Variae Editiones Lactantii.

0103D Lactantii Firmiani de Divinis Institutionibus adversus Gentes, libri septem, necnon ejusdem ad Donatum de 0104D Ira Dei liber unus, una cum libro de Opificio hominis ad Demetrianum, in-folio, in venerabili monasterio 0105A Sublacensi, sub an. Domini Mcccclxv, pontificatus Pauli papae II anno ejus secundo, indictione 13, die vero antepenultima mensis octobris. Haec editio aliquando Romana dicitur, quam per errorem D. Bernard. de Montfaucon in Diario Italico ad annum Mcccclxi retulerat. Est porro rarissima. Romae reperitur in bibliotheca Barberina; Moguntiae, in scrinio litterario nobiliss. capituli Moguntin.; Parisiis, in museo viri clariss. D. Claudii de Boze, Academiarum Galliae et Inscriptionum socii. Graeca in ea editione quandoque, sed non semper leguntur, videturque ex unico solum desumpta ms. exemplari. Titulus libri I manu est exaratus. Hanc editionem, utpote minus comptam, juxta quosdam, existimavit editor Cantabrigiensis eam esse codicem manuscriptum: sed codex ms. Cantabrigiensis. de quo mentio est in elencho praecedenti, diversus est ab edito.—In-folio Romae, in domo Petri de Maximis, apud Conradum Sweynheym, anno 1468. Extat tum in bibliotheca Regia Parisiis, tum in museo D. de Boze. Extat quoque Romae in bibliotheca 0105B eminentissimi cardinalis Passionei.—In-folio, Romae, cum praefatione Andreae, episcopi Aleriensis, apud eumdem Conradum Sweynheym, 1470. Extat in bibliotheca Regia Parisiis. Differt a priori an. 1468.—In-folio, Romae, 1471. Hanc vidit et contulit Jo. Ludolphus Bunemannus.—In-folio, Venetiis, 1472, quam Gallaeus, sed falso, omnium esse primam existimavit. Hanc Isaeus, Heumannus et Bunemannus viderunt.—In-folio, sine loco et anno, sed in Germania excusa rudi charactere, jam a primis typographicae artis incunabulis. Hanc habet Romae eminentissimus cardinalis Passioneus. Nec usquam eam reperi, neque in Germanorum, neque in Gallorum nostratum bibliothecis.—In-folio, Romae, 1474. Extat in bibliotheca Regia Parisiis; extabatque in biblioth. Carpzoviana, unde eam habuerat Christoph. Cellarius. Extabat etiam in bibliot. Hulsiana.—In-folio, Romae, 1475. Hanc laudat Joh. Alb. Fabricius, quam tamen non extare putat Bunemannus. 0105C —In-folio, Rostochii, 1476. Hanc diligenter Heumannus et Bunemannus contulerunt. Graecorum in ea spatia vacua sunt relicta.—In-folio, Venetiis, per Josep. de Colonia et Johan. Menthen de Gerretzem, 1478. Haec editio satis est accurata, in qua Graeca sunt edita. Extat in bibliotheca regalis abbatiae Sanctae Genovefae; eaque usus est Heumannus. Hanc per errorem, propter nomen Josephi de Colonia, citat catalogus Hulsianus, sub anno 1478, tamquam Coloniae excusam.—In-folio, Venetiis, per Andream de Paltasichis Catarensem et Boninum de Boninis, 1478. Graeca citata exhibet, sed rudi charactere; in ea excusa est Epitome. Romae in eximia bibliotheca ejusdem eminentissimi cardinalis Passionei; hanc etiam habet Bunemannus.—In-folio, Venetiis, per Bernardinum de Benaliis, 1483. Hanc laudant Fabricius, Mettayre, aliique; verum eam extitisse dubitat Bunemannus.