Dicit igitur I

" Et qui In tecto. "

In Judaea plana fuerunt tecta, et cum immineret captivitas, non libenter perdentes ea quae erant in domo, ascenderunt in tecta, ut hostes eminus possent speculari : et his dicit, quod celeriter fugiant, antequam praeoccupentur.

" Et non descendat aliquid tollere de domo sua, " quo detineatur a fuga, vel onerentur fugientes : et hoc ad litteram plangens Isaias dicit, xxii, 1 et 2 : Quidnam tibi est, quia ascendisti et tu omnis in tecla ? Clamoris plena, etc.

" Et qui in agro, "

Agriculturae deditus, qui propter calorem excitatum ex labore in terra calida domi dimittere tunicas consueverunt, " non revertatur, " domum scilicet, " tollere tunicam suam, " vel aliquid dispositurus de domo, sed omnibus dimissis cito fugiat. Luc. XXII, 21 : Qui in medio sunt Judaeae, discedant : et qui in regionibus, non intrent in eam. Isa. XIII, 14 : Erit quasi damula fugiens. Tempore autem Antichristi, cum confirmabitur potestas ejus, tunc maxime regnabit in Judaea persequens Ecclesiam fidelium : et tunc oportet ad litteram fugere ad montium speluncas et deserta. Ad. Hebr. XI, 37 et 38 : Circuierunt in melotis, in pellibus caprinis, egentes, angustiati, afflicti ; quibus dignus non erat mundus : in solitudinibus errantes,in montibus, et speluncis, et in cavernis terrae.

Et similiter per tectum intelliguntur domesticis dediti : et per agrum dediti laboribus, quibus, si fideles sunt, nihil suae utilitatis licebit facere tempore Antichristi.

Mystice autem in Judaea sunt (quae confessio interpretatur) illi, qui confessioni laudis sunt dediti, sicut Clerici et Religiosi, quibus tempore persecutionis fugiendum ad culmina virtutum : quia virtutum perfectione tunc indigent, ut possint resistere in die malo, et in omnibus perfecti stare . Psal. lxxi, 3 : Suscipiant montes pacem. Et iterum, Psal. lxxxvi, 2 : Fundamenta ejus in montibus sanctis. Qui autem sunt in tecto, in arce contemplationis, quibus praecipitur, ne descendant in domum carnis, sed alta contemplatione veritatis postponant omnia commoda carnis pro Christo fortiter morientes. Psal. lxxxiii, 6, 7 : Ascensiones in corde suo disposuit, in valle lacrymarum, in loco quem posuit. In agro autem existentes bonos significant activos, quibus etiam suadetur, quod non dimissa difficultate virtutis resoluti domi torpescant, tunicam veteris vitae reinduentes. Cantic. v, 3 : Exspoliavi me tunica mea, quomodo induar illa ? Cantic. v, 7 : Tulerunt pallium meum milii custodes murorum.

" Vae autem praegnantibus, et nutrientibus in illis diebus ! "

Hic tangitur infelicitas eorum qui subito habent effugiendi impedimenta. Et habet duos paragraphos : unum quidem, quod evadi non potest : aliud autem evadi potest, sed non est in nostra potestate, sed Dei omnia ordinantis et dispensantis : et contra hoc opponit orationem..

Primum autem quod evadi non pot- est, infelicitatis est : et hoc est impraegnatio, vel nutritio parvulorum : praegnans enim ex violento motu per abortum periclitatur : et non abortiens gravatur, ita quod fugere non potest. Nutriens autem et ex motu, et ex calore habet consumptionem lactis, et lactans fugae incurrit debilitatem. Adhuc autem onere gravatur portandi infantis : aut innaturale homicidium incurrit abiciendi filii quem peperit. Unde, II Reg. IV, 4, uxor Jonathae propere fugiens, lapsum. puerum perpetuo claudum utroque pede recepit. Aliter etiam, sicut narrant Josephus et Hegesippus, praegnantes dividebantur, et ad abortus immaturos cogebantur : ut partus excussus obsessis fieret in cibum. Thren. IV, 10 : Manus mulierum misericordium coxerunt filios suos : facti sunt cibus earum in contritione filiae populi mei. Unde et Moyses, Deuter. xxviii, 56 et 57, dicit, quod tenera mulier et delicata, quae super terram ingredi non valebat, nec pedis vestigium figere, propter mollitiem et teneritudinem nimiam, invidebit, scilicet vicinae suae, de illuvie secundarum, quae egrediuntur de medio feminum suorum. Narrat etiam Hegesippus et in Historia Ecclesiastica legitur, quod matrona nobilis dixit filio suo : Veni, infelicis matris infelicior nate : et occidit eum, et comedit in captivitate Romana. Et istae sunt maledictiones Moysi .

In tempore etiam Antichristi, propter hoc quod apud homines tunc fideles habitare non audebunt, nimio impedimento detinebuntur praegnantes et nutrientes. Sed et praegnantes sunt, qui de novo propositum bonum conceperunt. Isa. XXVI, 17 et 18 : A facie tua concepimus, et quasi parturivimus, et peperimus spiritum, scilicet salutis. Nutrientes autem sunt, qui jam quidem proficiunt, sed adhuc lacte teneriori indigent. I ad Corinth. iii, 1 et 2 : Tamquam parvulis in Christo, lac vobis potum dedi, non

escam : nondum enim poteratis. Ad Hebr. v, 18 : Omnis qui lactis est particeps, expers est sermonis justitiae : parvulus enim est. Omnes autem tales, eo quod in fide et charitate non sunt solidati, violentia tentationis vincuntur, et cedent Antichristo : et ideo vae eis.

" Orate autem ut non fiat fuga ve- 20 stra in hieme, vel sabbato. "

Tangit impedimenta fugae, quae non sunt in nobis : et ideo contra illa dicit opponendam esse orationem. Et sunt duo : unum proveniens ex asperitate temporis : et aliud ex religione feriarum.

Dicit igitur : " Orate, " Jacob. v, 16 : Multum enim valet deprecatio justi assidua. Marc, XI, 24 : Omnia quaecumque, orantes petitis, credite quia accipietis, et evenient vobis,

" Ut non fiat fuga vestra, " tempore Antichristi, vel destructionis Judaeae, quando fugiendum est. Isa. XVI, 3, 4 : Absconde fugientes, et vagos ne prodas.... Moab, esto latibulum eorum. Et iterum, Isa. XXI, 15 : A facie gladiorum fugerunt, a facie gladii imminentis, a facie arcus extenti, a facie gravis proelii.

" In hieme, " quando est intemperies elementorum : quo tempore etsi fugere posset aliquis, tamen permanere in deserto non posset : quia tunc fugere ad homines non licebit : qui omnes occupantur a Romana captivitate tempore destructionis Judaeae, vel adhaerebunt Antichristo temporibus novissimis.

Sed. tunc quaeritur : Quia cum tribus annis et dimidio duratura sit persecutio Antichristi, oportebit saepius fugere hieme. Sed ad hoc dicendum, quod non dicitur hic hiems, pro spatio temporis, quo sol movetur circa tropicum Capricorni, sed potius pro temporis as- peritate, quae hieme esse consuevit : quia tunc nec in desertis fructus, nec aura tolerabilis inveniretur, nec unus alii solamen societatis auderet exhibere : quia plures simul habitantes latere non possent : sed unus potest abscondi in inviis deserti. Unde Ecclesia liberata a persecutione dicit illud Cantic. II, 11 et 12 : Jam hiems transiit, imber abiit et recessit, flores apparuerunt in terra nostra. Est etiam hiems amoris gelicidium, quo refrigescet charitas multorum, qui tunc fugere non poterunt, frigore charitatis membra constringente. Supra, v, 12 : Quoniam abundavit iniquitas, refrigescet charitas multorum.

" Vel sabbato, " quando propter religionem fugere non licebit. Sed hoc falsum videtur : quia dicitur, I Machab. II, 41, quod cogitaverunt Sancti pugnare die sabbati : ergo etiam in necessitate licet fugere. Responsio est, quod in veritate licet fugere, sed fuga in feriis non potest latere. In diebus enim profestis poterunt se subducere, tamquam quippiam operis vadant facturi : sed in die festo, cum ab opere vacat populus, non potest aliquis fugam abscondere : et ideo tunc magis est periculosa. Religio autem festorum ab Antichristo institutorum, tunc in maxima erit veneratione. Tempore etiam Romanae captivitatis multum observabatur sabbatum, quod licet Sancti non tenuerunt, tamen multum observabantur dies sabbatorum. Isa. lviii, 13 : Si averteris a sabbato pedem tuum, facere voluntatem tuam in die sancto meo : et vocaveris sabbatum delicatum, et sanctum Domini gloriosum. Spiritualiter autem loquitur de torpentibus otio, et nihil operantibus ex inertia, qui tunc fugere non poterunt. Thren. i, 7 : Viderunt eam hostes, et deriserunt sabbata ejus. Tob. II, 6 : Dies festi vestri convertentur in lamentationem et luctum .

" Erit enim tunc tribulatio magna, qualis non fuit ab initio mundi usque modo, neque fiet. "

Magnitudinem hic describit tribulationis dupliciter: quantitate mali, et mensura temporis. Quantitas est in periculo et acerbitate. Et quando haec magna sunt, non expedit tempus esse longum, sed. breve : ut patet in littera.

