COMMENTARIUS.

(n) De secundo articulo principali. Hic Doctor tria ostendit, primo, quod aequalitatis in divinis extrema sunt realiter distincta, etc.

(o) In ipso ergo est prima aequalitas, et terminative Et patet quomodo prima aequalitas sit terminative in Filio, quia aequalitas quae formaliter est in Patre, et qua Pater est aequalis Filio, primo terminatur ad Filium. Et similiter patet quomodo prima aequalitas subjective et denominative sit in Filio, et qua Filius formaliter est aequalis Patri, sive qua Filius dicitur relative referri, ut aequalis ad Patrem aequalem, et illa aequalitas in Filio non est ad terminum subsequentem, imo magis est ad terminum praecedentem, quia ad Patrem.

(p) Tertium probat, scilicet, quod distinctio extremorum praeexigatur, id est, quod extrema sunt ibi in aliquo priori, in quo non intelligitur aequalitas. Et prima ratio fundata super auctoritate (Joannis quinto, Patrem suum dicebat Deum, aequalem se faciendo Deo) stat in hoc, quia Filius prius est Deus, quam dicatur aequalis Patri, quia non secundum Deitatem absolute dicitur aequalis, sed secundum magnitudinem, quae est aliquo modo posterior Deitate, et per consequens aequalitas praesupponit Patrem et Filium, qui sunt extrema aequalitatis. Sed in eodem instanti, quo Deitas communicatur Filio per generationem Filius est, et in illo instanti non intelligitur communicata magnitudo ; ergo magnitudo praesupponit Patrem et Filium, ut extrema realiter distincta: sed aequalitas immediate fundatur in magnitudine, ergo a fortiori praeexigit Patrem et Filium. Et probat quod magnitudo praeexigat, quia si esset realiter distincta a Deitate, realiter prius communicaretur per generationem Filio quam magnitudo ; ergo et modo ubi saltem ratione distinguuntur, et patet per illam propositionem saepe allegatam, scilicet, qualis est ordo inter aliqua, ubi realiter distinguuntur, talis est ubi sola ratione distinguuntur.

(q) Secundo arguitur ad idem. Haec est secunda ratio Doctoris quae probat quod aequalitas necessario praeexigat extrema in divinis. Et in ista ratione supponit. unum dictum, scilicet quod aequalitas in Patre, et aequalitas in Filio sunt priores aequalitates, et realiter distinctae, quia alia aequalitate Pater est aequalis Filio, et Filius similiter alia aequalitate est aequalis Patri, ut exposui in primo, dist. 19. quaest, 1. Patet etiam hic, quia relative opposita necessario sunt plura ; modo Pater et Filius sunt duo aequales, et sic relative opponuntur, et per consequens sunt realiter distincta ; ergo et aequalitates, secundum quas dicuntur formaliter relative opposita. Supponit etiam quod istae aequalitates sint ejusdem rationis: et patet, quia habent idem fundamentum sub eadem ratione formali. Extrema etiam, scilicet Pater et Filius sunt ejusdem rationis, ut patet a Doctore in primo, dist. 9. et 13. ubi vult quod Filius sit univoce genitus. Supponit etiam quod istae aequalitates necessario sint finitae, quia si possent esse infinitae, necessario actu essent infinitae, quia quidquid in divinis ad intra potest esse, necessario actu est, ut saepe dicit Doctor in primo, et in Quodlib. Istis praemissis, formo sic rationem : Pluralitas ejusdem rationis necessario finita, necessario praeexigit pluralitatem alterius rationis, secundum quam ipsa determinetur ad tantam pluralitatem praecise. Hoc clare patuit supra q. 2. Sed aequalitates inter Patrem et Filium sunt ejusdem rationis et finitae secundum numerum, cum non possint esse infinitae ; ergo praeexigunt aliqua sic determinantia, illa non possunt esse nisi proprietates hypostaticae Patris et Filii, quae inter se sunt alterius rationis, imo sunt primo diversae, ut probat Doctor in primo, d. 13. et 25. 26.

Si instetur contra majorem Syllogismi, quod intelligitur de pluralitate reali, scilicet quod pluralitas realis ejusdem rationis necessario finita praeexigit, etc. et tunc minor petitur, quia non probatur, quod pluralitas aequalitatis sit realis.

