QUAESTIONES QUODLIBETALES

 PRAEFATIO AD LECTOREM.

 Sumit rem pro ente dicente perfectionem non pro ente ut sic, quia hoc non dividitur primo in finitum et infinitum, sed in ens quantum et non quantum,

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO I.

 COMMENTARIUS.

 Respondeo primo, ad intellectum quaestionis sunt aliqua necessaria praemittenda. Secundo, quaestio solvenda. Tertio, contra solutionem quaestionis dub

 COMMENTARIUS.

 Contra ista (g) quae dicta sunt de isto termino essentia, potest objici dupliciter : Primo sic, per auctoritatem Damasceni adductam: Totum in se, esse

 COMMENTARIUS.

 Explicat essentiale apud Philosophos esse id, quod opponitur accidenti, communi et proprio. Theologice autem id dicitur essentiale, quod realiter conv

 COMMENTARIUS.

 Ponit duplex essentiale in divinis alterum, quod dicit respectum ad extra, ut creator, conservator, supponit tamen pro absoluto in Deo, connotans dic

 COMMENTARIUS.

 Probat contra alios quatuor rationibus dari alterum essentiale, quod nullum respectum ad extra includat. Prima, :quia perfectio simpliciter non includ

 COMMENTARIUS

 Explicat hic terminum immediatius et quomodo dupliciter sumitur: positive, id est, quando ipsum est medium inter aliqua et negative, id est, quod ma

 COMMENTARIUS.

 Prima conclusio, nullum rationale est essentiae primo modo immediatius aliquo essentiali, alioquin essentiale non posset inesse nisi praesupposito not

 COMMENTARIUS

 Ad­ducit contra duas rationes pro tertia conclusione impugnationes Henrici, et statim hoc, quod ante verbum productum nulla est distinctio inter essen

 COMMENTARIUS.

 Contra (k) ista ratio posset multipliciter improbari, quia duarum productionum alterius rationis non videtur posse poni idem principium formale produc

 COMMENTARIUS.

 Ad argumentum principale, (s) supponit quod persona divina constituitur per aliquod notionale, et pro nunc supponatur.

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO II.

 COMMENTARIUS.

 Hic concordant (b) omnes Theologi in conclusione negativa, sed oportet videre an ista sola fide teneatur, an per rationem. Ad ipsam autem diversi dive

 COMMENTARIUS.

 Prima (d) ratio videtur esse transcendens propositum, et assumere dubium, sive falsum, secundum multos. Illa enim propositio major, scilicet quod form

 COMMENTARIUS.

 Rejicit secundam rationem D. Thomae positam n. 2. quia ideo in nobis unitas intelligere infert unitatem dicere, quia est terminus formalis ejus, quod

 COMMENTARIUS.

 Rejicit tertiam rationem supra allatam, explicans bene illud : Natura determinatur ad unum, id est, ad unum modum producendi, non ad unum productum. R

 COMMENTARIUS.

 Ratio Henrici, quod repugnet dari plures productiones ejusdem rationis, est, quia productum est adaequatum, et semper manet idem actus producendi, et

 COMMENTARIUS.

 De secundo articulo, (d) dico quod ista conclusio : In divinis non possunt esse plures productiones ejus dem rationis, non sola fide tenetur, sed etia

 COMMENTARIUS.

 De tertio articulo (k) objicitur contra praedicta, et primo contra conclusionem , deinde contra prae missas. Contra conclusionem dupliciter, primo sic

 COMMENTARIUS.

 Ad primum * triplex (1) est via respondendi. Primo ad majorem, quod licet essentia esset principium elicitivum, tamen respectu alterius et alterius pr

 COMMENTARIUS.

 nec aliud ejusdem rationis esse posset propter rationes allatas art. 2. Vide Doctorem de hoc 1. dist. 3. q. 7. sig. dicet tunc ad quaest, explicat mod

 COMMENTARIUS.

 Ad tertium (u) dicitur, quod illa propositio est vera, quod prima pluralitas necessario finita est alterius rationis, quia quaelibet necessario finita

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO III.

 Rem sumi tripliciter : Primo, communissime pro omni conceptibili reali et rationis. Secundo, communiter pro ente extra animam ut opponitur modo rei. T

 COMMENTARIUS.

 De secundo (e) articulo, primo dicetur illud, quod est reale.

 COMMENTARIUS.

 Hic tamen (h) est alius modus dicendi de istis relationibus, qui, talis est : Relatio comparationem importat, et ad oppositum et ad fundamentum. Ex al

 COMMENTARIUS.

 Explicat optime sensum specificativum et reduplicativum, et quomodo haec relatio, ut comparata ad essentiam est res, sit vera primo modo,non secundo m

 COMMENTARIUS.

 COMMENTARIUS.

 Objicit contra dicta. Primo, si relatio ut comparata ad essentiam est res ergo res ad alterum, ergo ipsa essentia erit res ad alterum, sicut sequitu

 COMMENTARIUS.

 d. 12. q. 1. concl. secunda et tertia, et q. 2. ad 3. De distinctione et identitate relationum a fundamentis late agit Doct. 2. d. 1. q. 4. et 5. ubi

 Et cum arguitur (a) ulterius de substantialitate relationis in divinis, dico, quod licet Philosophus distinguat in Praedicamentis substantiam primam a

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO IV.

 COMMENTARIUS.

 quae est perfectior illo ex Doct. 4. d. 49. q. 4. Vide eum in Prologo q. ult. et quodl. 13. de ordine naturae. Vide eumdem 1. d. 5. q. 2. et d. 7. q.

 COMMENTARIUS.

 Juxta illud (d quod supponitur, de secundo articulo, dico quod alia relatione constituitur secunda persona, et alia sibi opposita, constituitur prima

 COMMENTARIUS.

 Refutat impugnationem allatam, probans primam personam non constitui per ingenitum, quia est negatio, ( ex Augustino), et nulla negatio est primo inco

 COMMENTARIUS.

 Aliter respondetur (m) adhuc ad rationem et adhuc ad minorem, sic, quod licet personae primae ad secundam sit relatio originis sola una realiter, tame

 COMMENTARIUS.

 Contra ista arguitur (a) dupliciter Primo contra ambas conjunctim, secundo contra utramque divisim. Conjunctim sic : Relatio non constituit personam

 COMMENTARIUS.

 Aliter dicitur adhuc (g) ad minorem quasi exponendo illam responsionem secundam de proprietate, quod essentia divina constituit personam, non tamen ab

 COMMENTARIUS.

