Scholium.

Contra duas rationes allatas pro conol a num. 3. hic ponit 7. objectiones, et solvit per selectissimam et claram doctrinam, explicando multa et abstrusa in Philsophia, ut noto in magine. Ad sextam, de animatione Caelorum non respondet, quia de hoc tractatum est 2. d. 8. q. unica. Vide Leuch. qui hic in fine movet varia et acuta dubia circa hanc quaestionem et infea tractata.

De tertio (i) principali, objicitur contra primam rationem, quia, ex 7. Metaph. forma ast magis ens quam compositum; ergo illa non ordinatur ad esse totius tanquam ad aliquid perfectius.

(k) Praeterea specialiter de anima, videtur quod ipsa sit per sc subsistens, quia ipsa per se operaturi operatio enim qua compositum operatur per se, non competit soli formae, animae autem separatae competit intelligere.

Praeterea esse animae (1) est esse compositi: ergo non ordinatur ad illud esse.

Antecedens probatur, propter hoc enim anima humana remanet in suo esse, totius esse destructo, non autem aliae formae, quia hoc idem esse quod est totius, estipsius animae, non sic in aliis.

Praeterea, haec aqua potest esse pars alicujus totius aquae, et ita est ordinabilis ad esse perfectius, quod sit ej,us participative:, et per consequens haec aqua nunc non est per se subsistens.

Praeterea, idem non repugnat eidem nisi per eamdem rationem repugnantiae; si ergo Angelo repugnet informare materiam, hoc est per aliquam unam rationem in Angelo propter quam sit ista repugnantia; non ergo sunt duae rationes, una communis, sicut processit prima ratio, et alia propria, sicut processit secunda ratio.

Praeterea, secundum Philosophos, caeli videntur esse animati: non autem potest poni ibi anima intellectiva, quia intellectiva inferior Angelo non potest perficere corpus, nisi perficiat secundum perfectionem vegetativae et sensitivae, quas includit, vel nisi illae, si sint distinctae, simul perficiant.

Praeterea, Angelus quandoque sumit sibi corpus, per quod exercet actus vitae; ergo cum agere praesupponit esse, dabit illi corpori esse vivum, et per consequens informabit illud.

Ad ista quinque (m). Ad primum non intelligitur prius et magis, secundum perfectionem, sed secundum principalitatem et independentiam, quia esse principii principalioris est independens respectu principiati, et respectu principii minus principalis.

Ad secundum, quamvis ista ponatur ratio fundamentalis pro conclusione ista, quod anima intellectiva est subsistens, tamen conclusio non videtur vera, loquendo proprie de subsistente eo modo quo prius dictum est, quod ens per se, tertio modo ibi accipiendo, dicitur subsistens ; sed nec anima intellectiva unita est per se subsistens, id est, solitarie, sicut accidens in Altari dicitur per se ens, quia tunc unita non informaret corpus, separata enim, quia sic est per se ens, non informat: si ergo unita, esset sic per se ens, eumdem modum essendi haberet informans, et non informans.

Ad rationem ergo illam, intellcctio, quae est operatio immanens in operante, potest dici competere per se alicui dupliciter. Uno modo sicut proximo susceptivo, alio modo sicut remoto. Exemplum, primo modo superficies dicitur alba ; secundo modo non, sed bene Bibitur, homo est albus. Sic anima dicitur per se intelligere tanquam proximum receptivum intellectionis, sed non primum, quando est unita, quia quando est unita, est ratio, secundum quam intellectio convenit homini, tanquam toti per formam ; homo autem dicitur per se intelligere, tanquam receptivum remotum, quia non recipit intellectionem, nisi per hoc quod anima, quae est ejus forma, proximius recipit eam. Quando ergo accipitur in majori, quod per se operatur, est per se subsistens, verum est de primo operante, quod scilicet sic operatur, quod non est ulterius alicui ratio operandi illa operatione ; si autem non esset subsistens, sed forma informans, non posset operari, quin ulterius esset ratio operandi suo toti ; sed isto modo minor est falsa, quod anima per se intelligit: hoc enaim non est verum nisi eo modo quo operatio convenit formae, sicut proximo susceptivo.

Ex ista patet, quomodo intellectio est immaterialis, scilicet non quod non sit ipsius animae unitae, prout informat materiam, sed quia ipsa est solius animae, ut proximi susceptivi: totius autem compositi, tanquam remoti susceptivi, et tantum secundum partem formalem sui.