Dicit igitur : " Erit enim tunc tribulatio magna, " quia conflata ex tribus magnis, scilicet tyrannorum invasione, haereticorum seductione, et falsorum fratrum proditione. Quae tria mala passa est successive Ecclesia : tyrannorum invasionem in principio, haereticorum seductionem in progressu, et in perfecta dilatatione proditionem patitur falsorum fratrum. Tyrannus persequitur potestate, haereticus simulata veritate, falsus frater ficta bonitate. Daniel. VII, 3 et seq., di citur, quod tres bestiae de mari ascenderunt, prima similis leoni, quae tyrannos significat : secunda similis urso, quae haereticos : tertia similis pardo vario, qui falsos fratres varios et dolosos. De conflatione harum persecutionum in unum, Apocal. xiii, 2, dicitur de bestia, per quam Antichristus figuratur, cujus caput simile erat pardo, et pedes ejus sicut pedes ursi, et os ejus sicut os leonis : et sic habet totum. Primo enim pardus erit simulata sanctitate, secundo erit ursus ore foetido simulatae veritatis, quam dulci sermone proponet, sicut ursus mei sugens. Ad Roman. XVI, 18 : Per dulces sermones et benedictiones seducunt corda innocentium. Et tandem accepta potestate ore. dentato leonis, omnia devorabit, et laoerabit : sic ergo erit magna : magnum enim est, ut dicit Plato, quod componitur ex multis.

Mensuram autem hujus magni proponit, cum dicit ad praeteritum, " Qualis numquam fuit ab initio mundi : " et ad praesens, cum dicit : " Usque modo : " et ad futurum, cum subdit : " Neque fiet. " Daniel. xii, 1 : Veniet tempus quale non fuit ab eo ex quo gentes esse coeperunt usque ad tempus illud : et ideo, ut dicit Gregorius : " Optat " Ecclesia praecedentibus tribulationibus " affligi, et videntur ei dulces respectu " mali illius quod tunc patietur. " Job, XXIX, 2 : Quis mihi tribuat, ut sim juxta menses pristinos, secundum dies quibus Deus custodiebat me?

" Et nisi breviati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro : sed propter electos breviabuntur dies illi. "

Duo tangit : abbreviationem, et abbreviationis causam.

De abbreviatione dicit : " Nisi breviati fuissent dies illi : " non quidem momentis temporis, vel breviori cursu solis, sed potius numero : quia non durabunt nisi tribus annis et dimidio : quantum dicitur praedicasse Christus. Apocal. XII, 14 : Datae sunt mulieri, quae significat Ecclesiam in deserto fugientem Antichristum, alae duae aquilae magnae, ut volaret in desertum, in locum ubi alitur per tempus, et tempora, et dimidium temporis, hoc est, per armum et duos annos et dimidium. Apocal, xiii, 5 : Data est ei potestas facere menses quadraginta duos, hoc est, tribus annis et dimidio, duodecim mensibus pro anno computatis. Apocal. XII, 12 : Vae terrae et mari, quia descendit diabolus ad vos, habens iram magnam, sciens quod modicum tempus habet." Sed propter electos, " ne nimis tribulantur, " breviabuntur dies illi, " scilicet numero : sicut etiam prolongantur in benedictione eorum. Psah xc, 16 : Longitudine dierum replebo eum. Isa, liv, 7 : Ad punctum in modico dereliqui

te, et in miserationibus magis congregabo te.

" Tunc si quis vobis dixerit : Ecce hic est Christus, aut illic, nolite credere. "

Hic ponit solutionem tertiae partis quaestionis. Et tangit duo : signa certissimi adventus, et incertitudinem horae, quando veniat, ibi, v. 36 : " De die autem illa. "

Signa adventus sunt duplicia, praedicatio videlicet pseudoprophetarum quae praeoedit : et signa in ipso judice et judicio sumpta. ibi, v 27 : " Sicut enim fulgur, etc. "

Circa primum horum dicit tria : admonitionem cautelae, causam necessitatis admonitionis, et confirmationem ejusdem.

De primo dicit : " Tunc, " in illo finali tempore, " si quis vobis, " in successoribus vestris, " dixerit, " Joan. XVII, 20 : Non pro eis rogo tantum, sed et pro eis qui credituri sunt per verbum eorum in me.

" Dixerit, " invitans ut avertat a Deo vestro. Ad Hebr. iii, 12 : Ne forte sit in aliquo vestrum cor malum incredulitatis, discedendi a Deo vivo.

Et notantur in verbo tria, scilicet mendacium verbi, et diversitas schismatum, et admonitio ne credatur eis.

Mendacium notatur in hoc quod dicit : " Si qiuis vobis dixerit. " Quasi dicat: Si seipsis loquantur ex propriis, et lingua eorum non est calamus scribae velociter scribentis . Prophetae enim dicunt: Haec dicit Dominus : Apostoli vero dicunt illud de se, 11 ad Corinth. XIII, 3 : An experimentum quaeritis ejus, qui in me loquitur Christus ? Joan. viii, 44 : Cum loquitur mendacium, ex propriis loqui- , tur, quia mendax est, et pater ejus.

Schisma notatur in hoc quod dicit :

" Ecce hic est Christus, aut illic. " Christus autem dupliciter accipitur, in persona videlicet, et in virtute operante in sacramentis. In his enim unctus unctionem diffundit, et conficit sanitates . Et hoc modo Christum jactat se habere quaelibet haeresis, et negat eum alteri. Ecclesia autem dicit eum esse, non hic discrete, aut illic, et non alibi: sed ubique per totam Ecclesiam in toto orbe diffusam. I ad Corinth. I, 13 : Divisus est Christus ? Quasi dicat : Non. Joan. XIX, 24 : Non scindamus eam, sed sortiamur de illa cujus sit, III Reg. iii, 26: Nec mihi, nec tibi sit, sed dividatur.

" Nolite credere. " Ecce admonitio. I Joan. IV, 1 : Nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus si ex Deo sint, Eccli. XIX, 4 : Qui credit cito, levis corde est, 11 ad Thessal, II, 2: Rogamus vos, ut non cito moveamini a vestro sensu..., quasi instet dies Domini.

" Surgent enim pseudochristi, et pseudoprophetae, et dabunt signa magna et prodigia : ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, etiam electi.

Ecce praedixi vobis.

Si ergo dixerint vobis: Ecce in deserto est, nolite exire: ecce in penetralibus, nolite credere. "

Ecce tangit admonitionis necessitatem. Et dicit tria, exaltationem seductorum, potestatem, et efficaciam in nocendo.

Exaltationem tangit, cum dicit : " Surgent, " hoc est, sursum se agent. Thren.. I, 9 : Vide, Domine, afflictionem meam, quoniam erectus est inimicus.

" Pseudochristi, " sicut haeresiarchae majores, " et pseudoprophetae, " sicut discipuli eorum minores, I Joan. IV, 1 : Multi pseudoprophetae exierunt in mundum. II Petr. ii, 1 : Fuerunt et pseudo-prophetae in populo, sicut ei in vobis erunt magistri mendaces, qui introducent sectas perditionis.

" Et dabunt signa magna et prodigia. " Ecce potestas miraculandi. Et dicitur signum, quod portendit aliquid in futurum : sicut quod Jeremias vidit ollam succensam, quod significabat Jerusalem esse sucoendendam. Prodigium est magnum miraculum, quod omnium digito proditur, propter admirationem, nihil in futurum significans. Quidam tamen dicunt, quod signum est quod significat aliquid de praesentibus : et prodigium quasi procul a digito dictum, aliquid de futuris designat. Sed prima expositio melior est. Sunt spiritus daemoniorum facientes signa . II ad Thessal. II, 11 et 12 : Mittet illis Deus operationem erroris ut credant mendacio, ut judicentur omnes qui non crediderunt veritati, sed consenserunt iniquitati.

" Ita ut in errorem inducantur . " Ecce efficacia, qua in pejus proficiunt errantes, et in errorem mittentes : " si fieri potest, etiam electi. " Aliud est errore tangi, et aliud in errorem induci. Tangitur enim, qui tentatur : et hoc humanum est, quia humanae ignorantiae est errare. Sed in errorem inducitur, qui errori consentit. Sed haereticus est, qui defendit pertinaciter.

Dicit autem : " Si fieri potest, " ut gratiam Dei continentes Sanctos ostendat. Deuter. xxxiii, 3 : Omnes sancti in manu illius sunt: et hoc notat, cum dicit : " Si fieri potest, " quia tantum humanum est trepidare et timere et tentari, dicit : " In errorem inducantur . " Et haec est expositio Gregorii. Apocal. xiii, 13 et 14 : Fecit bestia signa magna, ut etiam ignem faceret de caelo descendere in terram in conspectu hominum. Et seduxit habitantes in terra, propjter signa quae data sunt illi facere in conspectu bestiae. " Etiam electi, " quos tamen trepidan- tes gratia continebit electionis. Job, xli, 21 : Sub ipso erunt radii solis, et sternet sibi aurum quasi lutum. Et, xl, 18: Absorbebit fluvium, et non mirabitur : et habet fiduciam quod influat Jordanis in os ejus. Vel dicatur, quod non dicitur hoc de electis gratia finali, sed de electis secundum praesentem justitiam, qui tunc saepius inducentur in errorem, si hoc potest fieri aliqua tentationis seductione. Joan. VI, 71 : Nonne ego vos duodecim elegi: et ex vobis unus diabolus est?

" Ecce praedixi vobis. "

Certitudo est dictorum, quasi dicat : Ego, qui sum veritas : quia inevitabiliter evenient. Joan. XIV, 29 : Et nunc dixi vobis prius quam, fiat: ut cum factum fuerit, credatis. Eccli, xlii, 19 : Cognovit Dominus omnem scientiam. Et sequitur : Revelans vestigia occultorum. Job, xxviii, 11 : Abscondita in lucem produxit.''

