Dicit igitur : " Ligatis, " obligatione reatus, " pedibus, " affectus et intellectus, " et manibus, " potestatibus ope- randi. Isa. xxxviii, 11 : Non adspiciam hominem ultra, et habitatorem quietis. Job, vii, 7 : Non revertetur oculus meus, ut videat bona. Proverb. v, 22 : Iniquitates suae capiunt impium, et funibus peccatorum suorum constringitur. In oratione Manasses, circa medium : Incurvatus sum multo vinculo ferreo,... et non est respiratio mihi.

" Mittite eum in tenebras exteriores : " a luce gloriae separate, in carcerem inferni projicite tenebrosum : interiores enim tenebras in ignorantia Dei secum habuit. Job, iii, 6, 4 : Noctem illam tenebrosus turbo possideat,... et non illustretur lumine. Isa. XXVI, 10 : Misereamur impio,... et non videbit gloriam Domini. Psal. xlviii, 20 : Introibit usque in progenies patrum suorum : ei usque in aeternum non videbit lumen.Ibi erit fletus et stridor dentium. " Idem, Supra, viii, 12, et xiii, 42 et 50, et Luc. xiii, 28. Infra, xxiv, 50, et xxv, 30. Job, XXIV, 19 : Ad nimium calorem transibunt ab aquis nivium.

" Multi enim sunt vocati. "

Discipulos informat : quia enim unum tantum abjecerat, propter hoc illius formam indicat potius quam personam. Quicumque enim vocati sunt, gratiae electionis non corcordantes per vitam, sunt sicut ille qui abjectus est.

" Pauci vero electi. " Eccli. I, 15 : Stultorum infinitus est numerus.

" Tunc abeuntes Pharisaei, consilium inierunt ut caperent eum in sermone.

Et mittunt ei discipulos suos cum Herodianis dicentes. "

Hic incipit agere de tentatione qua Dominum tentant, et se merito esse reprobandos ostendunt. Et tangit tres per ordinem tentationes. Prima est de veritate iudicii et justitiae : secunda, de veritate fidei et doctrinae : tertia, de veritate vitae et gratiae. Et omnia patent in littera. Primam Pharisaei, secundam Sadducaei, tertiam legis doctores perficiunt. Prima revincitur cum increpatione hypocrisis, secunda cum objurgatione erroris, tertia cum quaestione de nativitate Redemptoris.

In prima duo continentur, tentatio videlicet, et tentantium revictio.

Tentatio autem habet duo : malitiam tentantium, et tentationis dolosum modum.

Circa primum tria sunt : malum cogitatum, dolosum factum, et fictum commendationis verbum.

Malum cogitatum tripliciter exaggeratur : per veritatis aversionem, per studii malignitatem, per intentionis perversitatem,

Veritatis aversio tangitur per hoc quod dicit : " Tunc, " eadem die, " abeuntes Pharisaei, " per veritatis aversionem. Sapient. III, 2 et 3 : aestimata est afflictio exitus illorum, et quod a nobis est iter exterminium. Intelligentes enim veritatem, averterunt auditum. II ad Timoth. IV, 4 : A veritate quidem auditum avertent, ad fabulas autem convertentur.

" Consilium inierunt. " Ecce studium malignitatis. Isa. viii, 10 : Inite consilium, et dissipabitur : loquimini verbum, et non fiet. Apocal. xvii, 13 : Hi unum consilium habent, et virtutem et potestatem suam bestiae tradent, Job, XII, 17 : Adducit consiliarios in stultum finem, et judices in stuporem,

" Ut Jesum caperent in sermone, " Ecce perversitas intentionis. Proverb. I, 17 : Frustra jacitur rete ante oculos pennatorum. Supra, xx, 15 : An oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum ?

" Et mittunt ei. "

Dolus est in opere tripliciter : quia " mittunt discipulos, " tamen a se instructos, ut discipulis victis non sit con- fusio, quasi parum instructis : et vincentibus discipulis, major sit gloria. Secundo, conjungunt Herodianos : ut si audiant loqui contra Caesarem, indignentur, et statim capiant. Tertio, quia per hoc utramque videbantur habere partem et Judaeorum et gentilium, ut si fieret tumultus, omnes essent pro eis. Sunt autem Herodiani, non qui Herodem Christum esse crediderunt, quod nusquam legitur : sed cum Judaea facta fuerit tributaria sub Caesare Augusto, sicut legitur, Luc. I, 5, Herodes, Antipatris filius, alienigena et proselytus, praepositus est tributis a Romanis, et adjuncta est ei cohors italica, quae pro pace tributa solventium, ad imperium Herodis militaret : et milites illius cohortis Herodiani dicebantur. Et illi adjuncti sunt discipulis Pharisaeorum, ut quando contra Romanos Christus forte loqueretur, statim ab eisdem detineretur manibus violentis. Vel, Herodianos Pharisaei irrisorie vocabant, qui sicut Herodes imperavit, Romanis tributa solvenda esse dicerent. Marc. xii, 13, sic dicitur : Mittunt ad eum quosdam ex Pharisaeis et Herodianis, qui eum caperent in verbo. Luc. xx, 20 : Observantes miserunt insidiatores, qui se justos simularent : ut caperent eum in sermone, et traderent eum principatui, et potestati praesidis,

