Dicit igitur de tempore :

" Et post dies sex, "

A facta confessione. Idem etiam habetur. Marc, IX, 1. Contra, Luc. IX, 28, dicitur : Factum est post haec verba fere dies octo. Responsio secundum Augustinum, quod Lucas numerat primum in quo facta est confessio, et ultimum in quo facta est transfiguratio : hos duos non numerant Matthaeus et Marcus, sed tantum intermedios : octo tamen propter octavam competentem resurrectioni corporum : sed quieti regni competit post dies sex, quaeest septima quietis aeternae. Ad Hebr. IV, 10 : Qui ingressus est in ejus, scilicet Dei, requiem, etiam ipse requievit ab operibus suis, sicut a suis Deus.

" Assumit Jesus. "

Nota est familiaritatis. Psal. XXVI, 10 : Pater meus et mater mea dereliquerunt me, Dominus autem assumpsit me. Exod. VI, 7 : Assumam vos mihi in populum, et ero vester Deus : et scietis quod ego sum Dominus Deus vester.

" Petrum, et Jacobum, et Joannem fratrem ejus. "

Deuter. XIX, 15 : In ore duorum aut trium testium stabit omne verbum. Hos etiam magis familiares assumpsit in suscitatione filiae Archisynagogi : et in Passione, quando oravit . Quorum Petrus Praelatos, Jacobus activos, et Joannes contemplativos significat. Ezechiel. XIV, 14 : Noe, Daniel et Job ipsi justitia sua liberabunt animas suas,

" Et ducit illos, etc. "

Deuter, xxxii, 12 : Dominus solus dux ejus fuit. Exod. XV, 17 : Introduces eos, et plantabis in monte haereditatis tuae. " In montem. " Psal. lxvii, 17 : Mons, in quo beneplacitum est Deo habitare in eo. Jerem. XXXI, 23 : Benedicat tibi Dominus pulchritudo justitiae, mons sanctus. " Excelsum. " Ezechiel. xl, 2 : Dimisit me super montem excelsum ni-mis. Hic mons erat Thabor, qui veniens lumen interpretatur. Psal. lxxxviii, 13 et 14 : Thabor et Hermon in nomine tuo exsultabunt : tuum brachium cum potentia. " Seorsum, " a mundi strepitu. Marc. VI, 31 : Venite seorsum in desertum locum, et requiescite pusillum.

" Et transfiguratus est ante eos. Et resplenduit facies ejus sicut sol, vestimenta autem ejus facta sunt alba sicut nix. "

Ecce ipsa transfiguratio. Describit autem eam dupliciter, in Domino videlicet, et in testibus qui in monte fuerunt.

In ipso autem dupliciter : in corpore Domini, et in amictu.

In corpore autem describit dupliciter : in communi, et in speciali determinando modos ejus.

In communi autem dicit :

" Transfiguratus est ante eos. "

Cum autem figura sit terminatio quantitatis, hoc modo non mutavit figuram Dominus : sed dicitur hic figura physici corporis, quae est cum colore et passionibus, quae transfigurata est, quando actus altioris potestatis in ea apparuit. Id enim quod in corpore humano secundum potestatem qualitatum complexionaliurn apparet, color est humanus : sed quia corpus dominicum fuit unitum deitati, et organum animae plenissimae gratiae : et deitas radiat super omnem lucem, ut dicitur, Sapient. VII, 29 : Est enim haec speciosior sole, et super omnem dispositionem stellarum, luci comparata invenitur prior. Quod igitur secundum potestatem deitatis in corpore apparet divino, transfiguratio est in lu- cem. Et patet, quod illi corpori lux illa connaturalis fuit, sicut et color, sicut et in potestate habuit ponendi animam et iterum sumendi eam . Non enim nisi naturale esse potest, quod convenit ei, in quantum erat deitati unitum, et animae cum Deo unitae organum. Unde, Luc. IX, 29 : Facta est species vultus ejus altera. Et non dixit : Alia

Dicit autem : " Ante eos, " ad demulcendum discipulos, et trahendum corda eorum in aeternorum desiderium. Joan. XIV, 21 : Ego diligam eum, et manifestabo ei meipsum. Unde Petrus gloriatur, II Petr. I, 16 : Non doctas fabulas secuti, notam facimus vobis Domini nostri Jesu Christi virtutem et praesentiam : sed speculatores facti illius magnitudinis.