Repetit igitur cautclae admonitionem, dicens :

" Si ergo dixerint vobis "

Pseudoprophetae, vel credentes eorum : " Ecce in deserto est, " supple, Christus, secundum operativam virtutem et charismatum et unctionis. In deserto autem esse dicitur : quia aliquos sequaces habebit primo eremitioe viventes, ut sub specie religionis magis decipiant. Jerem. IX, 10 : Super montes assumam fletum et lamentum, et super speciosa deserti planctum, quoniam incensa sunt, eo quod non sit vir pertransiens. Isa. XIII, 21 et 22 : In deserto habitabunt sruthiones, et pilosi saltabunt ibi: et respondebunt ibi ululae in aedibus ejus, et sirenes in delubris voluptatis. Per struthiones qui alarum, hoc est, contemplationis speciem habent, sed a terra non elevantur, significantur hypocritae Monachi. Pilosi significant Monachos divitias congregantes, et lucris inhiantes, venantes in desertis pecunias, sicut fecit Esau pilosus . Per ululas quae fixo in luto rostro tubicinant, sicut cum cornu (et est avis infausta), significantur Monachi in coeno carnis conversantes. Per sirenes, significantur foeminae moniales mortiferis cantibus animas decipientes, hujus mundi mare navigantes, quales tempore Antichristi erunt, et, heu ! nunc sunt.

" Nolite exire, " sicut existis ad. Joannem Baptistam. Supra, XI, 7 : Quid existis in desertum videre ? etc. Exod. XII, 22 : Nullus egrediatur ostium domus suae.

" Ecce in penetralibus, " in quibus sunt subtilitatum sapientiae studia. Haec enim duo profitebuntur Antichristiani, religionem et sapientiam. Psal. CIV, 30 : Edidit terra eorum ranas in penetralibus regum ipsorum. Ranae quibus lingua faucibus adhaeret, significant philosophias haerentes ad phantasias, et philosophicam linguam habentes.

" Nolite credere. " Ad Coloss. ii, 8 : Videte ne quis vos decipiat per philosophiam, et inanem fallaciam. Proverb. XXVI, 25 : Quando submiserit vocem suam, ne credideris ei: quoniam septem nequitiae sunt in corde illius.

" Sicut enim fulgur exit ab Oriente, et paret usque in Occidentem, ita erit et adventus filii hominis.

Ubicumque fuerit corpus, illic congregabuntur et aquilae. "

Hic dat signa adventus vera, et vere Christum venientem demonstrantia. Et sumuntur in ipso judice et judicio.

Sunt igitur duplicia : universalia, et particulariter sumpta : et haec tangit, ibi, v. 32 : " Ab arbore autem fici. " Post utraque autem subsequitur confirmatio dictorum, ibi, v. 35 : " Caelum et terra transibunt. "

Universalia autem signa sunt duplicia: in judice videlicet, et in judicii circunstantiis sumpta, ibi, v. 29 : " Statim autem, etc. "

In judice autem tria notat, scilicet adventus manifestationem in se, et manifestationis generalitatem, et sanctorum ad judicem congregationem.

Manifestatio autem ostenditur in hoc, quod dicit :

" Sicut fulgur. " In quo tria notantur, quod subitus, quod terribilis, quod blandimentum habet luminis, v Subito au-" tem fit, ut dicit Dionysius, quod fit prae-" ter spem." I ad Thessal. v, 2 : Dies Domini sicut fur in nocte, ita veniet. Unde etiam in Grammaticis declinatur fulgur, fulguris, media correpta : eo quod subito venit, et impraemeditate : fulgor autem charitatis stantis declinatur fulgor , fulgoris, media producta. Et fulgeo, fulges, quod venit a fulgure, infinitivum facit fulgere, media correpta. Quod autem venit a fulgore, infinitivum facit fulgere, media producta, sicut tradunt antiqui grammatici. Terror autem est in ictu fulguris : quia cum tonitruo est fulgur semper. Job, XXVI, 14 : Cum vix parvam stillam sermonis ejus audierimus, quis poterit tonitruum magnitudinis illius intueri ? Blandimentum autem habet in lumine. Psal. CIII, 2 : Amictus lumine sicut vestimento, Subitum igitur est propter omnes : ut parati sint, et caveant. Cum ictu est, propter reprobos.Cum blandimento luminis, propter electos.

" Exit. " Ecce manifestatio : exit enim ad manifestationis apertum. Psal. xlix, 3 : Deus manifeste veniet: Deus noster et non silebit. Isa. XI, 5: Videbit omnis caro salutare Dei . Apocal. I, 7 : Videbit eum omnis oculus.

" Ab Oriente, ei patet usque in Occi-dentem. " Ecce manifestationis generalitas. Psal. cxii, 3 : A solis ortu usque ad occasum laudabile nomen Domini.

Sed videtur mirabile, quod dicit : Quia fulgur non exit ab Oriente, sed fulgor exit ab Oriente, fulgur autem exit a nube. Dicendum, quod sunt multi ortus secundum eos qui loquuntur de astris. Ortus autem hic sumitur pro manifestatione : sicut etiam sol et aliae stellae oriuntur aliquando de sub nube. Occasus autem secundum Augustinum, dicitur finis horizontis sensibilis : ubi visu deficiente, coelum terrae conjungi videtur : et est sensus, quod cuilibet hominum, apparebit manifestus, et illustrabit omnia quae videri ab ipso possunt loca in circuitu : ut nusquam liceat abscondi, vel celari. I ad Corinth. IV, 5 : Veniet Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium. Joan. i, 5 : Lux in tenebris lucet, et tenebrae eam non comprehenderunt. Et ideo dicitur, Sapient. VI, 6 : Horrende et cito apparebit vobis.

" Ita erit et adventus Filii hominis. "

I ad Thessal. v, 3 : Cum dixerint: Pax et securitas, tunc repentinus eis superveniet interitus, sicut dolor in utero habenti, et non effugient.

Dicit autem: " Filii hominis , ". et non Filii Dei : quia in forma hominis judicabit nos, in qua pro nobis judicatus est. Joan. v, 27, 28 : Potestatem dedit ei judicium facere, quia Filius hominis est. Nolite mirari hoc, hoc est, non vobis videatur mirum, quod Filius hominis est : quia homo ille constitutus est judex vivorum et mortuorum,sicut dicitur, Act.x,42.

" Ubicumque fuerit corpus, illic congregabuntur et aquilae. "

Dat signum congregationis Sanctorum, ad ipsum loquens per similitudinem : ad corpus enim odorem nidoris spargens, ad ultra marina per odoratum invitantur aquilae, ab acumine visus et odoratus aquilae vocatae. Multo ergo magis ad redolentiam suavissimam judicis, bonitatem suam in omnes intellectuales nares distribuentis et spargentis, aquilae sanctae, videlicet omnes sancti, acuti visu in contemplatione, et bene odorantes in aromatum illorum perceptione, ad judicem congregabuntur : ut refectione bonitatis et dulcedinis ejus, cum manifestatur gloria ejus, satientur. Psal. XVI, 15 : Satiabor cum apparuerit gloria tua. Isa. xl, 31 : Assument pennas ut aquilae, current et non laborabunt, ambulabunt et non deficient. I ad Thessal. IV, 17 : Simul rapiemur cum illis in nubibus obviam Christo in aera, ei sic semper cum Domino erimus. In aerem enim ascendit volans. Dicit autem : " Congregabuntur ," quia tunc vere omnibus viribus suis congregatis, altivolae in Deum ascendunt. Isa. lx, 8 : Qui sunt isti, qui ut nubes volant, et quasi columbae ad fenestras suas ? Job, xxxix, 28 et 29, dicitur, quod aquila sedet in summis rupibus, et inde contemplatur escam.

" Statim autem post tribulationem dierum illorum, sol obscurabitur, et luna non dabit lumen suum, et stellae cadent de coelo. "

Tangit signa sumpta in his quae circumstant judicium dupliciter: in coelestibus bonis primo, et in terrestribus malis secundo.

In coelestibus autem bonis tangit in corporibus coelestibus, in virtutibus Angelicis et in Sanctis in coelum assumptis.

Praemittit autem tempus istorum signorum dicens : " Statim autem post tribulationem dierum illorum. " Dies enim, hoc est, sancti tribulabuntur: noctes autem, hoc est, mali consentient Antichri- sto. Job, III, 6, 4 : Noctem illam tenebrosus turbo possideat..., et non illustretur lumine. Sapient, xviii, 1 : Sanctis autem tuis maxima erat lux.

Et tangit signa in coelestibus corporibus, sole et luna, et stellis, dicens :

" Sol obscurabitur. "

Marc. xii, 25 : Stellae coeli erunt decidentes. Et dicit Interlinearis : ". Hoc est, " lumine carebunt : " et potest similiter intelligi de sole. Quid autem trium sententiarum quae hic dici consueverunt, verum sit, non est certum : utrum enim sol ad tempus tunc lumen amittat, sicut dicit Glossa Interlinearis super Marcum : aut dicatur obscurari, quia cum duo sint in lumine solis, scilicet illustrare, et movere ad generationem : alterum amittet, scilicet ad generationem movere : aut quod superveniente majori claritate, quae fulget a corpore Christi et corporibus glorificatis, dicatur obscurari, quia lumen ejus non percipitur : sicut nunc lumen candelae non videtur, quando tenetur in radio solis. Quod ego probabilius judico : quia hoc dicitur, Isa. lx, 19 : Non erit tibi amplius sol ad lucendum per diem, neque splendor lunae illuminabit te. Sed potius, sicut dixit ante, .v 1 : Surge, illuminare, Jerusalem, quia venit lumen tuum, et gloria Domini super te orta, est. Apocal, XXI, 23 : Civitas non eget sole, neque luna ut luceant in ea : nam claritas Dei illuminavit eam, et lucerna ejus est Agnus.

" Et luna non dabit lumen suum. "

Hoc est necessarium : sic sol obscurabitur, quod luna non det lumen : quia non habet lumen nisi a sole. Habac. III, 11 : Sol, et luna steterunt in habitaculo suo.

