Lectio 5

Superius apostolus probavit resurrectionem mortuorum, hic ostendit qualitatem et modum resurgentium.

Et circa hoc duo facit.

Primo movet quaestionem circa qualitatem resurgentium; secundo solvit, ibi insipiens tu, etc..

Circa resurrectionem fuerunt duo errores. Quidam enim totaliter negabant resurrectionem mortuorum futuram. Cum enim non considerarent nisi principia naturae et posse, et viderent quod secundum principia naturae et posse nullus de morte potest redire ad vitam, nec caecus potest recuperare visum, ideo totaliter negaverunt resurrectionem, ex quorum persona dicitur Sap. II, 5: umbrae transitus est tempus nostrum, etc.. Et ibidem: de nihilo nati sumus, etc.. Iob XIV, V. 14: putasne mortuus homo rursum vivet, etc..

Alii autem dixerunt resurrectionem mortuorum futuram esse, sed dicebant quod resurgebant ad eumdem modum vivendi, et ad eosdem actus. Et hoc etiam posuerunt quidam philosophi qui dicunt: post multa annorum curricula Plato adhuc resurget, et habebit eosdem scholares Athenis, quos aliquando habuit. Hoc etiam asserunt Pharisaei, Matth. XXII, 28, de muliere septem virorum, unde dicebant: in resurrectione cuius erit? saraceni etiam fingunt quod habebunt post resurrectionem uxores, et voluptates, et delicias corporales. Iob XX, 17: non videat rivulos fluminis torrentis mellis et butyri. Contra quos dicitur Matth. XXII, 30, quod erunt sicut Angeli dei in caelo.

Has ergo duas quaestiones movet hic apostolus.

Primam cum dicit quomodo resurgunt mortui? quomodo est possibile quod mortui qui sunt cinis possint resurgere? secundam, cum dicit quali autem corpore venient? quasi dicat: numquid cum tali corpore resurgent cum quali sumus modo? has duas quaestiones solvit cum dicit insipiens, etc.. Primo solvit secundam, secundo vero solvit primam, ibi ecce mysterium vobis dico, etc..

Ad intellectum autem eorum quae apostolus ponit in prima parte, oportet investigare quid apostolus intendat. Intendit autem in ista parte apostolus ostendere quod mortui resurgunt, et quod erit eadem substantia. Ubi primo ponit similitudines; secundo adaptat, ibi sic etiam resurrectio mortuorum, etc.; tertio probat, ibi si est corpus animale, etc..

Circa primum duo facit.

Primo proponit similitudines in una specie, secundo in diversis speciebus, ibi non omnis caro, eadem caro, etc..

Circa primum sciendum est quod videmus in una et eadem specie quod una res in via generationis habet diversas qualitates et formas; sicut granum aliam formam et qualitatem habet quando seminatur, aliam quando pullulat, aliam quando iam est in herba. Et ideo ex hac similitudine apostolus intendit ostendere qualitatem resurgentium.

Unde circa hoc tria facit.

Primo comparat ordinem seminationis ad pullulationem; secundo differentiam qualitatis in semine et in pullulatione, ibi tu quod seminas, etc.; tertio causam qualitatis in pullulatione, ibi deus autem, etc..

Dicit ergo insipiens, etc.. Sed contra Matth. V, 22: qui dixerit fratri suo: racha, etc..

Dicendum quod dominus prohibet dici fratri racha seu fatue, ex ira non ex correctione.

Causa autem quare dicit insipiens, est quia haec obiectio contra resurrectionem procedit ex principiis humanae sapientiae, quae tamdiu est sapientia, quamdiu est subiecta sapientiae divinae; sed quando recedit a deo, tunc vertitur in insipientiam; unde cum contradicat sapientiae divinae, vocat eam insipientem.

Quasi dicat: insipiens, nonne quotidie experiris, tu, quia quod seminas, in terra, non vivificatur, id est vegetatur, nisi prius moriatur, id est putrescat? Io. XII, 24: nisi granum frumenti, etc..

Ex hoc videtur apostolus facere comparationem, quod quando corpus hominis ponitur in sepulchro in terra, tunc est quaedam seminatio; quando vero resurgit, tunc est quaedam vivificatio.

Unde ex hoc opinantur aliqui, resurrectionem mortuorum esse naturalem, propter hoc quod apostolus hic resurrectionem comparat pullulationi seminis quae est naturalis. Opinantur enim in pulveribus resolutis, in quos resolvuntur humana corpora, esse quasdam virtutes seminales activas ad corporum resurrectionem.

