COMMENTARIUS.

(g) ,Contra istum modum. Hic Doctor improbat hanc opinionem, probando duo : Primo, quod proprietas constitutiva personae, est omnino formaliter et primo incommunicabilis. Secundo, quod nulla negatio sit formaliter et primo incommunicabilis, et per consequens ingenitum non erit proprietas constitutiva personae, cum non dicat formaliter nisi negationem, ut patet per Augustinum 5. de Trin. cap. 7. Cum ingenitum dico, non quid sit, sed quid non sit ostenditur. Ingenitum enim in proposito, et non productum idem sunt, ut ostendit Doctor in 1. dist. 28. etc. Probat ergo primam propositionem sic: Persona est formaliter incommunicabilis existentia: ergo illud, quo aliquid est persona primo, erit formaliter incommunicabile. Secunda probatur, quia nulla negatio uropria, est alicui, hoc est soli illi necessario conveniens, nisi quia ei repugnat affirmatio opposita: affirmatio autem nulli enti repugnat, nisi per aliquid positivum, quia si per negationem, et tunc quaero an illa negatio consequitur aliquod positivum, cui repugnat illa alia affirmatio, et habetur propositum, scilicet quod affirmatio repugnat per aliquod positivum, et sic negatio opposita inerit necessario per aliquid positivum: aut non consequitur positivum, et tunc negatio omnino prima est in illa unitate et distinctione, et in entitate per consequens, quod est inconveniens, id est, quod talis negatio primo constituet illud ens in tali unitate, scilicet incommunicabili, et in tali distinctione, quia quae sunt principia constituendi, sunt principia distinguendi, et sic, si primo constituit in unitate incommunicabili, est etiam ratio distinguendi illud a quolibet alio, et similiter constituet primo in tali entitate. Sequitur enim quod sit negatio insit primo, et sit ratio propter quam repugnat affirmatio Patri communicari, quod illud ens cui primo convenit talis negatio per ipsam, erit incommunicabile primo. Sicut etiam quando negatio ad communicari advenit enti propter aliquam affirmationem in tali ente, quod tale ens, erit primo incommunicabile per talem affirmationem: ergo sic erit in proposito de negatione, propter quam repugnat enti affirmatio ad communicari.

Contra illas duas propositiones occurrunt aliqua dubia : Primo, quia si illud quo aliquid est persona, sive incommunicabilis existentia, sit formaliter incommunicabile, sequitur quod negatio erit formaliter et primo incommunicabilis: hoc autem est falsum et contra ipsum, ut patet in probatione secundae propositionis, et in 1. dist. 28. et alibi saepe. Antecedens probatur, quia secundum ipsum, in 3. dist. 1. q.l. etinquodlib. q. 19. persona creata primo constituitur in esse personali, per negationem duplicis dependentiae, scilicet actualis et aptitudinalis; ergo talis negatio erit primo incommunicabilis.

Secundo, quia relatio originis communicatur personae, et similiter communicatur essentiae, ut patet de filiatione in Divinis, et tamen persona constituta per illam est primo incommunicabilis, et sic non erit necesse quod illud quo constituitur persona, sit primo et formaliter incommunicabile.

Contra secundam propositionem, primo probatur quod negatio propria non insit propter positivum proprium, quia negatio lapidis necessario inest Socrati, et non inest propter positivum proprium Socrati; patet, quia talis negatio inest etiam bovi: tum etiam quia negatio lapidis inest necessario chimaerae, et tamen in chimaera non est aliquod positivum, propter quod insit talis negatio; tum etiam, quia negatio dependentiae actualis ad aliud suppositum inest Socrati, et tamen non inest per aliquod positivum in Socrate, quia omne positivum in Socrate est communicabile, quia a Verbo assumptibile, ut patet a Doctore in tertio, dist. 1. q. 1. et in quodl. q. 19.

Respondeo ad istas objectiones praemittendo aliqua : Primo, quod constitutivum personae divinae est ita proprium illi, quod necessario simpliciter convenit ei, ita quod oppositum simpliciter repugnat, imo est ita proprium illi, puta filiatio Filio, quod si illa praecise non esset, quae nunc est in Filio, esset simpliciter impossibile aliquam aliam esse, vel aliquem alium Filium esse, ut supra patuit, q. 2 quodl.

Secundo praemitto, quod est differentia inter constitutivum ultimum personae divinae et personae creatae, nam ultimum constitutivum personae divinae inest simpliciter necessario, et oppositum, puta communicari actu simpliciter repugnat. Sed ultimum constitutivum et completivum personae creatae, non inest necessario: patet, quia persona creata ultima te,

completur per negationem actualem ad aliud suppositum, ut patet a Doctore in tertio, dist. 1. et tamen affirmatio opposita, scilicet actu dependere ad aliud suppositum, potest sibi inesse, et de facto inest naturae singulari assumptae a Verbo, ut patet a Doctore ut tertio, dist. 1. et ex hoc apparet, quomodo talis negatio non est ita propria personae creatae, quod illi soli necessario conveniat.