" Et stellae cadent de coelo. "

Non casu corporali, sed potius quoad effectum, in his quae generantur. Sol infundit calorem nativum, et luna movet humidum, (quod subjectum est vitae et materia generationis), et imagines stellarum conferunt figuram generato : et quoad hos effectus subtrahunt lumen : et ideo obscurari et cadere de coelo dicuntur, quia tunc non erit amplius generatio : sed omnia formabuntur ad statum collectionis justorum in gloriam, et peccatorum in poenam. Isa. XIII, 10 : Stellae coeli, et splendor earum non expandent lumen suum : obtenebratus est sol in ortu suo, et luna non splendebit in lumine suo. Apocal. viii, 12 : Quartus Angelus tuba cecinit : et percussa est tertia pars solis, et tertia pars lunae, et tertia pars stellarum, ita ut obscuraretur tertia pars eorum. Tres enim partes sunt, locus, lumen, et effectus in generabilibus : et haec tertia percutietur. Apocal. VI, 12 et 13 : Sol factus est niger tamquam saccus cilicinus, et luna tota facta est sicut sanguis, et stellae de caelo ceciderunt. De media autem expositione, quod scilicet comparatione majoris luminis obscurari videbuntur, videtur intelligi, quod dicitur, Isa. XXIV, 23 : Erubescet luna, et confundetur sol, cum regnaverit Dominus exercituum. Peracto autem judicio, ut omnia ostendantur propter hominem esse facta : sicut homo mutabitur ad speciem gloriae, ita mutabuntur et luminaria. Isa, xxx, 26 : Erit lux lunae sicut lux solis, et lux solis erit septempliciter sicut lux septem dierum,

" Et virtutes coelorum commovebuntur :

Et tunc parebit signum Filii hominis in coelo, "

Tangit signa in speciali creatura : primo in Angelis, secundo in animabus sanctis.

De Angelis enim intelligitur, quod dicit : " Virtutes coelorum. " Aut omnes coelestes essentiae, quae communi nomine Virtutes dicuntur, sicut dicit Dionysius, Aut ille ordo, qui Virtutes vocatur : eo quod ultimum potentiae attingat in faciendo miracula, quae tunc maxima fient. Angeli enim ante judicium omnes sunt in ministerium missi, propter eos qui haereditatem capient salutis : et ideo in collectione eorumdem moventur ad miracula in judicio. Psal. cii, 21 : Benedicite Domino, omnes virtutes ejus : ministri ejus, qui facitis voluntatem ejus. Rabanus tamen aliter exponit " movebuntur, " id est, timebunt : hoc est, considerato terrore judicis ad modum timentium se habebunt, aut reverentiae motu movebuntur ad gloriam judicis. Job, xli, 16 : Cum sublatus fuerit , timebunt Angeli, et territi purgabuntur. Job, XXII, 11 : Calumniae coeli contremiscunt, ei pavent ad nutum ejus.

" Et tunc parebit signum Filii hominis in coelo. "

Ecce signum in animabus sanctis, quae omnes consignitae merito fidei, Filio hominis Deo apparebunt. Et hoc est signum, quo distinguentur electi a reprobis. Ezechiel, IX, 4 : Signa thau super frontes virorum gementium et dolentium. Exod. xii, 22 et 23, signantur postes et superliminaria sanguine agni, contra percussorem Angelum. Psal. IV, 7 : Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine. Vel, " Signum Filii hominis " sunt stigmata vulnerum, quae ostendit. Zachar. XII, 10 : Adspicient ad me quem confixerunt. Et idem est, Joan. XIX, 37. Apocal. I, 7 : Videbit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt. Dicunt etiam quidam, quod lignum crucis, in signum crucis apparebit sole splendidius. Sed hoc non asserendum, quia perspicue non probatur. Apocal. VII, 3 : Nolite nocere ter-rae et mari, neque arboribus, quoadusque signemus servos Dei nostri in frontibus eorum.

" Et tunc plangent omnes tribus terrae. "

Signum de infimis, hoc est, de terra dat hic : et hoc est planctus malorum. Circa hoc autem tangit duo : planctum, et causam.

Causa autem est triplex, scilicet visus horribilis irati judicis : auditus terribilis tubae ad judicium vocantis: collectio tristabilis bonorum ad Christum, impiis in terra desertis.

Dicit igitur : " Tunc plangent. " Unusquisque se ipsum plangit accusante conscientia. Ad Roman. II, 15 et 16 : Inter se invicem cognationibus accusantibus, aut etiam defendentibus, in die cum judicabit Deus occulta hominum, secundum Evangelium meum, per Jesum Christum. Supra, xiii, 42 : Ibi erit fletus, et stridor dentium. Jsa. XVI, 9 : Inebriabo te lacryma mea, Hesebon et Eleale.

" Omnes tribus terra?. "

Hoc est, qui in coelo nullum habent municipatum, quibus non est dictum : Vado parare vobis locum . Apocal. XII, 8 : Neque locus inventus est eorum amplius in coelo. In terra enim remanent, quam dilexerunt, sanctis raptis in nubibus obviam Christo in aera. Jerem, XVII, 13 : Recedentes a te, in terra scribentur.Tribus autem terrae dicuntur : quia nullam nisi in terra habent generationem et amicum : si enim fecissent sibi amicos de mammona iniquitatis, cum defecissent in terrenis, fuissent utique recepti ab amicis in aerna tabernacula . Et habuerunt hic manentem civitatem, futuram non inquirentes : contra id quod dicitur, ad Hebr. XIII, 14: Non habemus

hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus. Et fuerunt nati de sanguinibus, ex voluntate concupiscentiae carnis, et ex voluntate viri pertinacis ad malum : et ideo terrae sunt adscripti, de qua dicitur, Job, IX, 24 : Terra data est in manus impii,

" Et videbunt Filium hominis venientem in nubibus caeli cum virtute multa et majestate. "

Ecce visus horribilis. Sapient. VI, 8 : Horrende et cito apparebit vobis. Et dicit de judice viso quinque, scilicet formam in qua eis apparebit, approximationem, gloriam, virtutem, et curiae frequentiam.

" Videbunt" autem visu horribili. Apocal. VI, 15 et seq. : Ei reges terrae, et principes, et tribuni, et divites, ei fortes, et omnis servus, ei liber, absconderunt se in speluncis, et in petris montium : et dicunt montibus et petris : Cadite super nos, et abscondite nos a facie sedentis super thronum, et ab ira Agni : quoniam venit dies magnus irae ipsorum. Apocal. xviii, 9 : Plangent se super illam reges terrae. Thren. I, 22 : Multi sunt gemitus mei, et cor meum maerens. Isa. lxv, 14 : Vos clamabitis prae dolore cordis, et prae contritione spiritus ululabitis.

" Filium hominis. "

Si quaeritur, in qua forma videbunt ? Dicit quod in forma humana. Et si quaeritur utrum videbunt eum in gloria ? Dicendum, quod videbunt eum non in gloria (et tamen Filius Dei non induet alium habitum quam gloriae), sed sicut solem aquila videt in lumine. Oculo autem infirmo naturalis defectus inest, quod adspiciens ad solem humore confluente convolvitur, victus fulgore solis : et primo apparet rubeum, deinde viride magis humore vincente, et tandem fit ni- grum tenebrosum quod apparet. Ita eodem modo se habentem judicem sancti videbunt in gloria, propter potestatem oculi glorificati : et damnati videbunt eum sub specie coloris, secundum infirmitatem oculi non glorificati. Isa. xxvii, 10 : Misereamur impio,... et non videbit gloriam Domini. Joan, v, 27, 28 : Potestatem dedit ei judicium facere, quia Filius hominis est. Nolite mirari hoc. Et sic intelligitur illud Joan, XIX, 37 : Videbunt in quem transfixerunt,

"Venientem. "

Ecce appropinquatio, quod maxime horrent impii. Isa. iii, 14 : Dominus adjudicium veniet cum senibus populi. Isa, xxx, 27 : Venit de longinquo, ardens furor ejus, et gravis ad portandum. Tunc enim verificatur illud Proverb. VI, 34 et 35 : Zelus et furor viri non parcet in die vindictae.,., nec suscipiet pro redemptione dona plurima.

" In nubibus. "

Ecce gloria venientis : nec est intelligendum, quod nubes hic sit vapor elevatus ab inferioribus elementis, sed sicut diximus ante : Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum, sicut dictum est supra, XIII, 43. Et erunt circa Christum supra modum solem in claritate excedentem : et hujus tota claritas in oculis terrenorum in vi fulgoris non percepta, quamdam in oculis aegris eorum generat obscuritatem. Et haec vocatur nubes. III Reg. viii, 12 : Dominus dixit ut habitaret in nebula. Act. I, 11 : Sic veniet quemadmodum vidistis eum euntem in coelum, quando nubes suscepit eum ab oculis eorum . Erit autem ex hoc terror damnatorum : quia haec nubes flammivoma, ut dicit Hieronymus, thesauros grandinis, et fulgurum significat : quae tunc immittentur damnandis. Sapient. v, 22 et 23 : Ibunt directe emissiones fulgurum, et tamquam a bene curvato arcu nubium exterminabuntur, et ad certum locum insilient. Et a petrosa ira plenae mittentur grandines, etc. Sic beatus Dionysius, exponit caliginem, in quam ingressus est Moyses ad Dominum . Non enim consequens est, quod Deus in obscuris habitet, qui sicut dicitur, I ad Timoth. VI, 16 : Lucem inhabitat inaccessibilem. Nec rationabile est ex caligine splendidam factam esse faciem Moysi : ita ut non possent in gloriam vultus ejus intendere filii Israel . Luc. XXI, 27: Tunc videbunt Filium hominis venientem in nube.

Et propter hoc dicuntur nubes " coeli, " non terrae. Job, XXXVII, 11, 12 : Nubes spargunt lumen suum..., quocumque eas voluntas gubernantis duxerit. Apocal. I, 7 : Ecce venit cum nubibus. Daniel. VII, 13 : Ecce cum nubibus coeli quasi filius hominis veniebat.

