratres, aut sorores, aut patrem, aut matrem, aut uxorem, aut filios, aut agros propter nomen meum,

 (Cap. XX.—Vers. 1 seqq.) Simile est regnum coelorum homini patrifamilias, qui exiit primo mane conducere operarios in vineam suam. Conventione autem f

 (Vers. 13.) Amice, non facio tibi injuriam.

 (Vers. 14, 15.) Tolle quod tuum est, et vade. Volo autem et huic novissimo dare sicut et tibi: Aut non licet mihi quod volo, facere? Judaeus in Lege n

 (Vers. 16.) An oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum? Sic erunt novissimi primi, et primi novissimi. Multi enim sunt vocati, pauci vero electi. I

 (Vers. 17 seqq.) Et ascendens Jesus Jerosolymam, assumpsit duodecim discipulos suos secreto, et ait illis: Ecce ascendimus Jerosolymam, et Filius homi

 (Vers. 20, 21.) Tunc accessit ad eum mater filiorum Zebedaei cum filiis suis, adorans et petens aliquid ab eo. Qui dixit ei: Quid vis? Ait illi: Dic u

 (Vers. 22.) Respondens autem Jesus, dixit: Nescitis quid petatis.

 (Vers. 23.) Ait illis: Calicem quidem meum bibetis: sedere autem ad dexteram meam et sinistram, non est meum dare vobis, sed quibus paratum est a Patr

 (Vers. 24.) Et audientes decem, indignati sunt de duobus fratribus. Decem apostoli non indignantur Nescitis quid petatis.

 (Vers. 25 seqq.) Jesus autem vocavit eos ad se, et ait: Scitis quia principes gentium dominantur eorum et qui majores sunt, potestatem exercent in eo

 (Vers. 28.) Sicut Filius hominis non venit ministrari, sed ministrare. Nota, quod crebro diximus, eum qui ministrat, appellari Filium hominis.

 (Vers. 19 seqq.) Et egredientibus illis ab Jericho, secuta est eum turba multa. Et ecce duo caeci sedentes secus viam, audierunt quia Jesus transiret

 (Vers. 32, 33.) Et stetit Jesus, et vocavit eos, et ait: Quid vultis ut faciam vobis? Dicunt illi: Domine, ut aperiantur oculi nostri.

 (Vers. 34.) Misertus autem eorum Jesus, tetigit oculos eorum: et confestim viderunt, et secuti sunt eum. Tangit oculos, et praestat artifex quod natur

 (Cap. XXI.—Vers. 1 seqq.) Et cum appropinquasset Jerosolymis, et venisset Bethphage ad montem Oliveti, tunc Jesus misit duos discipulos, dicens eis: I

 (Vers. 4, 5.) Hoc autem factum est, ut adimpleretur quod dictum est per prophetam, dicentem: Dicite filiae Sion, Ecce rex tuus venit tibi mansuetus, s

 (Vers. 6, 7.) Euntes autem discipuli, fecerunt sicut praecepit illis Jesus. Et adduxerunt asinam et pullum: et imposuerunt super eos vestimenta sua, e

 (Vers. 8.) Plurima autem turba straverunt vestimenta sua in via. Videte differentiam uniuscujusque personae. Apostoli vestimenta sua super asinum ponu

 (Vers. 9.) Turbae autem quae praecedebant, et quae sequebantur, clamabant, dicentes: Osanna filio David: benedictus qui venit in nomine Domini osanna

 (Vers. 10.) Et cum intrasset Jerosolymam, commota est universa civitas, dicens: Quis est hic? Populi ((Al. Multi)) autem dicebant. Quis est hic? Quis

 (Vers. 12, 13.) Et intravit Jesus in templum Dei: et ejiciebat omnes vendentes et ementes in templo, et mensas nummulariorum, et cathedras vendentium

 (Vers. 14.) Et accesserunt ad eum caeci et claudi in templo, et sanavit eos. Nisi mensas nummulariorum evertisset, cathedrasque columbas vendentium, c

 (Vers. 15.) Videntes autem principes sacerdotum et Scribae mirabilia quae fecit, et pueros clamantes in templo, et dicentes: Osanna filio David, indig

 (Vers. 16.) Jesus autem dicit eis: Utique. Numquam legistis, quia ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem? Quam moderate

 (Vers. 17.) Et relictis illis, abiit foras extra civitatem in Bethaniam, ibique mansit. Reliquit incredulos, et urbem egressus contradicentium, ivit B

 (Vers. 18, seqq.) Mane autem revertens in civitatem, esuriit. Et videns fici arborem unam secus viam, venit ad eam, et nihil invenit in ea, nisi folia

 (Vers. 21, 22.) Respondens autem Jesus, ait eis: Amen dico vobis, si habueritis fidem, et non haesitaveritis, non solum de ficulnea facietis sed et s

 (Vers. 23.) Et cum venisset in templum, accesserunt ad eum docentem principes sacerdotum et seniores populi, dicentes: In qua potestate haec facis? Et

 (Vers. 24 seqq.) Respondens autem Jesus, dixit eis: Interrogabo vos et ego unum sermonem, quem si dixeritis mihi, et ego vobis dicam in qua potestate

 (Vers. 27.) Ait illis et ipse: Nec ego dico vobis in qua potestate haec facio. Illi in eo quod nescire se responderant, mentiti sunt: consequens ergo

 (Vers. 28 seqq.) 170 Quid autem vobis videtur? Homo quidam habebat duos filios et accedens ad primum, dixit: Fili, vade hodie operare in vinea mea. I

 (Vers. 32.) Venit enim ad vos Joannes in via justitiae, et non credidistis ei: publicani autem et meretrices crediderunt ei: vos autem videntes, nec p

 (Vers. 33.) Aliam parabolam audite: Homo erat paterfamilias, qui plantavit vineam, et sepem circumdedit ei, et fodit in ea torcular, et aedificavit tu

 (Vers. 34 seqq.) Cum autem tempus fructuum appropinquasset, misit servos suos ad agricolas, ut acciperent fructus ejus. Et agricolae apprehensis servi

 (Vers. 37, 38.) Novissime autem misit ad eos filium suum, dicens: Verebuntur filium meum. Agricolae autem videntes filium, dixerunt intra se: hic est

 (Vers. 39.) Et apprehensum eum, ejecerunt extra vineam, et occiderunt. Et Apostolus loquitur, quod extra portam Jesus crucifixus sit (Heb. XIII) . Pos

 (Vers. 40, 41.) Cum ergo venerit Dominus vineae, quid faciet agricolis illis? Aiunt illi: Malos male perdet, et vineam suam locabit aliis agricolis qu

 (Vers. 42.) Dicit illis Jesus: Numquam legistis in Scripturis: Lapidem quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput anguli. 173 A Domino f

 (Vers. 43.) Ideo dico vobis, quia auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructus ejus.

 (Vers. 44.) Et qui ceciderit super lapidem istum, confringetur: super quem vero ceciderit, conteret eum. Aliud est offendere Christum per mala opera,

 (Vers. 45, 46.) Et cum audissent principes sacerdotum et Pharisaei parabolas ejus, cognoverunt 174 quod de ipsis diceret. Et quaerentes eum tenere, ti

 (Cap. XXII.—Vers. 1, 2.) Et respondens Jesus dixit iterum in parabolis eis, dicens: Simile factum est regnum coelorum homini regi, qui fecit nuptias f

 (Vers. 3.) Et misit servum suum vocare invitatos ad nuptias, et nolebant venire. Haud dubium quin Moysen, per quem Legem invitatis dedit. Si autem

 (Vers. 4, 5.) Iterum misit alios servos, dicens: Dicite invitatis: Ecce prandium meum paravi: tauri mei, et altilia occisa sunt, et omnia parata: veni

 (Vers. 6.) Et abierunt, alius in villam suam, alius vero ad negotiationem suam. Reliqui vero tenuerunt servos ejus, et contumeliis affectos, occiderun

 (Vers. 7.) Rex autem cum audisset, iratus est. De quo dictum supra fuerat: Simile factum est regnum coelorum homini regi,

 (Vers. 8 seqq.) Tunc ait servis suis: Nuptiae quidem paratae sunt sed qui invitati erant non fuerunt digni. Ite ergo ad exitus viarum, et quoscumque

 (Vers. 11, 12.) Intravit autem rex, ut videret discumbentes: et vidit ibi hominem non vestitum veste nuptiali, et ait illi: Amice, quomodo huc intrast

 (Vers. 13.) Tunc dixit rex ministris: Ligatis pedibus et manibus ejus, mittite eum in tenebras exteriores ibi erit fletus et stridor dentium. Manus l

 (Vers. 14.) Multi autem sunt vocati, pauci vero electi. Omnes parabolas brevi sententia 177 comprehendit: quod et in opere vineae, et in aedificatione

 (Vers. 15.) Tunc abeuntes Pharisaei, consilium inierunt, ut caperent eum in sermone. Et mittunt ei discipulos suos cum Herodianis, dicentes. Rhabb.

 (Vers. 16.) Magister, scimus quia verax es, et viam Dei in veritate doces: et non est tibi cura de aliquo. Non enim respicis personam hominum: Dic erg

 (Vers. 18.) Cognita autem Jesus nequitia eorum, ait: Quid me tentatis, hypocritae? Prima virtus est respondentis, interrogantium mentem cognoscere, et

 (Vers. 19.) Ostendite mihi numisma census. At illi obtulerunt ei denarium. Sapientia semper sapienter agit, ut suis potissimum tentatores sermonibus c

 (Vers. 20.) 179 Et ait illis Jesus: Cujus est imago haec, et superscriptio?

 (Vers. 21.) Dicunt ei: Caesaris. Tunc ait illis: Reddite ergo quae sunt Caesaris Caesari et quae sunt Dei Deo. Caesarem non putemus Augustum, sed Tib

 (Vers. 22.) Et audientes, mirati sunt. Qui credere debuerant ad tantam sapientiam, mirati sunt

 (Vers. 23.) In illo die accesserunt ad eum Sadducaei, qui dicunt non esse resurrectionem. Duae haereses erant in Judaeis: una Pharisaeorum, altera Sad

 (Vers. 24 seqq.) Et interrogaverunt eum, dicentes: Magister, Moyses dixit: Si quis mortuus fuerit 180 non habens filium, ut ducat frater ejus uxorem i

 (Vers. 28.) In resurrectione ergo cujus erit de septem uxor? Omnes enim habuerunt eam. Turpitudinem fabulae opponunt, ut resurrectionis denegent verit

 (Vers. 29.) Respondens autem Jesus, ait illis: Erratis, nescientes Scripturas, neque virtutem Dei. Propterea errant, quia Scripturas nesciunt: et quia

 (Vers. 30.) In resurrectione enim neque nubent, neque nubentur sed sunt sicut angeli Dei in coelo. Sed sunt sicut angeli Dei in coelo.

 (Vers. 31 seqq.) De resurrectione autem mortuorum non legistis quod dictum est a Deo, dicente vobis: Ego sum Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus Jaco

 (Vers. 34 seqq.) 182 Pharisaei autem audientes quod silentium imposuisset Sadducaeis, convenerunt in unum: et interrogavit eum unus ex eis legis docto

 Liber Quartus.

 (Vers. 41 seqq.) 183 Congregatis autem Pharisaeis, interrogavit eos Jesus, dicens: Quid vobis videtur de Christo, cujus filius est? Dicunt ei: David.

 (Vers. 46.) Et nemo poterat ei respondere verbum: neque ausus fuit quisquam ex illa die eum amplius interrogare. Pharisaei et Sadducaei quaerentes occ

 (Cap. XXIII.—Vers. 1 seqq.) Tunc Jesus locutus est ad turbas et ad discipulos suos, dicens: Super cathedram Moysi sederunt Scribae et Pharisaei: omnia

 (Vers. 4.) Alligant autem onera gravia et importabilia, et imponunt in humeros hominum digito autem suo nolunt ea movere. Hoc generaliter adversus om

 (Vers. 5.) Omnia opera sua faciunt, ut videantur ab hominibus.

 (Vers. 6.) Dilatant enim phylacteria sua, et magnificant fimbrias. Amant autem primos recubitus in coenis, et primas cathedras in synagogis, et saluta

 (Vers. 8 seq.) Vos autem nolite vocari Rabbi: Unus est enim magister vester: omnes autem vos fratres estis. Et patrem nolite vocare vobis super terram

 (Vers. 13, 14.) Vae autem vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, quia clauditis regnum coelorum ante homines. Vos ((Al. ipsi)) enim non intratis, nec

 (Vers. 15.) Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, quia circuitis mare et aridam, ut faciatis unum proselytum: et cum fuerit factus, facitis eum

 (Vers. 16 seq.) Vae vobis, duces caeci, quia dicitis: quicumque juraverit per templum, nihil est: qui autem juraverit in auro templi, debitor est. Stu

 (Vers. 23.) Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, quia decimatis mentham et anethum et cyminum, et reliquistis quae graviora sunt Legis, judiciu

 (Vers. 24.) Duces caeci, excolantes culicem, camelum autem glutientes.

