IN CAPUT X MATTHAEI

ENARRATIO.

" Videns autem Jesus turbas, misertus est eis, quia erant vexati, et jacentes sicut oves non habentes pastorem . "

Postquam produxit Matthaeus faciem Christi per venerationem et regenerationem et vocationem regeneratorum et generantium, ad faciem hominis (quae

ratio vocatur in doctrina rationabili et confirmatione doctrinae), consequenter attendens, quia facies non est completa sine membris, inducit hic corporis illius ordinationem, cujus faciem ante descripsit : ut omnes ostendat occurrere in unum perfectum hominem, in mensu-

3g, Qui invenit animam suam, perdet illam : et qui perdiderit animam suam propter me, inveniet

40, Qui recipit vos me recipit : et qui me recipit, recipit eum qui

41. Qui recipit prophetam in nomine prophetae, mercedem prophetae accipiet : et qui recipit justum in nomine justi, mercedem justi accipiet.

42, Et quicumque potum dederit uni ex minimis istis calicem aquae frigidae tantum, in nomine discipuli, amen dico vobis, non perdet mercedem suam.

ram aetatis plenitudinis Christi . Et durat haec pars usque ad vigesimum sextum capitulum, ubi incipit agere de his a quibus omnia Ecclesiastica trahunt virtutem et vigorem, et efficiendi causam, quod efficiunt.

Est autem ordo hujus corporis, cui facies illa imprimitur, duplex : et propter hoc sunt hic duae partes, quarum una est in ordine Praelatorum : et altera est in communi ordinatione corporis secundum dispositionem, qua Praelati ordinantur ad subditos, et e converso, et secundum quod Praelati ad Praelatos, et subditi ad subditos sub una humana et rationabili facie Christi degentes.

Primo ergo in isto capitulo docet Praelatorum institutionem : et a sequenti capitulo docet totius mystici corporis ordinationem.

De Praelatis autem in genere docet tria, scilicet institutionis eorum necessitatem, institutionis eorum sinceritatem, et institutorum secundum officia ordinem.

Necessitatem autem ostendens dicit tria sub tribus paragraphis : quorum primum est populi destitutio a regimine bono : secundum, habilitas optima populi ad

regendum : tertium est imploratio Dei de promissione regentium.

Circa primum dicit tria : misericordiam Domini bona populi providentis, miseriam populi, et causam miseriae,

" Videns autem Jesus turbas, misertus est eis. "

Misericordia consistit in tribus, scilicet in misericordiae intuitu, cum dicit: " Videns autem Jesus. " In multitudine miserandorum, cum dicit: " Turbas, " quia Patris est magis moveri ad miseriam multorum quam paucorum. Et tertio, consistit in miserationis affectu, cum dicit : " Misertus est eis, " II ad Corinth. I, 3 et 4 : Pater misericordiarum, et Deus totius consolationis, qui consolatur nos in omni tribulatione nostra. Luc. x, 33 et 34 : Videns eum, misericordia motus est. Et appropians, alligavit vulnera ejus. Hoc enim fecit Samaritanus custos hominum generi humano.

" Quia erant vexati et jacentes. "

Hoc est secundum, et tangit duplicem miseriam ex defectu Praelatorum, vexationem scilicet, et jacendi in peccatis positionem.

Est autem triplex vexatio : uxa, quae est per errores diversos jactatio ex defectu doctrinas proveniens, Psal, xciii, 5 I Populum tuum, Domine, humiliauerunt, et haereditatem tuam vexaverunt, Thren. v, 5 : Cervicibus nostris minabamur, lassis non dabatur requies. Dionysius dicit, quod " caput est mens, "et corpus, inferiores vires animae, et " cervix (quae continuat caput corpori) " est opinio, et subjecta est errori : " et ideo cervice minatur, qui errore opinio- num distrahitur. Secunda vexatio est inquieta de peccato in peccatum praecipitatio. Sapient, v, 1 : Lassati sumus in via iniquitatis. Osee, IV, 2 : Mendacium, et furium, ei adulterium inundaverunt, et sanguis sanguinem tetigit. Et haec provenit ex Praelatorum mala vita. Tertia est ex iniqua oppressione et spoliatione, Isa. III, 12 : Populum meum exactores sui spoliaverunt : haec provenit ex iniqua Praelatorum potestate.

