COMMENTARIUS.

(b) De primo accipio hanc propositionem. Hic Doctor intendit probare quod non repugnat primae personae constitui per relationem, supposito quod secunda persona constituitur per relationem, et hoc dupliciter probatur. Et prima ratio stat in hoc : Quia suppositis ejusdem naturae non repugnat habere proprietates hypostaticas, quae sint simul natura, quia supposita ejusdem naturae non habeat inter se prioritatem naturae, sive essentialem. Hoc patet per Philosophum concordantem cum Platone, quod in his quae sunt ejusdem speciei non esse prius et posterius, ut patet tertio Met. Cum ergo secunda persona constituatur per relationem originis, sequitur quod etiam prima persona constituatur per relationem.

Sed haec ratio non videtur concludere propositum de suppositis, quorum unum in essendo dependet ab alio, quia producens aliud videtur esse prius natura producto, ut patet a Doctore in pluribus locis. In creaturis enim omne producens, etiam quando producit, semper est prius natura producto, ut patet a Doctore in secundo, dist. 1. ei 25. Et si ratio concludat de suppositis ejusdem naturae, quorum unum non generat, vel producit aliud, non tamen concludit quando unum est productivum alterius. Nec auctoritas Philosophi videtur ad propositum: vult enim ibi quod inter individua ejusdem speciei non sit ordo essentialis, sic quod unum non est perfectius alio essentialiter; neque enim hoc est prius illo, scilicet secundum perfectionem essentialem. Hoc enim modo etiam ipse Doctor exponit in secundo, dist. 3. quaest. 1. ubi ostendit secundum intentionem Philosophi, quod natura communis aliqua in genere, puta homo in genere animalis, sit mensura omnium illius generis, vide ibi. Quamvis ergo unum individuum ejusdem naturae non sit prius alio prioritate perfectionis essentialis, non obstat tamen quin possit esse prius natura, vel aliqua duratione, imo secundum Philosophum, si unum producit aliud, necessario erit prius producto, saltem prioritate naturae.

Respondeo quod ratio Doctoris bene concludit, non enim in hac ratione supponit quod unum suppositum producat aliud, et cum hoc probet quod sit simul natura cum producto, sed hoc probat per rationem sequentem. Intendit enim probare absolute quod suppositis ejusdem naturae non repugnant similes proprietates hypostaticae, puta si unum constituatur per proprietatem absolutam, quod etiam aliud similiter constituatur. EI si unum constituatur in esse personali per relationem, quod aliud similiter constitui potest per relationem, puta si unum sit filius, et constituatur per filiationem, et aliud, si sit pater alicujus, quod constituatur per paternitatem ; et dato quod paternitas et filiatio sint simul natura, hoc non obstat.

Secundo, potest dici et magis ad mentem Doctoris, quod non repugnat producenti esse simul natura cum producto, quando producens et productum sunt ejusdem naturae, et per consequens si productum constituatur in esse suppositali per productionem passivam, quod etiam producens constituatur per productionem activam, quia inter illa non est ordo essentialis. i

Ad expositionem datam auctoritati Philosophi, dico breviter quod Philosophus diceret quod quando est ordo essentialis inter aliqua secundum perfectionem, quod unum non potest dependere ab alio in essendo, nisi sit posterius illo, vel duratione, vel natura. Sed quando inter illa non est ordo essentialis secundum perfectio?em. non repugnat unum habere esse ab alio et esse simul duratione et natura cum illo, licet tamen esset posterius origine ; et sic hoc secundum de simultate vel prioritate naturae, sequitur ad primum.

(c) Praeterea, si specialiter repugnaret, etc. Haec est secunda ratio Doctoris, quae breviter stat in hoc : Si repugnat primae personae constitui, puta per paternitatem, hoc erit quia paternitas est simul cum filiatione constituente secundam personam: modo prima person necessario est prior secunda, quia producit ipsam, et sic non videtur posse constitui per ipsam, propter causam dictam. Probat modo Doctor quod non obstante prioritate originis, adhuc prima persona potest c nstitui per paternitatem, quia correlativa non requirunt necessario simultatem originis, sed tantum simultatem naturae, ita quod inter illa non sit ordo naturae vel essentialis: modo cum simultate naturae, sive cum simultate essentiali, stat ordo originis qui non necessario praeexigit, nec simul coexigit ordinem naturae, vel essentiam. Sicut nec ordo naturae necessario coexigit, sive piaeexigit ordinem durationis: patet, quia inter aliqua erit ordo naturae, ita quod unum erit prius natura alio, inter quae tamen nullus erit ordo durationis. Patet de subjecto et propria passione, quia subjecta: est prius natura passione, non tamen erit prius duratione. Modo simultas naturae, quae opponitur ordini essentiali, sive ordini natuiae, sufficit ad simultatem correlativorum, non enim requiritur simultas, quae opponitur ordini originis. Minor probatur, scilicet quod ordo originis non necessario praeexigat, vel coexigat ordinem naturae, vel ordinem essentialem; patet per hoc, quia posterius natura, sive posterius essentialiter necessario includit imperfectionem, ordo vero originis non requirit nisi quod hoc sit ab hoc. Hoc autem esse ab hoc, non necessario includit imperfectionem ejus quod est ab hoc, quia non includit necessario quod producens sit imperfectius natura illo a quo procedit. Processio enim non includit de se quod sit aequivoca, nec per consequens, quod forma imperfectior sit in producto quam in producente.

