Dicit igitur :

" Si enim dimiseritis. "

Videtur autem inconveniens quod dicit : quia factum Dei non debet dependere a facto hominis : et ideo factum Dei debet praecedere factum hominis, et esse antecedens ad ipsum.

Adhuc, homo non potest dimittere, nisi Deus det gratiam dimittendi : quid est ergo, quod dicit : Si enim dimiseritis ?

Et dicendum ad hoc, quod factum Dei non dependet a facto hominis, sed homo bene ponit obicem Deo, ne operetur circa ipsum : et hoc notat, cum dicit : " Si enim dimiseritis. " Si enim odium deponit, tunc Deus obicem non invenit, et tunc dimittit.

Et ad aliud dicendum, quod gratia nobis numquam deest ex pietate Patris caelestis : sed nos aliquando ex iniquitate propria desumus gratiae, sicut dicitur, ad Hebr. xli, 15 : Contemplantes ne quis desit gratiae Dei : ne qua radix amaritudinis sursum germinans impediat, et per illam inquinentur multi.

" Hominibus. "

Ecce secundum primi paragraphi et est sensus : " Hominibus, " qui ex humo infirmi sunt, et de facili provocabiles ad offendendum : et ideo facilius est eis ignoscendum. Job, XIII, 25 et 26 : Contra folium quod vento rapitur, ostendis potentiam tuam, et stipulam siccam, persequeris : scribis enim contra me amaritudines, et consumere me vis peccatis

adolescentiae meae. I ad Corinth.iii, 3 : Cum sit inter vos zelus et contentio, nonne carnales estis, et secundum hominem ambulatis ?

" Peccata, "

Quae facta sunt in vos. Cantic. I, 5 : Filii matris meae pugnaverunt contra me.

" Eorum, "

Hoc est, quorum ipsi causa sunt, etiam si nihil nos meruimus mali apud ipsos.

" Dimittet et vobis Pater vester caelestis delicta vestra. "

Hoc patet per ante dicta : quia si dimiserimus, assimilamur Patri caelesti : et tunc operatio indulgentiae suae locum habet circa nos.

" Si autem non dimiseritis hominibus, nec Pater vester dimittet vobis peccata vestra. "

Iste est secundus paragraphus per oppositum prioris : et planus est tam ad dividendum quam ad exponendum. Matth. xviii, 35 : Sic et Pater meus caelestis faciet vobis, si non remiseritis unusquisque fratri suo de cordibus vestris.

Haec igitur dicta sunt de oratione, et de conditione quae additur a Domino.

" Cum autem jejunatis. "

Exsecutis duabus partibus justitiae, eleemosyna videlicet, et oratione, tangit hic de tertio, hoc est, de jejunio, per quod fit justitia de corpore.

Et habet haec pars duos paragraphos : in quorum primo malum modum jejunii excludit : et in secundo, includit bonum, Ibi, v. 17 : " Tu autem cum jejunas. "

In primo horum paragraphorum tria continentur : quorum primum est mali modi circa jejunium inhibitio : secundum autem, mali modi descriptio : tertium autem, inutilitatis in tali jejunio confirmatio. Et haec patent in littera.

In primo horum duo continentur : quorum primum est jejunii suppositio : secundum autem, mali modi circa jejunium suppositum exclusio.

" De primo dicit : " Cum jejunatis, " Et in hoc notantur tria : quorum unum, quod non semper jejunatur : et hoc notatur innuendo distinctionem temporis, cum dicit : " Cum, " Quasi dicat : Non semper jejunatis, quia non potestis, quia nimis exsiccaretur corpus per abstinentiam tam temporis quam etiam qualitate nutriendum : sed quando jejunatis, evitate malum modum. Secundo, innuit jejunium nobis debere esse voluntarium : illa enim dicimur facere, quorum per liberam voluntatem Domini sumus : et hoc innuit per subintellectum suppositum verbi : tertium autem est ipsum jejunium, quod per rem verbi intel-