"Jacentes, " Secunda miseria, quae positione corporis quietem et securitatem significat in peccatis : quae provenit ex Praelatorum torpore. Jerem. ii, 21 : Jacuerunt in terra foris puer et senex : virgines meae et juvenes mei ceciderunt in gladio,

Unde tertio, horum defectuum subjungit causam :

" Sicut oves non habentes pastorem. "

Et per oves simplicitatem (et seduci- bilem et ad bonum convertibilem) significat subditorum. Per pastores autem officium et affectum et actum significat Praelatorum. III Reg. XXII, 17 : Vidi cunctum Israel dispersum in montibus, quasi oves non habentes pastorem. Ezechiel. XXXIV, 5 : Dispersae sunt oves meae, eo quod non esset pastor : et factae in devorationem omnium bestiarum agri. Defectus autem pastorum dupliciter intelligitur : aut enim nullus est pastor : et hoc modo non loquitur hic Dominus : aut quia non exhibet (alias, adhibet) affectum et officium et actum pastoris : et hoc modo Pontifices habens multos et Sacerdotes, non habuit populus pastores. Jerem, l, 6 : Grex perditus factus est populus meus : pastores eorum seduxerunt eos. Ezechiel. XXXIV, 3 : Lac comedebatis, et lanis operiebamini, et quod crassum erat occidebatis, gregem autem meum non pascebatis,

" Tune dicit discipulis suis : Messis quidem multa, operarii autem pauci. "

Ecce secundum, ubi. tangit aptitudinem populi ad conversionem.

Et dicit duo : populi scilicet aptitudinem, et Doctorum paucitatem. De primo dicit :

" Messis quidem multa. "

Quos primum dixit oves, propter simplicitatem et mansuetudinem, hic dicit messem, propter operam bonorum fructificationem. Et dicit, " messis, " non semina : quia diu ante promissionibus in Patriarchis, figuris in Patribus, praeceptis in lege, doctrinis in Prophetis, satum fuit: sed tempore collectionis in horreum Ecclesiae et caeli, non fuit nisi revelatae gratiae tempore. Joan., IV, 35 I Videte regiones, quia albae sunt jam ad messem. Unde quod priores Sancti in lacrymis de absentia gratiae seminaverunt, Apostoli colligentes in gratiam cum gaudio messuerunt. Psal. cxxv, 8 : Euntes ibant ei flebant, mittentes semina sua. Venientes autem venient cum exsultatione, portantes manipulos suos. Apocal. XIV, 15 : Mitte falcem tuam et mete, quia venit hora ut metatur, quoniam aruit messis terrae. Joel, III, 13 : Mittite falces, quoniam maturavit messis.

" Operarii autem pauci. " Operarios vocat, quos prius pastores :. quia plus attenditur operibus quam verbis. Jerem. iii, 15 : Dabo vobis pastores secundum cor meum, ei pascent vos scientia ei doctrina. " Scientia autem est ba" bitus bene conversandi, " ut dicit Augustinus. Matth. xx,8 : Voca operarios, ei redde illis mercedem. Non, dicit : loquentes et concionant.es . Ad Roman. xv, 18 : Non audeo aliquid loqui eorum, quae

per me non efficit Christus, Doctor enim verbis propriis se ostendit ad opera obligatum. Proverb. VI, 2 : Illaqueatus es verbis oris tui, et captus propriis sermonibus. Tales igitur Doctores operarii sunt pauci. Matth. XX, 16 : Multi sunt vocali, pauci vero electi. Quia sicut dicitur, Joan. VI, 71 : Ex vobis unus, de duodecim scilicet, diabolus est.

" Rogate ergo Dominum messis, ut mittat operarios in messem suam. "

Ecce tertium. Et dicit duo : quorum unum est instructionis, ut in positione Praelatorum rogetur ut det quem scit expedientem. Act. I, 24 : Orantes dixerunt : Tu, Domine, qui corda nosti omnium , ostende quem elegeris ex his duobus unum.