 Prima conclusio hujus articuli : Unica est relatio originis primae personae ad secundam omnino distincta ante opus intellectus. Secunda conclusio, pot

 COMMENTARIUS.

 Contra istud (m): Relatio pertinens ad secundum modum fundatur super actionem et passionem, ex 5. Metaph. Exitio au tem a Deo est absoluta nativitas,

 COMMENTARIUS.

 Ex istis duabus (u) conclusionibus, quomodo scilicet unica est in re relatio originis primae personae ad secundam, quodammodo tamen distincta secundum

 COMMENTARIUS.

 Solvendo argumentum principale explicat pulchras propositiones, quae parum subtilizantibus videntur paradoxa, scilicet dictionem non necessario suppon

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO V.

 De primo : Infinitum, secundum Philosophum 3. Physic. est cujus quantitatem accipientibus, semper aliquid restat accipere esse esse fieri esse

 COMMENTARIUS.

 Viso de infinito (e) de hoc quod quaeritur videamus, scilicet si relatio formaliter posset esse infinita. Hoc enim non est quaerere, si relatio sit ea

 COMMENTARIUS.

 De secundo articulo (f) teneo hanc conclusionem secundum quod expositum est : Paternitas non est formaliter infinita. Et ad hoc sunt tres rationes : P

 COMMENTARIUS.

 Secunda (1) ratio principalis de conimunicabilitate sic formatur : Omnis perfectio simpliciter est communicabilis omne infinitum intensive est perfe

 COMMENTARIUS.

 Tertia ratio principalis, quod relationes divinae non sint infinitae, quia perfectio simpliciter praedicari potest in abstracto de quolibet sibi compo

 quare negetur haec : Paternitas est spiratio activa, quia distinguuntur ratione. Contra

 COMMENTARIUS.

 Circa tertium articulum, (r) contra praedicta arguitur quadrupliciter, primo sic : Quod non est comprehensibile nisi ab intellectu infinito. est forma

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO VI.

 Primus articulus habet tria : Primo videndum de fundamento aequalitatis in communi. Secundo, quid posset assignari fundamentum aequalitatis in divinis

 Augustino, et probat ex Philosopho, qui secundum eum quantitas est fundamentum, nec est alia quantitas in Deo nisi aeternitas vel magnitudo virtutis

 De tertio (a) in isto articulo, patet quod ad illud videndum, oportet tria videre. Primo, an magnitudo sit ibi ex natura rei. Secundo an aeternitas. T

 COMMENTARIUS.

 Objicit suadens infinitatem seu magnitudinem essentiae non distingui ab ea, et per consequens non fundare aequalitatem. Respondet, esto non distinguat

 COMMENTARIUS.

 Postquam probavit dari magnitudinem a parte rei, nunc probat dari unitatem realem ejusdem magnitudinis. Primo, quia est numeralis, sive singularis et

 COMMENTARIUS.

 Ut declaret fundamentum proximum aequalitatis secundum aeternitatem, de qua supra, num. 3. ex Augustino ponit duos modos dicendi. Primus est : Aeterni

 COMMENTARIUS.

 De tertio, (m) scilicet potestate potestas maxime importat relationem ad possibile, et per consequens relationem rationis, quia sicut alibi probatum

 COMMENTARIUS.

 (n) De secundo articulo principali tria dico : Primo, quod aequalitatis in divinis extrema sunt realiter distincta. Secundo, quod ipsa etiam requirit

 COMMENTARIUS.

 Contra dicta (s) in isto articulo objicitur dupliciter : Primo contra conclusionem. Secundo, contra illam tertiam probationem de praeexigentia illa.

 COMMENTARIUS.

 Prima ratio (a) videtur esse fundamentum unius opinionis, et ideo contra illud, quod accipitur in ea pro fundamento, scilicet quod aequalitas realis r

 COMMENTARIUS

 Secundo contradicit his, (i) quae dicta sunt in secundo articulo de praeexigentia. Dicitur enim quod aequalitas non est aliqua realis relatio distinct

 COMMENTARIUS.

 De tertio articulo (n) dico quod ista relatio, quae inest extremis istis, inest secundum fundamentum, quod est in eis ex natura rei. Et hoc probatur d

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO VII.

 COMMENTARIUS

 Prima conclusio : Deum esse omnipotentem etiam immediate, est demonstrabile in se propter quid. Probatur primo, quia si Deus haberet voluntatem infini

 COMMENTARIUS.

 Secunda conclusio : Deus est omnipotens stricte demonstrari potest propter quid a viatore non habente notitiam, statui viae repugnantem, qualis fuit P

 COMMENTARIUS.

 Tertia conclusio : Viator ex naturalibus non potest demonstrare propter quid Deum esse omnipotentem utroque modo. Probatur primo, quia talis conclusio

 COMMENTARIUS.

 Jam consequenter (n) videndam est de demonstratione quia. Primo autem videndum est de omnipotentia immediata respectu omnis possibilis, ubi primo inte

 COMMENTARIUS.

 De tertio tenendum est secundum communem sententiam Theo logorum, Deum sic esse omnipotentem, quod sine quocumque alio agente possit causare quodlibet

 1. q. 1. et d. 2. q. 2. n. 27. et q. 3. n. 6. etlate d. 42. Vide eum 1. d. 20. Probatur primo, quia Philosophi id non potuerunt demonstrare. Secundo,

 Sed licet (p) haec conclusio non sit demonstrabilis, quia tamen, cum vera sit, oppositum demonstrari non potest, ideo ad rationes adductas pro opinion

 COMMENTARIUS.

 Quinta conclusio principalis est ista, quod demonstrabile est viatori demonstratione quia, Deum esse omnipotentem mediate vel immediate, hoc est, quod

 COMMENTARIUS.

 Ad argumenta principalia. (a) Ad primum, primo videndum est de antecedente, et postea de consequentia. De antecedente dicunt quidam quod Aristoteles n

 COMMENTARIUS.

 Ad primum (b) argumentum in contrarium, quod scilicet est de generatione Filii. Respondeo, quod potentia activa potest intelligi proprie, quia pro pot

 COMMENTARIUS.

 Ad argumentum secundum n. 2, adductum respondet, si haec : Angelus est creabilis, posset demonstrari, similiter demonstraretur Deum posse creare ipsum

 COMMENTARIUS.

 Sed quia nulli auctori imponenda est sententia falsa, vel multum absurda, nisi habeatur expresse ex dictis ejus, vel sequatur evidenter ex dictis ejus

 Contra eosdem DD. Divam Thomam et Henricum probat fuse juxta intentionem Aristotelis, Angelum esse creabilem, adducendo varia ejus loca, et refutando

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO VIII.