" Magister, scimus quia verax es, et viam Dei in veritate doces, et non est tibi cura de aliquo : non enim respicis personam hominum. "

Ecce fictio in sermone. Blandiuntur autem a quatuor : ab auctoritate magisterii, a veritate sermonis, a veritate doctrinae, a veritate judicii sine personarum acceptione : vel commendant eum ab amore veritatis, ab odio falsitatis, ab amore veritatis in sensu et doctrina.

De auctoritate dicunt : " Magister, " Blandiuntur, ut laude delectatus mysterium cordis aperiat. Proverb. xxxvii, 14 :

Qui benedicit proximo suo voce grandi, de nocte consurgens maledicenti similis erit. Psal. lxi, 5 : Ore suo benedicebant, et corde suo maledicebant. Joan. III, 2 : Rabbi, scimus quia a, Deo venisti magister : nemo enim potest haec signa facere quae tu facis, nisi fuerit Deus cum eo,

" Scimus, " per experimenta signorum, " quia verax es. " Ad Roman. III, 4 : Est autem Deus verax : omnis autem homo mendax. Numer. XXIII, 19: Non est Deus quasi homo, ut mentiatur : nec ut filius hominis, ut mutetur,

" Viam Dei, " mandata quae ad Deum ducunt, " in veritate, " sine fictionis absconsione doces. Isa. xl, 43 : Parate viam Domini, rectas facite in solitudine semitas Dei nostri . Proverb. iii, 17 : Viae ejus viae pulchrae, et omnes semitae illius pacificae. Joan. XIV, 6 : Ego sum via, et veritas, et vita. Vel, in veritate docere, est non in mercede docere: quia munera excaecant oculos sapientium, et subvertunt verba justorum . Mich. III, 11 : Sacerdotes ejus in mercede docebant, et prophetae ejus in pecunia divinabant,''

" Et non est tibi cura de aliquo, " ut propter illud a recto devies, Sapient. VI, 8: Pusillum et magnum ipse fecit, et aequaliter cura est illi de omnibus. Unde, Eccli, xlviii, 13, dicitur, quod Elias in diebus suis non pertimuit principem. Non enim respicis personam hominum. " Respicere, sive accipere personas, est honorare loquendo vel tacendo in judicio hominem, propter illud quod fortuna posuit in homine :. vel solam differentiam fortunae in hominibus per approbationem considerare. Ad Roman. ii, 11: Non est acceptio personarum apud Deum, Ad Galat. ii, 6 : Deus personam hominis non accipit. Act. x, 34 : In veritate comperi, quia non est personarum acceptor Deus.

" Die ergo nobis quid tibi videtur : Licet censum dare Caeari, an non ? "

Exprimitur hic versutia quaestionis. Et tangit tria : quorum primum est, ut utilitatem populi sui in respondendo attendat : secundum, ut secundum conscientiam respondeat: tertium., est quaestio involuta, quam non evadat.

De primo dicunt : " Dic ergo nobis, " hoc est, utilitati nostrae consulens qui sumus populus tuus. Isa. xxx, 10 : Loquimini nobis placentia, videte nobis errores. " Nobis " enim dicunt, non contra nos.

" Quid tibi videtur ? hoc est, ad conscientiam responde : et hoc dicunt, ne postea excusare valeret dicens, quod non ita intenderit. Simile, Act. xv, 28 : Visum est Spiritui sancto , et nobis. Ad Roman. IX, 1 : Veritatem dico in Christo, non mentior: testimonium mihi perhibente conscientia mea in Spiritu sancto. Contra quod dicitur in Psalmo XI, 3 : In corde et corde locuti sunt.