Et tangit in speciali modos, dicens :

" Et resplenduit facies ejus sicut sol. "

In corpore : in infinitum autem magis in mente quam in corpore. Apocal. I, 16 : Facies ejus sicut sol lucet in virtute sua. Sed contra, Eccli. xliii, 4 : Sol refulgens radiis suis obcaecat oculos : qualiter ergo sufficere potuerunt? Dicendum, quod confortatum majori lumine habebant visum.

Deinde tangit amictum :

" Vestimenta autem ejus facta sunt alba sicut nix. "

Hoc vestimentum potest esse humanitas : quod ego non puto : quia humana facies fuit, quae resplenduit sicut sol. Sed ad litteram vestis lucentis nubes alba videtur, ubi splendor occumbere, et in albedinem in circuitu videtur terminari. Significat autem vestis Sanctos. Isa. xlix, 18: Vivo ego, dicit Dominus, quiaomnibus his velut ornamento vestieris, et circumdabis tibi eos quasi sponsa. Psal. CIII, 2 : Amictus lumine sicut vestimento. Nix autem est rara, alba et mollis : rara, quia non congelatur, antequam convertatur in aquam, eo quod calidum tenet eam raram : alba autem propter naturam perspicui aquae, quod est materia ejus : mollis autem propter, calorem in nube conceptum, qui. resolvit congelatum aliquantulum, et mollificat. Et rarum quidem significat spiritualitatem : albedo autem, innocentiae et castitatis candorem : et mollities, mansuetudinem : et calor, charitatem. Isa. lv, 10 et 11 : Quomodo descendit imber, et nix de caelo, et illuc ultra non revertitur, sed inebriat terram, et infundit eam, et germinare eam facit, et dat semen serenti, et panem comedenti : sic erit verbum meum quod egredietur de ore meo. Infra, xxviii, 3 : Erat... vestimentum ejus sicut nix. Apocal. I, 14 : Caput ejus et capilli erant conditi tamquam lana alba et tamquam nix. Vestimenta alba quasi lana munda, et sicut nix, qualia fullo non potest super terram candida facere. Fullo, inquam, Deus, qui se Sanctis vestit : qui tale lumen Sancti adhuc in terra degentes recipere non possunt.

" Et ecce apparuerunt illis Moyses et Elias cum eo loquentes. "

Hic tangitur transfiguratio quoad testes quadrupliciter. Primo, quoad testimonium apparentium Patrum : secundo, quoad testimonium Apostolorum : tertio, quoad testimonium creaturarum : et quarto, quoad testimonium Patris.

De primo dicit : " Et ecce, " ut notetur evidentia, " apparuerunt, " ut subitus et divinus notetur eorum adventus : quia sicut supra, II, 13, notatum est , quod apparet, subito advenit.

et impraemeditate. " Eis, " discipulis, ut magis certificentur.

" Moyses, " ex limbo veniens de mortuis, ut probetur, quod ipse est de quo dicitur, Deuter. XVIII, 15 : Prophetam de gente tua et de fratribus tuis sicut me, suscitabit tibi Dominus Deus tuus : ipsum audies.

" Et Elias, " vivus de paradiso veniens eximius Prophetarum : ut ex Propheta haberet testimonium. Isa. VII, 11 : Pete tibi signum a Domino Deo tuo in profundum inferni, sive in excelsum supra, hoc est, de paradiso, vel inferno : et ut notetur, quoniam vitae et mortis habet potestatem. Ad Romam XIV, 9 : In hoc enim Christus mortuus est, et resurrexit, ut et mortuorum et vivorum dominetur.