 (Vers. 25, 26.) Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, quia mundatis quod deforis est calicis et paropsidis, intus autem pleni estis rapina et im

 (Vers. 27, 28.) Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, quia similes estis sepulcris dealbatis, quae a foris parent hominibus speciosa, intus vero

 (Vers. 29 seqq.) Vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae, quia aedificatis sepulcra prophetarum, et ornatis monumenta justorum, et dicitis: Si fuis

 (Vers. 33.) Serpentes, ((Al. additur et)) genimina viperarum, quomodo fugietis a judicio gehennae?

 (Vers. 34.) Ideo ecce ego mitto ad vos prophetas, et sapientes, et scribas, et ex illis occidetis et crucifigetis, et ex eis flagellabitis in synagogi

 (Vers. 35, 36.) Ut veniat super vos omnis sanguis justus, qui effusus est super terram, a sanguine Abel justi usque ad sanguinem Zachariae filii Barac

 (Vers. 37.) Jerusalem, Jerusalem, quae occidis prophetas, et lapidas eos qui ad te missi sunt: quoties volui congregare filios tuos, quemadmodum galli

 192 (Vers. 38.) Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta. Hoc ipsum ex persona Jeremiae jam ante dixerat: Reliqui domum meam, dimisi haereditatem m

 (Vers. 39.) Dico enim vobis: non me videbitis amodo, donec dicatis: Benedictus qui venit in nomine Domini. Benedictus qui venit in nomine Domini, osan

 (Cap. XXIV.—Vers. 1, 2.) Et egressus Jesus de templo, ibat. Et accesserunt discipuli ejus, ut ostenderent ei aedificationes templi. Ipse autem respond

 (Vers. 3, 4.) Sedente autem eo super montem Oliveti, accesserunt ad eum discipuli secreto, dicentes: Dic nobis quando haec erunt, et quod signum adven

 (Vers. 5.) Multi enim venient in nomine meo, dicentes: Ego sum Christus, et multos seducent. Quorum unus est Simon Samaritanus, quem in Actibus aposto

 (Vers. 6.) Audituri enim estis praelia, et opiniones praeliorum: videte ne turbemini. Oportet enim haec fieri sed nondum est finis. Cum haec igitur f

 (Vers. 7, 8.) Consurget enim gens contra gentem, et regnum contra regnum, et erunt pestilentiae et fames, et terraemotus per loca. Haec autem omnia in

 (Vers. 9.) Tunc tradent vos in tribulationem, et occident vos et eritis odio omnibus gentibus 194 propter nomen meum.

 (Vers. 12, 13.) Et quoniam abundabit iniquitas, refrigescet charitas multorum. Qui autem perseveraverit usque ad finem, hic salvus erit. Aquae multae

 (Vers. 14.) Et praedicabitur hoc Evangelium regni in universo orbe, in testimonium omnibus gentibus et tunc veniet consummatio. Signum Dominici adven

 (Vers. 15.) Cum ergo videritis abominationem desolationis, quae dicta est a Daniele propheta, stantem in loco sancto, qui legit, intelligat. Quando ad

 (Vers. 16 seq.) Tunc qui in Judaea sunt, fugiant ad montes et qui in tecto, non descendat tollere aliquid de domo sua et qui in agro, non revertatur

 (Vers. 19.) Vae autem praegnantibus et nutrientibus in illis diebus. Vae illis animabus, quae non

 (Vers. 20.) Orate autem, ut non fiat fuga vestra hieme, vel sabbato. Si de captivitate Jerusalem voluerimus accipere, quando a Tito et Vespasiano capt

 (Vers. 22.) Et nisi breviati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro sed propter electos breviabuntur dies illi. Abbreviatos dies, non secund

 (Vers. 23.) Tunc si quis vobis dixerit: ecce hic Christus, aut illic nolite credere.

 (Vers. 24.) Surgent enim pseudochristi, et pseudoprophetae, et dabunt signa magna et prodigia ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, etiam el

 (Vers. 25, 26.) Si ergo dixerint vobis, ecce in deserto est, nolite exire ecce in penetralibus, nolite credere. Si quis promiserit vobis quod in dese

 (Vers. 27.) Sicut enim fulgur exit ab Oriente, et paret usque in Occidentem ita erit et adventus Filii hominis.

 (Vers. 28.) Ubicumque fuerit corpus, illuc congregabuntur et aquilae. De exemplo naturali quod quotidie cernimus, Christi instruimur sacramento. Aquil

 (Vers. 29.) Statim autem post tribulationem dierum illorum sol obscurabitur, et luna non dabit lumen suum, et stellae cadent de coelo, et virtutes coe

 (Vers. 30.) Et tunc parebit signum Filii hominis in coelo. Signum hic, aut crucis intelligamus, ut videant (juxta Zachariam (Zach. XII) et Joannem

 (Vers. 31.) Et mittet angelos suos cum tuba et voce magna et congregabunt electos ejus a quatuor ventis, a summis coelorum usque ad terminos eorum. D

 (Vers. 32, 33.) Ab arbore autem fici discite parabolam: cum jam ramus ejus tener fuerit, et folia nata, scitis quia prope est aestas. Ita et vos cum v

 (Vers. 34.) Amen dico vobis, quia non praeteribit generatio haec, donec omnia ista fiant. Supra diximus

 (Vers. 35.) Coelum et terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt. Coelum et terra transibunt immutatione, non abolitione sui: alioquin quomodo

 (Vers. 36.) De die autem illa et hora nemo scit, neque angeli coelorum, nisi solus Pater. neque Filius: Omnia enim per ipsum facta sunt, et sine ipso

 (Vers. 37 seq.) Sicut autem in diebus Noe, ita erit et adventus Filii hominis. Sicut enim erant in diebus ante diluvium comedentes et bibentes, nubent

 (Vers. 40, 41.) Tunc duo erunt in agro: unus assumetur, et unus relinquetur. Duae molentes in mola: una assumetur, et una relinquetur. Al.

 (Vers. 42, 43.) Vigilate ergo, quia nescitis qua hora Dominus vester venturus sit. Illud autem scitote, quoniam si sciret pater familias qua hora fur

 (Vers. 48, 49.) Si autem dixerit malus servus ille in corde suo, moram facit dominus meus venire, et coeperit percutere conservos suos, manducet autem

 (Vers. 50, 51.) Veniet dominus servi illius, in die qua non sperat, et hora qua ignorat: et dividet eum, partemque ejus ponet cum hypocritis: illic er

 (Cap. XXV.—Vers. 1 seq.) Tunc simile erit regnum coelorum decem virginibus, quae accipientes lampades suas, exierunt obviam sponso et sponsae. Quinque

 (Vers. 5.) Moram autem faciente sponso, dormitaverunt omnes et dormierunt. Omnes dormitaverunt, dormierunt:

 (Vers. 6.) Media autem nocte clamor factus est, ecce sponsus venit, exite obviam ei. Subito enim quasi intempesta nocte, et securis omnibus, quando gr

 (Vers. 7.) Tunc surrexerunt omnes virgines illae, et ornaverunt lampades suas. Omnes 204 virgines surrexerunt, et ornaverunt unaquaeque lampades suas,

 (Vers. 8.) Fatuae autem sapientibus dixerunt: Date nobis de oleo vestro, quia lampades nostrae exstinguuntur. Quae lampades suas queruntur exstingui,

 (Vers. 9.) Responderunt prudentes, dicentes: Ne forte non sufficiat nobis et vobis. Hoc, non de avaritia, sed de timore respondent. Unusquisque enim p

 (Vers. 10.) Dum autem irent emere, venit sponsus. Dant quidem quasi prudentes consilium, quod non debeant sine oleo lampadarum sponso occurrere: verum

 (Vers. 11.) Novissime vero veniunt et reliquae virgines, dicentes: Domine, domine, aperi nobis. Egregia quidem in Domini appellatione confessio, idemq

 (Vers. 12.) At ille respondens, ait: Amen dico vobis, nescio vos. Novit Dominus eos qui ejus sunt, et qui ignorat, ignorabitur (II Tim. II, 19) . Nesc

 (Vers. 13.) Vigilate itaque, quia nescitis diem neque horam. Prudentem semper admoneo lectorem, ut non superstitiosis acquiescat interpretationibus, e

 (Vers. 14, 15.) Sicut enim homo peregre proficiscens, vocavit servos suos, et tradidit illis bona sua. Et uni dedit quinque talenta, alii autem duo, a

 (Vers. 16.) Abiit autem qui quinque talenta acceperat, et operatus est in eis et lucratus est alia quinque.

 (Vers. 17.) Similiter qui duo acceperat, lucratus est alia duo.

 (Vers. 18.) Qui autem unum acceperat, abiens fodit in terram, et abscondit pecuniam domini sui. Nequam servus terrenis operibus et saeculi voluptate,

 (Vers. 19, 20.) Post multum vero temporis venit dominus servorum illorum, et posuit rationem cum eis. Et accedens qui quinque talenta acceperat, obtul

 (Vers. 21-23.) Ait illi dominus ejus: Euge, serve bone, et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, super multa te constituam: intra in gaudium domin

 (Vers. 24, 25.) Accedens autem et qui unum talentum acceperat, ait: Domine, scio quia homo durus es: metis ubi non seminasti, et congregas ubi non spa

 (Vers. 26-28.) Respondens autem dominus ejus, dixit ei: Serve male et piger, sciebas quia meto ubi non semino, et congrego ubi non sparsi: oportuit er

 (Vers. 29.) Omni enim habenti dabitur, et abundabit: ei autem qui non habet, et quod videtur habere, auferetur ab eo. Multi cum sapientes sint natural

 (Vers. 30) Et inutilem servum ejicite in tenebras exteriores: illic erit fletus et stridor dentium. Dominus lumen est qui ab eo foras mittitur, caret

 (Vers. 31 seq.) Cum autem venerit Filius hominis in majestate sua, et omnes angeli cum eo: tunc sedebit super sedem majestatis suae, et congregabuntur

 (Vers. 34 seq.) Venite, benedicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi. Esurivi enim, et dedistis mihi manducare. Sitivi,

 (Vers. 40, 41.) Amen dico vobis: quamdiu ((Al. quando)) fecistis uni de his fratribus meis minimis, mihi fecistis. Tunc dicet et his qui a sinistris e

 (Vers. 46.) Et ibunt hi in supplicium aeternum, justi autem in vitam aeternam.

 (Cap. XXVI.—Vers. 1 seq.) Et factum est, cum consummasset Jesus sermones hos omnes, dixit discipulis suis: Scitis quia post biduum pascha fiet: et Fil

 (Vers. 3 seqq.) Tunc congregati sunt principes sacerdotum, et seniores populi in atrium principis sacerdotum, qui dicebatur Caiphas, et consilium fece

 (Vers. 6) Cum autem Jesus esset in Bethania, in domo Simonis leprosi. domo obedientiae,

 (Vers. 7.) Accesit ad eum mulier habens alabastrum unguenti pretiosi, et effudit super caput ipsius recumbentis.

 (Vers. 8, 9.) Videntes autem discipuli, indignati sunt, dicentes: Ut quid perditio haec? Potuit enim istud venundari multo, et dari pauperibus. Scio q

 (Vers. 10, 11.) Sciens autem Jesus, ait illis: Quid molesti estis huic mulieri? Opus enim bonum operata est in me. Nam semper pauperes habebitis vobis

 (Vers. 12.) Mittens enim haec unguentum hoc in corpus meum, ad sepeliendum me fecit.

 (Vers. 12-14.) Amen dico vobis, ubicumque praedicatum fuerit hoc Evangelium in toto mundo, dicetur et quod haec fecit in memoriam ejus. Tunc abiit unu

 (Vers. 15.) Et ait illis: Quid vultis mihi dare, et ego vobis eum tradam?

 214 (Vers. 16.) At illi constituerunt ei triginta argenteos. Et exinde quaerebat opportunitatem ut eum traderet.

 (Vers. 17.) Prima autem die azymorum, accesserunt discipuli ad Jesum, dicentes: Ubi vis paremus tibi comedere Pascha? Prima azymorum, quarta decima Ub

 (Vers. 18.) At Jesus dixit: Ite in civitatem ad quemdam, et dicite ei: Magister dicit: Tempus meum prope est: apud te facio Pascha cum discipulis meis

 (Vers. 19.) Et fecerunt discipuli sicut constituit illis Jesus, et paraverunt Pascha. In alio Evangelista scriptum est (Luc. XXII) , quod invenerunt c

 (Vers. 20.) Vespere autem facto, discumbebat cum duodecim discipulis suis.

 (Vers. 21.) Et edentibus illis, dixit: Amen dico vobis: 215 quia unus vestrum me traditurus est.