Secundum autem est missio, non concionantem, sed operiarorum, " in messem suam, " quoniam et semen suum est, et fundus. Joan. IV, 38 : Ego misi vos metere quod non laborastis,Et attende quod dicit, " ut mittat: " et non patiatur quod seipsos intrudant. Ad Hebr. V, 4 : Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo tamquam Aaron. Quod enim aliquis seipsum ingerat, non potest fieri, sed tempore necessitatis vocanti se potest praesentare. Isa. VI, 8, Domino dicente : Quem mittam ? et quis ib it vobis ? dixit Isaias : Ecce ego, mitte me. Econtra autem Moyses, Jeremias et Ezechiel quantum potuerunt apud Deum (qui tamen vocans non errare potest) se excusaverunt : multo ergo magis apud hominem talis excusanda est missio,

" Et convocatis duodecim discipulis suis, dedit illis potestatem spirituum immundorum, ut ejicerent eos, et curarent omnem languorem, et omnem infirmitatem.

Duodecim autem Apostolorum nomina sunt haec : Primus Simon, qui dicitur Petrus, et Andreas frater ejus.

Jacobus Zebedaei et Joannes frater ejus, Philippus et Bartholomaeus, Thomas et Matthaeus publicanus, Jacobus Alphaei et Thaddaeus, Simon Cananaeus, et Judas Iscariotes, qui et tradidit eum. "

Hic incipit secunda, pars, ubi ponitur institutio Praelatorum,

Et dicuntur duo, scilicet potestatis collatio, et Praelatorum nominatio.

De primo dicit duo : convocationem, et potestatis collationem.

De convocatione dicit :

" Et convocatis, "

Non dicit, vocatis : quoniam ante vocati sunt : nec dicit, electis : quia ante Apostolatum electi, sicut dicitur, Luc. VI, 13 : sed, " convocatis, " ut hi qui electi sunt in unum concordiae praedicandorum, tenderent et in unum concordiae charitatis. I ad Corinth.I, 10 : Obsecro vos, ut idipsum dicatis omnes, et non sint in nobis schismata, Psal. LIV, 15 : In domo Dei ambulavimus cum consensu, Joan. XIV, 35 : In hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si dilectionem habueritis ad invicem

" Duodecim discipulis, "

Tamquam capitibus, a quibus unguentum in alios descendere debuit, Sunt autem duodecim aperte : quia duodenarius non habet partes nisi unum, duo, tres, quatuor, sex. Unum vero competit doctrinae unitati : duo autem competit praeceptis geminae dilectionis, quae est forma vitae : tres autem. Trinitati personarum, quae sunt subjecta (alias substantia) in praedicanda fide : quatuor virtuti in ordinanda omni passione : sex autem perfectioni in opere. Significatur ergo in duodecim filiis Jacob, Genes. XXXV, 22, quoad auctoritatem : in duodecim fontibus in Elim repertis, Exod, XV, 21, quoad doctrinae fusionem : in duodecim lapidibus vestis sacerdotalis, Exod. XXVIII, 17 et seq., quoad exempli fulgorem : in duodecim panibus propositionis, Levit. XXIV, 5, quoad gratiae virtutis refectionem : in duodecim lapidibus positis in ripa Jordanis, Josue, IV, 8, 9, quoad constantiae stabilitatem : in duodecim bobus, III Reg. VII, 24, quoad maturitatem : in duodecim stellis in corona sponsae, Apocal. XII, 1, quoad caelestium contemplationem et lucem. Et ideo etiam murus civitatis Ecclesiasticae habet duodecim fundamenta, et duodecim portas, et Apostolorum nomina et Agni inscripta, Apocal. XXI, 12, et seq. Fundatur enim in ipsa Ecclesia, quoad veritatis fidei immobilitatem : et est per eos introitus ad regnum Dei, quoad usus clavium collationem. Matth. XVI, 18 : Super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam. Et, Ibidem, v. 19 : Et tibi dabo claves regni caelorum.