 Quaestio ista generaliter proposita intelligi potest de quacumque causalitate, quae Deo convenit respectu creaturae sed argumenta magis tangunt de ca

 COMMENTARIUS.

 Contra ista potest argui (i): Notitia et amor in divinis, secundum quod sunt procedentes sunt rationes secundum quas creaturae producuntur, et hoc sec

 Ad ista, major primae rationis neganda est, quia (ut dictum est prius) notitia et amor, secundum quod Deus est causa creaturae, sunt communes formalit

 COMMENTARIUS.

 De secundo articulo principali dico, quod Filius negat a se auctoritatem primariam non causandi, Joan. 5. non potest Filius a se facere quidquam con

 Nullus respectus ad creaturam potest per se includi in constitutivo Verbi, quia talis essot realis, et necesse esse, quae repugnant, de quo late Docto

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO IX.

 COMMENTARIUS.

 Angelus nulla potentia potest informare materiam. Probatur, quia est ens per se complete subsistens, de quo pulchram habet doctrinam. Secundo, actui s

 COMMENTARIUS.

 De tertio (i) principali, objicitur contra primam rationem, quia, ex 7. Metaph. forma ast magis ens quam compositum ergo illa non ordinatur ad esse

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO X.

 COMMENTARIUS.

 Nullam esse repugnantiam, quin species consecrata, seu quantitas separata converti possit in aliquid praeexistens. Probatur, quia conversio est possib

 COMMENTARIUS.

 Contra (c) istud objicitur, primo sic, quia secundum hoc Deus posset aeque convertere substantiam corpoream in substantiam incorpoream, et unam incorp

 COMMENTARIUS.

 Quoad secundum articulum, supposito secundum fidem, quod non repugnet ex parta termini praeexistentis fieri conversionem, Aegidius in hujus possibilit

 COMMENTARIUS.

 Explicat tripliciter aliquid in praeexistens converti posse. Primo in id quod fuit, nunc tamen non est et hoc esse possibile patet, quia non est ali

 Ad primum, explicat non requiri ad transubstantiationem quod terminus ad quem secundum substantiam proprie succedat termino a quo, quia hic inciperet

 COMMENTARIUS.

 Ostendit, dato quod quantitas converteretur in praeexistens, quodque terminus ad quem esset localiter in duobus locis, nulla inde sequi impossibilia

 COMMENTARIUS.

 Declarat quomodo quantitas converti posset in praeexistens, licet praeexistens per hoc nihil novi habeat, quia sicut conservatio non requirit novitate

 COMMENTARIUS.

 Sententia Henrici panem non annihilari, quia quod praefuit panis est corpus Christi, vel aliquitas corporis est ejus, quod fuit panis. Contra, corpus

 COMMENTARIUS.

 nata affici accidentibus inductis a causa naturali, quod est contra D. Thom. 3. p. q. 77. a 5. qui asserit redire materiam, cujus sententiam solidissi

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO XI.

 Posse dari corpus sine corpore locante, imo de. facto sic datur ultimum Caelum. Patet, quia absolutum potest esse. sine respectu ad id quod nec est pr

 COMMENTARIUS.

 Posse dari superficiem concavam sine respectu ad corpus contentum, probatur, quia iste respectus non est ad prius, nec ad id quod est simul natura cum

 Dari posse hunc locum, et hoc corpus, quod tamen illo non locatur, quia si est in alio loco non potest naturaliter in isto esse. Haec conclusio patet

 COMMENTARIUS.

 Quoad primum asticulum, prima conclusio est, non posse hoc corpus esse quantitative praesens huic loco sine aliquo corpore, quin habeat hoc ubi, quia

 COMMENTARIUS.

 Secunda conclusio quarti articuli. Corpus praesens huic loco quantitative, simul cum alio sic praesente habet ubi in hoc loco. Primo, alias locus eo c

 COMMENTARIUS.

 Tertia conclusio : Corpus praesens non quantitative non habet proprie ubi, quia hoc est secundum se divisibile, est tamen improprie in ubi, sicut Ange

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO XII.

 COMMENTARIOS.

 Eumdem esse respectum creaturae ad Deum creantem et conservantem, probatur, quia existentia creaturae permanentis eadem est in creatione, et in conser

 COMMENTARIUS.

 De secundo (k) articulo dico, quod cum isto respectu creaturae habentis esse ad Deum, ut a quo habet esse, non esse non esse, esse esse esse non esse

 COMMENTARIUS.

 In hac littera sunt pulchra dicta Philosophica, de quibus vide Doct. 2. d. 2. q. 9. a. n. 3. et 8. Phys. Primum dictum naturaliter nihil producitur ut

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO XIII

 Prima conclusio (a) probatur tripliciter, primo sic : Ultima perfectio substantiae vivae non est sola relatio operatio est hujusmodi perfectio substa

 COMMENTARIUS.

 De secundo articulo principali tria sunt videnda : Primo arguitur, quod in operatione necessario est aliqua relatio realis ad objectum. Secundo, dicet

 COMMENTARIUS.

 Docet in actu cognoscendi intuitivo esse duas relationes reales ad objectum, una est mensurabilis ad mensuram, altera est unionis seu attihgentiae. Qu

 COMMENTARIUS.

 Secundus actus cognoscendi (1), qui scilicet non est necessario existentis, ut existentis, non necessario habet relationem actualem ad objectum, quia

 COMMENTARIUS.

 Respondet ad argumenta posita num. 6. et 7. ex doctrina jam probata. Ad primum operatio quae est ultima perfectio seu beatitudo, habet annexam relatio

 COMMENTARIUS.

 Ad secundum argumentum (a) quod accipitur ex 7. Physic. si diceretur, quod Aristoteles omnia illa dicit non secundum opinionem propriam, sed secundum

 COMMENTARIUS.

 Ad tertium (i) potest dici, quod in tertio modo relativorum sic conceditur relationem esse in substantia alterius extremi tantum, sicut in duobus prim

 COMMENTARIUS.

 De tertio articulo principali dico, quod relatio potest tripliciter se habere ad absolutum. Uno modo contingenter, et per accidens, ut similitudo ad a

 et hic admittit passiones spirituales, quales sunt dolor, gaudium, de quo 3. distinct. 15. a num. 8. objicit quatuor loca Aristotelis et duas rationes

 COMMENTARIUS.

 Solvit argumenta allata numero praecedenti. Ad primum, docet operationem dici actionem, et actum secundum, quia duabus conditionibus convenit cum acti

 COMMENTARIUS.