 (Vers. 22.) Et contristati valde, coeperunt singuli dicere: Numquid ego sum, Domine? Et certe noverant undecim apostoli, quod nihil tale contra Dominu

 (Vers. 23.) At ipse respondens, ait: Qui intingit mecum manum in paropside, hic me tradet. O mira Domini patientia! Primum dixerat: unus vestrum me tr

 (Vers. 24.) Vae autem homini illi, per quem Filius hominis tradetur.

 (Vers. 25.) Respondens autem Judas, qui tradidit eum, dixit. Numquid ego sum, Domine?

 (Vers. 26 seqq.) Coenantibus autem eis, accepit Jesus panem, et benedixit ac fregit, deditque discipulis suis, et ait: Accipite et comedite, hoc est c

 (Vers. 29.) Dico autem vobis, non bibam amodo de hoc genimine vitis usque in diem illum, cum illud bibam vobiscum novum in regno Patris mei. De carnal

 (Vers. 30.) Et hymno dicto, exierunt in montem Oliveti. Hoc est quod in quodam psalmo legimus: Manducaverunt et adoraverunt omnes pingues terrae

 (Vers. 31.) Tunc dicit illis Jesus: Omnes vos scandalum patiemini in me in ista nocte. in ista nocte scandalum patiemini Nox praeteriit, dies autem a

 (Vers. 32.) Scriptum est enim: Percutiam pastorem, et dispergentur oves gregis. Postquam autem resurrexero, praecedam vos in Galilaeam. Hoc aliis verb

 (Vers. 33.) Respondens autem Petrus, ait illi: Et si omnes scandalizati fuerint in te, ego numquam scandalizabor. Non est temeritas, nec mendacium se

 (Vers. 34.) Ait illi Jesus: Amen dico tibi, quia in hac nocte antequam gallus cantet, ter me negabis. Et Petrus de ardore fidei promittebat, et Salvat

 (Vers. 36.) Tunc venit Jesus cum illis in villam, quae dicitur Gethsemani, et dixit discipulis suis: Sedete hic, donec vadam illuc et orem. Gethsemani

 (Vers. 37.) Et assumpto Petro et duobus filiis Zebedaei, coepit contristari et moestus esse. Illud quod supra diximus de passione et propassione, etia

 (Vers. 38.) Tunc ait illis: Tristis est anima mea usque ad mortem: Sustinete hic, et vigilate mecum. Quae contristatur, anima est, et (( Al. Sustinete

 (Vers. 39.) Et progressus pusillum, procidit in faciem suam, orans et dicens: Pater mi, si possibile est, transeat a me calix iste. Verumtamen non sic

 (Vers. 40.) Et venit ad discipulos suos, et invenit eos dormientes, et dicit Petro: Sic non potuistis una hora vigilare mecum?

 (Vers. 41.) Vigilate et orate, ut non intretis in tentationem. Impossibile est humanam animam non tentari. Unde et in Oratione Dominica dicimus: Ne no

 (Vers. 42.) Iterum secundo abiit et oravit, dicens: Pater mi, si non potest hic calix transire nisi bibam illum, fiat voluntas tua. Ut facerem volunta

 (Vers. 43, 44.) Et venit iterum, et invenit eos dormientes. Erant enim oculi eorum gravati. Et relictis illis, iterum abiit, et oravit tertio, eumdem

 (Vers. 45.) Tunc venit ad discipulos suos, et dicit illis: Dormite jam, et requiescite: ecce appropinquavit hora, et Filius hominis tradetur in manus

 (Vers. 46, 47.) Surgite, eamus, ecce appropinquavit qui me tradet. Adhuc eo loquente, ecce Judas unus de duodecim venit, et cum eo turba multa cum gla

 (Vers. 48.) Qui autem tradidit eum, dedit illis signum, dicens: Quemcumque osculatus fuero, ipse est, tenete eum.

 (Vers. 49.) Et confestim accedens ad Jesum, dixit: Ave, Rabbi. Et osculatus est eum.

 (Vers. 50.) Dixitque illi Jesus: Amice, ad quid venisti? Tunc accesserunt et manus injecerunt in Jesum, et tenuerunt eum. Verbum, Amice, Amice, quomod

 (Vers. 51.) Et ecce unus ex his, qui erant cum Jesu, extendens manum exemit gladium suum, et percutiens servum principis sacerdotum, amputavit auricul

 (Vers. 52.) Tunc ait illi Jesus: Converte gladium tuum in locum suum. Omnes enim qui acceperint gladium, gladio peribunt.

 (Vers. 53, 54.) An putas quia non possum rogare Patrem meum, et exhibebit mihi modo plus quam duodecim legiones angelorum? Quomodo ergo implebuntur Sc

 (Vers. 55.) In illa hora dixit Jesus turbis: Tamquam ad latronem existis cum gladiis et fustibus comprehendere me: quotidie apud vos sedebam, docens i

 (Vers. 56.) Hoc autem totum factum est, ut adimplerentur Scripturae prophetarum. Tunc discipuli omnes, relicto eo, fugerunt. Quae sunt Scripturae prop

 (Vers. 57.) At illi tenentes Jesum, duxerunt ad Caipham principem sacerdotum, ubi Scribae et seniores convenerant. Moyses, Deo jubente, praeceperat, u

 (Vers. 58.) Petrus autem sequebatur eum a longe usque in atrium principis sacerdotum. A longe sequebatur, qui Dominum erat negaturus.

 (Vers. 59, 60.) Et ingressus intro, sedebat cum ministris, ut videret finem. Principes autem sacerdotum et omne concilium quaerebant falsum testimoniu

 (Vers. 61.) Novissime autem venerunt duo falsi testes, et dixerunt: Hic dixit: Possum destruere templum Dei, et post triduum reaedificare illud. Quomo

 (Vers. 62.) Et surgens princeps sacerdotum, ait illi: Nihil respondes ad ea quae isti adversum te testificantur? Jesus autem tacebat. Ira praeceps et

 (Vers. 63.) Et princeps sacerdotum ait illi: Adjuro te per Deum vivum, ut dicas nobis si tu es Christus Filius Dei? Quid adjuras, impiissime sacerdotu

 (Vers. 64.) Dixit illi Jesus: Tu dixisti. Verumtamen dico vobis: amodo videbitis Filium hominis sedentem a dextris virtutis Dei, et venientem in nubib

 (Vers. 65, 66.) Tunc princeps sacerdotum scidit vestimenta sua, dicens: Blasphemavit. Quid adhuc egemus testibus? Ecce nunc audistis blasphemiam. Quid

 (Vers. 67.) Tunc exspuerunt in faciem ejus, et colaphis eum caeciderunt. Ut adimpleretur quod dictum est: Dedi maxillas meas maxillam meam)) alapis, e

 (Vers. 68.) Alii autem palmas in faciem ejus dederunt, dicentes: Prophetiza nobis, Christe, quis est qui te percussit?

 (Vers. 69.) Petrus vero sedebat foris in atrio. Foris sedebat, ut videret exitum rei. Et non appropinquabat Jesu, ne ministris aliqua suspicio nascere

 (Vers. 72.) Et iterum negavit cum juramento, quia non novi hominem. Et post pusillum accesserunt qui stabant, et dixerunt Petro. Scio Al. Al. Amen dic

 (Vers. 73.) Vere et tu ex illis es: nam et loquela tua te manifestum facit. Non quod alterius sermonis esset Petrus, aut gentis exterae. Omnes quippe

 (Vers. 74, 75.) Tunc coepit detestari et jurare, quia non 226 novisset hominem. Et continuo gallus cantavit. Et recordatus est Petrus verbi Jesu, quod

 (Cap. XXVII.—Vers. 1 seqq.) Mane autem facto, consilium inierunt omnes principes sacerdotum et seniores populi adversus Jesum, ut eum morti traderent.

 (Vers. 5.) At illi dixerunt: Quid ad nos? Tu videris. Et projectis argenteis in templo, 227 recessit: et abiens, laqueo se suspendit. Et oratio ejus f

 (Vers. 6.) Principes autem sacerdotum, acceptis argenteis, dixerunt: Non licet eos mittere in corbonam ((Al. corbonam)), quia pretium sanguinis est.

 (Vers. 7, 8.) Consilio autem inito, emerunt ex illis agrum figuli, in sepulturam peregrinorum, propter hoc vocatus est ager ille Acheldemach, hoc est

 (Vers. 9, 10.) Tunc impletum est quod dictum est per Jeremiam prophetam, dicentem: Et acceperunt triginta argenteos, pretium appretiati, quem appretia

 (Vers. 11.) Jesus autem stetit ante praesidem, et interrogavit eum praeses, dicens: Tu es rex Judaeorum?

 (Vers. 13 seqq.) Tunc dicit illi Pilatus: Non audis quanta adversum te dicunt dicant)) testimonia? Et non respondit ei ad ullum verbum: ita ut miraret

 (Vers. 16 seqq.) Habebat autem tunc vinctum insignem, qui dicebatur Barrabbas. Congregatis ergo illis, dixit Pilatus: Quem vultis dimittam vobis, Barr

 (Vers. 19 seqq.) Sedente autem illo pro tribunali, misit ad eum uxor ejus, dicens: Nihil tibi et justo illi: multa enim passa sum hodie per visum prop

 (Vers. 22, 23.) Dicit illis Pilatus: Quid igitur faciam de Jesu, qui dicitur Christus? Dicunt omnes: Crucifigatur. Ait illis praeses: Quid enim mali f

 (Vers. 24.) Videns autem Pilatus quia nihil proficeret, sed magis tumultus fieret, accepta aqua, lavit manus coram populo, dicens: Innocens ego sum a

 (Vers. 25.) Et respondens universus populus, dixit: Sanguis ejus super nos et super filios nostros. Perseverat usque in praesentem diem haec imprecati

 (Vers. 26.) Tunc dimisit illis Barrabbam, Jesum autem flagellatum tradidit eis ut crucifigeretur. Barrabbas latro, qui seditiones faciebat in turbis,

 (Vers. 27 seqq.) Tunc milites praesidis suscipientes Jesum in praetorio, congregaverunt ad eum universam cohortem, et exuentes eum, chlamydem coccinea

 (Vers. 30.) Et exspuentes in eum, acceperunt arundinem, et percutiebant caput ejus. Eo tempore completum est Non averti faciem meam a confusione sput

 (Vers. 31.) Et postquam illuserunt ei, exuerunt eum chlamyde, et induerunt eum vestimentis ejus, et duxerunt eum, ut crucifigerent.

 (Vers. 32.) Exeuntes autem, invenerunt hominem Cyraeneum, nomine Simonem: hunc angariaverunt, ut tolleret crucem ejus. Ne quis putet huic loco Joannis

 (Vers. 33.) Et venerunt in locum qui dicitur Golgotha, quod est Calvariae locus. Audivi quemdam Surge qui dormis, et exsurge a mortuis, et illuminabit

 (Vers. 34.) Et dederunt ei acetum bibere cum felle mixtum, et cum gustasset, noluit bibere. Ego te plantavi vineam veram, quomodo facta es in amaritud

 (Vers. 35.) Postquam autem crucifixerunt eum, diviserunt vestimenta ejus, sortem mittentes, ut impleretur quod dictum est per prophetam, dicentem: Div

 (Vers. 36.) Et sedentes servabant eum. Diligentia militum et sacerdotum nobis proficit, ut major et apertior resurgentis virtus appareat.

 (Vers. 37.) Et imposuerunt super caput ejus causam ipsius scriptam, Hic est Jesus, rex Judaeorum. Non possum digne admirari pro 234 rei magnitudine, q

 (Vers. 38.) Tunc crucifixi sunt cum eo duo latrones, unus a dextris, et unus a sinistris. Si Golgotha tumulus est Adam, et non damnatorum locus, et id

 (Vers. 39 seqq.) Praetereuntes autem blasphemabant eum moventes capita sua, et dicentes: Vah! qui destruis templum Dei, et in triduo illud reaedificas

 (Vers. 42.) Alios salvos fecit, seipsum non potest salvum facere. Etiam nolentes, confitentur Scribae et Pharisaei, quod alios salvos fecerit. Itaque

 (Vers. 43.) Si rex Israel est, descendat de cruce, et credimus ei. Confidit in Deo liberet eum nunc si vult. Dixit enim, quia Filius Dei sum.

 (Vers. 44.) Idipsum autem et latrones, qui crucifixi erant cum eo, improperabant ei. Hic per tropum, qui appellatur Al.