Sed istud non videtur esse verum. Fit enim resolutio corporis humani in elementa, sicut et aliorum mixtorum corporum, unde pulveres in quos humana corpora resolvuntur, nullam aliam habent virtutem activam quam alii pulveres, in quibus constat non esse aliam virtutem activam ad corporis humani constitutionem, sed solum in semine hominis; differunt autem pulveres in quos humana corpora resolvuntur, ab aliis pulveribus solum secundum ordinationem divinam, prout huiusmodi pulveres sunt ex divina sapientia ordinati, ut iterum ex eis humana corpora reintegrentur.

Unde resurrectionis activa causa solus deus erit, etsi ad hoc utatur ministerio Angelorum, quantum ad pulverum collectionem.

Propter quod apostolus infra modum resurrectionis exponens, attribuit sono tubae, et supra attribuit christo resurgenti, non autem alicui virtuti activae in pulveribus.

Non ergo intendit hic probare apostolus quod resurrectio sit naturalis, per hoc quod semen naturaliter pullulat, sed intendit hic manifestare per exempla quaedam, quod non sit eadem qualitas corporum resurgentium et corporum morientium, et primo per hoc quod non est eadem qualitas seminis et pullulationis, ut ex sequentibus manifeste ostendetur.

Nam consequenter cum dicit et quod seminas, etc., ostendit qualitatem seminis differentem esse a qualitate pullulationis, cum dicit et quod seminas, non corpus, quod futurum est, seminas, id est non quale futurum est seminas. Quod exponens subdit sed nudum granum, puta tritici vel alicuius caeterorum, scilicet seminum, quia seminatur nudum semen, pullulat autem ornatum herba, et aristis, et huiusmodi. Et similiter corpus humanum aliam qualitatem habebit in resurrectione quam nunc habet, ut infra exponetur.

Est tamen differentia inter resurrectionem humani corporis, et pullulationem seminis; nam surget idem corpus numero, sed habebit aliam qualitatem, sicut infra dicit apostolus, quod oportet corruptibile hoc induere incorruptionem; et iob XIX, 27 dicitur quem visurus sum ego ipse, et non alius. Sed in pullulatione nec est eadem qualitas, nec idem corpus numero, sed solum idem specie.

Et ideo signanter apostolus de pullulatione loquens, dixit non corpus, quod futurum est, seminas, dans intelligere quod non sit idem numero.

Et in hoc opus naturae deficit ab opere dei. Nam virtus naturae reparat idem specie, sed non idem numero: virtus autem dei reparare potest etiam idem numero.

Et sic etiam ex hoc quod hic dicitur potest sumi probatio ad hoc quod resurrectionem futuram fieri non est impossibile, sicut insipiens obiiciebat. Quia si natura ex eo quod mortuum est, potest reparare idem specie, multo magis deus potest reparare idem numero; quia et hoc ipsum quod natura facit, opus dei est. Habet enim hoc natura a deo, quod hoc facere possit.

Et ideo consequenter describens qualitatem pullulationis, attribuit eam primum quidem deo, secundo proportioni naturae.

Dicit autem primo deus autem dat illi corpus sicut vult, quia scilicet ex ordinatione divinae voluntatis procedit, quod ex tali semine talis planta producatur, quae quidem planta est quasi corpus seminis. Ultimus enim fructus plantae est semen. Et hoc ideo attribuit operationi divinae, quia omnis operatio naturae est operatio dei, secundum illud supra XII, 6: idem autem deus qui operatur omnia in omnibus. Et hoc sic potest considerari.

Manifestum est enim quod res naturales absque cognitione operantur ad finem determinatum, alioquin non semper, vel in maiori parte, eumdem finem consequerentur. Manifestum est etiam, quod nulla res cognitione carens in certum finem tendit, nisi directa ab aliquo cognoscente, sicut sagitta tendit ad certum signum ex directione sagittantis. Sicut ergo si aliquis videret sagittam directe tendere ad certum signum, quamvis sagittantem non videretur, cognosceret statim quod dirigeretur a sagittante. Ita cum videamus res naturales absque cognitione tendere ad certos fines, possumus pro certo cognoscere quod operantur ex voluntate alicuius dirigentis, quem dicimus deum. Et sic dicit apostolus quod deus dat, semini, corpus, id est, ex semine producit plantam, sicut vult.

Sed rursus, ne aliquis crederet huiusmodi naturales effectus ex sola dei voluntate provenire, absque operatione et proportione naturae, subiungit et unicuique seminum proprium corpus, puta ex semine olivae generatur oliva, et ex semine tritici generatur triticum. Unde et Gen. I, 11: germinet terra herbam virentem et facientem semen iuxta genus suum.

Sic ergo et in resurrectione erit alia qualitas corporis resurgentis, quae tamen proportionabitur meritis morientis.