—In-folio, Venetiis, per Theodorum de Ragazonibus de Asula, Mccclxxxx (per errorem, pro Mcccclxxxx). Hanc habuerunt Isaeus, Gallaeus, Carpzovius et Cellarius: 0105D hanc habet vir clariss. Claud. de Boze.—In-folio, Venetiis, per Vincentium Benalium, 1493. Extat in bibliotheca regalis abbatiae S. Germani a Pratis.—In-folio, Venetiis, 1494, quam habuit Carpzovius.—In-folio, Venetiis, per Simonem Bevilaquam, studio Andreae Episcopi Aleriensis, 1497. Eam expressam putat Bunemannus ex editione 1470.—In-4º parvo, Parisiis, 1500. cum Aegidii Delphi annotamentis.—In-folio, Venetiis, cura Joan. de Tridino, 1502. Hanc ipse habui, et Joanni le Brun miseram anno 1709.—In-folio, Venetiis, cura ejusdem Joan. de Tridino. 1509. Hanc habebat Carpzovius.—In-4º parvo, Parisiis, emendata ab Aegidio Mazeriensi, 1509. Idem est qui emendaverat editionem anni 1500.—In-folio, Venetiis, a Jano Parrhasio castigata, 1510.—In-8º, Antuerpiae 1510.—In-4º, Parisiis, 1511.—In-folio, Venetiis, 1511, a Joan. de Tridino: eadem est ac Parrhasiana 1510; ea usi sunt Isaeus et 0106A Gallaeus.—In-4º, Parisiis, a Joanne Petit et Nicolao de Pratis. 1513, ex emendatioae Aegidii Mazeriensis Delphi. Huic praefixus est titulus: Lepida Lactantii Opera, etc.—In-8º, Florentiae Juntarum, ex emendatione Mariani Tuccii, 1513. Hanc habet bibliotheca Regia, eaque usi sunt Isaeus, Gallaeus et Heumannus.—In-8º, Venetiis, Aldus, ex emendatione Joan. Bapt. Egnatii Veneti, 1515.—In-folio, Parisiis, 1521.—In-folio, Venetiis, quam recensuit Janus Parrhasius, 1521. Hanc vidimus in bibliotheca Regia; in ea Graeca sat emendate sunt edita. Eadem est ac Parrhasiana an 1510.—In-4º, Basileae, Cratandri, 1521. Plerumque ex Aldina fuit desumpta; satis tamen est emendata.—In-folio, velin-4º, Basileae, Cratandri, 1523. Hac Gallaeus se usum esse dixit; vult tamen Bunemannus eamdem esse cum ea anni 1521.—In-4º, Basileae, Cratandri, 1524. Hac usus est Bunemannus in emendando Lactantio.—In-folio, Parisiis, 1525.—In-folio, Basileae, Cratandri, 1532. Ea usus est Cantabrigiensis editor. Hujusce editionis copiam fecit Joanni le Brun 0106B Nicol. Lengletius.—In-8º, Lugduni, 1532.—In-8º, Antuerpiae, Joan. Graphaei, 1532, cum notis Erasmi ad Librum de Opificio Dei. Ea est quam Joanni le Brun olim misimus. Hanc habuit Heumannus.—In-4º, Basileae, 1534.—In-8º, Venetiis, Aldus, ex castigatione Honorati Fasitellii Veneti ad codices Casinenses, 1535. Ea usi sunt Thomasius, Isaeus et Gallaeus; fuitque suo tempore editio princeps.—In-8º, Venetiis, Paulus Manuccius, 1538.—In 8º, Coloniae, 1539.—In-8º, Antuerpiae, Gymnicus, 1539. Hanc ex parte emendavit Erasmus Rotterodamensis, cujus leguntur annotationes in librum de Opificio Dei.—In-8º, Lugduni, Gryphius, ex emendatione Fasitellii, 1541: sat elegans.—In 8º, Lugduni, Gryphius, ex eadem emendatione, 1543. Haec minus emendata.—In-folio, Coloniae, 1544, cum notis Desiderii Erasmi ad libellum de Opificio Dei. Haec est eximia et emendatissima.—In-4º, Basileae, 1545, aliis 1546.