" Dedit illis, "

Ecce secundum de collata potestate : est autem data super contrariam potestatem. Et quoad hoc dicit : " Potestatem spirituum immundorum, ut ejicerent eos, " quia illi incurabiles sunt : et data est eis ad curam corrigibilis defectus, qui impedit promotionem ad bonum. Et quoad hoc dicit : " Et curarent omnem languorem, et omnem infirmitatem. " Et dicitur languor longus angor : et hic non potest esse graviter affligens. Et plerumque causatur ex humore frigido. Infirmitas autem secundum suum nomen destituit virtutem, et hoc fit cum consumptione substantiae : et ideo est acerbius affligens, sicut innuit hic Glossa. Languor ergo est defectus consuetudinis : et infirmitas inflammatio concupiscentiae carnalis, De primo, Isa. I, 16 et 17 : Quiescite

agere perverse, discite benefacere, De secundo, Osee, vii, 4 I Omnes adulterantes, quasi clibanus succensus a coquente,

" Duodecim autem Apostolorum nomina , "

Deo nota, in caelis conscripta, "

" Sunt haec. "

Ad Hebr. XII, 22 et 23 : Accessistis ad... Ecclesiam primitivorum, qui conscripti sunt in caelis,

" Primus, "

Dignitate, non vocatione: propter quod vertex dicitur Apostolorum, " Simon, " proprio nomine, " qui dicitur " a Christo " Petrus. " Joan. I, 42 : Tu vocaberis Cephas, quod interpretatur Petrus,

" Et Andreas. "

Non secundus : et sic deinceps, quia omnes subditi Petro sunt aequales, " Fra-ter ejus, " non tam carne quam spiritu. In hoc autem notatur fraternum et mutuae societatis emolumentum. Proverb.

xviii, 19 : Frater qui adjuvatur a fratre, quasi civitas firma. Luc. v, 1 : Annuerunt sociis qui erant in alia navi ut venirent, ei ad juvarent eos. Luc. x, 1 : Misit illos binos ante faciem suam in omnem civitatem et locum quo erat ipse venturus.

Et attende, quod licet Petrus vertex dicatur primus, non tamen dicitur Andreas secundus, nec Philippus tertius, et sic deinceps : sed omnes secundi sunt Petro ad jurisdictionem : quia non unus sub alio, sed omnes sub Petro.

" Philippus , "

Concivis Petri et Andreae, Joan. I, 44: Erat autem Philippus a Bethsaida, civitate Andreae et Petri. Hunc autem Philippum Lucas, VI, 14, quintum ponit post duos introductos, et post Jacobum et Joannem I forte conjungens quatuor ratione consanguinitatis et familiaritatis : Matthaeus autem respicit ad modum vocationis, quia post Andream et Petram fuit vocatus. Joan. I, 43 : In crastinum voluit exire in Galilaeam, et invenit Philippum. Dicit ei Jesus : Sequere me.

" Et Bartholomaeus. "

Hunc sexto loco ponit Lucas. Marcus autem secundum et tertium post Petrum ordinat Jacobum et Joannem, sed ipse simul ponit eos quibus Christus nomina mutavit. Unde dicit, quod Jacobum et Joannem vocavit Boanerges, hoc est, filios tonitrui, propter sonum praedicationis, et miraculorum coruscationem. Et quarto loco Marcus ponit Andream : et illi ratione concivilitatis et vocationis conjungit Philippum : et subjungit huic Bartholomaeum, sicut hic. Sed Matthaeus ne videretur in ordine Apostolorum affectus carnalis attendi, inter consobrinos interponit Philippum : et ne videatur attendi amicitia mundana, quae collactaneorum est et connutritorum, interponit etiam Bartholomaeum.