Pro majori intellectione aliquorum dictoium in ista littera, occurrunt aliqua dubia : Primum in hoc quod dicit, quod ordo naturae necessario requirit imperfectionem in altero extremorum, scilicet in posteriore, hoc non videtur verum; tum quia inter intellectum et voluntatem est ordo naturae, cum intellectus sit prior natura voluntate in nobis, ut patet a Doctore ; et forte etiam hoc est verum in Deo, cum intellectus necessario praesupponatur voluntati, et tamen ex hoc non sequitur imperfectio in voluntate, imo in nobis voluntas est formaliter perfectior intellectu, ut probat Doctor in 4. dist. 49. Tum, quia inter essentiam divinam et relationes originis, sive communes, ut aequalitas et similitudo, est ordo naturae, quia est prior natura illis, imo essentia divina est simpliciter prima ut etiam comparatur ad attributa, ut patet a Doctore q. 1. quadi. art. 1. et tamen relatio divina nullam necessario includit imperfectionem, ut patet a Doctore. Tum etiam, quia inter intellectionem divinam et volitionem videtur ordo naturae, cum intellectio sit prior natura volitione, ut etiam patet a Doctore in

primo, dist. 2. Tum etiam, quia inter duo individua ejusdem naturae, quorum unum in essendo dependet ab alio, est ordo naturae, et tamen non sequitur quod productum sit imperfectius producente, cum sint ejusdem perfectionis naturalis et essentialis.

Respondeo, praemittendo aliqua de ordine naturae, scilicet quod ordo naturae capitur multis modis. Primo accipitur ordo naturae, qui est inter aliqua, quorum unum dependet ab alio secundum mensuram perfectionalem, ita quod posterius secundum perfectionem mensuratur a perfectiori. Et sic omnia alicujus generis dependent a perfectissimo in illo genere, ut patet per Philosophum 10. Met. text. com. 2. et talis ordo semper connotat imperfectionem in posteriori natura.

Secundo, accipitur ordo naturae, qui fundatur in una natura, et terminatur ad aliam naturam, ita quod inter illas naturas est ordo producentis et producti, sive conservantis et conservati, ita quod productum sit simpliciter aliud a producente, et hoc in natura. Et hoc dupliciter scilicet, quod sit aliud in natura, vel tantum numeraliter vel specifice: Primo modo non requirit necessario quod productum sit imperfectius producente, nec quod producens sit perfectius producto, ut patet, nisi forte in hoc quod causatum, inquantum causatum, necessario est ens dependens, et vere possibile, ut patet a Doctore in primo dist. 8. q. ult. et in secundo, dist. 1 . q. 3. Est enim implicatio, quod sit causatum, et sit necessarium. Causans vero,inquantum causans,nullam imperfectionem nec possibilitatem includit, ut patet de Deo, qui vere causat omnia capabilia, hoc modo posset esse imperfectio in causato. Secundo modo semper ordo naturae requirit imperfectionem in producto, quia causatum aequivoce necessario est

Imperfectius causa aequivoca, ut subtiliter probat Doctor in quarto, dist. 12. vide ibi.

Tertio accipitur ordo naturae inter aliqua quorum unum in nullo genere dependentiae ab alio dependet, ut nec in genere causali, vel mensurati, vel conservati, sed quia unum necessario praesupponit aliud, et sic inter intellectum et voluntatem, inter intellectionem et volitionem est talis ordo naturae. Et hoc modo ordo naturae non praeexigit necessario imperfectionem in posteriori natura, imo mutoties natura est perfectius, ut patet de voluntate et intellectu, intellectione et volitione, nam Volitio est semper perfectior intellectione, ut patet a Doctore in quodl. q. 13. et in prol. q. ult. et in 4. dist. 49. Aliquando etiam prius natura hoc modo erit perfectius, ut patet de intellectu et volitione, quae est imperfectior ipso intellectu, saltem in nobis.