—In-16, Lugduni, Tornesius, ex emendatione Fasitellii, 0106C 1548. Editio elegans et nitida.—In-16, Lugduni, Tornesius, 1553, ex eadem emendatione Fasitellii.—In-8º, Antuerpiae, 1553. Haec laudatur ab Elia Dupin in Bibliotheca Ecclesiastica.—In 8º, Antuerpiae, Gymnicus, 1555, cum Erasmi annotationibus in librum de Opificio Dei.—In-16, Lugduni, Tornesii, 1556, ex castigatione Fasitellii: sat nitida.—In-8º, Antuerpiae, 1556.—In-folio, Basileae, ex officina Henrici Petri, 1556, ubi, juxta Eliam Dupin et P. D. Remigium Ceillier, bis fuit edita. Edita quidem est in haeresiologia Jo. Heroldi. Verum Claudius Ceillier existimat eamdem separatim editam fuisse, hoc ipso anno 1556.—In-folio, Basileae, Henrici Petri, 1559.—In-16, Parisiis, Hieronymus de Marnef, 1561, ex recensione Fasitellii; parum nitida.—In-folio, Basileae, cum Xysti Betuleii commentariis, 1563. Non omnino probatur eruditis, quamvis in iis multa, et fortasse plura quam par est, Betuleius congesserit.—In-8º, Parisiis, 1563.—In-16, Parisiis, 1565.—In-16, Lugduni, Tornesii, 0106D 1567: sat elegans, ac emendata ad codicem ms. quem sibi comparaverat Tornesius.—in-8º, Antuerpiae, 1568.—In-8º, Antuerpiae, Stelsii, 1570, cum notis Erasmi ad libellum de Opificio Dei.—In-8º, Antuerpiae, ex officina Plantiniana, 1570. Sat elegans, ex emendatione Michaelis Thomasii ad duos codices Bononienses et septem Vaticanos. Haec Gronovio minus placebat, nec omnino placuit Isaeo, qui observat Thomasium ad nonnulla quidem textus Lactantiani medicam manum adhibuisse, sed pleraque et prope innumera reliquisse plane intacta: quapropter nos admonet, se in Thomasiano textu emendasse trecenta et amplius errata, ut Lactantium puriorem et integriorem redderet.—In-8º, Antuerpiae, 1579.—In-16, Lugduni, Tornesii, 1579, ad duos mss. codices emendata.—In-8º, Antuerpiae, 1580.—In-16, Lugduni, Tornesii, 1586.—In-8º, Antuerpiae, Plantin, 1587. Haec est altera Thomasianae emendationis 0107A editio; nihil tamen in ea fuit immutatum.—In-8º, Lugduni, Tornesii, 1587. Haec editio emendata est ad multos codd. manuscriptos, atque etiam ad notas varias a Jacobo Cujacio transmissas.—In-folio, Parisiis, 1589, in Bibliotheca Patrum.—In-16, Lugduni, Tornesii, 1594. Non differt ab editione anni 1587.—In-8º, Parisiis, 1589, ex recensione Thomasii.—In-16, Lugduni, Thomae Soubron, 1594; sat emendata, quamvis minus compta.—Coloniae Allobrogum (id est, Genevae), Tornesii, 1613; ex duobus mss. a jacobo Cujacio emendata. Multi eam facit Gallaeus: in ea tamen Isaeus se animadvertisse asserit textum Lactantii ubique esse corruptum.—In-16, Coloniae, 1613, teste Bunemanno. Eadem forsan cum superiori.—In-16, Lugduni, 1615 et 1616.—In-16, Genevae, 1630.—In-folio, Lugduni, 1642.—In-folio, Caesenae, 1646. Josephi Isaei cura et castigatione, ad duos Bononienses et duodecim Vaticanos mss. codices emendata.—In folio, Romae, Mascardi, 1650, ex Isaei emendatione. Verum non 0107B nova, sed eadem plane est ac Caesenensis editio, prima fronte solum immutata.