(r) Contra. Doctor hoc improbat dicens, quod major est vera de omni pluralitate, sive reali, sive rationis, et per consequens minor non petitur, quia absolute accipitur. Sed aequalitas inter Patrem et Filium sunt plures ejusdem rationis, et necessario finitae; nec in ista minore dicitur, quod talis pluralitas sit realis vel rationis, sed absolute accipitur sicut et major; et quod illa major habeat etiam veritatem de pluralitate rationis, patet. Sic a Doctore cum dicit: Quamvis enim relationes rationis sint diminutae entitatis respectu relationum realium, etc. Patet, quia sicut Patri repugnat quod respectu ejusdem Filii, quod sit Filius, et per consequens quod habeat illam relationem, secundum quam filius dicitur filius. Sic causae repugnat, quod respectu ejusdem causati sit causata, et per consequens repugnat sibi relatio opposita relationi causae, et sic relatio illa causati est ita incompossibilis relationi rationis causae, quae terminatur ad illud idem causatum, sicut filiatio est incompossibilis Patri.

In isto articulo occurrunt aliqua dubia : Primo in hoc quod dicit, quod identitas non necessario requirit extremorum distinctionem, quia idem sibiipsi est idem. Hoc non videtur verum, quia in divinis est perfectissima identitas inter Patrem et Filium, quae tamen necessario requirit extremorum distinctionem, ut patet.

Secundo instatur, quia omnis relatio realis necessario est inter extrema realiter distincta, vel saltem praeexigit aliqua realiter distincta (quod dico propter rationem moventis et mobilis, quando idem movet seipsum, quia etsi movens non distinguatur a se moto, tamen non esset talis relatio, nisi ab ipso movente causaretur aliquid realiter distinctum ab ipao movente et moto, ut exposui in primo, dist. 3. q. 1. et in 2. dist. 25. vide ibi.) Sed identitas divina, quae est Patris ad Filium, et e contra, est realis, ut patet a Doctore in. primo, dist. 31. ergo non potest esse ejusdem ad se.

Respondeo, quod Doctor non dicit quod omnis identitas est ejusdem ad se, et quod non requirat extremorum distinctionem, sed dicit quod identitas, ut identitas, non necessario requirit extremorum distinctionem, quia tunc omnis identitas necessario requireret, quod est falsum, quia idem numero est sibiipsi idem, licet illa relatio identitatis sit praecise relatio rationis, ut patet a Doctore in Sententiis, et in Metaphysica sua. Sed aequalitas, ut aequalitas, semper requirit extremorum distinctionem, quia nunquam conceditur quod sit sibi aequale, sicut conceditur quod idem sit sibiipsi idem, nec similiter conceditur quod simile sit sibi simile ; aequale ergo nec aequalitate reali, nec rationis conceditur sibiipsi aequale, nec simile sibi simile, sicut conceditur idem identitate rationis esse sibi idem, sed nunquam conceditur de identitate reali, et per hoc patet responsio ad instantias.

Secundo dubitatur in hoc scilicet, quod prima aequalitas in divinis est in Filio, et terminative, et denominative, hoc non videtur verum. Primo,quia aequalitas in Patre aeque primo est in divinis, sicut aequalitas in Filio, patet, quia praecise in eodem instanti quo ponitur una, ponitur et alia,

Secundo instatur sic : Sicut fundamentum aequalitatis prius intelligitur in Patre quam in Filio, ergo per prius Pater secundum magnitudinem debet dici aequalis Filio, et denominari aequalis quam Filius, saltem aeque primo; ergo ita primo denominative est aequalitas in Patre, sicut et in Filio.

Tertio, si prima aequalitas est in Filio, ita quod in Patre non potest esse aequalitas nisi Filio genito, a quo ut a termino necessario suo modo dependet aequalitas ; ergo Pater aliquid habebit a Filio, quia aequalitatem, et sic non omnia Pater habebit a seipso.

Respondeo ad duo prima, concedendo quod aeque primo est aequalitas in Patre sicut in Filio, nec Doctor dicit, quod aequalitas Filii ad Patrem sit aliquo modo prior, sed dicitur prima aequalitas ex hoc solo, quod in eodem instanti quo Filio communicatur magnitudo infinita, ponitur extremum aequalitatis, quo posito statim resultat aequalitas inter Patrem et Filium, quam primum enim est filius statim sequitur aequalitas.

Ad tertium dico, quod non est inconveniens, Patrem aliquid saltem partialiter habere a Filio, quod nullam dicit perfectionem, sicut sunt istae relationes communes, ut similitudo, aequalitas et identitas realis, quae in Patre aliquo modo sunt a Filio, ut a termino, cum necessario Filius praeexigatur hujusmodi relationibus.