Ad aliud (n), habens omnino idem esse, non videtur simpliciter imperfectum, per hoc quod non communicat alteri illud esse; si ergo animae csset idem esse, quod et totius, quare anima separata esset imperfecta in essendo, cum tunc nihil sibi tollatur, nisi quod suum esse non communicat alteri; quare etiam idem esse habens, anima esset imperfecta in essendo, et totum habens esse, esset perfectum in essendo: quomodo etiam manet esse totius nisi maneat totum habens illud esse?

Dico ergo, quod esse animae manet idem, dum anima manet ens illo iesse, et hoc sive sit conjuncta sive separata ; et consimiliter videtur, quod esse totius non manet idem, nisi dum totum manet idem in illo esse, quia nullius esse actuale videtur manere idem, nisi manente illo actualiter habente illud esse. Videtur ergo ista neganda (e), quod esse animae est idem, quod esse totius, quia anima habens esse, videtur pars totius habentis esse; consimiliter videtur esse se habere ad esse.

Et illa probatio, quae adducitur ad propositum, scilicet quod anima remanet in suo esse, non sic aliae formae, non concludit propositum, imo oppositum. Ideo enim (p) remanet in suo esse, quia esse ejus est omnino incorruptibile, et per se, et per accidens; videretur autem corruptibile, si esset idem cum esse compositi. Compositum enim vere corrumpitur, sicut enim generatio videtur terminari ad esse generati, ita esse corrupti videtur esse terminus quo corruptionis, et per consequens non manere. Aliae autem formae materiales non manent in suo esse, corrupto toto, non quia esse earum non fuerit aliud ab esse compositi corrupti, sed quia ipsae corrumpuntur per accidens; hoc autem est, vel quia agens corrumpens per principium suum activum contrarium illis, attingat illas ut contraria, vel saltem attingit compositum corrumpendo ipsum: et formae tales sunt inseparabiles a composito in essendo ; neutrum autem istorum verum est de anima intellectiva.

Si etiam (ut isti dicunt) anima intellectiva sit incorruptibilis, quia esse per se convenit formae, quae est actus; quod autem secundum se convenit alicui, inseparabile est ab illo ; sicut ergo impossibile est, quod forma separatura seipsa, sic impossibile est, quod forma subsistens desinat esse. Si, inquam, ista sit ratio incorruptibilitatis animae intellectivae, sequitur quod non est incorruptibilis, propter hoc quod idem est esse ejus et totius; est enim separabilis a toto, manens tamen inseparabilis a seipsa.

Potest tamen (q) ad clarius videndum responsiones ad duo argumenta praedicta distingui de esse . Uno modo esse potest intelligi illud quo primo formaliter aliquid recedit a non esse ; primo autem receditur a non esse per illud per quod aliquid est extra intellectum et potentiam suae causae. Hoc modo cujuslibet entis extra intellectum et causam, est proprium esse. Alio modo dicitur esse ultimus actus, cui scilicet non advenit aliquis alius dans esse simpliciter, et ipsum dicitur simpliciter habere esse, cui primo convenit esse sic dictum, primo inquam, sic quod non sit alicui alteri ratio essendi illo esse. Isto modo compositum perfectum in specie dicitur esse, et solum illud: pars autem ejus dicitur esse per accidens tantummodo, vel magis proprie participative isto esse totius: sic igitur solum compositum est per se ens, accipiendo esse secundo modo; anima autem intellectiva non dicitur subsistens nisi improprie, et secundum quid, licet dicatur ens, et per se ens primo modo, accipiendo esse, et hoc pro responsione ad primum argumentum.

Per eamdem distinctionem patet ad secundum, quia primo modo accipiendo esse formae et totius, non est idem esse omnino. Secundo modo est idem esse; sed illud non est utriusque eodem modo, sed totius primo, et partis participative.

Ex hoc patet quomodo anima separata dicitur imperfecta in essendo, quia eo modo quo ipsa est unita, potest dici perfecta in essendo, non essentialiter et primarie, sed participative; suo quidem proprio esse est aeque perfecta separata et conjuncta, sed conjuncta perfecta est esse totius participative, licet non primarie. Et quantum ad hoc separata est imperfecta, quia caret ipso esse totius, et posset dici quod ista imperfectio est imperfectio simpliciter, quia caret illo esse, quod est perfectio simpliciter, licet non propria, imo ipsa est major perfectio, quam esse ejus proprium, quia includens illud esse. Non igitur dicitur forma imperfecta ex hoc solo quod non communicat suam perfectionem alteri, sicut nec ipsa perficitur in hoc quod communicat, sed dicitur imperfecta ex carentia perfectionis esse totius, quae carentia concomitatur illud non communicare.