 (Vers. 45.) A sexta autem hora, tenebrae factae sunt super universam terram usque ad horam nonam. Qui scripserunt contra Evangelia, suspicantur deliqu

 (Vers. 46.) Et circa horam nonam, clamavit Jesus voce magna, dicens: Eli, Eli, lammasabacthani, Hoc est, Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me

 (Vers. 47.) Quidam autem illic stantes et audientes, dicebant: Eliam vocat iste. Non omnes, sed quidam quos arbitror milites fuisse Romanos, non intel

 (Vers. 48.) Et continuo currens unus ex eis, acceptam spongiam implevit aceto: et imposuit arundini, et dabat ei bibere. Et haec facta sunt ut compler

 (Vers. 50.) Jesus autem iterum clamans voce magna, emisit spiritum. Divinae potestatis indicium est emittere Nemo potest tollere animam meam a me sed

 (Vers. 51.) Et ecce velum Templi scissum est in duas partes a summo usque deorsum. Velum templi Al. Transeamus ex his sedibus.

 (Vers. 52.) Et terra mota est, et petrae scissae sunt, et monumenta aperta sunt. Nulli dubium est, quin (( Al.

 (Vers. 53.) Et multa corpora sanctorum qui dormierant, surrexerunt. Et exeuntes de monumentis post resurrectionem ejus, venerunt in sanctam civitatem,

 (Vers. 54.) Centurio autem et qui cum eo erant, custodientes Jesum, viso terraemotu et his quae fiebant, timuerunt valde, dicentes: Vere Filius Dei er

 (Vers. 55, 56.) Erant autem ibi mulieres multae a longe quae secutae fuerant Jesum a Galilaea, ministrantes ei: inter quas erat Maria Magdalene, et Ma

 (Vers. 57, 58.) Cum autem sero factum esset, venit quidam homo dives ab Arimathia, nomine Joseph, qui et ipse discipulus erat Jesu. Hic accessit ad Pi

 (Vers. 59.) Et accepto corpore, Joseph involvit illud in sindone munda.

 (Vers. 60.) Et posuit illud in monumento suo novo, quod exciderat in petra, et advolvit saxum magnum ad ostium monumenti, et abiit. In novo ponitur mo

 (Vers. 61 seqq.) Erat autem ibi Maria Magdalene et altera Maria, sedentes contra sepulcrum. Altera autem die quae est post parasceven, convenerunt pri

 (Vers. 64 seqq.) Jube ergo custodiri sepulcrum usque in diem tertium, ne forte veniant discipuli ejus, et furentur eum, et dicant plebi, surrexit a mo

 (Cap. XXVIII.—Vers. 1.) Vespere autem sabbati quae lucescit in prima sabbati, venit Maria Magdalene et altera Maria videre sepulcrum. Quod diversa tem

 (Vers. 2, 3.) Et ecce terraemotus factus est magnus. Angelus enim Domini descendit de coelo, et accedens, revolvit lapidem, et sedebat super eum. Erat

 (Vers. 4, 5.) Prae timore autem ejus, exterriti sunt custodes, et facti sunt velut mortui. Respondens autem angelus, dixit mulieribus: Nolite timere v

 (Vers. 6, 7.) Venite, et videte locum ubi positus erat Dominus. Et cito euntes, dicite discipulis ejus.

 (Vers. 8.) Et exierunt cito de monumento cum timore et gaudio magno, currentes nuntiare discipulis ejus. Duplex mentes mulierum tenebat affectus, timo

 (Vers. 9.) Et ecce Jesus occurrit illis, dicens: Avete. Quae sic quaerebant, quae ita currebant, merebantur obvium habere Dominum resurgentem, et prim

 (Vers. 10.) Tunc ait illis Jesus: Nolite timere. Et in veteri et in novo Testamento, hoc semper observandum est: quod quando augustior (( Al. Al.

 (Vers. 12 seqq.) Et congregati cum senioribus, consilio accepto, pecuniam copiosam dederunt militibus, dicentes: Dicite, quia discipuli ejus nocte ven

 (Vers. 16, 17.) Undecim autem discipuli abierunt in Galilaeam, in montem ubi constituerat illis Jesus. Et videntes eum, adoraverunt quidam autem dubi

 (Vers. 18.) Et accedens Jesus locutus est eis, dicens: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra.

 (Vers. 19.) Euntes ergo, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Primum docent omnes gentes, deinde docta

 (Vers. 20.) Docentes eos servare omnia quaecumque mandavi vobis. Ordo praecipuus: Jussit apostolis ut primum docerent universas gentes, deinde fidei i

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Translatio Homiliarum XXXIX Origenis In Evangelium Lucae, Ad Paulam Et Eustochium.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Translatio Homiliarum XXXIX Origenis In Evangelium Lucae, Ad Paulam Et Eustochium.

 Homilia I. In prooemium Lucae usque ad eum locum ubi ait: Scribere tibi, optime Theophile.

 Homilia II. De eo quod scriptum est: Erant autem justi ambo in conspectu Dei, ambulantes in omnibus mandatis et justificationibus Domini sine querela.

 Homilia III. De eo quod scriptum est: Apparuit ei Angelus Domini, stans a dextris altaris incensi ((Al. accensi

 Homilia IV. De eo quod scriptum est: Ne timeas, Zacharia, usque ad eum locum ubi ait de Joanne: Praecedet coram ipso in spiritu et virtute Eliae.

 Homilia VI. De eo quod scriptum est: Cum autem concepisset Elizabeth, absconderat se: usque ad eum locum ubi ait: Hic erit magnus.

 Homilia VII. De eo quod scriptum est: Exsurgens autem Maria cum festinatione venit in montana, usque ad eum locum ubi ait Erit consummatio eorum quae

 Homilia VIII. De eo quod scriptum est Magnificat anima mea Dominum, usque ad illum locum ubi ait Timentibus efficit virtutem.

 Homilia XI. De eo quod scriptum est: Puer autem crescebat, et confortabatur spiritu, usque ad eum locum ubi ait: Haec est descriptio prima quae facta

 Homilia XIII. De eo quod scriptum est: Et facta est multitudo exercitus coelestis, usque ad eum locum ubi ait: Invenerunt Mariam et Jesum positum in p

 Homilia XV. De Simeone, quod in spiritu ad templum venerit, usque ad eum locum, ubi ait: Nunc dimittis servum tuum, Domine, in pace. Cap. II.

 Homilia XVI. De eo quod scriptum est: Erant pater ejus et mater mirantes super his quae dicebantur de eo, usque ad locum ubi ait: Ecce iste positus es

 Homilia XVII. De eo quod scriptum est: Erant pater ejus et mater admirantes super his quae dicebantur de eo, et rursum usque ad eum locum ubi de Anna

 Homilia XIX. De eo quod scriptum est: Puer autem crescebat et confortabatur, usque ad eum locum ubi ait: Seniores in templo interrogat.

 Homilia XX. De eo quod scriptum est: Quid est quod quaerebatis me? usque ad eum locum ubi ait: Conservabat Maria omnia verba haec in corde suo.

 Homilia XXI. De eo quod scriptum est: Quintodecimo anno imperii Tiberii Caesaris, usque ad locum ubi ait: Rectas facite semitas ejus.

 Homilia XXII. De eo quod scriptum est: Omnis vallis implebitur, usque ad eum locum ubi ait: Potens est Deus de lapidibus istis suscitare filios Abraha

 Homilia XXIII. De eo quod scriptum est: Ecce securis ad radices arborum posita est, usque ad eum locum ubi ait: Venerunt autem et Publicani, ut baptiz

 Homilia XXV. De suspicione quam habebat populus de Joanne, ne forte ipse esset Christus. Cap. III.

 Homilia XXVI. De eo quod scriptum est: Cujus ventilabrum in manu, et mundabit aream suam, usque ad eum locum ubi ait: Et congregabit triticum in horre

 Homilia XXVII. De eo quod scriptum est: Multa quidem et alia exhortans annuntiabat, usque ad eum locum ubi ait: Spiritus sanctus descendit super eum.

 Homilia XXVIII. De Genealogia Salvatoris, eo quod in Matthaeo et in Luca diversi ejus referantur auctores. Cap. III.

 Homilia XXX. Tentatio Salvatoris secunda. Cap. IV.

 Homilia XXXI. De tertia tentatione Salvatoris. Cap. IV.

 Homilia XXXII. De eo quod scriptum est: Reversus est Jesus in virtute spiritus, usque ad eum locum, ubi ait: Et omnium oculi erant in synagoga intende

 Homilia XXXIII. De eo quod scriptum est: Utique dicitis mihi parabolam istam, et caetera, usque ad eum locum ubi ait: Sed nullus eorum mundatus est, n

 Homilia XXXIV . De eo quod scriptum est: Magister, quid boni faciens vitam aeternam possidebo? Vade et tu fac similiter.

 Homilia XXXV. De eo quod scriptum est: Quando vadis cum adversario tuo, et caetera, usque ad eum locum ubi ait: Et novissimum minutum reddes.

 Homilia XXXVII. De eo quod a discipulis pullus asinae solutus est.

 Homilia XXXVIII. De eo quod scriptum est: Cum autem appropinquasset, vidit civitatem, et flevit super eam, usque ad eum locum ubi ait: Ejecit omnes ve

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Commentariorum In Epistolam Ad Galatas Libri Tres.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Commentariorum In Epistolam Ad Galatas Libri Tres.

 Prologus.

 Liber Primus.

 (Cap. I.—Vers. 1.) 373 Paulus apostolus, non ab hominibus, neque per hominem: sed per Jesum Christum et Deum Patrem, qui suscitavit eum a mortuis. Al.

 (Vers. 2.) Et qui mecum sunt omnes fratres, Ecclesiis ((Al. Ecclesiae)) Galatiae. Ecclesiis Galatiae Mittam in vos sapientes Argue sapientem, et dili

 (Vers. 3.) Gratia vobis, et pax a Deo Patre, et Domino nostro Jesu Christo. Non ut in caeteris Epistolis, Dei Patris et Domini nostri Jesu Christi gra

 (Vers. 4.) Qui dedit semetipsum pro peccatis nostris, ut eriperet nos de praesenti saeculo malo, secundum voluntatem Dei et Patris nostri, cui est glo

 (Vers. 6.) Miror, quod tam cito tranferimini ab eo qui vos vocavit in gratiam Christi Jesu, in aliud Evangelium quod non est aliud, nisi si sunt aliqu

 (Vers. 8.) Sed licet nos, aut angelus de coelo evangelizet vobis, praeter quam quod evangelizavimus vobis, anathema sit. Sicut praediximus, et nunc it

 (Vers. 10.) Modo enim hominibus suadeo an Deo: aut quaero hominibus placere? Si adhuc hominibus placerem, Christi servus non essem. Scientes ergo timo

 (Vers. 11, 12.) Notum enim vobis facio, fratres, Evangelium quod evangelizatum est a me: quia non est secundum hominem, neque enim ego ab homine accep

 (Vers. 13.) Audistis enim conversationem meam aliquando in Judaismo: quoniam supra modum persequebar Ecclesiam Dei et expugnabam illam: et proficieba

 (Vers. 15.) Cum autem placuit ei qui me segregarit de utero matris meae: et vocavit per gratiam suam, ut revelaret Filium suum in me, ut evangelizem i

 (Vers. 16) . Continuo non acquievi carni et sanguini. Non contuli cum carne et sanguine. Non permanebit spiritus meus in hominibus istis, quia caro ca

 (Vers. 17.) Neque veni Jerosolymam ad antecessores meos apostolos. Si de apostolis dixerat, non contuli cum carne et sanguine, Neque veni Jerosolymam

 (Vers. 18.) Deinde post annos tres, veni Jerosolymam videre Petrum. Non ut oculos, genas, vultumque ejus aspiceret, utrum macilentus, an pinguis Al.

 (Vers. 19.) Alium autem apostolorum vidi neminem, nisi Jacobum fratrem Domini. Memini me dum Romae essem, impulsu fratrum librum de sanctae Mariae vir

 (Vers. 20.) Quae autem scribo vobis: ecce coram Deo, quia non mentior. Sive simpliciter accipiendum, ut sit: Quae scribo vobis, vera sunt, et Deo test

 (Vers. 21.) Deinde veni in partes Syriae et Ciliciae. Post Jerosolymae visionem venit ad Syriam, quae nobiscum dicitur excelsa sublimis. Cilicia assum

 (Vers. 22-24.) Eram autem ignotus facie Ecclesiis Judaeae, quae erant in Christo Jesu. Tantum autem auditum habebant: quoniam qui persequebatur nos al

 (Cap. II.—Vers. 1, 2.) Deinde post annos quatuordecim, rursum ascendi Jerosolymam, cum Barnaba, assumpto et Tito. Ascendi autem secundum revelationem:

 (Vers. 3-5.) Sed neque Titus qui mecum erat, cum esset ex gentibus, compulsus est circumcidi. Propter subintroductos autem falsos fratres, qui subintr

 (Vers. 6.) Ab his autem qui videbantur esse aliquid, quales aliquando fuerint, nihil mea interest: Deus personam hominis non accipit. Licet, inquit, P

 (Vers. 7, 8.) Sed contra cum vidissent quod creditum est mihi Evangelium praeputii, sicut 403 Petro circumcisionis. Qui enim operatus est Petro in apo

 (Vers. 10.) Tantum ut pauperum memores essemus, quod etiam sollicitus fui hoc ipsum facere. Sancti pauperes, quorum praecipue ab apostolis Paulo et qu

 (Vers. 11 seq.) Cum autem venisset Petrus Antiochiam, in faciem ei restiti: quia reprehensibilis erat. Prius enim quam venirent quidam a Jacobo, cum g

 (Vers. 14.) Sed cum vidissem quod non recto pede incedunt ad veritatem Evangelii, dixi Petro coram omnibus.