" Iacobos Zebedaei, "

Supple, filius,

" Et Joannes frater ejus . "

Bi fuerunt consobrini Domini. Unde ne iterum putetur consanguinitas attendi, interponit duos, sic:

" Thomas, et Matthaeus publicanus. "

Sed tam Marcus quam Lucas praeponunt Matthaeum Thomae.: Matthaeus autem se postponit propter humilitatem, propter quam etiam se publicanum vocavit. Et notetur in eo quanta sit vis gratiae, sicut ostenditur in prologo istius libri.

In caeteris autem ordo idem est apud tres concorditer Evangelistas :

" Jacobus Alphaei, "

Supple, filius : et iste Jacobus minor, qui propter similitudinem vultus cum Domino, et imitationem religionis, et episcopatus in Jerusalem successionem, frater Domini vocatus est. Ad Galat, I, 19 : Alium Apostolorum vidi neminem, nisi Jacobum fratrem Domini,

" Et Thaddaeus, "

Qui Judas jacobi in Luca vocatur : quia Jacobi minoris fuit frater, qui ex primogenitura et dignitate episcopali praefuit ut pater : et ideo ab eo denominatur sicut a patre,

" Simon Cananaeus, "

Hoc est, a Cana Galilaeae natos, qui in Luca Zelotes dicitur : quia Cana zelus interpretatur. Et hi tres fratres fuerunt filii Mariae, sororis beatae. Virginis, ex. Alphaeo, sicut Jacobus major et Joannes fuerant filii Mariae,sororis beatae Virginis secundae, quae et Salome vocatur a patre suo. Unde versas :

Anna tribus Joachim, Cleopha, Salomeque

(Marias

Tres parit : has ducunt Joseph, Alphaeus, Zebedaeus. Christum prima, Joseph, Jacobum cum Simone,

(Judam Altera, quae sequitur Jacobum parit atque

Joannem.

Anna enim ex tribus viris peperit tres Marias : ex Joachim, matrem Domini: ex Alphaeo matrem Joseph qui cognominatus est justus, qui cum Mathia positus est sorte eligendus et Jacobum minorem, et Simonem, et Judam Jacobi, sive Thaddaeum : ex. Salome autem peperit Mariam, matrem Jacobi majoris et Joannis. Harum trium Mariarum sponsi tres fuerunt : Joseph, Matris Domini, A1- phaeus quatuor fratrum pater, sponsus secundae, et Zebedaeus pater duorum fratrum, maritus tertiae.

" Et Judas Iscariotes, "

A vico, unde natus erat, " qui et tradidit eum : " ut notetur quod locus altus non fructificat, sed fides et charitas et devotio in Deum, Joan. VI, 71 : Nonne ego vos duodecim elegi? et ex vobis unus diabolus est.

" Hos duodecim misit Jesus, praecipiens eis, dicens :

Hic tangitur institutorum ordo secundum officia.

Et tangit duo : ordinis rationem, et officii actum.

Ratio autem determinatur secundum duo, secundum auctoritatem, et secundum exsecutionis necessitatem.

Auctoritas tangitur, cum dicitur : " Hos duodecim misit Jesus, " quoniam auctoritas est ex missione. Ad Roman. x, 15 : Quomodo praedicabunt nisi mittantur ? Marc, III, 14 : fecit ut essent duodecim cum illo, et ut mitteret eos praedicare. Luc, x, 1 : Misit illos binos ante faciem suam.

Deinde tangit exsecutionis necessitatem, dicens : " Praecipiens eis, dicens, " Et ex hoc accipitur, quod necessitas doctrinae incumbit subditis. Sicut semper incumbit, quod Praelatus peccat mortaliter, si non praedicat : ergo per consequens mortaliter peccat, si non acquisivit scientiam. II. ad Timoth. IV, 1 : Testificor coram Deo ei Jesu Christo, qui judicaturus est vivos ei mortuos, per adventum ipsius et regnum, ejus, praedica verbum, insta opportune, importune, Ex his ulterius accipitur, quod praedicare debent per seipsos, et si necesse est, dispensare judicia et temporalia ad usus pauperum per alios. Act. VI, 2 et seq. : Non est aequum nos derelinquere verbum Dei, eiministrare mensis. Considerate ergo, fratres, viros ex vobis boni testimonii septem, plenos Spiritu sancto, et sapientia,

quos constituamus super hoc opus, Nos vero orationi et ministerio verbi instantes erimus, " In viam gentium ne abieritis, et in. civitates Samaritanorum ne intraveritis : sed potius ite ad oves quae perierunt domus israel. "

Ecce ordo : et habet duas partes. Primo enim ponitur ordo doctrinae, et secundo, ordo vitae.