" Cum eo loquentes. " Luc. IX, 30 et 31 : Erant Moyses et Elias, visi in majestate : et dicebant excessum ejus, quem completurus erat in Jerusalem. Dicit enim Origenes quod Moyses ibi oravit pro populo suo. Excessus autem iste erat amoris, doloris et humilitatis. De primo quidem, Joan. xv, 13 : Majorem hac dilectionem nemo habet, etc. De secundo, Thren, i, 12 : 0 vos omnes, etc. De tertio, ad Philip, II, 8 : Humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem, etc. Thren. III, 19 : Recordare paupertatis, etc.

" Respondens autem Petrus, dixit ad Jesum : Domine, bonum est nos hic esse : si vis, faciamus hic tria tabernacula, tibi unum, Moysi unum et Eliae unum. "

Secundum est, scilicet testimonium Apostolorum.

" Respondens autem Petrus, " ad gloriosa verba Moysi et Eliae, quae habe- tant cum Christo, " dixit ad Jesum : Domine, " omnium, " bonum est nos : " omnis boni bonum. Exod, xxxiii, 19 : Ego ostendam omne bonum tibi. " Hic esse : " ut abscondamur in abscondito faciei tuae a conturbatione hominum. Sed errat : hic enim non datur, sed in futurum promittitur : hoc lumen non est abscondendum, sed. super candelabrum ponendum : non soli dandum, sed ut luceat omnibus, qui in domo sunt . Marcus autem, IX, 5 et Luc. IX, 33, dicunt : Nesciens quid diceret.

" Si vis. "

Hoc praemittit, ne increpetur sicut supra, XVI, 22, quando dixit : Absit a te, Domine : non erit tibi hoc. Unde hic praemittit se conformare voluntati suae.

" Faciamus hic. " Non erat suum facere formam cognoscere. " Tria tabernacula. " In hoc errat : quia Legis et Prophetiae et Evangelii non sunt tres habitationes, sed una, quae est Ecclesia. Apocal. XXI, 3 : Ecce tabernaculum Dei cum hominibus : et habitabit cum eis. Unum ergo est tricameratam, propter Trinitatis fidem et propter praeeuntium, et sequentium, et comitantium societatem : et propter Legis et Prophetiae cum Evangelio completionem.

c( Tibi unum) Moysi unum, et Eliae unum. " Voluit enim seorsum habitare, sed cum Christo in tabernaculo requiescere. Isa. IV, 6 : Tabernaculum erit in umbraculum diei ab aestu, et in securitatem et absconsionem a turbine et a pluvia.

" Adhuc eo loquente, ecce nubes lucida obumbravit eos. "

Testimonium est creaturarum.

" Ecce nubes lucida obumbravit eos, " ut lumen ingereret blandimentum, et luminis testimonium : nubes autem temperaret lucis excessum. Isa. xli, 2 : In umbra manus suae protexit me.

" Et ecce vox de nube, dicens : Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui : ipsum audite. "

Testimonium tangit Patris. II Petr, I, 1.7 : Voce delapsa ad eimi hujuscemodi a magnifica gloria. Cantic, II, 14 : Sonet vox tua in auribus meis : vox enim tua dulcis, et facies tua decora.

" Hic est Filius, " consubstantialis, " dilectus, " et dilectionis, sicut ego principium, " in quo, " sicut in redemptore, " mihi, " sicut auctori in opere, " bene, " modo virtutis, " complacui, " non paenitentia ductus de opere .

" Ipsum audite, " quasi legislatorem. Isa. lv, 2 : Audite, audientes me, et comedite bonum. Supra, iii, 17, de hoc multa sunt dicta . Haec autem, quae de voce Patris dicuntur etiam in baptismo, sonabant ibi ad perfectionem sanctitatis : hic autem ad perfectionem majestatis : in Passione autem, Joan. XII, 28, ad perfectionem claritatis .''