 (Vers. 15.) Nos natura Judaei, et non ex gentibus peccatores. Subrepunt hoc loco Haeretici, qui ridicula quaedam et inepta fingentes, aiunt, nec spiri

 (Vers. 16) . Scientes autem quod non justificatur homo ex operibus Legis, nisi per fidem Jesu Christi: et nos in Christo Jesu credidimus, ut justifice

 (Vers. 17, 18.) Propter quod ex operibus Legis non justificabitur omnis caro. Quod si quaerentes justificari in Christo, inventi sumus et ipsi peccato

 (Vers. 19.) Ego enim per Legem Legi mortuus sum, ut Deo vivam. Scimus autem quia Lex spiritualis est Ex me fructus tuus inventus est Quis sapiens, et

 (Vers. 20.) Vivo autem jam non ego: vivit autem in me Christus. Non vivit ille qui quondam vivebat in Lege, quippe qui persequebatur Ecclesiam. Vivit

 (Vers. 21.) Non abjicio gratiam Dei: si enim per Legem justitia ergo Christus gratis mortuus est. Abjicit gratiam Dei, tam ille qui post Evangelium v

 (Cap. III.—Vers. 1.) O Insensati Galatae, quis vos fascinavit Aut levium Graecorum, aut immanium barbarorum. Ingenita, levitas, et erudita vanitas. Al

 (Vers. 2.) Hoc solum a vobis volo discere: ex operibus Legis spiritum accepistis, an ex auditu fidei? Al. Volo a vobis discere utrum ex operibus Spiri

 (Vers. 3.) Sic stulti estis, ut cum Spiritu coeperitis, nunc carne consummemini? Si sanctum Spiritum acceperant Galatae, quomodo stulti erant? Verum s

 (Vers. 4.) Tanta passi estis sine causa, si tamen sine causa. Consideremus infelices Judaeos, quanta superstitione et observationis labore vivant inte

 (Vers. 5.) Qui ergo tribuit vobis spiritum, et operatur virtutes in vobis, ex operibus Legis, an ex auditu fidei? Tribuit, hoc est, administrat, Praec

 (Vers. 6.) Sicut Abraham credidit Deo, et reputatum est illi ad justitiam. Qui ex fide sunt, benedicentur cum fideli Abraham, Al.

 (Vers. 7.) Cognoscitis ergo, quia qui ex fide sunt, hi filii sunt Abraham. Si filii essetis Abrahae, opera Abrahae faceretis Qui credit in me, non cre

 (Vers. 8, 9.) Providens autem Scriptura, quia ex fide justificat gentes Deum, praenuntiavit Abrahae, quia benedicentur in te omnes gentes. Igitur qui

 Liber Secundus.

 (Vers. 11, 12.) Quoniam autem in Lege nemo justificatur apud Deum, manifestum est, quia justus ex fide vivit. Lex autem non est ex fide, sed qui fecer

 (Vers. 13.) 434 Christus nos redemit de maledicto Legis, factus pro nobis maledictum. Subrepit in hoc loco Marcion de potestate Creatoris, quem sangui

 (Vers. 14.) Quia scriptum est: Maledictus omnis qui pendet in ligno: ut in gentibus benedictio Abrahae fieret in Christo Jesu, ut pollicitationem spir

 (Vers. 15 seqq.) Fratres, secundum hominem dico: tamen hominis testamentum confirmatum nemo spernit, aut superordinat: Abrahae dictae sunt repromissio

 (Vers. 19, 20.) Quid igitur? Lex propter transgressiones posita est donec veniret semen cui promissum erat: ordinata per angelos in manu mediatoris, M

 (Vers. 21 seqq.) Lex ergo adversus promissa Dei? Absit. Si enim data esset Lex quae posset vivificare, vere ex Lege esset justitia. Sed conclusit Scri

 (Vers. 24 seqq.) Itaque Lex paedagogus noster fuit in Christo, ut ex fide justificaremur. At ubi venit fides, jam non sub paedagogo sumus. Omnes enim

 (Vers. 27, 28.) Quicumque enim in Christo baptizati estis, Christum induistis. Non est Judaeus, neque Graecus. Non est servus, neque liber. Non est ma

 (Vers 29.) Si autem vos Christi: ergo Abrahae semen estis, secundum promissionem haeredes. Quia repromissiones Abrahae autem dictae sunt promissiones

 (Cap. IV.—Vers. 1, 2.) Dico autem, quanto tempore haeres parvulus est, nihil differt a servo, cum sit Dominus omnium, sed sub tutoribus est et actorib

 (Vers 3.) Ita et nos, cum essemus parvuli, sub elementis hujus mundi eramus servientes. Elementa mundi, eosdem quos supra tutores et actores dixerat,

 (Vers. 4.) At ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum factum ex muliere, factum sub Lege: ut eos qui sub Lege erant, redimeret, ut adopti

 (Vers. 6.) Quoniam autem estis filii Dei, misit Deus spiritum Filii sui in corda nostra clamantem, Abba, Pater. Manifeste apostolus Paulus tres spirit

 (Vers. 7.) Itaque jam non est servus, sed filius. Quod si filius, et haeres per Christum. Dominus dixit ad me, Filius meus es tu, ego hodie genui te.

 (Vers. 8, 9.) Sed tunc quidem nescientes Deum servistis his qui natura non erant dii. Nunc vero cognoscentes Deum, magis autem cogniti ab eo, quomodo

 (Vers. 10, 11.) Dies observatis, et menses, et tempora, et annos, timeo vos, ne forte sine causa laboraverim in vobis. Qui non adorat Patrem in spirit

 (Vers. 12.) Estote sicut et ego, quia et ego sicut vos. Quod dicit tale est, quomodo ego vobis infirmis sum factus infirmus, et non potui loqui ut spi

 (Vers. 13.) Fratres, obsecro vos, nihil me laesistis. Scitis autem quia per infirmitatem carnis evangelizavi vobis jam pridem. Superiori sententiae ju

 (Vers. 14.) Et tentationem vestram, quae erat in carne mea, non sprevistis, neque respuistis: sed sicut angelum Dei excepistis me, sicut Christum Jesu

 (Vers. 15, 16.) Ubi est ergo beatitudo vestra? Testimonium enim perhibeo vobis: quia si fieri potuisset, oculos vestros eruissetis et dedissetis mihi.

 (Vers. 17, 18.) Aemulantur vos non bene: sed excludere vos volunt, ut illos aemulemini. Bonum autem aemulamini in bono semper: et non tantum cum praes

 (Vers. 19.) Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis. Quantis difficultatibus et dolore fetus promantur ex utero, maledicti

 (Vers. 20.) Vellem autem esse apud vos modo, et mutare vocem meam, quoniam confundor in vobis. Scriptura divina aedificat et lecta sed multo plus pro

 (Vers. 21.) Dicite mihi qui sub Lege vultis esse, Legem non audistis? Notandum Legem hic dictam esse Geneseos historiam, non ut vulgo aestimant, quae

 (Vers. 22, 23.) Scriptum est enim, quoniam Abraham duos filios habuit, unum de ancilla et unum de libera. Sed qui de ancilla, secundum carnem natus es

 (Vers. 24.) Quae sunt per allegoriam dicta. Sup. Dixit quidam ex eis, proprius eorum propheta: Cretenses semper mendaces, malae bestiae, ventres pigri

 (Vers. 25, 26.) Haec enim sunt duo testamenta, unum quidem a monte Sina, in servitutem generans, quae est Agar. Sina enim mons est in Arabia, qui cont

 (Vers. 27.) Scriptum est enim: laetare, sterilis, quae non paris: erumpe et clama, quae non parturis: quia multi filii desertae magis quam ejus quae h

 (Vers. 28.) Nos autem, fratres, secundum Isaac promissionis filii sumus. Apostolum et similes ei secundum Isaac promissionis esse filios, nulla intell

 (Vers. 29-31.) Sed quomodo tunc qui secundum carnem natus fuerat, persequebatur eum qui secundum spiritum: ita et nunc. Sed quid dicit Scriptura? Ejic

 (Cap. V.—Vers. 1.) State, et nolite iterum jugo servitutis contineri. Et ex hoc ostenditur, quia non stet qui jugo inhaereat servitutis. Et quia is qu

 (Vers. 2.) Ecce ego Paulus dico vobis: quoniam si circumcidamini, Christus vobis nihil prodest. Qui vos audit, me audit: qui vos suscipit, me suscipit

 (Vers. 3.) Contestor autem omnem hominem circumcidentem se, quoniam debitor est universae Legis faciendae. Non infrenabis os bovi trituranti Numquid d

 (Vers. 4.) Evacuati estis a Christo: qui in Lege justificamini, a gratia excidistis. Gratia enim et veritas per Jesum Christum factae sunt Evacuati es

 (Vers. 5.) Nos enim spiritu ex fide, spem justitiae exspectamus. Spiritum, ad distinctionem litterae posuit. Spes vero justitiae, Christus intelligend

 (Vers. 6.) Nam in Christo Jesu, neque circumcisio 482 aliquid valet, neque praeputium, sed fides quae per charitatem operatur. Neque enim qui in apert

 Liber Tertius.

 (Vers. 7.) Currebatis bene, quis vos impedivit veritati non obedire? Id quod nunc Latinus posuit interpres, veritati non obedire, non credere veritati

 (Vers. 8.) Persuasio vestra non est ex eo qui vocavit vos. Persuasio vestra ex Deo est, qui vocavit vos. ex eo, ex Deo, ex eo. Persuasio vestra non es

 (Vers. 9.) Modicum fermentum totam conspersionem fermentat. Modicum fermentum totam massam corrumpit, Al. Non bona gloriatio vestra. Nescitis quia mod

 (Vers. 9.) Ego confido in vobis in Domino, quia nihil aliud sapietis. Non per conjecturam, ut quidam volunt, sed prophetico spiritu Paulus pronuntiat,

 (Vers. 10.) Qui autem conturbat vos, portabit judicium, quicumque est ille. Occulte, inquiunt, Petrum lacerat, cui supra in faciem restitisse se scrib

 (Vers. 11.) Ego, autem, fratres, si circumcisionem praedico, quid adhuc persecutionem patior? Ergo evacuatum est (sive ut in Graeco melius habet, cess

 (Vers. 12.) Utinam et abscindantur qui vos conturbant. Benedicite maledicentibus vobis. Benedicite et nolite maledicere Neque maledici regnum Dei poss

 (Vers. 13.) Vos enim in libertatem vocati estis, fratres: tantum ne libertatem in occasionem carni (subauditur) detis: Vos, fratres, in libertatem voc

 (Vers. 14.) Sed per charitatem servite invicem, omnis enim lex in uno sermone impletur. Diliges proximum tuum sicut teipsum. Non zelatur, non agit per

 (Vers. 15.) Quod si invicem mordetis, et comeditis, videte ne ab invicem consumamini. Potest hoc et simpliciter accipi, ne detrahamus invicem, ne male

 (Vers. 16.) Dico autem: Spiritu ambulate, et desiderium carnis non perficietis. Et hoc 500 secundum superiora dupliciter accipiendum, ut dicamus eos

 (Vers. 17.) Caro enim concupiscit adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem. Haec enim sibi invicem adversantur, ut non quaecumque vultis, ill

 (Vers. 18.) Quod si spiritu ducimini, non estis sub Lege. Spiritum non eum, de quo Apostolus in alio loco loquitur: Ipse Spiritus testimonium perhibet

 (Vers. 19-21.) Manifesta autem sunt opera carnis, quae sunt, fornicatio, immunditia, luxuria, idolorum servitus, veneficia, inimicitiae, contentiones,

 (Vers. 22.) Fructus autem spiritus, est charitas, gaudium, pax, longanimitas, benignitas, bonitas, fides, mansuetudo, continentia, adversus hujusmodi

 (Vers. 24.) Qui autem sunt Christi, carnem crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis. Origenes hunc locum superioribus nectens, ita legit: Adversus

 (Vers. 25.) Si spiritu vivimus, spiritu et ambutemus.