Ordo doctrinae determinatur secundum quatuor : dicitur enim cui praedicandum, et quid praedicandum, quomodo praedicatum confirmandum, et qua praedicandum intentione et modo.

In primo autem tangitur primo cui non praedicandum, et postea cui praedicandum.

Duo autem genera hominum sunt quibus non est praedicandum, Gentes scilicet, et Samaritani.

De Gentibus ergo dicit :

" In viam Gentium, "

Hoc est, in viam, quae ducit ad Gentes, " ne abieritis, " Ire enim ad. Gentes, erat abire illo tempore, Act. x, 28 : Vos scitis quomodo abominatum sit viro Judaeo conjungi aut accedere ad alienigenam, Unde ista particulari et prima missione prohibuit Christus, ne irent ad Gentes : post resurrectionem autem misit praedicare omnibus Gentibus. Matth. XXVIII, 19 : Euntes ergo docete omnes Gentes. Et, Marc. XVI , 15 : Praedicate Evangelium omni creaturae.

Modo aulem ante resurrectionem non misit nisi ad gentem suam, hoc est, ad Judaeos, et hoc tribus de causis. Prima est, quia promissio facta est Judaeis, et inter illos primum oportuit testificari gratiae promissae exhibitionem. Act. XIII, 32 : Nos vobis annuntiamus eam quae ad patres nostros repromissio facta est. Secunda causa est, quia salus ex Judaeis est, et ex illis in. totum mundum erat derivanda. Joan. IV, 22 : Salus ex Judaeis est. Isa. XXVII, 6 : Qui ingrediuntur impetu ad Jacob, florebit et germinabit Israel, et implebunt faciem orbis semine. Tertia causa est, ne rationabilem causam habere videantur Judaei, quod non recipiunt verbum Dei, si prius irent ad Gentes. Act. xiii, 46 et 47 : Vobis oportebat primum loqui verbum Dei: sed quoniam repellitis illud, et indignos vos judicatis aeternae vitae, ecce convertimur ad Gentes: sic, enim praecepit nobis Dominus. Isa. xlix, 6 : Parum est ut sis mihi servus ad suscitandas tribus Jacob, ei faeces Israel convertendas : ecce dedi te in lucem Gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terrae. Gentes autem cum nec legem recipiant, nec Prophetas, in toto immundae sunt: unde significantur per canes, Supra, VII, 6 : Nolite dare sanctum canibus. Matth.xv, 28 : Non est bonum sumere panem filiorum, et mittere canibus, scilicet ad manducandum,

" Et in civitates Samaritanorum ne intraveritis. "

Quia si (alias, qu) receperunt legem, et non Prophetas, significantur per porcos . Porcus enim partim est mundum animal, quia ungulam dividit: partim immundum, quia non ruminat.

Sed tunc quaeritur, quaere non dicit: In viam Samaritanorum ne abieritis? Et dicendum, quod hoc caveri non poterat: quia inter Judaeos commistim habitabant, et saepe eos communis via duxit ad Samaritanos et ad. Judaeos : sed suffecit quod non intrarent in civitates, ut habitarent cum eis. Joan. IV, 9 : Non enim coutuntur Judaei Samaritanis.

Sed, contra, Joan. IV, 40, Christus in- travit in civitatem Samaritanorum, et

praedicavit ibi, et mansit cum eis. Ad hoc dicendum, quod hoc fecit in transitu et parum, non quasi veniret ex intentione.

" Sed potius ite ad oves quae perierunt domus Israel. "

Hoc est secundum : et determinat, cui sit in prima missione praedicandum. Et vocat Judaeos " oves, " propter simplicitatem et utilitatem et mansuetudinem patrum :