Quarto est ordo naturae inter aliqua, quorum unum dependet ad aliud, non quod in esse suo, nec in conservari dependeat, sed quia ejus dependentia ad aliud terminatur, et hoc dupliciter : Vel quia terminatur ad subjectum, vel quia terminatur ad suppositum. Primo modo accidens dependet a subjecto, quia in se stare non potest. Et talis ordo necessario requirit imperfectionem in accidente, eo quod per se stare non possit ; requirit etiam imperfectionem in subjecto, eo quod informatur et perficitur a tali accidente, ut patet a Doctore in tertio, dist. 1. q. 1. art. 1. Secundo modo natura assumpta a Verbo dependet ad ipsum Verbum, et hoc est imperfectionis, quia in alio sustentatur ; sed in Verbo nulla est imperfectio, quia tantum terminat dependentiam illam, et nullo modo perficitur ab illa, nec informatur, ut patet a Doctore in tertio, ubi supra.

Quinto accipitur ordo naturae inter aliqua, quorum unum est quasi productum, vel quasi originatum, et hoc dupliciter : Vel est quasi productum ab aliquo non formaliter infinito, et similiter ipsum non est formaliter infinitum, sed dicitur quasi productum, eo quod realiter identificatur producenti, et tunc talis ordo dicit imperfectionem in quasi producto, ut patet de subjecto et propria passione. Vel quasi productum est ab aliquo formaliter infinito, et ipsum quasi productum est formaliter infinitum, sicut omnia attributa quae sunt formaliter infinita, ut patet a Doctore in primo, dist. 8. q. penultim. et sunt quasi originata a natura divina formaliter infinita, ut patet a Doctore inprimo, dist. 8. q. 1. et dist. 28. et in quodl. q. 1. Et talis ordo nullam requirit imperfectionem in talibus quasi productis, cum infinito formaliter repugnet omnis imperfectio, vel quasi imperfectio, etiam posito per impossibile, quod hujusmodi essent vere et realiter producta, ut exposui in primo. Si vero quasi productum non sit formaliter infinitum, ut relationes originis, tunc ordo inter illa adhuc non requirit imperfectionem in quasi producto, quia tali relationi repugnat omnis imperfectio, vel quasi imperfectio ; tum etiam, quia repugnat formaliter infinito recipere, vel quasi recipere talem relationem, etc.

Sexto, forte posset poni prioritas et posterioritas naturae inter aliqua, ubi unum accipit totum suum esse ab alio, ita quod tantum ab illo distinguitur secundum proprietatem personalem, sed secundum omnem perfectionem est simpliciter idem illi. Et hoc modo tenendo quod personae divinae constituantur per absoluta, sicut forte Doctor videtur tenere in primo, dist. 26. esset inter Patrem et Filium talis ordo naturae, quia quidquid habet Filius, habet a Patre, et sola proprietate distinguitur a Patre, et in nulla perfectione distinguitur. Hic tamen nulla est essentialis dependentia, cum illa sit inter naturas distinctas, ut patet a Doctore in primo, dist. 2. parte 2. respondendo ad arg principalia, et in tali ordine non requiritur imperfectio in posteriori, ut patet. Si etiam teneatur quod personae constituantur per relationes, ut tenet communis opinio, adhuc non haberem pro inconvenienti, quod inter Patrem et Filium esset ordo naturae, qualis poneretur si essent constitutae per absoluta, et quamvis sint correlativa, et simul natura, loquendo de simultate ordinis naturae, quae opponitur ordini essentiali, ut dicit Doctor hic.

His praemissis, dico breviter quod Doctor in proposito loquitur de ordine essentiali, qualis est inter causam aequivocam et effectum aequivocum, quia ibi semper posterius natura est imperfectius. Et quod sic intelligat, patet, quia supponit quod Pater non producat Filium aequivoce, imo simpliciter univoce, ut patet in primo, dist. 7. et dist. 13. et supponit quod producat ipsum, communicans sibi eamdem naturam quam habet, et eamdem perfectionem. Talis ergo ordo naturae, qui est inter causam aequivocam et effectum, vel qualis est inter mensuram et mensuratum secundum perfectionem essentialem, semper dicil imperfectionem in posteriori natura, et quod sic loquatur, patet per litteram ipsius, ubi sic dicit: Ordo naturae, sive essentialis, necessario includit imperfectionem in altero extremorum, et parum post : Processio enim non includit de se quod sit aequivoca, nec per consequens, quod forma imperfectior sit in producto quam in producente. Ex his patet responsio ad rationes.