" Cum virtute multa. "

Hoc est, robore, qui primo judicatus apparuit in infirmitate. Job, IX, 19 : Si fortitudo quaeritur, robustissimus est : virtute enim ultimum attingit omnis potentiae. Exod. xv, 11 : Quis similis tibi in fortibus, Domine ? quis similis tibi, magnificus in sanctitate, terribilis atque laudabilis, faciens mirabilia.

" Et majestate. "

Hoc refertur ad frequentiae, quae circa eum apparebit, solemnitatem, et ambitionem, qua impii opprimentur. Daniel. VII, 14 : Potestas ejus, potestas aeterna,quae non auferetur: et regnum ejus, quod non corrumpetur.

" Et mittet Angelos suos cum tuba et voce magna. "

Hic tangit auditum terribilem vocantem ad judicium. Job, xv, 21 : Sonitus terroris semper in auribus illius. Et tangit tria : Angelorum ministerium in vocando, tubae clangorem, et vocis magnitudinem. Angelorum ministerium est in collectione cinerum, ex quibus integrantia sunt corpora. Tubae clangor est terribilis fragor elementorum : ut quodlibet reddat quidquid habet de corporibus resurgentium. Vox magna est vox Christi suscitans et vivificans et vocans ad judicium.

Dicit igitur : " Et mittet Angelos suos, " Congruum enim est, ut quos habuerunt duces viae, habeant etiam collectores cinerum, et productores ad judicium. Supra, xiii, 41 : Mittet Angelos suos, et colligent de regno ejus omnia scandala. Ibidem, v. 49 : Exibunt Angeli, et separabunt malos de medio justorum. In signum hujus, Angeli separaverunt Lot de medio impiorum .''

"Cum tuba. "

Hoc est, mundi fragore. Sapient. v, 23 et 24 : Excandescet in illos aqua maris, contra illos stabit spiritus virtutis, etc, et flumina concurrent duriter. Et, ibidem, v. 21 : Pugnabit cum illo orbis terrarum contra insensatos. I ad Corinth. xv, 52 : In momento, in ictu oculi, et in novissima turba : canet enim tuba, et mortui resurgent incorrupti.

" Et voce magna, "

Quae est jussus Dei, quod vivant, et surgant mortui, et veniant ad judicium.

I ad Thessal. IV, 16 : Ipse Dominus in jussu et in voce Archangeli, ei in tuba Dei descendet de coelo : et mortui, qui in Christo sunt, . resurgent primi. Archan- gelus autem est Christus Princeps Angelorum, ut dicit Glossa. Et secundum hoc tria concurrunt ad resurrectionem, fragor mundi in restitutione materiae : ministerium Angelorum in compositione pulverum, et corporum : et jussus, sive vox Dei et Christi in vivificatione et citatio ne. Joan. v, 25 : Mortui audient vocem Filii Dei, et qui audierint, vivent. Psal, lxvii, 34 : Dabit voci suae vocem virtutis.

" Et congregabunt electos ejus a quatuor ventis, a summis coelorum usque ad terminos eorum. "

Hic tangit congregationem bonorum ab eo futuram, qui dispersiones Israel congregabit, relictis impiis. Dicit autem tria : congregationem electorum, et generalitatem locorum unde congregabuntur, et congregandorum integritatem,

" Congregatio est ad sinumPatris omnia congregantis ", ut dicit Dionysius. Psal. xlix, 5 : Congregate illi sanctos ejus. Impii autem dispergentur, quia non habebunt unum, in quo congregentur: sed dissipati cordibus manebunt in inferno. Ezechiel. v, 1 et 2 : Divides eos,... et disperges ventum, ei gladium nudabo post eos. Ezechiel, XI, 17 : Congregabo vos de populis, et adunabo de terris in quibus dispersi estis. Psal. cv, 47 : Salvos fac nos, Domine, Deus noster, et congrega nos de nationibus : ut confiteamur nomini sancto tuo, et gloriemur in laude tua.

" A quatuor ventis "

Coeli principalibus: qui significant quatuor mundi plagas, et climata. Isa. xliii, 5 et 6 : Ab Oriente adducam semen tuum, et ab Occidente congregabo te. Dicam Aquiloni: Da: ei Austro : Noli prohibere. Supra, viii, 11 : Multi ab Oriente et Occidente venient, ei recumbent cum Abraham, et Isaac, et Jacob in regnocoelorum. Psal. CVI, 3 : A solis ortu, et occasu, ab Aquilone, et mari. Ezechiel. XXXVII, 9 : A quatuor ventis veni, spiritus, etc.

" A summis coelorum. "

Hic tangit integritatem. Dicit enim Aristoteles, quod summum, et imum, quod est a coelo usque ad centrum, est principium longitudinis. Sed dextrum et sinistrum, quod est ab oriente in occidentem, est principium latitudinis, Ab ante autem et retro, quod est a meridie in Aquilonem, est principium profunditatis. Secundum primum accipitur motus incrementi et nutrimenti: secundum alteram accipitur motus localis membrorum : secundum tertium accipitur motus alterationis secundum sensum. Et hoc est: " A summis coelorum usque ad terminos " infinitatis, latitudinis, et profunditatis, ut integre resurgant. I ad Corinth. xv, 52 : Mortui resurgent incorrupti. Luc. XXI, 18 : Capillus de capite vestro non peribit. Unde Augustinus dicit, quod summum coeli dicitur zenith capitis uniuscujusque hominis, et terminus orbis dicitur terminus horizontis visibilis : in cujus circumferentia sunt differentiae quatuor situs, scilicet dextrum et sinistrum, et ante et retro: aliae autem duae situs differentiae sunt, altum in zenith capitis, et imum in centro horizontis.

" Ab arbore autem fici discite parabolam : cum jam ramus ejus tener fuerit et folia nata, scitis quia prope est aestas:

Ita et vos, cum videritis haec omnia, scitote quia prope est in januis.

Amen dico vobis, quia non praeteribit generatio haec, donec omnia fiant,

Coelum et terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt. "

Ecce signum particulare temporis, quod erit tempus collectionis. Dicit autem tria: parabolam, adaptationem, et veritatis confirmationem.

Circa primum dicit duo : primo enim innuit quod parabola sit quod dicit : et secundo, exponit secundum quas proprietates sit accipienda.

Dicit igitur : " Ab arbore autem fici: " cui, supra, XXI, 19, maledictum est. Et de qua, Habac. iii, 17 : Ficus non florebit.

Sumite, vel " discite parabolam,)) hoc est, similitudinariam sententiam. Proverb. I, 6 : Animadvertet parabolam, et interpretationem, verba sapientum et aenigmata eorum.

Et subdit, in quo sumitur :

" Cum jam ramus ejus tener fuerit. "

Ficus inter omnes arbores tardius virescit, et flores grossorum emittit. Transit enim ver, et in aestate fert flores : et longe in aestate versus autumnum dat fructum in signo Leonis : et ideo a ficu signum temporis maturitatis, et collectionis accipitur. Ver enim magis comparatur statui generationis : et ideo Judaei, qui per ficum designantur, conversione sua finem mundi praeloquuntur. Joel. 7 : Ficum meam decorticavit: nudans spoliavit eam, et projecit : albi facti sunt rami ejus. Cum ergo jam ramus ejus, quem eodem anno emittet, tener fuerit, novella ad. fidem conversione, Osee, XIV, 7 : Ibunt rami ejus, et erit quasi oliva. Eccli.XXIV, 22 : Rami mei honoris et gratiae.

" Et folia nata, " verborum in confessione et laude. Psal. I, 3 : Folium ejus non defluet. Proverb. XI, 28 : Justi quasi virens folium germinabunt.

" Scitis quia prope est aestas, "

Scilicet tempus maturitatis et collectionis. Proverb. xx, 4 : Propter frigus piger arare noluit: mendicabit ergo aestate, et non dabitur illi.

" Ita et vos. "

Ecce adaptatio.

" Cum videritis haec omnia, " quae dixi, " scitote quia prope est in januis, " ut jam intret judex. Jacob. v, 9 : Judex ante januam assistit. Apocal, III, 20: Ecce sto ad ostium, et pulso. I ad Corinth. vii, 29 : Tempus breve est: reliquum est, ut et qui habent uxores, tamquam non habentes sint.

" Amen dico vobis. "

Confirmatio est signi, quod posuit. " Non praeteribit generatio haec, " hoc est, Judaeorum, vel successio mortalium, " donec omnia fiant. " Exclusive : quia generatio Judaeorum et mortalium terminabitur ad signa inducta. Psal. lviii, 12 : Deus ostendet milii super inimicos meos, ne occidas eos : nequando obliviscantur populi mei. Eccle. i, 4 : Generatio preterit, et generatio advenit : terra autem in aeternum stat.

" Coelum et terra transibunt. "

Confirmatio est omnium inductorum in praecedentibus. Transibunt autem coelum et terra, non quoad substantiam, sed quoad actus, et figuram generationis, quam nunc habent. Psal. ge, 27 et 28 : Ipsi,scilicet coeli, peribunt, tu autem permanes... : et sicut opertiorium mutabis eos, et mutabuntur: tu autem idem ipse es, ei anni tui non deficient. Isa. lxv, 17 et 18: Ecce ego creo coelos novos et terram novam : et non erunt in memoria priora, et non ascendent super cor. Sed gaudebitis ei exsultabimini usque in sempiternum in his quae ego creo. Apo- cal, XXI, 1 : Vidi coelum novum et terram novam..., et mare jam non est. Et hoc notat ex modo loquendi, quando dicit: " Transibunt, " quia transitus de uno ad aliud est, permanente substantia transeuntis.