Tertio, praemitto quod illud quo aliquid est primo persona personalitate sibi propria, et necessario sibi competente, est primo incommunicabile, et tale est constituens personam divinam, quae sola est necessario persona personalitate sibi propria, et sibi soli necessario competente. Sed illud, quo persona creata est persona personalitate propria, sed non necessario competente, non est ita proprium illi, quod sibi necessario conveniat.

Quarto praemitto, quod aliud est esse primo incommunicabile ut quod, et aliud ut quo. Primo modo, suppositum est incommunicabile ; secundo modo, proprietas hypostatica. Posito ergo quod ipsa sit communicabilis, puta naturae divinae, tamen est ratio formalis constituendi aliquid in esse incommunicabili primo; et hoc modo proprietas personalis potest dici primo incommunicabilis, quia per ipsam, aliquid constituitur in esse incommunicabili primo. Potest etiam dici, quod illud quod alteri communicatur aut perficit aliquam naturam, vel informat, aut est tale ens, quod in alio sustentari, sive suppositari potest, licet non perficiat illud, vel informet, et sic natura humana singularis communicatur Verbo divino. Hoc modo proprietas constitutiva personae est incommunicabilis, quia ipsa nec perficit naturam divinam, nec informat, nec dependet, proprie loquendo. Utraque via videtur salvabilis.

His praemissis, patet responsio ad objectiones. Ad primam, contra primam propositionem, dico quod aliud est loqui de incommunicabili actu, sed non necessario incommunicabili, et aliud est loqui de incommunicabili actu necessario. Primo modo negatio actualis cum aptitudinali, est ratio constituendi in esse incommunicabili, sed non necessario, ut patet de negatione actuali, quae necessario non inest,et quando inest, semper constituit in esse incommunicabili. Cum dicitur quod non est incommunicabilis primo, dico quod est incommunicabilis primo, quia per ipsam est primo aliquid incommunicabile, licet non necessario. Et cum infertur quod talis negatio non est propria illi, ergo non constituit in esse incommunicabili, dico, quod sola illa negatio dicitur propria alicui, quae soli illi necessario inest, et illa consequitur necessario aliquod positivum, quod necessario est prima ratio incommunicabilitatis, et negatio necessario sequens non est ratio constituendi primo in esse incommunicabili, sed necessario consequitur illud, et ideo dicitur propria: alia vero negatio, licet quando actu inest, puta Francisco, actu constituat ipsam in esse incommunicabili, non tamen dicitur illi propria, cum necessario non insit, sed mere contingenter, quod bene nota.

Ad secundam, patet responsio ex supradictis in quarto praemisso.

Ad rationes, contra secundam propositionem, ad primam, dico, quod negatio aliquando necessario convenit alicui, sed non soli illi, ut non lapis necessario convenit homini, sed non soli homini, et talis nunquam inest enti positivo, nisi per aliquod positivum in ip?o, cui affirmatio opposita scilicet affirmatio lapidis, repugnat necessario ; et talis negatio potest pluribus inesse per aliquod positivum commune eis, quidquid sit illud ; vel etiam potest inesse illis pluribus, propter aliud positivum in eis, puta homini, quia animal rationale ; ligno, quia talis natura, etc, Aliquando negatio non solum convenit alicui necessario, sed etiam soli illi, ut negatio finitatis soli Deo, convenit per positivum proprium in illa. Et sic negatio communicabilitatis competens personis divinis, necessario convenit illis, non per aliquod positivum commune illis, sed simpliciter per aliud et aliud positivum proprium singulis, ita quod Filio convenit negatio per filiationem, et Patri per paternitatem praecise; et hoc modo talis negatio non solum convenit necessario, sed est etiam propria, propter positivum proprium in eis.

Ad illud de chimaera, patet responsio, quia hoc intelligitur quando negatio necessario convenit enti positivo, quale non est chimaera.

Ad tertium, patet responsio ex supradictis, quia conclusio intelligitur de negatione, necessario inhaerente ; modo negatio actualis dependentiae ad aliud non necessario inest, ut supra dixi. Et sic patet responsio ad ista dubia, etc.

(h) Respondetur ad minorem. Hic Doctor recitat unam opinionem Gulielmi Antisiodorensis,quae dicit quod ingenitum non importat negationem simpliciter, sed aliquid pertinens ad dignitatem, quia hoc quod est habere esse a se, alio modo importat fontalem plenitudinem, quod est perfectionis simpliciter in prima persona, secundum Augustinum 4. de Trin. c. 9.

