COMMENTARIUS.

(g) Contra ista quae dicta sunt. Hic Doctor intendit probare per duo argumenta, quod essentia non sit praecise illa prima entitas distincta ab aliis attributis et perfectionibus simpliciter, sed quod sit omnis perfectio simpliciter. Et probat sic : Primo per Damascenum dicentem totum in se continens, etc. sic videtur includere omnem perfectionem divinam ; ergo non datur talis entitas sic praecise distincta ab aliis perfectionibus.

(h) Secundo ad idem arguitur sic, et ratio stat in hoc: Existentia divina est prior essentia ; ergo essentia non est prima entitas. Antecedens probat, quia secundum Augustinum essentia divina accipitur pro existentia, contrarium videtur esse in creaturis, quia essentia est prior existentia, sicut potentiale et susceptivum existentiae.

Respondet Doctor ad primam rationem et ejus confirmationem, quod essentia est unitive et idenlice omnis perfectio divina, non autem formaliter et quidditative, ut clare patuit tu primo dist. 8. g. penult.

Nota tamen pro clariori intelligentia, quod essentia divina prius natura est essentia in ultima actualitate, et formaliter infinita, et in illo priori non includit nec formaliter, nec unitive perfectiones attributales, cum in illo priori non praeintelligantur habere esse in se formaliter ; in secundo vero signo naturae sunt illae perfectiones attributales, quae pullulant ab essentia divina. Cum ergo Doctor dicit, quod est necesse ponere aliquam entitatem absolutam omnino primam, cui comparantur essentialia et notionalia in ratione prioris et posterioris. ita quod unum illorum immediatius insit essentiae divinae, et per consequens prius, etc. est quaerendum an illa entitas prima sit pelagus, etc. et sit id quo majus cogitari non potest, etc. Si sic, contra, in illo priori non continet omnem perfectionem simpliciter, ut patet. Si non, ergo est perfectissima entitas, et auctoritates non sunt verae. Et ultra, ergo non continet unitive, et sic responsio Doctoris non solvit rationes. Dico, quod in illo priori non continet unitive, et tamen est perfectissima entitas, quia ut sic, non tantum est formaliter infinita, sed etiam virtualiter et originative infinita, ut patet a Doctore in 1. dist. 8. q. penult. et talis infinitas originativa non convenit perfectionibus aliis divinis, ut patet a Doctore ubi supra.

Cum dicitur, si non continet omnem perfectionem simpliciter non est pelagus, nec id quo majus cogitari, etc. Dico, quod sufflcit quod in tali priori sit talis entitas, a qua possit originari, ut sit idem sibi realiter omnis perfectio atlributalis, et sic in secundo instanti naturae (in quo originantur, vel pullulant ab essentia divina) identifieantur realiter cum illa. Dico ultra, quod est majoris perfectionis esse in se talem entitatem, propter cujus perfectionem necessario pullulant perfectiones formaliter infinitae quam continere illas tantum formaliter. Hoc posset probari per dicta Doctoris in primo d. 2. part. 1. q. 1. ubi probat quod majoris perfectionis est in prima causa continere virtualiter causalitatem secundae causae, quam continere formaliter. Hoc idem in proposito per llam propositionem famosam Doctoris, videlicet: Qualis est ordo inter aliqua, ubi realiter distinguuntur, talis est ordo, ratione distinguuntur. Si ergo per possibile vel impossibile perfectiones illae realiter distinguerentur ab essentia divina, adhuc ipsa esset id quo majus, etc. quia nihil esset quod posset orginative continere hujusmodi perfectiones. De facto tamen continet illas unitive propter infinitatem, quia infinitum identificat sibi realiter quidquid ibi potest esse, ut patet a Doctore in 1. d. 2. dist. 5. q. 2.

Si iterum dicatur, videtur enim quod etiam attributum aliquod, puta bonitas in divinis possit dici prima entitas, quia talis bonitas propter sui infinitatem idenlificat sibi omnem aliam perfectionem simpliciter, patet, quia infinitum continet unitive realiter quidquid ibi potest esse, ut patet a Doctore ubi supra. Respondeo, quod quamvis bonitas divina sit formaliter infinita, non tamen continet unit ve realiter essentiam divinam, sed bene e contra, quia essentia divina originat suo modo illas perfectiones simpliciter, ut idem sibi realiter. Sicut etiam dicimus, quod anima intellectiva continet per identitatem realem intellectum et voluntatem, et non e contra, ut patet a Doctore in 2. dist. 16. Dico ergo, quod essentia divina est sic prima entitas absoluta, quod ex sua infinita perfectione ex necessitate naturae emanant omnes perfectiones attributales in summo, quia ut infinitas formaliter, ut supra patuit a Doctore in primo d. 8. q. penult. et illas perfectissime sibi unit inquantum sibi uniri possunt, hoc est, in perfectissima identitate reali.

(k) Ad secundum dici potest. Respondet ad illud de existentia, concedendo quod existentia in creaturis est posterior essentia, et distinguitur ab illa, cum sit modus ejus. Sed forte hoc non dicit secundum intentionem propriam, sed secundum Thomam, qui ponit existentiam esse accidens essentiae: secundum vero Doctorem existentia non distinguitur realiter ab essentia, ut patet in secundo dist. I. et in tertio dist. 6. est enim gradus intrinsecus essentiae. Sed quidquid sit, in divinis non ponitur existentia distingui ab essentia, (cum ipsa sit de ratione formali essentiae divinae, ut etiam patet a Doctore in 1. d. 2. parte 1. q. 2. et quae ibi notavi considera), et per consequens in quocumque priori intelligitur essentia divina, in eodem intelligitur sua existentia, et sic non sequitur quod existentia divina sit prima entitas circumscripta essentia divina.