Ad quartum illud, quod potest esse pars integralis homogenea totius, etsi participet esse ejus, quando est in toto, et non participet, quando est extra totum, tamen separatum non dicitur imperfectum, quia habet esse aeque perfectum cum illo esse quod potest participare. Unde non dicitur proprie ordinabile ad esse totius, sicut illud quod natum est esse pars essentialis per se ordinabilis ad esse illius, cujus natum est esse aliquid, nec potest (r) esse in se aliquid ejusdem rationis cum illo.

Ad aliud dico, quod in eodem possunt plura includi, quorum cuilibet secundum propriam rationem, etiam alio circumscripto, repugnat aliquid idem, et tunc quodcumque illorum potest esse ratio repugnantiae illius includentis ad aliud.

Exemplum, homini per rationem substantiae repugnat, quod sit albedo, etiam quocumque alio circumscripto; item, per rationem rationalis. Illa ergo propositio est neganda quod unum uni non repugnat, nisi per unam rationem repugnantiae, sed si addatur, non nisi per unicam rationem primam, distingui potest, quia ratio repugnantiae uni extremo competit illi, cui est ratio repugnandi, et alteri repugnat. Vel ergo primitas ista refertur ad istam convenientiam, et tunc illa erit prima ratio repugnantiae, quae primo convenit isti, et cum hoc repugnat alteri: vel primitas ista refertur ad repugnantiam, et tunc illa erit prima ratio repugnantiae, quae primo opponitur illi, et cum hoc convenit isti, et utroque modo potest distingui de primitate communitatis et perfectionis:

Quantum ad primitatem communitatis, prius repugnat substantiae esse quantitatem, quam animali: e converso tamen quantum ad primitatem perfectionis, quia animal plura includit, propter quae repugnat sibi, quod sit quantitas, quam substantia includit; accipiendo tamen uniformiter primitatem, vera est propositio, quod ejusdem ad idem una est prima ratio repugnantiae; et ex hoc sequitur, quod non processit utraque posita ad conclusionem ex ratione repugnantiae, prima, eadem primitate, quod concedo.

Similiter quantum ad primitatem communitatis, prius competit homini esse substantiam quam rationalem, et quantum ad primitritem perfectionis est e converso.

Sed si arguatur, idem non competit eidem nisi per eamdem rationem ; ergo similiter est de repugnantia.

Respondeo, non est: simile, quia multis communiter non convenit idem praedicatum saltem, quod non est de essentia eorum, nisi per idem commune eis; sed multis repugnare potest idem non per alipuid commune eis. Exemplum, repugnat homini et albedini esse Angelum, et licet forte homini et albedini sit ens commune univoce,. tamen ens non est ratio istius repugnantia quia convenit Angelo. Exfimplum manifestius, lapidi, albedini, chimerae repugnat esse Deum, non tamen per aliquid commune, sicut manifestum est. Ad textum dici potest, quod licet Avirienna hoc patuerit 9. suae Metaphysicae c ap. 4. scilicet Caelum esse anima tum, tamen Aristoteles nunquam posuit. . Etsi dicatur, quod Aristoteles in de Caelo et mundo, et 12. Metaphysicae, videatur hoc dicere vel alibi. Respondetur, quod anima duplex officium habet, ut patet secundo dc anima, scilicet mouendi et in,formandi. De primo dicit Aristoteles, quod est secundum quam intelligimus, et sentimus et movemur, et secundum , hanc ultimam proprietetem Coeli dici possunt esse animati, et sic angeli sunt formae Caeli non informantes,sed moventes .

Ad aliud per idem dico, ut patet in 2. dist. 8. quod Angelus ,potest assumere corpus, et uniri illi, ut motor navi et mbili non aulam per informationcm, ut patet de multis Angelis et bonis et malis, ubi supra in sepundo, etc.

Ad argumentum principale, nego consequentiam, et ratio est, quia prius potest esse ratio repugnandi alicui ne insit sibi, quod si inesset, esset posterius,sicut repugnat homini esse rugibilem, et illud quo formaliter homo est homo, est ratio illius repugnantiae, et tamen rugibile si inesset, esset posterius homine., sicut passio est posterior suo subjecto. Est igitur prius simpliciter necessario causa repugnantiae sic, scilicet quod contradictio est illa conjungi: non sic necessario potest esse ratio convcnientiae alicujus posterioris sic, scilicet quod contradictio sit illa non uniri, quia non est contradictio absolutum prius separari a suo posteriori.

Ad propositum, formam, materialem separari a materia non requirit nisi quod forma non sit simpliciter necessaria ratio suae unionis ad materiam, quod verum est, quia est entitas absoluta, et ita prior natura illa unione ; sed formam immaterialem, ut Angelum, posse uniri materiae poneret aliqua uniri, quorum unum est ratio repugnantiae, ut ostensum est in solutione quaestionis.