 De quarto principali dici potest, quod illa qualitas, quae, vel est operatio, vel includitur in operatione, non habet relationem ad subjectum magis es

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO XIV.

 Ad intellectum hujus quaestionis (a) aliqua praemittantur : Primo, de perfectione naturali animae vel Angeli. Anima humana, etsi in quocumque statu, s

 COMMENTARIUS.

 Posse intellectum etiam pro hoc statu habere cognitionem imperfectam horum terminorum : Deus est trinus, non autem perfectam. Ratio primi, quia in quo

 COMMENTARIUS.

 Ex his el similibus auctoritatibus ejus habemus, quod credere possumus testimonio aliorum, etiam tam firmiter, ut illud credere dicatur apud eum scire

 COMMENTARIUS.

 Ponit aliquot differentias inter fidem infusam et acquisitam. Prima est, quod ex fide acquisita sine infusa, saepe elicimus actum credendi, non o cont

 Dei, consequenter experirer verum esse quod credo, quod repugnat. ille etiam tangit, an fidelis, licet non experiatur, credat tamen fide infusa, se ha

 COMMENTARIUS.

 Trinitatem non posse sciri a nobis scientia quia, seu a posteriori quia nullus effectus deducit in notitiam causae necessariae ad ejus fieri, vel es

 COMMENTARIUS.

 Ostendit animam et Angelum non posse intuitive vel abstractive, scientia immediata, seu ex terminis, atque propria, cognoscere Deum suis viribus. Rati

 COMMENTARIUS.

 Sed contra arguitur (a), quia si illud intelligeretur de proprio objecto intellectus humani, ut est talis potentia, sequeretur quod intellectus Beati

 COMMENTARIUS.

 Pro solutione argumentorum, quae fecit, praemittit quaedam primum, quod primum mobile naturali motione in divinis, est intellectus Dei, et primum mo

 COMMENTARIUS.

 Nunc autem (a) quantum ad pri mam minorem, essentia divina est motiva immediate sui intellectus, sed non intellectus creati, quia intellectus divinus

 COMMENTARIUS.

 (g) De tertio principali dico, quod anima ex naturalibus in quocumque statu, vel Angelus non potest cognoscere essentiam divinam sub ratione propria m

 COMMENTARIUS.

 Contra istam responsionem (m) dupliciter argui potest, primo sic : Relatio imaginis, vel est idem cum essentia animae vel Angeli, vel saltem necessari

 COMMENTARIUS.

 Ad ista (a), aliquid esse medium cognoscendi, vel in cognoscendo potest intelligi dupliciter : Uno modo, quod sit medium cognitum, sic quod per ipsum

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO XV.

 De primo supposito, quod intellectio perfecta, puta definitiva de objecto definibili, sive sit verbum illius, sive non, saltem non est sine verbo ipsi

 COMMENTARIUS.

 Utrum autem horum est per se activum, vel principalius, certum non est, et pro utraque parte adducit Augustinum, et Philosophum, de quo late 1. dist.

 COMMENTARIUS.

 De isto articulo (f) potest dici, quod utrumque concurrit in ratione principii activi respectu intellectionis, aliquid, scilicet ipsius animae, et ips

 COMMENTARIUS.

 Sed hic sunt duo dubia : Primum quomodo ista constituunt unum perfectum principium. Secundum de quibusdam auctoritatibus adductis, puta de illa August

 De tertio primi articuli principalis, videndum est an illud in parte intellectiva, quod est activum ad intellectionem, sit intellectus agens vel possi

 De isto articulo (1) si prima via tenetur, posset dici quod intellectus agens habet duas actiones ordinatas. Prima est facere de potentia intelligibil

 COMMENTARIUS.

 Si vero teneretur alia via, scilicet quod illud animae, quod est activum ad intellectionem, est intellectus possibilis, et quod intellectus agens habe

 COMMENTARIUS.

 De secundo articulo (a) dico quod intellectus beatus potest habere verbum de creatura cognita in genere proprio et ad formationem illius verbi ponen

 COMMENTARIUS.

 Ad primum principale, si teneatur in tertio articulo, quod intellectus agens active se habeat ad intellectionem, et possibilis passive, tunc non secun

 QUAESTIO XVI.

 Hic sunt tria videnda. Primo, an , in aliquo actu voluntatis sit necessitas. Secundo, si cum hoc stet ibi libertas. Tertio, si quandoque cum libertate

 COMMENTARIUS.

 Istae rationes (e) non videntur probare conclusionem necessariam de quacumque voluntate in communi, nec etiam videntur in se necessariae. Primum proba

 COMMENTARIUS.

 Hic adverle, licet Doctor ut dubium reliquerit, an voluntas possit velle malum l. d. I. q. 4. 18. 18. et 2. d. 6. q. 2. n. 13. et 43. q. 2. tamen reso

 COMMENTARIUS.

 De secundo articulo principali, dico quodcum necessitate ad volendum stat libertas in voluntate. Hoc probatur, primo per auctoritates. Prima est Augus

 De tertio principali dicitur, quod in aliquo actu voluntatis divinae, scilicet in actu spirandi Spiritum sanctum, est aliquo modo necessitas naturalis

 4

 SCHOLION.

 QUAESTIO XVII.

 Hic primo videndum est, quid intelligendum sit per dilectionem naturalem secundo, quid per dilectionem meritoriam tertio ex his Lnfertur veritas q

 COMMENTARIUS.

 Secundum dictum hujus articuli meritum est actus a Deo acceptatus, ut dignus praemio. Secunduoc, addit actui duas relationes unam ad voluntatem Dei,

 COMMENTARIUS.

 Ponit actum meritorium et actum naturalem, specie non distingui : Primo, quia meritum constituitur per respectum, vel respectus, ut ostensum et abso

 COMMENTARIUS.

 Videtur admittere actus fidei acquisitae et infusae non differre specie, et quandoque nec numero, de quo supra q. 14. n. 5. Sed hic n. 12. videtur adm

 COMMENTARIUS.

 Ad argumentum principale (t) dicitur, quod habitus est causa non substantiae actus, sed modi in actu, et ille modus posset concedi differre specie suo

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO XVIII.

 Ista quaestio (a) habet majorem difficultatem de bonitate actus morali, quia de bonitate actus naturali manifestum videtur, quidquid per illam intelli

 COMMENTARIUS.

 De primo (b), bonitas moralis actus est integritas eorum omnium, quae recta ratio operantis judicat debere ipsi actui convenire, vel ipsi agenti in su

 COMMENTARIUS.

 quomodo, quando. De quibus Greg. Nyssen. 5. Philos. cap. I. Arist. 3. Ethic. c. I. D. Thom. I. 2. q. 7. art. 3. vide Doctorem, 2. dial. 40. et aliis l

 COMMENTARIUS.