De primo horum nota, quod praeceptum de jejunio est praeceptum affirmativum : et ideo non ad semper obligat, sed, ad quaedam tempora ab Ecclesia determinata. Zachar. viii, 19 : Jejunium quarti, et jejunium quinti, et jejunium septimi, et jejunium decimi erit domui Juda in gaudium, et laetitiam, ei in solemnitates praeclaras. Ista autem divisio temporis jejunii fit ideo, quia intentio Dei et Ecclesiae est, non ut jejunio exstinguatur natura, sive calor naturalis, sine quo non est vita : sed ut dometur pestis libidinis : et ideo praecipit abstineri a facientibus libidinem, sicut a carne, et his quae vicina sunt carni, quae sunt ova, quia convertibilia sunt in carnem. Et ab his quae eliquata sunt ex sanguine bene digesto animalium, sicut est lac et lacticinia : et permittit nu- triri his quae sunt remotiora a carne, sicut seminibus, et his quae fiunt ex semine. Et licet concedat vinum quod calidum est, tamen hoc est magis potus quam cibus : et ideo cum miscetur frigidis, quibus tempore jejunii reficimur, est temperatus calor : et in hoc condescenditur homini, ne nimis infrigidetur. Pisces autem qui conceduntur, sunt frigidi et viscosi, et non libidinem accendentes. Daniel. x, 2 et 3 : Trium hebdomadarum diebus, panem desiderabilem non comedi, et caro et vinum non introierunt in os meum. Licet autem species concedantur, hoc fit ad dissolutionem viscositatis et subtiliationis ciborum : quia aliter morbos graves, et humores graves ex melancholico sanguine generarent : et ideo etiam tales species magis sunt medicina quam cibus. Hoc igitur dictum sit de tempore.

Tempus autem duplici consideratione determinat Ecclesia : generalis scilicet Quadragesimae, in quo (alias, qua) est anni decima, accipiens formam a Christo et Moyse et Elia, sicut in antehabitis dictum est : et ponit hoc tempus in principio veris, quando humores humore hiemis multiplicati, et frigore hiemis repressi, calore veris fluere incipiunt in humore juvati. Tunc enim humores libidinem magis nati sunt facere et morbos : et tunc congruit et naturae et gratiae corpora desiccari per longum jejunium et macerativum. Alia consideratio est generalis Ecclesiae secundum quartas anni : quia tunc secundum quartas anni etiam moventur humores, et moti inducunt libidinem. Et quia tunc particulariter moventur, per parva jejunia obviat Ecclesia jejuniis quatuor temporum. Unde, Levit. XVI, 29, dicitur de talibus jejuniis. Affligetis anima vestras. Et adhuc, Levit. xxiii, 29 : Omnis anima quae afflicta non fuerit die hac, peribit de populis suis. ''Hoc igitur dictum sit de temporibus jejuniorum. Alia enim jejunia diver-

sis de causis particularibus fiunt, et a diversis diversimode observantur.

Debet autem jejunium nobis esse voluntarium, sicut dicit David, Psal.XXXIV, 13 : Humiliabam in jejunio animam meam. I Esdrae, viii, 23 : Jejunavimus, et rogavimus Deum nostrum per hoc : et evenit nobis prospere. Esther, IV, 18 : Ego jejunabo, et tunc ingrediar ad regem .

Tertium est ipsum jejunium, quod est maceratio carnis ex duobus, scilicet ex tempore, et qualitate ciborum. Ex tempore, quia cum supra dictum sit quod tempus comestionis est in sexta, protrahatur jejunii tempore usque ad nonam, et tunc corpus exsiccatur. Ex qualitate autem ciborum, sicut paulo ante diximus : unde, Act. x, 30, dicit Cornelius : A nudiusquarta die usque ad hanc horam, orans eram hora nona in domo mea. Psal. CVIII, 24 : Genua mea infirmata sunt a jejunio, ei caro mea immutata est propter oleum, hoc est, pinguedinem amissam ex maceratione.

Hoc est ergo quod dicit : " Cum autem jejunatis. "