(i) Contra primum. Hic Doctor improbat hanc responsionem, et primo improbat primam, videlicet quod esse a se, aut importat circumstantiam principii positive, et hoc est impossibile, quia nihil est quod gignat seipsum,ut patet per Augustinum, primo, de Trin. cap. primo ; aut a se intelligitur negative tantum, scilicet quia non habet aliquid pro principio vel causa, et habetur propositum, scilicet quod ingenitum dicat negationem formaliter.

(k) Contra secundum, quia fontalis plenitudo, aut dicit negationem, et habetur propositum, scilicet quod ingenitum, ut dicit fontalem plenitudinem, sit formaliter negatio ; aut dicit positivum, et tunc vel dicit essentiam, et tunc sequitur quod si ingenitum sit proprietas personalis, quod essentia erit proprietas personalis formaliter, quod est impossibile, cum sit communicabilis et ut quo, et ut quod ; aut dicit relationem positivam, et patet quod non nisi ad personam, quia prima relatio in persona est relatio ad personam ; aliae enim relationes, scilicet aequalitas, similitudo, identitas praesupponunt relationes originis, ut patet a Doctore in primo dist. 19. q. 1. et dist. 31. et infra q. 6. praeter istas nulla alia relatio realis ponitur in Divinis. Ergo si ingenitum, sive fontalis plenitudo, dicit relationem ad personam, aut ergo ad unam personam, aut ad plures; non ad producentem, nec ad producentes, cum ingenitum dicat negationem omnis productionis, ut notat Doctor in 1. dist. 28. idem est ingenitum, quod nullo modo productum, ergo dicit relationem ad personam productam vel productas; non ad plures productas, quia tunc non poterit esse unum formale principium personae constitutivum, patet, quia una persona, una per se ratione formali constituitur. Sed si ingenitum esset ad duas productas, tunc includeret duas relationes terminatas ad illa producta, sed nulla una relatio originis per se terminatur ad duo producta ; sicut enim productum unum terminatur vel refertur ad producens una relatione, et duo producta duabus relationibus. ita producens non duabus productionibus refertur ; si ergo ingenitum diceret duas relationes positivas, tunc non esset una per se proprietas, et per consequens constitutum per illud, non esset unum per se suppositum. Aut ingenitum dicit unam relationem terminatam ad primam. personam productam, scilicet ad Filium, aut ad secundam productam, scilicet ad Spiritum sanctum, et tunc non tenetur positum, scilicet quod ingenitum, ut distinguitur contra paternitatem vel spirationem activam, constituat personam, quia ingenitum, sive fontalis plenitudo, ut dicit relationem, vel ad primam, vel ad secundam personam productam, non distinguitur a paternitate vel spiratione activa, et per consequens ut dicit talem relationem, constituet primam personam, non autem ut distinguitur ab illis. Sequitur in littera :

(1) Aut ingenitum dicit unam relationem abstractam, etc. Et dicit Doctor quasi specifice, quia in divinis non est ibi aliquod genus, nec aliquid in genere contentum, ut probat in primo, dist. 8. q. 2. et similiter, cum dicit quasi alterius rationis, scilicet specificae, quia paternitas, generatio activa,elsi non differant proprie specifico, cum in divinis non sit species, differunt tamen specifice, imo forte sunt primo diversa, ut habet videri in primo, dist. 13. Modo a duobus quasi specifice distinctis, non potest abstrahi aliquid unius rationis, quasi specifice, ut patet, non enim ab homine et asino abstrahi potest aliquid unum specie, sic in proposito. Nec oportet hic multum immorari, quia multi Magistri hic concedunt propositum, quantum ad majorem quod aliquo incommunicabili, positivo constituitur prima persona, de qua est hic sermo.

Occurrunt dubia, primo in hoc quod ingenitum non convenit prius Patri, quam ordo ad productum: videtur enim hoc non esse verum. Tum, quia posito quod Pater constituatur in esse per paternitatem, adhuc hoc quod est non esse ab alio, prius convenit Patri, quam ipse Pater dicat ordinem ad Filium, quia Pater inquantum Pater in divinis, est prius origine Filio, et per consequens posterius origine dicit ordinem ad Filium, quia talis ordo ad Filium, vel praesupponit Filium esse, vel simul coexistens Filium esse, et tamen in illo priori originis convenit sibi non esse ab alio, sicut si esset ab alio, conveniret esse ab alio. Tum etiam, quia ingenitum est proprietas soli Patri necessario conveniens, ut patet a Doctore in primo, dist. 28. et Pater dicit formaliter negationem. Sed illa negatio non esset propria Patri, sic quod illi soli necessario conveniret, nisi per aliquod positivum proprium in Patre, illud positivum non est essentia cum sit communicabilis ; non paternitas, quia etsi non esse ab, posito quod non prius conveniat Patri quam paternitas, saltem aeque primo convenit Patri sicut paternitas ; ergo oporteret assignare aliquod positivum proprium in Patre distinctum a paternitate.