 (Vers. 26.) Non efficiamur inanis gloriae cupidi, invicem provocantes, invicem invidentes. de gloria Excludere enim, vos volunt, ut illos aemulemini:

 (Cap. VI.—Vers. 1.) Fratres, et si praeoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos qui spirituales estis, instruite hujusmodi in spiritu mansuetudini

 (Vers. 2.) Alter alterius onera portate, et sic adimplebitis legem Christi. Iniquitates meae elevatae sunt super caput meum, quasi onus grave gravatae

 (Vers. 3.) 522 Nam si quis existimat se esse aliquid, cum nihil sit, seipsum seducit. Si quis non vult onera aliena portare, et immisericors suo tantu

 (Vers. 4.) Opus autem suum probet unusquisque: et sic in semetipso tantum gloriam habebit, et non in altero. Sensus iste est: Tu qui te aestimas spiri

 (Vers. 5.) Unusquisque enim onus suum portabit. Videtur superioribus contraire, ubi ait: Alter alterius onera portate: Al.

 (Vers. 6.) Communicet autem is qui catechizatur verbum, ei qui se catechizat in omnibus bonis. Marcion hunc locum ita interpretatus est, ut putaret fi

 (Vers. 7.) Nolite errare, Deus non irridetur: quae enim seminaverit homo, haec et metet. Al. Nolite errare, Deus non irridetur. Qui parce seminat, par

 (Vers. 8.) Quoniam qui seminat in carne sua, de carne et metet corruptionem. Qui autem seminat in spiritu, de spiritu metet vitam aeternam. Omne quod

 (Vers. 9.) Bonum autem facientes, non deficiamus: tempore enim suo metemus, non deficientes. Cohortatur eos ad studium perseverantiae, qui in hac vita

 (Vers. 10.) Ergo, dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei. Tempus sementis, ut diximus, tempus est praesens, et

 (Vers. 11.) Videte qualibus litteris scripsi vobis mea manu. Rogamus autem vos. fratres, per adventum Domini nostri Jesu Christi, et nostrae congregat

 (Vers. 12.) Quicumque volunt placere in carne, hi cogunt vos circumcidi: tantum ut crucis Christi persecutionem non patiantur. Al. Al.

 (Vers. 14.) Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo. Solus potest in cr

 (Vers. 15.) Neque enim circumcisio aliquid est, neque praeputium, sed nova creatura. Exspoliantes vos veterem hominem cum operibus ejus, et induentes

 (Vers. 16.) Et quicumque hanc regulam sequuntur, pax super illos, et misericordia, et super Israel Dei. Ad normam omnia diriguntur et utrum prava rec

 (Vers. 17.) De caetero nemo mihi molestus sit. Non quasi defecerit in docendo sed quo et agricola hunc habeat De caetero labores mihi nemo exhibeat

 (Vers. 18.) Gratia Domini nostri Jesu Christi, cum spiritu vestro, fratres, Amen. Non dissensio, non Legis servitus, non rixa, non jurgium, sed gratia

 S. Eusebii Hieronymi, Stridonensis Presbyteri, Commentariorum In Epistolam Ad Ephesios Libri Tres.

 S. Eusebii Hieronymi, Stridonensis Presbyteri, Commentariorum In Epistolam Ad Ephesios Libri Tres.

 Liber Primus.

 (Cap. I.—Vers. 1.) Paulus apostolus Jesu Christi, per voluntatem Dei. per Nemo venit ad me, nisi Pater meus attraxerit eum ad me Omnia per illum facta

 (Vers. 2.) Gratia vobis et pax a Deo Patre nostro, et Domino Jesu Christo. Sive ambo ad utrumque, hoc est, et gratia et 546 pax, tam ad Deum Patrem, q

 (Vers. 3.) Benedictus Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spirituali in coelestibus, in Christo. Quomodo

 (Vers. 4.) Sicut elegit nos in ipso ante constitutionem mundi: ut essemus sancti et immaculati coram ipso. Pro constitutio conditionem, creaturam fact

 (Vers. 5.) In charitate praedestinans nos in adoptionem filiorum per Jesum Christum in ipsum. Dupliciter legendum, ut charitas vel cum superioribus, v

 (Vers. 6.) In laudem gloriae gratiae suae, in qua gratificavit nos in dilecto. Quae laus, inquiunt, gloriae gratiae Dei est, alios gratificare in Chri

 (Vers. 7.) In quo habemus redemptionem per sanguinem ipsius, remissionem peccatorum. Ille redimitur qui captivus est, et in hostium veniens potestatem

 (Vers. 8.) Secundum divitias gratiae ejus qua ((Al. quae)) abundavit in nobis. Gratia estis salvati, et non ex operibus Nescitis quoniam Angelos judic

 (Vers. 9.) In omni sapientia et prudentia notum nobis faciens mysterium voluntatis suae. Sapientiam et prudentiam esse diversas, Stoici quoque opinant

 (Vers. 10.) Recapitulare omnia in Christo, quae in coelis, et quae in terra ((Al. addit sunt)), in ipso. recapitulare instaurare restaurare Al. record

 (Vers. 11.) In quo et sorte vocati sumus: praedestinati secundum propositum ejus qui universa operatur secundum consilium voluntatis suae. Verbum haer

 (Vers. 12.) Ut simus in laudem gloriae ejus, qui ante speravimus in Christo. Si, speravimus, Al. in Christo, ante speravimus, Al. Qui benedixit nos in

 (Vers. 13.) In quo et vos audito verbo veritatis Evangelii salutis vestrae, in quo et credentes signati estis Spiritu sancto promissionis. In quo: hau

 (Vers. 14.) Qui est pignus haereditatis nostrae in redemptionem adoptionis, in laudem gloriae ipsius. Pignus arrhabone arrhabo, pignus In redemptionem

 (Vers. 15 seqq.) 562 Propterea et ego audiens fidem vestram in Domino Jesu, et in omnes sanctos, non cesso gratias agens pro vobis, memoriam vestri fa

 (Vers. 18 seqq.) Ut sciatis quae sit spes vocationis ejus, et quae divitiae gloriae haereditatis ejus in sanctis, et quae sublimis magnitudo virtutis

 (Vers. 21.) Et sedere eum faciens ad dexteram suam in coelestibus, super omnem principatum, et potestatem, et virtutem, et dominationem, et omne nomen

 (Vers. 22, 23.) Et omnia subjecit pedibus ejus, et ipsum dedit caput super omnia Ecclesiae, quae est corpus ipsius: plenitudo ejus qui omnia in omnibu

 (Cap. II.—Vers. 1 seqq.) Et vos cum essetis mortui delictis, et peccatis vestris, in quibus aliquando ambulastis, secundum saeculum mundi hujus, secun

 (Vers. 6.) Et coexcitavit, simulque fecit sedere in coelestibus in Christo Jesu. Supra dixerat, quod suscitaverit Deus Christum a mortuis, et sedere f

 (Vers. 7.) Ut ostenderet in saeculis supervenientibus abundantes divitias gratiae suae in bonitate super nos in Christo Jesu. Quanta sit beneficii mag

 (Vers. 8, 9.) Gratia enim estis salvi facti per fidem, et hoc non ex vobis: Dei enim donum est, non ex operibus, ut ne quis glorietur. Ideo, inquit, a

 (Vers. 10.) Ipsius enim sumus factura, creati in Christo Jesu in operibus bonis, quae praeparavit Deus, ut in illis ambulemus. Reddidit causas, quare

 (Vers. 12.) Propter quod memores estote, quia aliquando vos gentes in carne, qui dicebamini praeputium, ab ea quae appellatur circumcisio in carne man

 (Vers. 13, 14.) Nunc autem in Christo Jesu vos qui aliquando eratis longe, facti estis prope in sanguine Christi ipse est enim pax nostra. Deus ubiqu

 (Vers. 15 seqq.) Qui fecit utraque unum, et medium parietem maceriae solvens inimicitiam in carne sua, legem mandatorum in dogmatibus evacuans: ut duo

 (Vers. 19 seqq.) Ergo jam non estis peregrini et accolae: sed cives sanctorum, et domestici Dei, superaedificati super fundamentum apostolorum et prop

 Liber Secundus.

 (Cap. III.—Vers. 1 seqq.) Hujus rei gratia, ego Paulus vinctus Jesu Christi pro vobis gentibus: si tamen audistis dispensationem gratiae Dei, quae dat

 (Vers. 5 seqq.) Et quod)) aliis generationibus non fuit notum filiis hominum, sicut nunc revelatum est sanctis ejus apostolis et prophetis in Spiritu,

 (Vers. 8, 9.) Mihi infimo omnium sanctorum data est gratia haec, in gentibus evangelizare investigabiles divitias Christi, et illuminare omnes quae si

 (Vers. 10, 11.) Ut innotesceret nunc principatibus et potestatibus in coelestibus per Ecclesiam multiplex sapientia Dei secundum propositum saeculorum

 (Vers. 12.) In quo habemus fiduciam, et accessum in confidentia per fidem ejus. Nihil nobis ita potest ad Deum praebere fiduciam, et conscientiae puri

 (Vers. 13.) Propter quod peto, ne deficiatis in tribulationibus meis pro vobis, quae est gloria vestra. Id quod nunc Latinus translator expressit, ne

 (Vers. 14.) Propterea curvo genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi, ex quo omnis paternitas in coelis, et in terra nominatur. Confortamini man

 (Vers. 16 seqq.) Ut det vobis, secundum divitias gloriae suae, virtute confortari per spiritum ejus in interiorem hominem: habitare Christum per fidem

 (Vers. 20, 21.) Ei autem qui potest super omnia facere abundantius quam petimus aut intelligimus, secundum virtutem quae operatur in nobis, ipse glori

 606 (Cap. IV.—Vers. 1.) Obsecro itaque vos ego vinctus in Domino, ut digne ambuletis vocatione qua vocati estis. Al. addit Factum est post verba haec,

 (Vers. 2.) Cum omni humilitate et mansuetudine, cum patientia. Qui terram et cinerem esse se novit, et post paululum in pulverem dissolvendum, numquam

 (Vers. 3, 4.) Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis. Unum corpus, et unus spiritus, sicut et vocati estis in una spe vocationis vestrae

 (Vers. 5, 6.) Unus Dominus, una fides, unum baptisma, unus Deus et Pater omnium, qui super omnes, et per omnes, et in omnibus. Sed nobis unus Deus Pat

 (Vers. 7.) Unicuique autem nostrum data est gratia secundum mensuram donationis Christi. Licet Deus Pater super omnia sit, et per omnes, et in omnibus

 (Vers. 8.) Propter quod dicit: Ascendens in altum, captivam duxit captivitatem, dedit dona in hominibus. Quia supra dixerat: Unicuique autem nostrum d

 (Vers. 9.) Quod autem ascendit, quid est, nisi quia et descendit in inferiora terrae? Qui ascendisse nunc dicitur, propterea ascendit, quia ante desce

 (Vers. 10) Qui descendit, ipse est qui ascendit supra omnes coelos, ut impleret omnia. Numquid corporaliter omnes coelos, et universas sublimitates, e

 (Vers. 11, 12.) Et ipse dedit quosdam quidem apostolos: quosdam autem prophetas: alios vero Evangelistas: alios autem pastores et magistros ad instruc

 (Vers. 13 seqq.) Donec occurramus omnes in unitate fidei et agnitionis filii Dei, in virum perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi. Ut ult

 (Vers. 16.) Ex quo totum corpus compactum, et conglutinatum per omnem juncturam subministrationis secundum operationem in mensuram uniuscujusque membr

 (Vers. 17 seqq.) Hoc ergo dico, et contestor in Domino, ut non amplius ambuletis, sicut et gentes ambulant in vanitate sensus sui, obscurati mente, ab

 (Vers. 20.) Vos autem non ita didicistis Christum si tamen illum audistis et in illo docti estis. Si tamen illum audistis. An experimentum quaeritis

 (Vers. 21.) Sicut est veritas in Jesu. Vocabulum, Jesus, Vocabis nomen ejus Jesus: ipse enim salvabit populum a peccatis ejus Jesus ergo fatigatus de

 (Vers. 22.) Deponere vos secundum priorem conversationem veterem hominem, qui corrumpitur juxta desideria erroris. Quia videtur juxta ordinem, textumq

 (Vers. 23, 24.) Renovamini autem spiritu sensus vestri: et induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est, in justitia et sanctitate veritatis.

 (Vers. 25.) Propter quod deponentes mendacium, loquimini veritatem unusquisque cum proximo suo: quoniam sumus alterutrum membra. Non simpliciter, ut q

 (Vers. 26.) Irascimini, et nolite peccare. De quarto psalmo hoc usurpatum, nulli dubium est, et videtur illi esse contrarium quod alibi dicitur: Nunc

 (Vers. 27.) Neque locum detis diabolo. Diabolus Graecum verbum est, quod Latine dicitur criminator: Satan adversarius, contrarius: Belial absque jugo

 (Vers. 28.) Qui furabatur, jam non furetur: magis autem laboret, operando manibus suis quod bonum est: ut habeat communicare ei qui indiget. Quia hi q

 632 (Vers. 29.) Omnis sermo malus de ore vestro non procedat. Sed si quis bonus, ad aedificationem opportunitatis, ut det gratiam audientibus. Bonus s

 (Vers. 30.) Et nolite contristare Spiritum sanctum Dei, in quo signati estis in die redemptionis. Moeror sancti Spiritus sic intelligendus, quomodo ir

 Liber Tertius.