" Verba autem mea non praeteribunt, "

In falsitatem. Supra, v, 18 : Iota unum, aut unus apex non praeteribit a lege, donec omnia fiant. Isa. xl, 8 : Verbum Domini nostri manet in aeternum. Psal. cxviii, 89 : In aeternum, Domine, verbum tuum permanet in coelo. Isa. lv, 11 : Verbum meum, quod egredietur de ore meo, non revertetur ad me vacuum, sed faciet quaecumque volui, et prosperabitur in his ad quae misi illud.

" De die autem illa et hora nemo scit, neque Angeli coelorum, nisi solus Pater. "

Hic ostendit temporis incertitudinem, quando veniat judicium. Dividitur autem pars ista in duo : in quorum primo ostendit quod dictum est: in secundo autem reddit nos cautos, ne nos judicium inconsideratos praeoccupet, ibi, v. 42 : " Vigilate ergo. "

In prima harum tria dicit, scilicet primo, impossibilitatem praesciendi judicium ex aliquibus conjecturis : et secundo, inconsiderationem hominum quos involvet incautos, ibi, v. 37 : " Sicut autem in diebus Noe, etc. " Et tertio, qualis erit discretio in judicio, ibi, v. 40 : " Tunc duo, etc. "

In prima harum, Angelos et homines a praecognitione judicii excludit, et solum includit Patrem.

Dicit igitur quoad temporis qualitatem :

" De die autem illa. "

Dicitur autem dies quoad illustrationem judicis, et non quoad motum solis super terram : quia nescitur quando Dominus venturus sit, sero, an media nocte, an galli cantu, an mane, ut dicit Marc. XIII, 35. Si objiciatur per id quod in sequenti capitulo sequitur : Media nocte clamor factus est.Etper illud Sapient. XVIII, 14 et seq : Cum quietum silentium contineret omnia, et nox in suo cursu medium iter haberet, ''etc. Dicendum, quod omnia haec dicuntur quoad tenebras ignorantiae horae, et non quoad qualitatem temporis diurni, vel nocturni. Nescitur enim qua temporis qualitate lucida, vel tenebrosa.

Et quoad spatium quantitatis temporis subdit :

" Et hora. "

Sic enim, Infra, v. 50, dicit: Veniet dominus servi illius in die qua non sperat, et hora qua ignorat,

" Nemo scit, "

Hoc est, nullus homo. Act. r, 7 : Non est vestrum nosse tempora vel momenta quae Pater posuit in sua potestate. Erubescant, qui de judicii tempore vaticinantur. " Neque Angeli, " quia non pertinet ad beatitudinem eorum. Et ideo, Isa. VI, 2, sicut velabant caput, per quod ostenditur id quod ante mundum erat in Deo, ita Seraphim velabant pedes, per quos finis mundi ostenditur, quem Angeli ignorant.

In quibusdam codicibus additur : " Neque Filius. " Et hoc ponitur, Marc. xiii, 32, quod ideo dicitur, quia non facit nos scire : vel quia non scit ex virtute humanitatis,

" Nisi solus Pater. "

Exclusionem facit respectu oppositio- nis ad essentiam, et non ad personam : quia notitia est essentialis. Et ideo una est notitia trium, sicut una est essentia trium : unde non excluditur Filius, neque Spiritus sanctus: et hoc notatur, Joan. I, 18 : Deum nemo vidit umquam : unigenitus Filius qui est in sinu Patris, ipse enarravit. Quasi dicat : Licet nemo Deum noverit et viderit, tamen Unigenitus (qui in ejusdem deitatis occulto) videt eum. Et ideo, quod habetur de notitia Dei, ex enarratione est Unigeniti. Ita includit infra notitiam Spiritus sancti Apostolus, I ad Corinth. ii, 11 : Quae Dei sunt, nemo cognovit nisi Spiritus Dei. Et, I ad Corinth. II, 10 : Spiritus omnia scrutatur, etiam profunda Dei. Sic ergo solus Pater novit, hoc est, Pater, et non alius in essentia quam Pater. Cum enim Filius habeat essentiam a Patre, et Spiritus Sanctus ab utroque, sic oportet quod etiam notitiam habeat Filius a Patre, et eamdem notitiam habeat Spiritus sanctus ab utroque : quod hoc sit ibi esse quod nosse, et e converso.

" Sicut autem in diebus Noe, ita erit et adventus Filii hominis. "

Hic tangit qualiter inconsideratas involvit. Et dicit tria : primo, praemittit assimilationem : secundo, ostendit negligentium et carnalium incuriam :et tertio, repetit quales tales praeoccupantur.

Dicit igitur: " Sicut autem in diebus Noe " justi : qui fabricando arcam praedixit diluvium, et praedicavit poenitentiam, et non attenderunt, sed videbatur eis ludens loqui .

" Ita erit, " impraevisus negligentibus, " adventus " ad judicium " Filii hominis. " II Petr. III, 6 et 7 : Tunc mundus aqua inundatus periit. Coeli autem qui nunc sunt, et terra, eodem verbo repositi sunt, igni reservati in diem ju-dicti. Et tanguntur duo judicia: unum per aquam, per quod refrigeratus est ignis concupisoentiae : alterum per ignem, per quem incendetur frigiditas charitatis,

" Sicut enim erant in diebus ante diluvium, comeclentes et bibentes, nubentes et nuptui tradentes, usque ad eum diem quo intravit Noe in arcam,

Et non cognoverunt donec venit diluvium et tulit omnes: ita erit et adventus Filii hominis. "

Ecce incircumspectio, et inconsideratio futurorum, proveniens ex inordinatione carnalis concupisoentiae.

" In diebus ", scilicet Noe, qui solus vixit in die : alii enim erant in nocte. Joan. xii, 85 : Qui ambulat in tenebris, nescii quo vadat.

" Ante diluvium , " quando exspectabat Dei patientia homines ad poenitentiam. II Petr. iii, 9 : Patienter agit propter vos, nolens aliquos perire, sed omnes ad poenitentiam reverti. Psal. XXXI, 6 : In diluvio aquarum multarum, ad eum non approximabunt,

" Comedentes et bibentes, " secundum gulae inordinationem. Isa. XXII, 12 et 13 : Vocabit Dominus Deus exercituum in die illa ad fletum, et ad planctum... : et ecce gaudium et laetitia, occidere vitulos, et jugulare arietes. Exod. XXXII, 6: Sedit populus manducare, et bibere, et surrexerunt ludere. Sapient. ii, 7 : Vino pretioso et unguentis nos impleamus.

Et " nubentes " viri, " et nuptui tradentes " feminas. Sed numquid hoc peccatum est? Ad Hebr. xiii, 4: Honorabile connubium in omnibus, scilicet nuptiae honorabiles, et thorus immaculatus. Sed dicendum, quod cum matrimonium sit in officium naturae, et in socialem et civilem vitam, et in sacramentum Ecclesiae, illi nihil in hoc quaerebant, nisi societatem concupisoentiae. Tob, VI, 17 :

Hi namque qui ita conjugium suscipiunt, ut Deum a se et a mente sua excludant, et suae libidini ita vacent sicut equus et mulus quibus non est intellectus, habet potestatem daemonium super eos. II Petr. II ,13: Deliciis affluentes, in conviviis suiis luxuriantes.

" Usque ad eum diem quo intravit Noe in arcam: " quia libido insatiabilis est. Proverb. xxx, 15 et 18 : Tria sunt insaturabilia, et quartum quod numquam dicit : Sufficit: Infernus, et os vulvae, et terra quae non satiatur aqua: ignis vero numquam dicit : Sufficit. Infernus est amor carnalis : os vulvae, concupisoentia venereorum : terra, desiderium sitis : et ignis, aestus gulae.

" Et non cognoverunt donec venit diluvium et tulit omnes. "

Quia non crediderunt praedicanti Noe. Job, XXIV, 23 : Dedit ei Deus locum poenitentiae, et ille abutitur eo in superbiam.

"Ita erit adventus Filii hominis. "

Adaptatio est, et similitudo inertiae eorum, qui in duobus judiciis incircumspectisunt. II Petr. III, 10 : Adveniet dies Domini ut fur: in quo coeli magno impetu transient. I ad Thessal. v, 2 : Dies Domini sicut fur in nocte, ita veniet.

Tunc duo erunt in agro : unus assumetur, et unus relinquetur.

Duae molentes in mola : una assumetur, et una relinquetur.

Hic ponitur discretio colligendorum. Sunt autem tria genera hominum, in quibus continetur tota hominum universitas, scilicet Praelati, activi, et contemplativi : de quibus dicit Ezechiel. XIV, 20 : Tres viri, scilicet Noe, Daniel, et Job, ipsi justitia sua liberabunt animas suas. Noe, qui rexit arcani, Prae- latos : Daniel vir desideriorum, contemplativos : Job dolens, activos bonos in laboribus dolentes significat. Luc. etiam, x, 38 et seq., significantur per duas sorores, et tertium fratrem Lazarum, quibus erat amicus Dominus, et ad ipsos declinabat. Maria, quae sedebat ad pedes audiens, contemplativos : Martha satagens circa frequens ministerium et turbata erga plurima, activos : Lazarus autem gubernator domus, Praelatos. Hos igitur tangit hic sub triplici differentia,

Et de Praelatis dicit sic : " Tunc, " in tempore finali, " erunt duo, " duae Praelatorum et Praedicatorum differentiae, " in agro," Ecclesiae, vel cordium, exercentes eam vomere verbi Dei. Genes. XXIV, 63, Isaac exierat ad meditandum in agro. Supra, xiii, 38 : Ager est mundus. 1 ad Corinth. III, 9 : Dei agricultura estis.

" Unus assumetur, " ad gloriam. ille, videlicet, qui potest dicere illud Apostoli, II ad Corinth. II, 17 : Non sumus sicut plurimi, adulterantes verbum Dei: sed ex sinceritate, sed sicut ex Deo, coram Deo, in Christo loquimur : quia et verbo Dei falsum non admiscet: nec malo exemplo vitiat: et ex Deo auctore et coram Deo, pia intentione in Christo loquitur, confirmante per unctionis gratiam.