Tertio instatur sic, posita quod Filius constituatur in esse per generationem passivam, adhuc per prius convenit Filio ordo ad Patrem, quam generatio passiva ; patet, quia per prius intelligitur esse a Patre, quam habere generationem passivam, et si non prius, saltem aeque primo. Sic in proposito, si Filius non esset ab aliquo, saltem aeque primo conveniret sibi non esse ab alio, et tunc non magis esset una proprietas quam alia, cum aeque primo utraque inesset, et per consequens non magis constitueretur in esse ab una quam ab alia, ut patet.

Secundo principaliter videtur dubium in hoc quod dicit, quod homo prius est homo, quam non homo, vel prius esset; puta animal quam non animal, hoc videtur difficile salvare. Tum, quia ipse vult, in primo, dist. 8. q. ultima, est secundo, dist. 1. q. 2. quod non esse prius natura privative vel negative inest creaturae quam esse, etiam posito quod creatura esset ab aeterno, ut patet ab ipso in secundo, dist. 1. q. 3. Ergo non esse hominem, prius convenit homini, quam esse hominem, quia ut dicit Doctor in locis praeallegatis, si ab aeterno non poneretur homo a causa extrinseca in esse, tunc non esse immediate inesset; ergo videtur quod non esse hominem prius conveniat homini quam ipsum esse.

Respondeo ad has objectiones. Et primo ad primam factam ad primum dubium, dico primo, quod in eodem instanti quo Pater est Pater, ipsa paternitas dicit ordinem ad Filium, cum ipsa sit formaliter habitudo ad Filium. Dico secundo, et forte magis ad propositum, quod quando Doctor dicit quod prima persona prius dicit ordinem ad Filium, posito quod constituatur per relationem ad Filium, debet sic intelligi, quod prius convenit Patri ipsa generatio activa, quae generatio dicit ordinem, vel est ordo ad Filium, quamvis ipsa generatio sit etiam aliquo modo nrior Filio, ut alias exposui in 1. d. 1. q 2. Hoc etiam patet a Doctore hic et in 1. d. 28. ubi dicit quod Pater inquantum Pater, sive inquantum generans (quod idem est), est prius origine Filio per ordinem, sive habitudinem ad Filium, non intelligitur aliquis alius ordo, vel habitudo superveniens paternitati vel generationi activae, sed intelligit ipsam paternitatem vel generationem activam formaliter.

Ad secundam concedo quod ingenitum sit proprietas Patris et concedo quod dicat formaliter negationem, scilicet non esse ab alio, et similiter concedo quod praesupponit aliquod positivum proprium in Patre; sed dico quod illud positivum est ipsa paternitas, vel generatio activa, quae primo inest Patri, quam illa negatio, et hoc patet, quia paternitas in divinis est talis entitas, cui formaliter repugnat posse esse ab alio: et talis repugnantia, ut patet, fundatur in ipsa paternitate, sicut Deitas est talis entitas, cui formaliter repugnat esse ab alio, sive cui necessario convenit ista negatio, scilicet non esse ab alio ; et patet quod talis negatio praesupponit ipsam Deitatem, cui necessario inest, et cui affirmatio opposita necessario repugnat ; sic in proposito dico de Patre.

Ad tertiam dico, quod prius, vel saltem aeque primo, Filius habet esse, quam habeat habitudinem ad Patrem; patet, quia filiatio per quam Filius constituitur in esse, est formaliter ipsa habitudo ad Patrem, et tunc dico quod si Filius non esset a Patre, imo a nullo, quod adhuc prius sibi inesset filiatio, quam non esse ab, quia si esse ab repugnaret Filio, tunc praesupponeret aliquod positivum in Filio, propter quod repugnaret, et tale positivum aliquo modo esset prius ipsa negatione, quae necessario conveniret Filio.

Ad aliud secundi dubii, dico breviter quod quamvis non esse absolute sit prius natura ipso esse, loquendo de esse creaturae, ( quod dico propter esse divinum, quod ita est necesse esse, quod est simpliciter impossibile non esse, aliquo modo esse prius natura, sive positive, sive privative ipso esse ut patet in primo, distinct. 2. et 28. ), sed comparando esse et non esse ad tertium, puta ad hominem, dico simpliciter, quod homo habet prius esse quam non esse, prius enim homo, ut homo, habet esse quam non esse, et sic patet solutio.