—In-8º, Lugduni Batavor., ex emendatione Antonii Thysii, 1652; sat nitida est, sed parvi est apud eruditos momenti; haec capite 15 libri primi corrupta est, ubi agitur de Platone.—In-8º, cum selectis variorum notis a Servato Gallaeo, Lugduni Batavorum, 1660. Haec sat elegans est. Omnes fere notas surripuit Gallaeus ex editione Betuleii et e schedis Salmasii; at quosdam contulerat mss. codices, quorum variae lectiones adjectae sunt ad finem libri. Quae cum non sit usquequaque emendata, in eam Joan. le Brun habuit annotationes Petri Francii, historiarum et eloquentiae professoris in Amstelodamensi gymnasio. Ea simili modo usi sumus in hac nostra editione.—In-8º, Oxonii, ex recensione et cum notulis quibusdam Thomae Spark, 1684. Elegans est ac emendata ad quinque codices mss. In ea editus est liber de Mortibus persecutorum. Aeque ac Joan. le Brun ista usi sumus editione.—In-8º, 0107C Cantabrigiae, 1685. Sat elegans: sed ex Thomasiana editione expressa est. Usus tamen fuit editor duobus mss. codicibus. quorum varias lectiones praemisit libris Lactantii. In ea itidem legitur liber de Mortibus persecutorum. Verum, sed falso, putat Albertus Fabricius hunc editorem exemplar Sublacense habuisse pro manuscripto codice.—In-8º, ex recensione Christoph. Cellarii, Lipsiae, 1698. Quamvis emendata, non est tamen omnino inculpata, quasdam nihilominus notas habet non exigui momenti.—In-8º, ex recensione Jo. Geor. Walchii, Lipsiae, 1715. Primus Epitomen vulgavit integram cum aliis Lactantii operibus. Praelixa est erudita disquisitio de vita et stylo Lactantii. In ea editione aliquid desiderant eruditi. Quid mirum? An clariss. Walchius, qui vix annum vigesimum attigerat, potuit in edendo Lactantio idem artis criticae et doctrinae, quibus nunc quinquagenarius pollet, specimen edere? Num eadem aetate, non doctiorem dico, sed aeque doctam emisissent lucabrationem Walchii reprehensores?—In-8º, ex emendatione 0107D Christoph. August. Heumanni, Gottingae, 1736. Haec editio prioribus longe est perfectior. In ea, quibusdam tamen immutatis, servatus est Christop. Cellarii textus; atque notis Cellarianis additae sunt ubique novae ac eruditae: hanc editionem attentius legimus eaque usi sumus.—In-8º, ex emendatione Jo. Ludolphi Bunemanni, Lipsiae, 1739. Jam ad finem properabat nostra Lactantiana editio, cum hanc eximiam accepi a doctissimo Joh. Daniel. Schoepflino, historiarum et eloquentiae in Argentorat. Academia professore. Mirum est quantum laboris ac studii impenderit clariss. Bunemannus in edendo Lactantio: notas ex eo collegimus, eas etiam quae nostris opinationibus adversabantur, ut uno quasi intuitu haec nova caeteras omnes complecteretur editiones.

Nota. In Elencho variarum Lactantii editionum praetermisi eas, quae missae sunt in Bibliothecis 0108A Sanctorum Patrum, quos inter Lactantii opera non infimum locum obtinent. At illae Patrum collectiones sexies saltem editae sunt, vel Coloniae Agrippinae, vel Parisiis, vel Lugduni. Hae porro editiones non sunt ad mss. codices emendatae, sed ex aliquo jam edito exemplari expressae.