" Et audientes discipuli ceciderunt in faciem suam, et timuerunt valde. "

Hic tangitur instructio discipulorum. Et habet duo : instructionem ex facto de transfiguratione : et instructionem per verbum de circumstantibus apparitionem.

In primo dicit tria : casum ex magnitudine, confortationem ex Domini consolatione, et instructionem ex transitu gloriae revelatae.

De primo dicit : " Ei audientes discipuli, " vocem Patris de testimonio veritatis. II Petr. I, 18 : Vocem Patris audivimus de caelo allatam, cum essemus cum ipso in monte sancto.

" Ceciderunt in faciem suam. " Qui cadit in faciem, sciens ubi cadit, prudenter cadit. I ad Corinth.XIV, 25 : Cadens in faciem suam adorabit Deum, pronuntians quod vere Deus in vobis sit, E contra cadentes retrorsum, nesciunt ubi cadant, et extra gratiam cadunt. I Reg. IV, 18, Heli cadens de sella retrorsum fractis cervicibus exspiravit. Daniel, x, 16, est simile ei quod habetur hic : ubi Daniel cecidit ad visum viri Gabrielis, et dixit : Domine, in visione tua dissolutae sunt compages meae, et nihil in me remansit virium.

" Et timuerunt valde, " non aliquid mali, quod ibi non erat, sed territi insolita majestate, et coruscatione, quae humana infirmitas sustinere non poterat, licet ad ipsam primitus facta sit. Job, XXVI, 14 : Cum vix parvam stillam sermonis ejus audierimus, quis poterit tonitruum magnitudinis illius intueri ? Isa. XXI, 3 et 4 : Corrui cum audirem, conturbatus sum cum viderem. Emarcuit cor meum. Timor enim, qui est fuga cordis intus, causa fuit casus exterius.

" Et accessit Jesus et tetigit eos : dixitque eis : Surgite, et nolite timere. "

" Et accessit Jesus, " appropinquatione dignationis consolabatur et confortabat eos.

Et tria tangit : accessum, tactum et allocutionem. Matth.xxviii, 18, ubi etiam dubitaverant, dicit : Accedens Jesus loculus est eis, dicens : Data est mihi omnis potestas, etc.

" Et tetigit eos, " ut tactu carnis praesentiam sentirent virtutis deitatis. Da- niel, x, 10 : Manus tetigit me, et erexit me super genua mea.

" Dixitque eis, " allocutione. Psal. xliv, 3 : Diffusa est gratia in labiis tuis.

Dicit autem : " Surgite, " contra casum : " nolite timere, " contra timorem. Joan. XIV, 1 : Non turbetur cor vestrum. Creditis in Deum, et in me credite. Supra. XIV, 27 : Habete fiduciam : ego sum, nolite timere.

" Levantes autem oculos suos, neminem viderunt nisi solum Jesum. "

Hic ponitur instructio facti et verbi : et ideo duo dicuntur.

De primo duo : oculorum ad. rem docentem elevatio, et rei instructio.

Dicit igitur : " Levantes oculos suos. " Luc. XXI, 28 : Levate, capita vestra. Baruch, IV, 36 : Circumspice.., et vide jucunditatem a Deo tibi venientem.

" Neminem viderunt, " quia omnia disparuerunt, ut soli Christo adhaererent. I ad Corinth.xiii, 10 : Cum venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est. Significatur etiam, quod omnibus transeuntibus, erit Deus omnia in omnibus .

" Et descendentibus illis de monte, praecepit eis Jesus, dicens : Nemini dixeritis visionem, donec Filius hominis a mortuis resurgat. "

Instructio est per verbum duplex : una est humilitatis et mysterii : altera ex solutione dubietatis.