 De secundo principali dico (a) quod laudabile et vituperabile, imo generalius, praemiabile et punibile continentur sub hoc communi, quod est imputabil

 COMMENTARIUS.

 De tertio principali primo potest dici, quod actus exterior, scilicet imperatus, habet bonitatem moralem propriam aliquam aliam, quam actus interior e

 COMMENTARIUS.

 Ex isto sequuntur quaedam corollaria, per quae etiam declaratur propositum.

 COMMENTARIUS.

 De secundo in isto articulo, scilicet de imputabilitate, patet ex distinctione posita in secundo articulo, si stricte accipiendo, solum illud dicatur

 QUAESTIO XIX.

 De primo (a) creditum est naturam humanam personaliter - esse unitam Verbo, Joan. I. Verbum caro factum est, ubi caro

 COMMENTARIUS.

 De secundo articulo (k) principali videndum est, quomodo sit possibile ex parte termini, quomodo scilicet hoc subsistens incommunicabile, ut tale, pot

 COMMENTARIUS.

 Ad ista (m). Ad primum, dependentia potest dupliciter distingui : Uno modo formaliter, sive quasi specie, secundum rationem distinctam formalem depend

 COMMENTARIUS.

 De secundo (a) potest propositum sic declarari : Aliqua est in entibus dependentia naturae communicabilis, inquantum communicabile, ad suppositum cui

 COMMENTARIUS.

 Tertio (h) secundum aliquos de-- claratur propositum sic : Persona i divina eminenter continet perfectionem omnis suppositi causali igitur potest su

 COMMENTARIUS.

 De tertio (k) articulo certum est juxta Damascenum cap. 57. quod Verbum assumpsit naturam in atomo, hoc est, singularem, et tameu non habentem persona

 COMMENTARIUS.

 Ad argumenta suadentia personam creatam constitui per positivum, adducta n. 17. id primum, explicat pulcherrime, communicari vel dependere simpliciter

 COMMENTARIUS.

 De secundo (m) igitur in tertio articulo principali videtur quod naturae humanae repugnat dependere ad personam alienam ut sustentantem ipsam. Primo,

 Potest dici quod non est ponenda inter aliqua esse formalis repugnantia, nisi vel in rationibus eorum propriis aliqua repugnantia includatur manifeste

 Ad rationes contra concilia. num. 22. adductas. Ad primam, etsi substantia det esse simpliciter, et primum supposito proprio, non dat sic in alieno. A

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO XX.

 Hic (a) praemittendum est unum, hoc, scilicet quod probabile videtur, quod Missa non solum valet virtute meriti, sive operis operantis, sed etiam virt

 COMMENTARIUS.

 Oratio (idem est de omni alio opere bono) valet specialissime oranti, generalissimo omnibus, et specialiter cui applicatur, alioquin frustra ordinasse

 COMMENTARIUS.

 Habet ergo (e) articulus iste difficultatem specialiter intelligendo hoc tertio modo. Et potest dici, quod una Missa dicta pro duobus non tantum valet

 COMMENTARIUS.

 Potest dici, quod ista non impediunt rationes prius positas, quia utraque major istarum rationum est vera simpliciter, tam secundum extensionem quam s

 COMMENTARIUS.

 Ad illa in contrarium (k). Ad primum de spiritu, dico quod spiritus, etsi extensive non dividatur, tamen numeraliter spiritus a spiritu distinguitur

 COMMENTARIUS.

 De secundo articulo principali tria sunt videnda : Primo si in potestate sacerdotis sit applicare certae personae bonum, quod debetur Ecclesiae, vel a

 COMMENTARIUS.

 et non resolvit primum, an prius parentibus quam Parochianis applicanda Missa ? Secundum, an potius mortuis quam vivis, et peccatoribus quam justis

 COMMENTARIUS.

 SCHOLION.

 COMMENTARIUS.

 ad communem sensum recurrendum est et in proposito is est, ut obligans aliquem pro sua intentione celebrare, intendat totum bonum celebrationis spec

 COMMENTARIUS.

 Sed numquid in casu (c) aliquo speciali satisfacit iste, qui tenetur ad unam Missam pro eo, si celebrat simul pro eo, et alio. Dicitur quod sic, quia

 COMMENTARIUS.

 QUAESTIO XXI.

 Quantum ad primum, sufficienter potest sententia Philosophi de bona fortuna ad duo reduci : Primo, an sit, et quomodo sit. Secundo, propter quid, sive

 COMMENTARIUS.

 Secundo in ista particula (e) quod est de bona fortuna, explicatur in una conclusione, et duplici distinctione. Conclusio, quae etiam videtur communit

 COMMENTARIUS.

 Tertium in hac particula, scilicet de bene fortunato, stat in quadam divisione trimembri.

 Sed quae est causa essendi bene fortunatum, quod est secundum principale in primo articulo principali, et hoc de bona fortuna improprie dicta, quae no

 COMMENTARIUS.

 Sed de causa extrinseca hujusmodi eventus fortuiti secundum Aristotelem videtur dicendum, quod natura non est causa ejus, quia natura est determinata

 LOCORUM EX QUODLIBETIS SCOTI, CUM ALIIS EJUSDEM DOCTORIS LOCIS, QUAE INTER SE APPARENTER OPPONI VIDENTUR

COMMENTARIUS.

(g) Aliter dicitur adhuc ad minorem, etc.

Contra arguit Doctor, et primo contra hoc quod dicit opinio, scilicet quod essentia,ut sola ratione differens a relatione constituit personam, quia aut ly ut dicit formalem rationem respectu praedicati, quod est constituere personam, id est, quod inquantum differens ratione constituat, et tunc relatio rationis esset formalis ratio constituendi personam, quae habet verum esse reale, quod est impossibile ; aut ly ut dicit aliquid consequens formalem rationem, et tunc quaero illud, respectu cujus dicit rationem consequentem, non potest poni, nisi essentia secundurr?se ; ergo essentia, ut essentia, erit ratio formalis constituendi in re, quod tu negas, et hoc patet. Si ut differens sola ratione a relatione dicit tantum aliquid consequens formalem rationem constituendi, et talis differentia rationis non consequitur nisi essentiam, ut essentia; ergo ipsa essentia, ut essentia, erit formalis ratio constituendi, quod tamen opinio negat.

(h) Praeterea, essentia ut sola ratio differens, etc. Si enim essentia, ut essentia tantum ratione differat a relatione, cum nullo modo secundum istam opinionem differat, praeter opus intellectus, ergo ut sic, constituet, quod ipse negat.

