Scholium.

Rejicit secundam rationem D. Thomae positam n. 2. quia ideo in nobis unitas intelligere infert unitatem dicere, quia est terminus formalis ejus, quod in Deo locum non habet, in quo prius est intelligere quam dicere. Praeterea licet non sit in aliquo nisi una ratio absoluta producendi, potest habere plures actiones, ut patet de luce Solis.

De secunda (r) ratione. Consequentia est enthymematica, et vide tur isti propositioni inniti, ubi non potest esse nisi unicus actus intelligendi, ibi non potest esse nisi unicum verbum, sive unicum dicere. Haec propositio, gratia materiae, veritatem habet in intellectu creato, non quia illo actu intelligendi producitur verbum, sicut alias dicetur, imo actu dicendi, qui non est aliquis actus intelligendi, sed quia omne intelligere in nobis expressum est per actum dicendi, et per omne dicere exprimitur aliquod intelligere, et per aliud dicere, aliud intelligere ; ideo si unicum est intelligere,.unicum est dicere. Sed ista propositio omnino non habet rationem veritatis in Deo, quia non omne intelligere divinum est per aliquod dicere, imo intelligere paternum respectu cujuscumque objecti, non est per ali quod dicere, et ideo posset Pater, quantum ad hoc, habere intelligere

unicum respectu omnium objectorum, licet haberet singula dicere respectu singulorum objectorum, si singula objecta haberent propria verba. Vel breviter, haec propositio non videtur necessaria, gratia formae, quia licet in uno non sit nisi una forma absoluta ejusdem rationis, ipsum tamen potest habere plures productiones activas plurium terminorum. Exemplum, licet Sol una luce sit luminosus, tamen potest habere plures actus illuminandi. Intelligere autem (f) est perfectio intelligentis, et forte forma absoluta, saltem est perfectio existens operanti, non autem productio alicujus termini ; dicere autem dicitur actio productiva termini; non ergo gratia formae sequitur, si intelligere non plurificatur, ergo nec dicere.

Sed dices, (t) quod dicere non est actus transiens, sicut illuminare, imo terminus ejus etiam manet in eodem intellectu: si ergo intelligere quia immanens, non est nisi unicum in intellectu divino, pari ratione non erit nisi unicum dicere. Istud quidem verum est quod est unum dicere in intellectu divino, sicut unum intelligere, sed quaerenti rationem, oportet probare consequentiam ; qui enim poneret Filium in divinis dicere, poneret duo dicere, unum Patris, et alterum Filii, quia non eodem actu dicendi Filius producitur et producit, et tamen non poneret nisi unum intelligere, quia intelligere est communicabile in divinis, sicut et quodlibet essentiale, et ideo per quoscumque actus notionales communicaretur, semper ipsum esset indistinctum, et tamen ibi actus notionales essent distincti, sicut modo essentia est omnino eadem, quamvis communicetur pluribus productionibus, magis distinctis quam essent duo dicere, quia distinctis secundum rationem formalem. Ista tamen propositio, intellectus habens unum intelligere habet unum dicere, vera est in intellectu creato, gratia materiae, pro tanto quod intelligere est ibi terminus formalis actus dicendi: et ita verum est ibi quod alterius actus exprimendi alius est terminus formalis, propter limitationem ipsius termini; ista autem ratio non tenet in divinis, quia terminus formalis actus exprimendi, est illimitatus, et ideo non oportet quod distinguatur secundum distinctionem actuum exprimendi, qui sunt actus personales. Tamen videtur (u) quod ista propositio, ubi est unum intelligere, ibi est unum dicere, posset habere aliquam evidentiam, comparando ad objecta, quia ille intellectus, qui potest uno actu intelligendi comprehendere plura, pari ratione potest uno actu exprimendi exprimere notitiam declarativam plurium, et tunc tantummodo ex illa consequentia habetur quod in divinis non est aliud, et aliud dicere propter distinctionem objectorum, sicut nec aliud intelligere. Sed ultra, ad habendum totum propositum, oportet probare quod non est ibi aliud dicere respectu ejusdem objecti, et hoc vel alterius personae dicentis, utpote si ponatur Filium dicere suum verbum, vel ejusdem personae dicentis, utpote si ponatur Patrem dicere aliud Verbum.