 (Vers. 31.) Omnis amaritudo, et furor, et ira, et clamor, et blasphemia auferatur a vobis cum omni malitia. Et amaritudo tua ascendit super me Domine,

 (Cap. V.—Vers. 1.) Estote autem invicem benigni, misericordes: donantes vobismetipsis, sicut et Deus in Christo donavit vobis. Supra amaritudini contr

 (Vers. 2.) Et ambulate in charitate, sicut et Christus dilexit nos, et tradidit semetipsum pro nobis oblationem, et hostiam Deo in odorem suavitatis.

 (Vers. 3, 4.) Fornicatio autem et omnis immunditia, aut avaritia, nec nominetur in vobis, sicut decet sanctos: et turpitudo, et stultiloquium, aut scu

 (Vers. 5.) Hoc autem scitote, quia omnis fornicator aut immundus, aut avarus, quod est idolis serviens, non habet haereditatem in regno Christi et Dei

 (Vers. 6.) Nemo vos decipiat inanibus verbis: propter haec enim venit ira Dei in filios diffidentiae. Verba quae decipiunt atque supplantant, inania s

 (Vers. 7.) Nolite ergo effici comparticipes eorum. Particeps sive comparticeps fit diffidentiae filiorum, qui in fornicatione, et in immunditia, et av

 (Vers. 8.) Eratis enim aliquando tenebrae: nunc autem lux in Domino. Si possibile est verti in lucem tenebras non est secundum quosdam haereticos natu

 (Vers. 9.) Fructus enim lucis est in omni bonitate et justitia et veritate. Adversus Marcionem (qui justum Deum a bono separat, et putat Creatorem ess

 (Vers. 10.) Probantes quid sit beneplacitum Deo.

 (Vers. 11.) Et nolite communicare operibus infructuosis tenebrarum. Et ad Galatas nomen fructus, in Manifesta autem sunt opera carnis, quae sunt forni

 (Vers. 12.) Quae enim occulte fiunt ab eis, turpe est et dicere. Non mihi videtur sermonis stare contextus, ut id quod nunc dicitur: Quae enim occulte

 (Vers. 13.) Omnia autem arguta a luce manifestantur: omne enim quod manifestatur, lux est. Omnia, haud dubium quin ea quae occulte fiunt a filiis

 (Vers. 14.) Propter quod dicit: Surge qui dormis, et exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus (sive, orietur tibi Christus Surge qui dormis, et e

 (Vers. 15.) Videte ergo quomodo caute ambuletis: non ut insipientes, sed ut sapientes. Recte Ephesiis dicitur, ut caute ambulent, qui habebant exercit

 (Vers. 16.) Redimentes tempus, quoniam dies mali sunt.

 (Vers. 17.) Propter quod nolite effici imprudentes: sed intelligite quae sit voluntas Dei. Quia tempus malum est, et, sicut supra diximus, redimendum,

 (Vers. 18.) Et nolite inebriari vino, in quo est luxuria: sed impleamini spiritu. Quomodo non possumus duobus dominis servire, Deo et mammonae (Matth.

 (Vers. 19.) Loquentes vobismetipsis in psalmis, et hymnis, et canticis spiritualibus, cantantes et psallentes in cordibus vestris Domino. Qui se absti

 (Vers. 20.) Gratias agentes semper pro omnibus, in nomine Domini nostri Jesu Christi Deo et Patri. Huic quid simile et in Epistola ad Thessalonicenses

 (Vers. 21.) Subjecti invicem in timore Christi. Audiant haec episcopi, audiant presbyteri, audiat omnis ordo doctorum: subjectis suis se esse subjecto

 (Vers. 22, 23.) Mulieres viris suis subditae sint sicut Domino: quoniam vir caput est mulieris, sicut et Christus caput Ecclesiae. Hoc quod in Latinis

 (Vers. 24.) Sed ut ((Al. sicut)) Ecclesia subjecta est Christo: ita et mulieres viris suis in omnibus. Ut Ecclesia subjecta est Christo: ita et uxores

 (Vers. 25 seqq.) Viri, diligite uxores vestras, sicut et Christus dilexit Ecclesiam, et semetipsum tradidit pro ea, ut eam sanctificaret: mundans ((Al

 (Vers. 28.) Ita et viri debent diligere uxores suas sicut sua corpora. Hoc nunc os ex ossibus meis, et caro ex carne mea Qui creavit ab initio, mascul

 (Vers. 29.) Qui uxorem suam diligit, seipsum diligit: nemo enim umquam carnem suam odio habuit, sed nutrit et fovet eam, sicut et Christus Ecclesiam.

 (Vers. 30.) Quoniam membra sumus corporis ejus, ex carne ejus, et ex ossibus ejus. Quia membra sumus corporis Christi, et Christus nutrit et fovet Ecc

 (Vers. 31.) Propter hoc relinquet homo patrem et matrem, et erunt duo in carne una. Quod frequenter annotavimus, apostolos et evangelistas non eisdem

 (Vers. 32.) Sacramentum hoc magnum est, ego autem dico, in Christo et in Ecclesia. Non, ut plerique existimant, omnis historia quae de Adam et de Eva

 (Vers. 33) . Verumtamen et vos singuli unusquisque suam uxorem sicut se diligat. Aestimet aliquis eamdem inter maritum et uxorem juberi ab Apostolo ch

 (Cap. VI.—Vers. 1.) Filii, obedite parentibus vestris in Domino: hoc enim est justum. Honora patrem tuum et matrem tuam (quod est mandatum primum in p

 (Vers. 4.) Et patres nolite ad iracundiam provocare filios vestros: Sed educate illos in disciplina et conversatione Domini. in Domino. Educate illos

 (Vers. 5, seqq.) Servi, obedite dominis carnalibus, cum timore et tremore, et simplicitate cordis vestri, sicut Christo: non ad oculum servientes, qua

 (Vers. 9.) Et domini, eadem facite ad illos, remittentes minas: scientes quia et ipsorum, et vester Dominus est in coelis, et personarum non est accep

 (Vers. 10.) De caetero confortamini in Domino, et in potentia virtutis ejus. virtutem Confortamini in Domino, et in potentia virtutis ejus,

 (Vers. 11.) Induite omnia arma Dei, ut possitis stare contra versutias diaboli. Ex his quae infra legimus, et his quae in Scripturis omnibus de Domino

 (Vers. 13.) Ideo sumite omnia arma Dei, ut possitis resistere in die malo: et universa operati, stare. Redimentes tempus, quia dies mali sunt, In die

 (Vers. 14.) State ergo succincti lumbos vestros in veritate. Quod juxta membra carnis et corporis, omnia membra animae in Scripturis vocentur, nulli d

 (Vers. 15.) Et calciati pedes, in praeparatione Evangelii pacis. Diligentius observate, quod virtutem quamdam animae appellaverit pedes, quibus ingred

 680 (Vers. 16.) Super omnia accipientes scutum fidei, in quo possitis omnia jacula maligni ignita exstinguere. Quasi dixerit: In omni opere portate cl

 (Vers. 17.) Et galeam salutis accipite. Propter hanc galeam salutaris, omnes in capite nostro sensus Sapientis oculi in capite ejus

 (Vers. 18, 19.) Et gladium spiritus, quod est verbum Dei. Per omnem orationem et obsecrationem, orantes in omni tempore in spiritu: et in ipso vigilan

 (Vers. 20.) Ut mihi detur sermo in apertione oris mei, in confidentia notum facere mysterium Evangelii, pro quo legatione fungor in catena: ita ut in

 (Vers. 21, 22.) Ut autem sciatis et vos quae circa me sint, quid agam, omnia nota vobis faciet Tychicus dilectus frater, et fidelis minister in Domino

 (Vers. 23.) Pax fratribus, et charitas cum fide, a Deo Patre et Domino Jesu Christo. Si qua Pax fratribus, et charitas cum fide et pace.

 (Vers. 24.) Gratia cum omnibus qui diligunt Dominum Jesum Christum in incorruptione. Amen. Nonnulli hoc ita interpretati sunt, ut 684 eum putarent dil

 S. Eusebii Hieronymi, Stridonensis Presbyteri, Commentariorum In Epistolam Ad Titum Liber Unus.

 S. Eusebii Hieronymi, Stridonensis Presbyteri, Commentariorum In Epistolam Ad Titum Liber Unus.

 Incipit Liber.

 (Cap. I.—Vers. 1.) Paulus servus Dei: Apostolus, autem Jesu Christi. Paulus servus Jesu Christi vocatus Apostolus. Nec enim accepistis spiritum servit

 (Vers. 2 seqq.) Secundum fidem electorum Dei, et cognitionem veritatis, quae est juxta pietatem in spe vitae aeternae: quam promisit non mendax Deus a

 (Vers. 5.) Hujus rei gratia reliqui te Cretae, ut ea quae deerant corrigeres. Apostolicae dignitatis est Ecclesiae jacere fundamentum, quod nemo potes

 (Vers. 6.) Si quis est sine crimine, unius uxoris vir, filios habens fideles, non in accusatione luxuriae, aut non subditos. Primum itaque sine crimin

 (Vers. 7.) Oportet enim episcopum sine crimine esse, tamquam Dei dispensatorem: non protervum, non iracundum, non vinolentum, non percussorem, non tur

 (Vers. 8, 9.) Sed hospitalem, bonorum amatorem, castum, justum, sanctum, continentem, abstinentem, obtinentem eum qui secundum doctrinam est, fidelem

 (Vers. 10, 11.) Sunt enim multi et non subditi, vaniloqui, et mentium deceptores: maxime qui de circumcisione sunt, quibus oportet silentium indici: q

 (Vers. 12 seqq.) Dixit quidam ex illis proprius eorum propheta: Cretenses semper mendaces, malae bestiae, ventres pigri. Testimonium hoc verum est: ob

 (Vers. 15.) Omnia munda mundis, coinquinatis autem et infidelibus nihil mundum: sed polluta est eorum et mens, et conscientia. Sunt enim multi et non

 (Vers. 16.) Confitentur se nosse Deum, factis autem negant: exsecrabiles, et inobedientes, et ad omne opus bonum reprobi. Hi quorum polluta est, et me

 (Cap. II.—Vers. 1) Tu vero loquere quae decet sanam doctrinam. Aliud est sanam doctrinam loqui, aliud ea quae sanae conveniunt docere doctrinae: qui i

 (Vers. 3 seqq.) Anus similiter in habitu sancto, non incentrices, non vino multo servientes bene docentes, ut ad castitatem erudiant adolescentulas,

 (Vers 6 seqq.) Juvenes similiter exhortare, ut pudici sint in omnibus: teipsum exemplum praebens bonorum operum, in doctrina, in integritate et castit

 (Vers. 9, 10.) Servi dominis suis subditi sint in omnibus: sint placentes, non contradicentes, non furantes sed omnem fidem ostendentes bonam, ut doc

 724 (Vers. 12 seqq.) Illuxit enim gratia Dei Salvatoris omnibus hominibus erudiens nos, ut abnegantes impietatem et saecularia desideria, pudice, et j

 (Vers. 15.) Haec loquere et exhortare, et increpa cum omni imperio. Tria posuit, loquere, exhortare, et increpa. loquere, exhortare, consolationem exh

 (Cap. III.—Vers. 1, 2) Admone illos principibus et potestatibus subditos esse, obedire: ad omne opus bonum paratos esse: neminem blasphemare, non liti

 (Vers. 3 seqq.) Fuimus enim aliquando et nos stulti, inobedientes, errantes, servientes desideriis et voluptatibus variis, in malitia et in invidia ag

 (Vers. 8.) Fidelis sermo, et de his volo te confirmare ((Al. affirmare)), ut curam habeant bonis operibus praeesse qui credunt in Domino. Haec bona su

 (Vers. 9.) Stultas autem quaestiones, et genealogias, et contentiones, et pugnas quae veniunt ex Lege, devita: Sunt quippe inutiles et vanae. Quia mul

 (Vers. 10, 11.) Haereticum hominem post unam et alteram correptionem devita: sciens quod subversus est ejusmodi, et delinquit qui est a semetipso damn

 (Vers. 12.) Cum misero ad te Arteman, aut Tychicum, festina venire ad me Nicopolim, ibi enim statui hiemare. Legimus in exordio istius Epistolae: Huju

 (Vers. 13.) 739 Zenam legis doctorem, et Apollo sollicite praemitte, ut nihil illis desit. Iste est Apollo de quo et ad Corinthios scribitur: Unusquis

 (Vers. 14.) Discant autem et nostri bonis operibus praeesse in necessariis usibus, ut non infructuosi sint. Zenam Legis doctorem et Apollo sollicite p

 (Vers. 15.) Salutant te qui mecum sunt omnes. Vel solita consuetudine usus est, ut Titum ab omnibus

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Commentariorum In Epistolam Ad Philemonem Liber Unus.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Commentariorum In Epistolam Ad Philemonem Liber Unus.