Secundo principaliter dubitatur, de hoc scilicet quod simultas opposita ordini essentiali sufficit ad simultatem correlativorum. Hoc prima facie non videtur verum : Primo, quia si unum correlativum esset prius natura alio correlativo, et non prioritate essentiali, puta ubi non esset dependentia essentialis, sicut est inter intellectum et voluntatem, ut dictum est supra, tunc unum correlativum posset intelligi alio non intellecto, quod est falsum: patet quod posset intelligi, quia tali priori non repugnat posse intelligi, circumscripte posteriori.

Secundo instatur, quia etiam requiritur simultas originis: patet, quia correlativa sunt simul naturali intelligentia, ut patet a Doctore. Sed si unum esset prius origine alio, non necessario simul intelligerentur, patet, quia in illo priori in quo Pater est, Filius non est: ergo in illo priori, Pater posset intelligi, Filio non intellecto.

Tertio instatur, quia si simultas opposita ordini essentiali, qualis est inter causam aequivocam et effectum. sufficit ut ipse infra exponit: ergo sequitur quod si producens univocum esse simul simultate opposita tali ordini: puta quia non esset Franciscus producens prius essentialiter et aequivoce, Joanne producto, sed tantum prius natura, eo modo quo causa univoca est prior effectu univoce producto, tunc sequeretur quod essent perfecte correlativa, et tamen Franciscus producens posset perfecte intelligi sine Joanne producto, quia ita videtur prior causa univoca suo effectu univoco, sicut causa aequivoca suo effectu aequivoco, quia utraque causat aliud, licet univoca tantum causet aliud numeraliter, et aequivoca aliud in specie.

Respondeo praemittendo aliqua : Primo, quod quando dicimus quod correlativa sunt simul naturali intelligentia, hoc non debet intelligi sic, scilicet quod in eodem penitus signo, quo cognoscitur unum, necessario cognoscatur aliud, sed bene ad cognitionem unius statim sequitur cognitio alterius, non quod cognitio, puta paternitatis, in nobis dependeat a cognitione filiationis, nec e contra, cum cognitio relationis dependeat a termino et fundamento. Non enim potest cognosci perfecte paternitas, nisi prius cognoscatur terminus, cum essentialiter et formaliter sit ad illum, terminus autem ejus non est filiatio, sed absolutum Filii, ut probat Doctor in 1. dist. 30. et ideo dicit, q. 1. prologi et dist. 8. primi. 2. q. 14. quodl. quod relatio non potest cognosci termino ejus non praecognito. Posito enim per possibile vel impossibile, quod filiatio non esset, sed tantum paternitas, certum est quod paternitas posset perfecte cognosci filiatione non cognita, quia non est de ratione paternitatis quod terminetur ad filiationem, nec quod coexigat illam, sed bene de ratione ejus est quod terminetur ad absolutum filii, et hoc patet de relativis non mutuis, ut de relatione creaturae ad Deum, quae perfecte cognoscitur cognitis Deo, ut termino, creatura, ut fundamento. Ubi tamen sunt relationes mutuae, sic se Labent quod cognita una, immediate cognoscitur alia, non enim videtur necesse simpliciter quod in quocumque signo cognoscitur una, cognoscatur et alia, sed una cognita, immediate post cognoscitur et alia. Haec tamen dico non absolute, nec determinando. Secundo praemittendo, quod quando Doctor dicit quod simultas opposita ordini essentiali sufficit ad simultatem correlativorum, hoc dicit, quia ubi est ordo essentialis, priori essentialiter non repugnat posse esse sine posteriori essentialiter, ut patet discurrendo in omnibus, et non repugnat posse perfecte cognosci, posteriori nullo modo cognito, quae non conveniunt correlativis, et quia in correlativis divinis est talis ordo, quod unum vere ab alio producitur, videtur quod ibi sit ordo essentialis (nullus alius ordo naturae videtur, nec apparet ponendus praeter ordinem originis), et per consequens non sit simultas essentialis, quae omnino impedit naturam correlativorum, et quia in divinis correlativis non est talis ordo essentialis, ideo sufficit simultas opposita tali ordini, sed non illa praecise, sed etiam requiritur simultas opposita ordini durationis. Et ex his patet responsio ad primum.

Ad secundum dico primo, ut dixi in primo, notando quod non est repugnantia unum posse praecognosci. Dico secundo, quod prioritas originis dicit tantum Patrem habere esse a se, et posterioritas originis dicit praecise Filium habere esse a Patre, et tamen cum hoc stat quod simul intelligantur, quia prius origine non dicit aliquod signum durationis prius Filio.

Ad ultimum, patet ex supra dictis responsio.