(i) Praeterea generaliter constitutivum

est constituto ratio differendi vel conveniendi, non autem est sic ratio, ut conveniens, vel ut differens; non enim rationale est ratio formalis distinguendi hominem ab asino, inquantum ipsum rationale differt ab alio, sed est ratio secundum suam absolutam entitatem. Si ergo essentia constituit personam, non constituet inquantum est differens, sed praecise secundum suam formalem entitatem constituet.

In isto articulo occurrunt nonnullae difficultates ultra supra dictas.Primo dubitatur in hoc quod dicit, quod proprietas non constituit nisi ut actu existens in singulari existentia, quia ex hoc videtur inferre quod proprietas hypostatica in divinis sit vere singularis, quod videtur falsum. Tum, quia contra eum qui vult in primo, dist. 2.part. 2. q. 1. quod singulare in hoc differt a supposito, quia singulare est communicabile ut quo, supposita nullo modo, nec ut quo, nec ut quod. Tum, quia si talis proprietas personalis est singularis, aut est ratio singularitatis; aut de se formaliter est singularis, sicut essentia divina ; aut est quid constitutum ex aliquo contrahibili ad singularitatem, et ex aliqua ratione singularitatis. Si primo, tunc est ratio constituendi singulare, et sic persona constituta erit singularis, et sic communicabilis. Si secundo, videtur sequi idem quod prius. Si tertio, hoc non videtur : Primo, quia quidquid est in divinis est in ultima actualitate ; nihil enim ibi est potentiale, sive contrahibile. Secundo, quia sequeretur quod persona constituta, ut prius, esset formaliter singularis, et sic non simpliciter incommunicabilis ut quo et ut quod.

Secundo principaliter dubitatur in hoc quod dicit, quod paternitas constituit, ut in ultima actualitate, quia hoc videtur repugnare cuidam dicto suo ; dixit enim prius quod ipsa est prior origine filiatione.

Sed si constituit, ut in ultima actualitate, tunc necessario filiatio erit praecise in eodem instanti, etiam originis. Patet per ipsum, quia paternitas est formaliter habitudo ad filium, ergo in quocumque signo, sive naturae, sive originis ponitur, formaliter erit habitudo ad filium: ergo in illo signo erit filius, ergo cum in eodem instanti quo est formaliter et actualiter habitudo ad Filium constituat Patrem, statim sequitur quod Pater non erit prior Filio origine.

Tertio principaliter dubitatur de illo exemplo posito, scilicet quod paternitas Socratis sit causa prioritatis originis, et quod Socrates inquantum pater, sit prior origine Platone filio ; hoc enim non videtur verum, nec ad mentem Doctoris, patet. Primo, quia paternitas in nobis nullo modo concurrit ad aliquam productionem ; non enim est ratio formalis Socrati ad producendum Platonem, nec similiter est conditio agentis, ut patet, imo nulla relatio secundum Doctorem, ponitur activa alicujus, nec ut quo, nec ut quod.

Secundo instatur, quia Doctor in primo, dist. 3. quaest. 5. et in secundo dist. 1. quaest. 2. vult expresse quod in aliquo priori ad absolutum in causa, sequatur absolutum in effectu, ita quod generatio Platonis terminatur ad absolutum in Platonem, quo absoluto producto, statim resultat relatio, puta filiatio in Platone, et paternitas in Socrate, et non magis una quam alia, et per consequens patet quod paternitas in Socrate non est causa prioritatis originis, quia filiatio nullo modo dependet a paternitate, cum aeque primo sit filiatio in Platone, sicut paternitas in Socrate. Similiter sequeretur ex hoc quod generatio activa in Socrate esset causa prioritatis originis in ipso, et sic Socrates generans esset prior origine Platone genito, quod tamen non videtur, quia generatio passiva aeque primo inest Platoni, sicutgeneratio,scilicet activa inest Socrati. Quarto principaliter dubitatur de illa difficultate, qua nititur probare quod cum simultate naturae stat ordo originis, et sic Pater in divinis, etsi sit simul natura cum Filio, tamen est prius origine. Et primo probo quod nullo modo sit prius nec natura, nec origine, quia in quocumque instanti principium formale productivum est perfectissime dispositum, et sit productivum per modum naturae, in eodem instanti est productum. Sed essentia in quocumque instanti est in Patre, sive memoria foecunda in Patre, tunc ipsa memoria est optime disposita ad producendum Filium, hoc patet a Doctore in primo d. 7. sed in primo instanti originis, quo Pater est Pater est memoria foecunda optime disposita ad generationem; ergo in eodem instanti Filius est productus. Si enim in eodem instanti non est productus, oportet assignare causam quare non possit simpliciter in eodem instanti produci, cum in illo instanti sint omnia requisita ad productionem.

Secundo, probo quod sufficiat prioritas originis in principio formali productivo, et nullo modo in Patre inquantum Pater est, quia tota perfectio producentis est a principio formali productivo, ut exposui in primo, d. prima, q. 2. et dist. 3. quaest. 6. Posito) ergo quod Pater, ut Pater, sit simul origine cum Filio, adhmc salvatur prioritas originis in producente, quia sufficit in producente quod principium formale productivum, a quo est tota entitas, et perfectio producti sit prius origine omni memoria foecunda in Filio, et ipsa memoria facunda in Patre est principium formale productivum; ergo ex hoc videtur salvari prioritas in generatione divina, et omnimoda simultas correlativorum, scilicet Patris et Filii.