" Et unus relinquetur, " ad poenam in terra, quando alius rapitur obviam Christo in aera. Et ille est, de quo dicitur, ad Philip. I, 15: Quidam propter invidiam, aut propter contentionem Christum annuntiant: sive per occasionem quaestus. Sicut in eodem agro Naboth assumptus est, et Achab et Jezabel a canibus devorantur . Et in eodem agro Abel assumptus est, et munera ejus : et Cain damnatus . Ruth, ii, 8 : Ne vadas in alterum agrum ad colligendum : ''quia licet duo sint in agro, tamen ager Ecclesiae,quantumcumque maius sit agricola, non est nisi unus.

" Duae molentes in mola, "

Supple, erunt, Mola, per quam circuitus laboris hujus mundi designatur, in qua homines conterantur. Et dicit in foeminimo propter foecunditatem.et effoemmationem : quia molles et effoeminati manent in ea. Apocal. xviii, 22: Vox motae non audietur in ea. amplius.

" Una assumetur, " ad gloriam : ut Martha ministrans Domino, quae consilium Domini facit. Facit enim sibi amicos de mammona iniquitatis, ut cum deficeret, recipiant eam in aeterna tabernacula . Psal. cxxvii, 2 : Labores manuum tuarum quia manducabis : beatus es, et bene tibi erit.''

" Et altera relinquetur, " labore stulto consumpta. De qua dicitur, Eccle. x, 15 : Labor stultorum affliget eos, qui nesciunt in urbem pergere: quia haec quae elaboraut, non ponunt in thesauris coeli, sed expendunt ad vanitatem mundi.

" Erunt duo in lecto uno , ''"

Scilicet contemplationis. De quo, Cantic. I, 15 : Lectulus noster floridus.

" Unus assumetur, " qui amplexibus charitatis, et dulci eloquio veritatis delectatus, in conscientia et religione requiescit. Cantic. iii, 4 : Tenui eum, nec dimittam, donec introducam in domum matris meae, gratiae scilicet, et in cubiculum genitricis meae, scilicet sapientiae. Sapient. VIII, 2 : Hanc amavi..., et quaesivi sponsam mihi eam assumere, et amator factus sum formae illius.

" Et alter relinquetur: " extra habens contemplationis habitum : et interius quiescit. Isa. lvii, 8 : Juxta me discooperuisti, et suscepisti adulterum. Supra, XII, 39 : Generatio mala et adultera signum quaerit.

" Vigilate ergo, quia nescitis qua hora Dominus vester venturus sit. "

Hic inducit admonitionem cautelae. Et dividitur in partes tres. In prima ponit admonitionem : in secunda, hujus admonitionis ex rebus domesticis ponit persuasionem : in tertia autem invitat ad eam ex consideratione judicii servi boni et servi mali, qui diversa a Domino judice stipendia accipiunt meritorum. Et haec patent in littera.

Dicit igitur : " Vigilate ergo, " hoc est, vigilanti animo vos circumspicite. I Petr. IV, 7: Estote prudentes, et vigilate in orationibus. Ad Roman. xiii, II : Hora est jam nos de somno surgere. I Petr. v, 8 et 9 : Sobrii estote et vigilate, quia adversarius vester diabolus tamquam leo rugiens circuit, quaerens quem deuoret: cui resistite fortes in fide. Apocal. III, 2 : Esto vigilans.

Et subjungit causam : " Quia nescitis qua hora Dominus vester venturus sit " ad judicium, aut particulare, quod est in cujusque morte : aut universale, quod erit in generali resurrectione. Apocalyps. iii, 3 : Si non vigilaveris, veniam ad te tamquam fur, et nescies qua hora veniam ad te. Eccle. IX, 12: Nescit homo finem suum : sed sicut pisces capiuntur hamo, et sicut aves laqueo comprehenduntur, sic capiuntur homines in tempore malo.

" Illud autem scitote, quoniam si sciret paterfamilias qua hora fur venturus esset, vigilaret utique, et non sineret perfodi domum suam.

Ideo et vos estote parati : quia qua nescitis hora Filius hominis venturus est. "

Persuasio est ad vigilandum. Et dicit duo : rationem a minori sumptam, et ad monitionis repetitionem.

Ratio est: quia si pro damnis temporalibus cavendis solerter vigilatur, tunc multo magis vigilandum est sollicite pro praecavendis damnis spiritualibus : et hoc est: " Illud autem scitote, " hoc est, advertite: quia quilibet hoc scit, licet non semper advertat.

" Quoniam si sciret, " hoc est praesciret, " paterfamilias, " cujus est custodia domus, " qua hora " noctis " fur venturus esset: " qui fur a furno quod est nigrum, dicitur, quia in nigra nocte furatur. Joan. x, 10 : Fur non venit nisi ut furetur, et mactet, et perdat. Osee, VII, 1 : Fur ingressus est spolians, latrunculus foris.

" Vigilaret utique. " Isa. XXI, 8 : Super speculam Domini ego sum, stans jugiter per diem : ei super speculam meam ego sum, stans totis noctibus.

" Et non fineretperfodi domum suam ." Veteres codices habent " perfodui, " est antiqua grammatica. Job, XXIV, 16: Perfodit in tenebris domos, sicut in die condixerant sibi. Psal. lxxix, 17 : Incensa igni et suffossa, ab increpatione vultus tui peribunt.

" Ideo et vos, "

Quibus non una hora, sed continuo domus suffoditur. 1 ad Corinth. xv, 31 : Quotidie morior per vestram gloriam, fratres. Nec Incertum, sed certum est, quod fur venturus sit.

a Estote parati. " Ad Titum, III, 1: Admone illos principatibus et potestatibus subditos esse, dicto obedire, ad omne opus bonum paratos esse. Psal. cxviii, 60 : Par atus sum, et non sum turbatus.

" Quia qua nescitis hora. " Sancti tamen in omni hora putant : et ideo, Sapient. IV, 7, dicitur : Justus simorte praeoccupatus fuerit, in refrigerio erit. Et ibidem., v. 13: Consummatus in brevi explevit tempora multa. Malus autem quia semper sperat longiorem vitam, subitanea semper morte praeoccupatur. Luc. XII, 20 : Stulte, hac nocte animam tuam repetunt a te: quae autem parasti, cujus erunt ?

" Filius hominis venturus est. " Certissime ecce veniet. Ad Hebr. x, 37 : Adhuc modicum aliquantulum, qui venturus est, veniet, et non tardabit. Habacuc, II, 3 : Si moram fecerit, exspecta illum, quia veniens veniet, et non tardabit,

" Quis, putas, est fidelis servus et prudens, quem constituit dominus suus super familiam suam, ut det illis cibum in tempore? "

Hic invitat ex consideratione diversorum stipendiorum vigilantium et non vigilantium, bonorum et malorum servorum. Et dicit duo: primo, quae fiunt bono vigilanti servo : et postea, quae malo et dormienti, ibi, v. 48 : " Si autem dixerit malus, etc. "

In primo autem adhuc duo dicit: considerationem videlicet meriti, et considerationem praemii ponendo, ibi, v. 46 : " Beatus ille servus, etc. "

Notandum autem, quod hic in fine tres inducit parabolas, quarum ista competit Praelatis, qui assumuntur, vel relinquuntur : sequens autem contemplativis, quae est de virginibus : et tertia activis, quae est de servis quibus commissa sunt bona.

De merito igitur vigilantis servi sex tangit: raritatem, fidelitatem, obsequii humilitatem, prudentiae circumspectionem, ordinariam auctoritatem, et dispensationis utilitatem. Primum est virtutis et honestatis, secundum autem optimae intentionis et simplicitatis, tertium est verae sui domini imitationis, quartum provisionis et ordinis, quintum optimae vocationis, sextum est aedificationis. Per primum excellit et efficitur idoneus, per secundum Deo ut domino paratus, per tertium congruit officio, per quartum congruit honori gradus quem sortitur, per quintum utilis regimini, et per sextum utilis est proximo. Dicit igitur :

" Quis putas, etc. "

Non impossibilitatem, sed raritatem notat. I ad Corinth. IV, 2 : Hic jam quaeritur inter dispensatores, ut fidelis quis inveniatur. Proverb. xx, 6 : Multi homines misericordes vocantur : virum autem fidelem quis inveniet ? Eccle. vii, 29 : Virum de mille unum reperi, mulierem ex omnibus non inveni. Et ideo cum unus Samuel inventus esset, dixit sacerdos matri: Reddat tibi Dominus pro foenore quod commodasti Domino .

" Fidelis " autem est intentione. Bernardus : " Profecto fidelis minister eris, " si de universa gloria Domini tui, etsi " transeunte per te, nihil manibus tuis " adhaerere contingat. " I Reg. III, 20 : Cognovit universus Israel a Dan usque Bersabee, quod fidelis Samuel propheta esset Domini: qui totum Deo, nihil sibi attribuit. Sicut Joseph, xli, 16. Ad Hebr. III, 5 :Mogses fidelis erat in tota domo Dei, tamquam famulus in testimonium eorum quae dicenda erant. Eccli. XXXIII, 31 : Si est tibi servus fidelis, sit tibi quasi anima tua. Eccli. xlv, 4: In fide et lenitate ipsius sanctum fecit illum, et elegit eum ex omni carne. I Regum, xxii, 14: Quis in omnibus servis tuis, sicut David fidelis, et gener regis, et pergens ad imperium tuum, et gloriosus in domo tua ?

" Servus. " In hoc notatur obsequii humilitas. Supra, xx, 27 : Qui voluerit inter vos primus esse, erit vester servus.