(1) Aliter dicitur hic, etc. Haec responsio videtur esse ad primum argumentum, et ad confirmationem, quod patet, quia in primo argumento probat quod essentia sit omnis perfectio simpliciter, et per consequens non est unica talis entitas sic prima in divinis, cui comparentur essentialia et notionalia, ut mediaTius et immediatius, quia ubi non est aliquod primum, ibi non potest esse immediatius et mediatius,

ut supra patuit. Et quod sic intelligat Doctor, patet per hoc quod dicit quod ratio illa si quid valet, videtur esse contra illud quod quaestio supponit. Quaestio autem supponit aliquam immediationem essentialis ad essentiam.

Cum quaeritur in principio quaestionis, an essentialia sint immediatiora essentiae divinae quam notionalia? ergo quaestio supponit, quod essentialia et notionalia insunt essentiae immediate.

Et quaerit quaestio quanta sit talis immediatio, an scilicet essentialia insint immediatius quam notionalia.

Et sic patet quomodo primum argumentum est contra illud quod quaestio supponit, quia si essentia est simpliciter omnis perfectio essentialis: ergo non erit ibi immediatio aliqua. Probat ergo Doctor ibi, id quod quaestio supponit, videlicet quod essentialia insint immediate divinae essentiae, ut uni entitati omnino primae et unicae, et non sint unum totum cum illa, quia omnia essentialia in divinis dicentia perfectionem sunt perfectiones simpliciter, et simpliciter simplices ; ergo cui insunt, immediate insunt, quia non per partes cum non habeant.

Si enim perfectio simpliciter haberet partes, una esset potentialis, et alia actualis, et sic inesset prius per partem potentialem. Patet in simili a Doctore in primo, d. 3. q. 2. de cognitione habituali et virtuali, dist. 5. et 27. de essentia ut quasi materia, et in 4. dist. 1. quaest. 1. Cum ergo pars potentialis secundum rationem sit prior actuali, ita constitutum ex illis prius perficit secundum partem potentialem. De hoc vide Doctorem in 2. dist. 16. contra opinionem sancti Bonaventurae. Si ergo perfectio simpliciter est simpliciter simplex, sequitur, cui inest immediate inest, et sic stat suppositum quaestionis.

In littera tamen Doctoris occurrunt aliqua dubia. Primo in hoc quod dicit, quod perfectio simpliciter sit simpliciter simplex. Hoc non videtur, tum quia resolvitur in plures conceptus quidditalivos, nam sapientia Dei resolvitur in sapientiam transcendentem, ut videtur innuere Doctor in primo dist. 8. quaest. 2. respondendo ad ultimum argumentum principale ; tum quia sapientia in communi praedicatur de sapientia creata et increata in quid, ut patet a Doctore in primo dist. 3. q. 1. in tertia ratione, quam facit pro univocatione entis: tum quia ens praedicatur in quil de sapientia increata, et sic resolvitur in ens quidditative, quod habet rationem determinabilis, et per consequens erit potentiale, et entitas contractiva habebit rationem actus.

Secundo dubitatur, quia posito quod sapientia divina, quae est perfectio simpliciter sit simpliciter simplex, non tamen sequitur quod insit immediate, quia diceretur secundum primum argumentum, quod essentia est omnis perfectio simpliciter, et non est talis entitas prima, cui ut priori insit perfectio essentialis immediate, sed est simpliciter illa.

Respondeo ad primum dubium, est opinio aliquorum, quod perfectio simpliciter non est composita ex rebus realiter distinctis, quia tunc partes constituentes non essent perfectiones simpliciter, quia nihil habens rationem partis est perfectio simpliciter, cum necessario pars includat imperfectionem, ut patet a Doctore in primo, dist. 2. et 5. et 8. Perfectio enim simpliciter non potest componi nisi ex perfectionibus simpliciter. Aliter tamen dico, quod omnis perfectio simpliciter in divinis est formaliter infinita, et in ultima actualitate, et est simpliciter simplex, ita quod non est resolubilis in priores conceptus quidditativos, et dico, quod nec eas, nec sapientia communis, nec transcendens praedicatur in quid de sapientia divina, accipiendo in quid ut sit de quidditate illius, et prius ex natura rei. Et de hoc vide quae notavi ut primo dist. 2. parte 1. q. 1. exponendo illud argumentum Doctoris, quo probat, quod non possunt esse plura necesse esse. Vide etiam quae dixi super primo Doctoris dist. 3. q. 3. de conceptu simpliciter simplici, ubi declaravi quomodo Deus dicit conceptum simpliciter simplicem, et quomodo non.

Ad secundum dubium forte posset dici, non asserendo tamen, quod Doctor loquitur ibi de essentia divina, quae ex quo est perfectio simpliciter, ideo non est constituta ex omnibus perfectionibus simpliciter, quia tunc una haberet rationem actus, et alia rationem potentiae, et sic non essent perfectiones simpliciter ; ergo in illo priori, quo essentia est essentia, scilicet in suo essentiali et quidditativo, non includit hujusmodi essentialia, et per consequens si insunt essentiae divinae, insunt immediate ut entitati unicae sic primae, et sic patet primus articulus.