Tertio, probo quod etiam Pater sit simpliciter prius natura Filio, si ponatur quod ipsum producat. Et accipio dictum Doctoris in primo, dist. 8. et in secundo, dist. prima, q. 2. et 3. et d. 25. et in primo, dist. 39. quod causa in eodem instanti quo causat, adbuc intelligitur prior natura ipso producto, sive causato. Hoc idem vult in 2. d. 5. vult enim in 25. secundi quod voluntas nostra ex hoc intelligatur contingenter et libere elicere actum, quia in eodem instanti quo elicit, potest non elicere ; et hoc est quia in eodem instanti quo elicit, adhuc intelligitur prior natura ipso actu, ut patet ro primo, dist. 39. de voluntate divina, ubi Doctor vult quod voluntas divina possit velle pro instanti A Petrum sedere, et quod possit pro eodem instanti velle ipsum non sedere, quia in eodem instanti quo vult Petrum sedere, potest non velle, propter prioritatem naturae, quia ut vult adhuc est prior natura actu elicito ; hoc idem patet in primo, dist. 40. Ex his videtur sequi quod Pater, etiam quando producit sit prior natura ipso producto, et non videtur posse assignari ista causa, quia aliud est loqui de causa, quae producit aliud in natura, et aliud est loqui de causa producente, quae nullo modo producit aliud in natura, quia primo modo causa est bene prior natura, quando causat, ipso causato, sed non sequitur secundo modo, quia secundo modo non producitur aliud in natura. Hoc nihil est, quia ponatur causa perfectissima, et nullo modo impedita, et similiter producens perfectisimum omnimode dispositum, ita videtur quod causa aeque primo producat suum effectum, sicut producens suum productum, non enim quoad hoc videtur posse assignari differentia aliqua. Si ergo causa perfectissima omnimodo disposita, ut producit, sive ut causat effectum, est prior natura ipso effectu ; ergo a simili in divinis Pator, ut producit Filium, erit prior natura Filio, et sia non salvabitur simultas, quae opponitur ordini naturali in correlativis, vel oportet dicere quod Pater, nullo modo producat Filium in divinis.

Quinto principaliter dubitatur in hoc quod dicit, quod paternitas ut proprietas non constituit quin etiam constituat, ut relatio, cum in re idem sint, licet sola ratione differant. Contra, quia hoc non videtur sequi, nam ipse concedit quod Deus generat, et tamen negat, quod essentia generet, ut patet inprimo, dist. 5. quaest. 1. et tamen Deus et Deitas sola ratione differunt, quia concretum et abstractum sola consideratione intellectus differunt, ut patet a Doctore in primo, dist. 8. q. 3. Si dicatur, quod cum dico, Deus generat, quod ly Deus supponit pro Patre, et sic ista est vera, Deus generat, quia Pater qui est Deus generat. Contra, quia hoc concesso, saltem non potest in hoc evitari, quia haec conceditur, Deus creat, imo est primo vera, ut ly Deus supponit primo pro hoc Deo, et non pro aliqua persona, ut patet a Doctore in primo, dist. 4. quaest. 2. et tamen haec negatur a Doctore, Deitas creat, ut ipse probat in primo d. 5. q. 1. ubi vult quod de ultimate abstracto non possit verificari adjectivum adjective tantum, cujusmodi est ly creat; ergo a simili de paternitate, etc.

Respondeo ad omnes objectiones, et primo ad primum dubium, concedo quod illae rationes concludunt contra illam conclusionem sic absolute intellectam. Dico ergo, quod illa conclusio debet sane intelligi, cum dicit Doctor in existentia singulari, accipit ibi singulare non proprie, sed ut distinguitur contra commune, id est, quod sit entitas nullo modo communis, sed entitas existens extra omnem considerationem intellectus, non quod vere sit singularis, sed entitas omnino incommunicabilis praeter omne opus intellectus.Si dicatur, quod ista se habent per ordinem, ut quidam Scotistae dicunt, scilicet singulare, suppositum et persona, quia omnis personna est suppositum, et non e contra ; patet, quia persona est incommunicabilis existentia in natura intellectuali, suppositum vero est incommunicabilis existentia, etiam in natura non intellectuali, ut patet de isto lapide. Similiter omne suppositum est singulare, non e contra, ut patet de hac albedine, quae est singularis, et non suppositum, cum sit communicabilis ut quo.

Respondeo (salvo semper meliori judicio ) quod hoc est verum in creaturis, ubi natura contrahitur ad singularitatem. Dico secundo, quod etiam in divinis conceditur, non secundum naturam contractam ad singularitatem, sed secundum naturam, quae de se formaliter est singularis, cujusmodi est natura divina, et sic in divinis, omnis persona est singularis, quia includit naturam ex se formaliter singularissimam. Si etiam accipiatur singulare quoad aliquam ejus conditionem, videlicet quod singulare est incommunicabile ut quod, sic potest concedi quod persona in divinis est singularis, quia incommunicabilis ut quod: sed secundum quod singulare est communicabile ut quo, hoc modo persona divina, nec alia persona est singularis. Nola etiam, quod in creaturis non sequitur formaliter, quod suppositum sit singulare ; non enim suppositum est formaliter singulare, propter rationes repugnantes singularis et suppositi, sed debet sic intelligi, quod suppositum est singulare, id est, quod necessario praesupponit naturam singularem. Multa etiam sunt quae non sunt nec suppositum, nec singulare, etiam loquendo de esse eorum extra animam: patet, quia haecceitas non dicitur proprie singularis, sed ratio formalis constituendi singulare, nec similiter ratio formalis constituendi personam vel suppositum, ut relationes originis constituentes personas, ut patet. Adverte etiam, quod esset bona difficultas, scilicet an persona divina possit dici proprie suppositum, tenendo quod suppositum proprie sit incommunicabilis subsistentia in substantia absolute sumpta: sed quia oportet pertractare an sola substantia intellectualis praedicetur de Deo, ideo pro nunc omitto hanc difficultatem.

Ad secundum dubium dico breviter, quod ipsa paternitas constituit ut in ultima actualitate, et concedo quod ut sic, sit formaliter habitudo ad Filium, ut ad terminum: et cum infertur, ergo est simul origine cum Filio, dico primo, quod hoc non sequitur, quia dicitur prior origine, quia ipsa est in Patre ex se, hoc est, per nullam productionem, licet enim originaliter sit ad essentia, et in essentia divina, ut patet a Doctore in primo, dist. 28. non tamen est ibi per aliquam productionem, et ex hoc sequitur quod Pater est ibi ex se, id est, non per productionem, et sic prior origine Filio, eo quod Filius sit a Patre, ut Pater est: in eodem ergo instanti originis, quo formaliter paternitas est habitudo ad Filium, Filius i on intelligitur esse, quia tunc intelligeretur Filius esse ibi non per productionem. Dico secundo, quod etsi paternitas in ultima actualitate sit formaliter habitudo ad Filium, non tamen sequitur quod in eodem instanti Filius sit, etiam loquendo de aliquo instanti natura priori, accipiendo prius natura pro praesupposito alteri ut exposui in primo articulo, ita quod si posset mensurari aliqua mensura, non tamen durativa, esset aliquod instans mensurans paternitatem, in quo instanti Filius non esset: cum ergo infertur, est formaliter habitudo ad Filium, ut ad terminum: ergo in illo instanti est Filius, negatur consequentia. Si dicatur, non est intelligibile quod A in instanti B, sit habitudo ad C, et quod in eodem instanti C non sit, dico, quod aliud est loqui de habitudine ad terminum, quae a termino dependet, ut omnis relatio in creaturis: et aliud de habitudine, quae nullo modo dependet a termino, sicut est paternitas in divinis. Similiter aliud est loqui de relatione suo modo productiva termini, et constitutiva suppositi productivi termini, ejusmodi est paternitas divina, et aliud de relatione nullo modo productiva termini, nec quovis modo constitutiva alicujus suppositi productivi, qualis est relatio creata, sive in creaturis: et ideo non videatur mirum si paternitas, ut est formaliter habitudo ad Filium, sit in aliquo instanti in quo Filius non est.