" Licet censum dare Caesari an non ? " Blanda et ficta interrogatio illuc provocat respondentem, ut citius hominem quam Deum offendat : et sic in manus hominum incidat. Daniel. XIII, 23 : Melius est mihi absque opere incidere in manus vestras, quam peccare in conspectu Domini. Caesar primus fuit qui Romae regnavit, a quo omnes postea Caesares sunt vocati. Erat autem contentio in populo: quidam enim dicebant censum esse dandum Romanis, qui pro omnibus militabant : Pharisaeis autem contra dicentibus : Non debere populum Dei (qui decimas solveret, et primitias daret) humanis legibus subjacere : et haec fuit causa quaestionis. Ad Roman. XIII, 7 : Reddite omnibus debita : cui tributum, tributum: cui vectigal, vectigal : cui ti-morem, timorem : cui honorem, honorem.

" Cognita autem Jesus nequitia eorum, ait : Quid me tentatis, hypocritae ?

Ostendite mihi numisma census. At illi obtulerunt ei denarium.

Et ait illis Jesus : Cujus est imago haec et superscriptio ?

Dicunt ei : Caesaris. Tunc ait illis : Reddite ergo quae sunt Caesaris Caesari, et quae sunt Dei Deo.

Et audientes mirati sunt, et relicto eo, abierunt, "

Hic post tentationem ostenditur convictio nequitiae tentantium : et dicuntur duo. Primum est illuminatio veritatis : secundum autem admiratio perfidorum ex illuminatione confusionem patientium, eo quod imperfecti fuerunt ad lumen (alias, bonum), et rebelles.

Circa illuminationem tria dicuntur : primum est irradiatio nequitiae : secundum est inquisitio convenientis responsionis ex his quae in censu solvebantur : et tertium est ipsa responsio, et illuminatio quaestionis.

Irradiatio autem nequitiae duo habet, cognitionem videlicet veritatis, et manifestationem hypocrisis.

De primo dicit : " Cognita autem Jesus nequitia eorum, " Nihil enim est opertum, quod non revelabitur, sicut dictum est, Supra, x, 26. " Prima enim " virtus respondentis est interrogantium c( mentem cognoscere, " sicut dicit Hieronymus. Psal. VII, 10 : Consumetur nequitia peccatorum : et diriges justum, scrutans corda et renes, Deus.

" Dixit : Quid me tentatis, hypocritae ? " aliud simulantes : non enim estis discipuli, sed tentatores. Proverb. xi, 9 : Simulator ore decipit amicum suum : justi autem liberabuntur scientia. Eccli.

I, 37 : Ne fueris hypocrita in conspectu hominum.

" Ostendite, etc. "

Inquisitio est opportunae solutionis. Et sunt hic duo, scilicet postulatio census, et inquisitio impressionis.

Postulatio census habet petitionem, et oblationem.

De petitione dicit : " Ostendite mihi numisma census, " hoc est, quod solvitur pro censu. Numisma enim proprie vocatur figurae impressio in denario : et illam voluit videri, et considerari ab hominibus, ut ex ipsa convenientem ad conscientias eorum aptaret responsionem. Sapientia enim Dei omnia agit sapienter, ut dicit Psalmus CIII, 24 : Omnia in sapientia fecisti, I ad Corinth. I, 24 : Christum Dei virtutem, et Dei sapientiam.

" At illi obtulerunt ei denarium. " Qui ideo denarius dicitur, quia decem valuit usuales, et habebat imaginem Romani Caesaris, et nominis ejus inscriptionem. Sic etiam in I Machab. xv, 6, dicitur : Permitto tibi facere percussuram proprii numismatis.

" Et ait illis Jesus, "

Quaerit, ut ex responso eorum eos convincat. " Cujus est imago haec et superscriptio " nominis ? de his enim quae mundi sunt, obnoxii sumus his qui mundum regunt.

" Dicunt ei : Caesaris. "

Luc. XXII, 25 : Reges gentium dominantur eorum.

" Tunc ait illis. " Ecce quaestionis solutio. " Reddite ergo quae sunt Caesaris Caesari. " Si enim Caesar per suos militat, et disponit contractus, et commutationes inter vos, sicut ostendit imago : justum est ut tributum sibi solvatur, per quod ista possit efficere.

" Et quae sunt Dei Deo, " hoc est, decimas et primitias solvite ministris Dei, qui cultui Dei et religioni sunt dediti : qui etiam in his quae Dei sunt, militant pro vobis. Ad Roman. xiii, 8 : Nemini quidquam debeatis, nisi ut invioem diligatis. Supra, xviii, 28 : Redde quod debes.

" Et audientes mirati sunt. "

Ecce confusio oculorum caecorum ad illuminationem : mirantur enim veritatem sapientiae, nihil contradicere valentes. Act. VI, 10 : Non poterant resistere sapientiae et Spiritui qui loquebatur. Et, ibidem, VII, 54 : Audientes autem haec, dissecabantur cordibus suis, et stridebant dentibus in eum.