 Prologus.

 Incipit Liber.

 (Vers. 1 seqq.) Paulus vinctus Christi Jesu, et Timotheus frater, Philemoni dilecto et cooperatori nostro, et Apphiae sorori, et Archippo commilitoni

 (Vers. 4 seqq.) Gratias ago Deo meo semper, memoriam tui faciens in orationibus meis, audiens charitatem tuam, et fidem quam habes in Domino Jesu, et

 (Vers. 7.) Gaudium enim magnum habuimus, et consolationem in charitate tua, quia viscera sanctorum requieverunt per te, frater. Plenius inculcat et ed

 (Vers. 8, 9.) Propter quod multam fiduciam habens in Christo Jesu, imperandi tibi quod prodest propter charitatem: magis obsecro, cum sis talis, ut Pa

 (Vers. 10, seqq.) Obsecro te de meo filio, quem genui in 756 vinculis, Onesimo, qui tibi aliquando inutilis fuit nunc autem et tibi, et mihi utilis e

 (Vers. 14.) Sine consilio autem tuo nihil volui facere: ut non quasi ex necessitate bonum tuum esset, sed voluntarium. Al.

 (Vers. 15, 16.) Forsitan enim ideo discessit ad horam a te, ut aeternum illum reciperes. Jam non sicut servum, sed plus servo, fratrem charissimum, ma

 (Vers. 17.) Si ergo habes me socium, suscipe illum sicut me.

 (Vers. 18.) Si autem aliquid nocuit tibi, aut debet, hoc mihi imputa. Imitator Domini sui, et Christum in se loquentem habens, ea juxta vires suas deb

 (Vers. 19.) Ego Paulus scripsi manu mea. Ego reddam, ut non dicam tibi, quia et ipsum te mihi debes. Quod dicit tale est: Quod Onesimus furto rapuit,

 (Vers. 20.) Ita, frater, ego te fruar in Domino. Proprietatem Graecam Latinus sermo ita, frater, obsecro, Ego te fruar in Domino, in Domino:

 (Vers. 21.) Confidens de obedientia tua scripsi tibi: sciens quoniam super id quod dico facies. Qui praesumit de eo quem rogaturus est, ipsa quodammod

 (Vers. 22.) Simul autem et praepara mihi hospitium. Non puto tam divitem fuisse Apostolum, et tantis sarcinis occupatum, ut Al. Al.

 (Vers. 23, 24.) Salutat te Epaphras concaptivus meus in Christo Jesu: Marcus, Aristarchus, Demas, Lucas cooperatores mei. Id quod in principio dicebam

 (Vers. 25.) Gratia Domini nostri Jesu Christi cum spiritu vestro. Sicut a meliore parte hominis capite, numeratur populus Israel, dicente Scriptura, s

 Appendix Ad Tomum Septimum Operum S. Eusebii Hieronymi, Complectens Commentarios In Job Et Breviarium In Psalmos.

 Appendix Ad Tomum Septimum Operum S. Eusebii Hieronymi, Complectens Commentarios In Job Et Breviarium In Psalmos.

 Commentarii In Librum Job.

 Commentarii In Librum Job.

 Prologus.

 Incipiunt Edisseri Capitula.

 Caput I.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Item. Ad Christi personam vertitur expositio.

 Caput XXXI.

 Caput XXXII.

 Caput XXXIII.

 Caput XXXIV.

 Caput XXXV.

 Caput XXXVI.

 Caput XXXVII.

 Caput XXXVIII.

 Caput XXXIX.

 Caput XL.

 Caput XLI.

 Caput XLII.

 Admonitio In Breviarium In Psalmos

 Admonitio In Breviarium In Psalmos

 Psalmus Primus.

 Psalmus Tertius.

 Psalmus Quartus.

 Haec ad specimen potius operis capiendum, satis abundeque fuerint, nisi et latius fortasse, quam par erat, descripta incuriosis hominibus videantur. S

 Breviarium In Psalmos.

 Breviarium In Psalmos.

 Prologus.

 Psalmi Incipiunt Edisseri.

 Psalmus Primus.

 Psalmus II.

 Psalmus III.

 Psalmus IV.

 Psalmus V.

 Psalmus VI.

 Psalmus VII.

 Psalmus VIII.

 Psalmus IX.

 Psalmus X.

 Psalmus XI.

 Psalmus XII.

 Psalmus XIII.

 Psalmus XIV.

 Psalmus XV.

 Psalmus XVI.

 Psalmus XVII.

 Psalmus XVIII.

 Psalmus XIX.

 Psalmus XX.

 Psalmus XXI.

 Psalmus XXII.

 Psalmus XXIII.

 Psalmus XXIV.

 Psalmus XXV.

 Psalmus XXVI.

 Psalmus XXVII.

 Psalmus XXVIII.

 Psalmus XXIX.

 Psalmus XXX.

 Psalmus XXXI.

 Psalmus XXXII.

 Psalmus XXXIII.

 Psalmus XXXIV.

 Psalmus XXXV.

 Psalmus XXXVI.

 Psalmus XXXVII.

 Psalmus XXXVIII.

 Psalmus XXXIX.

 Psalmus XL.

 Psalmus XLI.

 Psalmus XLII.

 Psalmus XLIII.

 Psalmus XLIV.

 Psalmus XLV.

 Psalmus XLVI.

 Psalmus XLVII.

 Psalmus XLVIII.

 Psalmus XLIX.

 Psalmus L.

 Psalmus LI.

 Psalmus LII.

 Psalmus LIII.

 Psalmus LIV.

 Psalmus LV.

 Psalmus LVI.

 Psalmus LVII.

 Psalmus LVIII.

 Psalmus LIX.

 Psalmus LX.

 Psalmus LXI.

 Psalmus LXII.

 Psalmus LXIII.

 Psalmus LXIV.

 Psalmus LXV.

 Psalmus LXVI.

 Psalmus LXVII.

 Psalmus LXVIII.

 Psalmus LXIX.

 Psalmus LXX.

 Psalmus LXXI.

 Psalmus LXXII.

 Psalmus LXXIII.

 Psalmus LXXIV.

 Psalmus LXXV.

 Psalmus LXXVI.

 Psalmus LXXVII.

 Psalmus LXXVIII.

 Psalmus LXXIX.

 Psalmus LXXX.

 Psalmus LXXXI.

 Psalmus LXXXII.

 Psalmus LXXXIII.

 Psalmus LXXXIV.

 Psalmus LXXXV.

 Psalmus LXXXVI.

 Psalmus LXXXVII.

 Psalmus LXXXVIII.

 Psalmus LXXXIX.

 Psalmus XC.

 Psalmus XCI.

 Psalmus XCII.

 Psalmus XCIII.

 Psalmus XCIV.

 Psalmus XCV.

 Psalmus XCVI.

 Psalmus XCVII.

 Psalmus XCVIII.

 Psalmus XCIX.

 Psalmus C.

 Psalmus CI.

 Psalmus CII.

 Psalmus CIII.

 Psalmus CIV.

 Psalmus CV.

 Psalmus. CVI.

 Psalmus CVII.

 Psalmus CVIII.

 Psalmus CIX.

 Psalmus CX.

 Psalmus CXI.

 Psalmus CXII.

 Psalmus CXIII.

 Psalmus CXIV.

 Psalmus CXV.

 Psalmus CXVI.

 Psalmus CXVII.

 Psalmus CXVIII.

 Aleph.

 Beth.

 Gimel.

 Daleth.

 Vav.

 Zain.

 Heth.

 Teth.

 Iod.

 Caph.

 Lamed.

 Mem.

 Nun.

 Samech.

 Ain.

 Phe.

 Sade.

 Coph.

 Res.

 Sin.

 Tau.

 Psalmus CXIX.

 Psalmus CXX.

 Psalmus CXXI.

 Psalmus CXXII.

 Psalmus CXXIII.

 Psalmus CXXIV.

 Psalmus CXXV.

 Psalmus CXXVI.

 Psalmus CXXVII.

 Psalmus CXXVIII.

 Psalmus CXXIX.

 Psalmus CXXX.

 Psalmus CXXXI.

 Psalmus CXXXII.

 Psalmus CXXXIII.

 Psalmus CXXXIV.

 Psalmus CXXXV.

 Psalmus CXXXVI.

 Psalmus CXXXVII.

 Psalmus CXXXVIII.

 Psalmus CXXXIX.

 Psalmus CXL.

 Psalmus CXLI.

 Psalmus CXLII.

 Psalmus CXLIII.

 Psalmus CXLIV.

 Psalmus CXLV.

 Psalmus CXLVI.

 Psalmus CXLVII.

 Psalmus CXLVIII.

 Psalmus CXLIX.

 Psalmus CL.

 Secunda Expositio Super Psalmum CXIX.

 Liber De Expositione Psalmorum.

 Liber De Expositione Psalmorum.

 Prooemium.

 Psalmus Primus.

 Psalmus V.

 Psalmus VII.

 Psalmus IX.

 Psalmus LXXVIII.

 Psalmus CXXVII.

 Psalmus CXXVIII.

 Psalmus CXXXI.

 Psalmus CXLI.

 J. Martianaei Admonitio Ad Consequentem Praefationem In Psalmorum Librum.

 J. Martianaei Admonitio Ad Consequentem Praefationem In Psalmorum Librum.

 Praefatio De Libro Psalmorum.

 Praefatio De Libro Psalmorum.

 Index Verborum, Sententiarum Et Rerum Memorabiliorum, Quae in hoc septimo tomo S. Hieronymi continentur .

 Index Verborum, Sententiarum Et Rerum Memorabiliorum, Quae in hoc septimo tomo S. Hieronymi continentur .

 Ordo Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.

 Ordo Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.

 Finis Tomi Vigesimi Sexti.

Psalmus III.

Psalmus David, quando fugit a facie Absalom filii sui. Iste psalmus posterior est sequentibus plurimis, qui ad Saulis videntur historiam pertinere. Ante siquidem David a Saul est passus insidias, quam Absalom adversus eum arma corriperet. Sed quia propositum ei erat, ut non tantum de se referret quae passus est, quam ut per exemplum sui omnes homines institueret, ideo primis secunda praeposuit, ut tentationum ordinem doceat. Siquidem ante propter peccata corripimur, et postea propter 0827C virtutem probamur. In David vero tentationum ordo mutatus est. Sub Saul persecutione, innocens fuit: sub Absalom, manifestissime criminis reus tenetur, Uria interfecto. Lege quinquagesimi psalmi titulum, et intelliges eum juxta ordinem priorem esse quem tertium.

Domine, quid multiplicati sunt, qui tribulant me, multi exsurgunt adversum me. Potest hic psalmus et ad David, et ad Christum, et per eum, ad omnes sanctos pertinere.

Exaudivit me de monte sancto suo. Montem sanctum puto unigenitum esse Filium Dei, ad quem in novissimis diebus populi confluituri sunt. Isaia et Michaea hoc ipsum vaticinantibus. Sed et de Ecclesia intelligitur, quia non potest civitas abscondi super montem posita.

0827D Ego dormivi, et soporatus sum, et exsurrexi, quia Dominus suscepit me. Quasi somnus, inquit, et locus ejus persecutio.

Non timebo millia populi circumdantis me. Et David potest hoc de Absalom, et exercitu ejus dicere: et Dominus de Judaeis frementibus adversum se, et clamantibus: Tolle, tolle, crucifige eum (Joan. XXIX) .

Quoniam tu percussisti omnes adversantes mihi sine causa. Percutit Dominus, et vineas alienigenarum in grandine, et Salvator, qui pro nobis factus est omnia, percussus a Patre scribitur: Percutiam pastorem, et oves dispergentur (Zach. XIII) . Pro sine causa autem, maxilla legitur in Haebraeo, id est, Lechi. Et quia maxillam praemiserat, consequenter infertur. Dentes peccatorum 0828A contrivisti. Respondeant ergo amici solius historiae, quomodo Deus maxillam percutiat, et confringat dentes peccatorum, pugilum contra se more certantium. Dentes peccatorum contrivisti. Principes Judaeorum: dentes, vel haeretici doctores, vel verba ipsorum.

Domini est salus. Hoc est, non ab homine, sed a Deo. Ipse solus potest, et per ipsum a morte in vitam transire. Et super populum tuum. Hoc est, populum Christianum. Benedictio tua. Populo credentium benedictionem infundit: transmittens eis Spiritum sanctum, vel in futuro quando dicturus erit: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi (Matth. XXV) .