8i dicatur in instanti A paternitas est habitudo formaliter ad Filium, ergo in instanti A terminatur ad Filium: ergo in instanti A Filius est. Dico, quod non sequitur, in instanti A originis paternitas est formaliter habitudo, ergo in eodem instanti A terminatur ad Filium, non sequitur, quia Filius in illo primo instanti originis non est, sed sufficit quod quando Filius est, quod tunc terminetur ad Filium. Si inferatur, in primo instanti originis non terminatur ad Filium: ergo in secundo instanti originis terminatur ad Filium, et sic sequitur quod terminetur non a se, sed ab alio. Dico, quod non sequitur, sicut etiam non sequitur, Pater in primo instanti originis, antequam generet Filium est beatus: ergo in secundo instanti originis generat Filium, ergo generat Filium non a se, sed ab alio,non sequitur. Dico ergo hic, ut dixi in primo, dist.prima, quaest. 2. exponendo quomodo Pater prius origine sit beatus quam generet Filium.

Ad tertium dubium principale, dico primo, quod Doctor hoc non asserit, ut patet in littera ; exempla enim ponimus non quod ita sint, sed ut magis addiscentes assentiant, ut patet, primo Priorum. Dico secundo, quod tenendo exemplum valere, potest dici quod quia Filius habet principaliter omnia a Patre, et Pater ut comparatur ad Filium habet a se, quod sicut Socrates, ut Socrates est prior natura, vel origine Platone,videtur sequi quod Socrates pater, ut pater sit prior origine Platone (non absolute sumpto, quia est prior paternitate, cum sit terminus ejus, ut patet a Doctore in primo dist. 30.) filio, ut filio. Et hoc modo paternitas poterit dici causa prioritatis originis, respectu Platonis, ut filii, quia tenendo quod pater, ut pater sit causa filii, statim sequitur quod pater sit prior origine filio. Et sic paternitas erit causa prioritatis originis, quamvis paternitas et filiatio in creaturis semper sint simul, et una nullo modo praesupponatur alteri, sicut forte est in divinis, ut supra dixi, et tamen adhuc paternitas in creaturis poterit dici prior origine filiatione, propter causam supra dictam.

Ad rationes quarti dubii. Ad primam, dico quod semper est prior origine, quia Pater habet esse a se, modo praeexposito, et Filius a Patre, non sequitur modo, in instanti originis A essentia est perfecte in Patre, et summe disposita ad productionem ; ergo in eodem instanti est Filius, negatur, quia tunc sequeretur quod Filius esset a se. Sed bene conceditur, in primo instanti est summe disposita ad productionem Filii ; ergo Pater in illo instanti habens illam, producit Filium, imo per talem productionem activam Pater constituitur in esse personali. Sed ultra non sequitur: ergo in illo instanti quo Pater producit Filium, Filius est. Sicut etiam hic non sequitur, voluntas in instanti A

nunc elicit actum, ergo in illo instanti actus est, non sequitur, quia ut elicit actum, adhuc est prior natura, ut supra dixi. Sic in proposito. Et cum quaeritur ratio quare in eodem instanti non potest Pater producere Filium, dico, quod ratio de se est clara, quia producens semper est prior producto, et ultra quia est primum signum originis, quia Pater a se producit, et dat esse Filio ; si ergo in illo praecise instanti produceret Filium, esset implicatio contradictionis, quia sequeretur quod Filius simul esset a se et a Patre, quod non est intelligibile.

Ad secundam rationem, qua probatur quod sufficit prioritas originis in solo principio productivo, dico breviter, quod ad producendum Filium in divinis, duo necessario requiruntur, scilicet ratio formalis producendi, a qua dependet tota perfectio productionis, ut exposui in primo, dist. 1. quaest. 2. et dist. 3. quaest. 6. et sic memoria foecunda in Patre est ratio formalis producendi Filium, et requiritur etiam conditio producentis, scilicet proprietas personalis: semper enim productum realiter distinguitur a producente; si modo Filius esset a sola memoria foecunda, tunc realiter distingueretur ab illa, quod est impossibile ; ut ergo productum realiter distinguatur a producente, requiritur in producente proprietas personalis, propter quam realiter producens distinguatur a producto. Dico ergo, quod in eodem instanti quo memoria ponitur principium productivum in actu, ponitur etiam conditio producentis in actu, et similiter in illo priori quo memoria faecunda ponitur principium formale productivum Filii, paternitas necessario ponitur ut conditio requisita.

Ad tertiam rationem, dico quod illa ratio concluderet, si suppositum producens esset absolutum, quia tunc non haberetur pro inconvenienti, quod ipsum sit prius natura ipso producto, non accipiendo tamen prius natura pro priori, ut di itur causa prior effectu, sive univoco, sive aequivoco, ut supra dixi, de ordine naturae in primo articulo, sed accipiendo prius natura, eo modo quo ponitur intellectus prior natura voluntate, et cum hoc quod productum sit posterius natura. Illa tamen ratio non concluderet ubi suppositum producens est relativum et constitutum in tali esse suppositali per relationem non qualemcumque, sed per relationem ad productum, quia tunc tale suppositum est simul natura cum producto propter naturam correlativorum. Si etiam teneatur, ut sic ipsum esse prius natura aliquo praedictorum modorum, ut supra in primo articulo, adhuc non habeo pro inconvenienti, quod producens quando producit, sit prius natura ipso producto, esset bene inconveniens, si poneretur prius natura essentialiter, eo modo quo causa ponitur prius natura effectu, ut ibidem dixi.

Ad quintum et ultimum dubium, dico quod non est simile, quia aliud est loqui de formali ratione constitutiva alicujus in esse reali, et aliud est loqui de praedicato, quod praecise verificatur de aliquo, ut in concreto, et non in abstracto, quia primo modo ponitur realiter constitutum sub ratione actuali reali, et ideo paternitas, ut constituit, praecise constituit ut est in re, et non in consideratione, et ideo non est simile. In re etiam ita deitas realiter est creatrix, sicut et Deus, sed Logice loquendo non est sic, ut patet in primo.