. Ad Philip. II, 5 et seq. : Hoc sentite in vobis, quod et in Christo Jesu : qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo: sed semetipsam exinanivit formam servi accipiens. Isa. xlix, 3 : Servus meus es tu, Israel, quia in te gloriabor.

" Et prudens, " ordine omnium suorum. Sapientis enim est ordinare : et ideo prudens esse debet ut totam ordinet verbo et scientia familiam Domini. Proverb. XIV, 33: In corde prudentis requiescit sapientia, et indoctos quosque erudiet. Supra, x, 16 : Estote ergo prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae.

" Quem constituit dominus suus. "

Ecce vocationis electio. Hujusmodi enim " constituit Dominus : " non munus, non sanguis, non fastus saecularis. Ad Hebr. v, 4 : Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo, tamquam Aaron. Jerem. I, 10 : Ecce constitui te hodie super gentes et super regna. Psal. xliv, 17 : Constitues eos principes super omnem, terram.

" Super familiam suam." Ecce utilitas regiminis. Exod. xviii, 21 : Constitue ex eis tribunos, et centuriones, et quinquagenarios, et decanos. Act. xx, 28 : Attendite vobis, et universo gregi, in quo vos Spiritus sanctus posuit Episcopos regere Ecclesiam Dei, quam acquisivit sanguine suo.

Et ad quid constituit ? " Ut det illis cibum in tempore. " Opportune enim distribuenda sunt pabula pro congruentia personarum et iocorum et temporum. Psal. CIII, 27 : Omnia a te exspectant, ut des illis escam in tempore. Eccli. xx, 22 : Ex ore fatui reprobabitur parabola : non enim dicit illam in tempore suo. Cibum autem dicit verbi, exempli, et temporalis subsidii: quia ad hoc aurum habet Ecclesia, ut dicit Ambrosius, ut distribuat pauperibus. Joan. XXI, 15 et seq., propter hoc dicitur Petro ter :

Pasce, Pasce, Pasce. Ezechiel. XXXI, totum capitulum est de ista materia.

Sic: " Quis, putas, " idoneitatis dignitate, " est fidelis, " in intentione, " servus, " humilitatis affectione, " et prudens, " in officii exsecutione, a quem constituit dominus suus, " in officii susceptione, " super familiam suam, " in gubernationis mansuetudine. Esther, xiii, 2 : Volui nequaquam abuti potestatis magnitudine, sed clementia et lenitate gubernare subjectos. " Ut det illis cibum in tempore, " temporali subsidio et exemplo et praedicatione.

" Beatus ille servus quem, cum venerit dominus ejus, invenerit sic facientem.

Amen dico vobis, quoniam super omnia bona sua constituet eum. "

Hic tangit primo praemium aureae, et postea tangit praemium aureolae. Beatitudo enim est status omnium bonorum congregatione perfectus : et haec est aurea, quae imponitur capiti bonorum servorum. Eccli. xlv, 14 : Corona aurea super mitram ejus, expressa signo sanctitatis.

" Quem cum venerit dominus ejus, " Proverb. viii, 34 : Beatus homo qui audit me, et vigilat ad fores meas quotidie, et observat ad postes ostii mei.

" Invenerit sic facientem. " Ad Galat. VI, 10 : Dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes, maxime autem addomesticos fidei. Eccle. IX, 10: Quodcumque facere potest manus tua, instanter operare : quia nec opus, nec ratio, nec sapientia, nec scientia erunt apud inferos, quo tu properas.

" Amen dico vobis. "

" Confirmatio est, ut majus solatium spei sit in dicto.

" Quoniam super omnia bona sua con-stituet eum. " Hoc est praemium aureolae, quod debetur officio Christi. I ad Timoth. v, 17 : Qui bene praesunt presbyteri, duplici honore digni habeantur : maxime qui laborant in verbo et doctrina. Hoc enim est constituere super omnia bona, quod est gloriari in se de bono quod est in tota Dei familia quam optime gubernavit. Daniel. XII, 3 : Qui docti fuerint, fulgebunt sicut splendor firmamenti : et qui ad justitiam erudiunt multos, quasi stellae in perpetuas aeternitates.

" Si autem dixerit malus servus ille in corde suo : Moram facit dominus meus venire :

Et coeperit percutere conservos suos, manducet autem et bibat cum ebriosis. "

Sumit hic rationem a stipendiis mai servi, sive mali Praelati. Et tangit duo, malitiam culpae, et stipendium poenae..

Malitiam culpae tripliciter exaggerat secundum corruptionem rationis, irascibilis, et concupiscibilis.

Corruptio rationis notatur in hoc, quod dicit: " Si autem dixerit malus servus ille in corde suo. " Psal. XIII, 1 : Dixit insipiens in corde suo : Non est Deus. Corrupti sunt, et abominabiles facti sunt in studiis suis.

In quo autem corruptus sit, subdit, quia dicit : " Moram facit dominus meus venire. " Sperat enim longam vitam, et evadere judicium. Contra quod dicitur, II Machab. VII, 34 et 35 : Noli frustra extolli vanis spebus... Nondum enim omnipotentis Dei, et omnia, inspicientis, judicium effugisti. Eccli. xviii, :10 : Vidit praesumptionem cordis corum, quoniam mala est, et cognovit subversionem illorum, quoniam nequam est. II Petr. III, 4 : Ex quo patres dormierunt, omnia sic perseverant." Et coeperit percutere conservos suos. "

Ecce corruptio quoad irascibilem. Est autem percutere anathemate, et malo exemplo. I ad Corinth. VIII, 12 : Sic autem peccantes in fratres, et percutientes conscientiam eorum infirmam, in Christum peccatis. Eccli. IV, 35 : Noli esse sicut leo in domo tua, ev ert ens domesticos tuos, et opprimens subjectos tibi.

" Manducet autem et bibat cum ebriosis. " Ebrius dicitur extra briam, hoc est, mensuram bibens : vel brians, dicitur scyphus sobrio proportionatus : et ebrius dicitur briantem excedens, et bibens usque ad sensus et rationis subversionem. Et tangit hic concupiscibilis corruptionem : et sunt illi Praelati, qui de subditis non quaerunt nisi voluptatem. De quibus dicitur, Eccle. x, 16 : Vae tibi, terra, cujus rex puer est, et cujus principes mane comedunt, scilicet, ad ebrietatem. Eccli. XXXVII, 34 : Propter crapulam multi obierunt. Proverb. xx, 1 : Luxuriosa res vinum, et tumultuosa ebrietas. Ad Romam XIII, 13 : Non in comessationibus et ebrietatibus, non in cubilibus et impudicitiis.

" Veniet dominus servi illius in die qua non sperat, et hora qua ignorat. "

Tangit hic poenam. Et dicit duo : judicium, et poenam.

Circa judicium tangit tria : appropinquationem, praeoccupationem, ignorantiam. Ex primo est certitudo damnationis : ex secundo, reatus accusationis : ex tertio, periculum sententiae mortis.

De primo dicit : " Veniet dominus servi illius, " cujus judicare interest et vindicare. I ad Corinth. IV, 5 : Veniet Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum.

" In die qua non sperat, " quia adhuc speravit diu vivere : et ideo praeoccupa- tur, Daniel. IV, 10 et 11 : Vigil, et sanctas de coelo descendit. Clamavit fortiter, et sic ait : Succidite arborem.

" Et hora qua ignorat. " Quod periculosum est : quia tunc non patet locus fugiendi, nec ordinatae sunt rationes excusandi, nec habetur tempus emendandi. Job xli, 3 : Non parcam ei, et verbis potentibus, et ad deprecandum compositis.

" Et dividet eum, partemque ejus ponet eum hypocritis : illic erit fletus et stridor dentium. "

Ecce poena triplex, damni scilicet, et sortis in inferno, et afflictionis.

Dicit igitur : " Dividet eum, " a consortio bonorum. Vel, " dividet, " quia cum ex duobus componatur : agni enim vellus est extra, in vice Christi quam obtinet : lupi malitia est intus in opere quod exhibet : et haec duo dividentur : quia locus sanctus liberatur, et ipse diabolo assignatur. II ad Corinth. VI, 15 : Quae conventio Christi ad Belial ? Aut quae pars fideli cum infideli ? Osee, x, 2 : Divisum est cor eorum, nunc interibunt. III Reg. xviii, 21 : Usquequo claudicatis in duas partes ? Miphiboseth vir confusionis, claudus erat utroque pede . Hoc est quod dicitur, Daniel. v, 25 : Mane, Thecel, Phares. ''Hoc est, nume- ratum, appensum,divisum. Regnum enim talis Praelati numeratur, ut numerus poenarum sit secundum numerum peccatorum : et appenditur, ut quantitas poenarum sit secundum quantitatem circumstantiarum, et praecipue intentionis : et dividitur ab eo, et locus liber datur meliori.

" Partemque ejus, " hoc est, sortem, " ponet cum hypocritis, " qui aliud sunt extra. Extra enim obtinet Christi locum, et intus exhibet Pilatum, vel Luciferi actum. Psal. lxii, 11 : Partes vulpium erunt. Job, XXIV, 18 : Maledicta sit pars ejus in terra. Jerem. xiii, 24 et 25 : Disseminabo eos quasi stipulam, quae vento raptatur in deserto. Haec sors tua, parsque mensurae tuae. Isa. xvii, 13 : Rapietur sicut pulvis montium a facie venti, et sicut turbo coram tempestate. Haec est pars eorum qui vastaverunt nos. Job, xx, 26, 28 : Devorabit eum ignis, qui non succenditur, affligetur relictus in tabernaculo suo... Detrahetur in die furoris Domini. Haec est pars hominis impii.

" Illic erit fletus, "

Propter fumum incendii : " et stridor dentium, " propter frigus. Job, XXIV, 19 : Ad nimium calorem transeat ab aquis nivium. Hoc supra expositum est, etc.