De prima dicit : " Et descendentibus illis. " II ad Corinth.v, 13 : Sive mente excedimus, Deo : sive sobrii sumus, vobis. Elevati enim in contemplatione redeunt ad actionem. Sic Abraham re- versus est in locum suum a monte visionis ,''

" Praecepit illis Jesus, " praecepto instructionis:)) Nemini dixeritis visionem, de transfiguratione, et circumstantibus eam, " donec Filius hominis, " cujus est mori, " a mortuis resurgat. " Duplici ratione : quia si prius diceretur, et postea mori videretur, fieret scandalum, et non aedificatio ad fidem, quod sic transfiguratus mori posset. Eccle, iii, 7 : Tempus tacendi, et tempus loquendi. Eccli, xx, 22 : Ex ore fatui reprobabitur parabola : non enim dicit illam in tempore suo. Alia causa est, scilicet informatio ad humilitatem. Eccli. XI, 2 : Non laudes hominem in specie sua. Et, ibidem, v. 30 : Ante mortem ne laudes hominem quemquam.

Dicit autem : " A mortuis, " quia ad hoc moritur, ut mortuos visitet. Eccli. XXIV, 45 : Penetrabo omnes inferiores partes terrae, et inspiciam omnes dormientes. Adhuc etiam ipse solus fuit inter mortuos liber : et ideo surrexit ab eis.

" Et Interrogaverunt eum discipuli, dicentes : Quid ergo Scribae dicunt quod Eliam oporteat primum venire ? "

Haec est solutio dubiorum. Et habet tres partes : quarum prima est interrogatio : secunda, solutio : et tertia, illuminatio perfecta.

De prima dicit : " Quid ergo Scribae dicunt, " qui auctoritatem habent ex scientia legis, " quod Eliam oporteat primum venire. " Hanc enim formam fecerunt Scribae, persuasi ex hoc quod continetur, Malach. IV, 5 et 8 : Ecce ego mittam vobis Eliam Prophetam, antequam veniat dies Domini magnus, et horribilis. Et convertet cor patrumad filios, et cor filiorum ad patres eorum : ne forte veniam, et percutiam terram anathemate. Dixerunt igitur, quod Elias veniens resoluturus erat omnia in antiquum statum concordiae, gratiae, et innocentiae.

" At ille respondens, ait eis : Elias quidem venturus est, et restituet om-

nia.

Dico autem vobis quia Elias jam venit: et non cognoverunt eum, sed fecerunt in eo quaecumque voluerunt. Sic et Filius hominis passurus est ab eis.

Tunc intellexerunt discipuli quia de Joanne Baptista dixisset eis. "

Solutio est duo continens : unum intellectus Scripturae de adventu Eliae in persona : alterum est de adventu Eliae in spiritu et virtute.

De primo dicit : " Elias quidem venturus est, " ante secundum adventum ad judicium : et tunc " restituet omnia, " quae destruxit Antichristus. Malach. IV, 5 : Mittam vobis Eliam prophetam, antequam veniat dies Domini magnus, et horribilis.

" Dico autem vobis quia Elias jam venit. "

Ille, inquam, de quo dicitur, Luc. I, 17 : Ipse praecedet ante illum in spiritu et virtute Eliae. " Et non cognoverunt eum, " per approbationem, quia testimonium mihi perhibuit. Amos, v, 10 : Odio habuerunt corripientem in porta : et loquentem perfecte abominati sunt,

" Sed fecerunt in eum quaecumque voluerunt. " In hoc notatur, quod causa fuerunt mortis Joannis, vel quod per- suaserunt Herodi, ut occideret eum : vel consenserunt ad minus : et hoc ideo, quia testimonium perhibuit Christo. Act. vii, 52 : Quem Prophetarum non sunt persecuti patres vestri ? Et occiderunt eos, qui praenuntiabant de adventu Justi, cujus vos nunc proditores et homicidae fuistis.