Dicit igitur :

" In illo die. "

Postquam sermone facto Judaeos confutaverat in domo, vel forte verius, non pro spatio ejusdem temporis dies accipitur, sed pro claritate doctrinae sermonis Christi. Ad Roman. XIII, 12 et 13 : Abjiciamus opera tenebrarum, et induamur arma lucis. Sicut in die honeste ambulemus. Isa. lx, 1 : Venit lumen tuum, Jerusalem, et gloria Domini super te orta est. Joan. IX, 4 : Me oportet operari..., donec dies est : venit nox, quando nemo potest operari.

" Exiens Jesus de domo, "

Et exitu suo blasphemos ostendens esse derelinquendos. Numer. XVI, 26 : Recedite a tabernaculis hominum impiorum. Matth.xxiii, 38 : Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta.

" Sedebat. "

Tangit locum communem. Et in hoc tangit duo, quietem scilicet docentis, cum dicit: " Sedebat. " Sessio enim exterior quietem et sessionem significat motuum. Doctoris, quando motus concupiscentiae et humorum recesserunt : et ideo conceptiones animi, et affectus stabiliuntur. Quia sicut dicit Aristoteles, quod " anima sedendo et quiescendo fit " sciens et prudens. " Supra, v, 1 et 2 : Cum sedisset..., docebat eos, dicens .

Secundo, tangit aptum per significationem locum, cum dicit: " Secus mare, " ut per mare saeculum inquietum et amarum ostenderet. Psal. CIII, 25 : Hoc mare magnum, et spatiosum manibus, etc. Secus mare autem primo sedit, ut stabilitatem aeternam verbi quod docuit, demonstraret : quod licet fluctibus tunderetur, tamen non esset movendum. Matth.XXIV, 35 : Caelum et terra transibunt, etc. Matth.VII, 24 : Omnis qui audit verba mea, et facit ea, assimilabitur viro sapienti, qui aedificavit domum suam supra petram.

" Et congregatae sunt ad eum turbae multae, ita ut naviculam ascendens sederet : et omnis turba stabat in littore.

Et locutus est eis multa in parabolis, dicens. "

Tria dicit: formam, intentionem finis, et materiam.

Forma est in congregatione in unam civitatem. Genes, xlix, 2 : Congregamini, et audite Israel patrem vestrum. I Esdrae, iii, 1: Congregatus est populus quasi vir unus ad audiendam legem.

Finem tangii, cum dicit: " Ad eum. " Deuter. XXXIII, 3 : Qui appropinquant pedibus ejus, accipient de doctrina illius. Psal. XXXIII, 6 : Accedite ad eum, et illuminamini. " Turbae multae. " Turba per se multitudinem innuit. Sed cum additur multae, designatur, quod de multis civitatibus, et provinciis convenerunt: et isti sunt materia. Unde, Luc. viii, 4, dicitur : Cum turba plurima convenirent, et de civitatibus properarent ad eum. Et idem innuitur, Marc. IV, 1.

" Ita ut in naviculam ascendens sederet. " Dispositio est Doctoris Evangelii in loco proprio : et in littera innuitur humilitas et effectus vitae praedicatae, quia diminutione notatur humilitas, et usus navis notat effectum : quia omnes alii merguntur in undis voluptatum sicut porci. Sapient, XIV, 5 : Ut non essent vacua sapientiae tuae opera : propter hoc etiam et exiguo ligno credunt omnes animas suas, et transeuntes mare per ratem liberati sunt. Notat etiam in hac vita exaltationis profectus per hoc quod dicit : " Ascendens. " Sic enim ascensiones in corde suo disposuit, in valle lacrymarum, etc. 2: imo tristans et ad alta vocans non auditur. Isa. xl, 9 : Super montem excelsum ascende, tu qui evangelizas Sion. Baruch, IV, 36, et v, 5 :

Sta in excelso, et vide jucunditatem. " Sederet. " Per hoc notat cor in aeterna quiete resedisse. Matth.XIX, 28 : Sedebitis et vos super sedes duodecim. Psal. CXXI, 5 : Illuc sederunt sedes in judicio.

" Et omnis turba stabat. "

Generalitatem notat, cum dicit: " Omnis. " Necessitatem doctrinae, cum dicit: " Turba. " Aptitudinem loci, cum dicit: " In littore. " De primo, I ad Corinth. IX, 22 : Omnibus omnia factus sum, ut omnes facerem salvos. De secundo, ad Roman. I, 14: Sapientibus et insipientibus debitor sum. Turba enim non novit legem : et ideo necessaria fuit eis doctrina. Joan. VII, 49 : Turba haec, quae non novit legem, maledicti sunt, a Stabat, " rectitudine corporis, pararis se ad rectitudinem verbi auditi. Psal. v, 5 : Mane adstabo tibi,et videbo quoniam non Deus volens iniquitatem tu es. II Paralip, xx, 17 : Confidenter state..., et Dominus erit vobiscum.

" In littore " stabilimenti virtutis et veritatis. Psal. XXXIX, 3 : Statuit supra petram pedes meos, et direxit gressus meos. Psal. XVI, 5 : Perfice gressus meos in semitis tuis, ut non moveantur vestigia mea.

" Et locutus est eis multa in parabolis, dicens. " Multa dicit, quia multis multa sunt dicenda, ut pro diversitate auditorum, quod uni non convenit, alii conveniat. Sicut cibi multi diversos in complexione stomachos habentibus praeparantur. IV Reg. VI, 23 : Apposita est eis ciborum magna praeparatio. In parabolis autem loqui, est humano modo et rudi loqui intellectui. Psal. lxxvii, 2 : Aperiam in parabolis os meum, etc. Proverb. I, 8 : Animadvertet parabolam, et interpretationem, verba sapientium, et aenigmata eorum. Osee, XII, 10 : Ego visionem

multiplicavi, et in manibus Prophetarum assimilatus sum.

" Ecce exiit qui seminat, seminare. "

Hic incipit secunda pars capituli, in qua septem inducit parabolas, quae per tria distinguuntur : ita quod primae tres sunt in effectu verbi, secundam quod fides est per auditum. Ad Roman. x, 17 : Auditus autem per verbum, Christi. Secundae autem tres sunt de charitatis profectu : et ultima est de discretione electorum a malis, qui non profecerunt ex semine jacto.

Tres autem primae distinguuntur in duas secundum duplicem seminis operationem. Habet enim quamdam ex suscipiente fundo : et haec explicatur in prima parabola. Et duas habet ex seipso : unam quidem ex pullulatione naturali ad germen sui generis, aliam autem ad effectum naturalem in qualitate et quantitate virtutis. Et sic distinguuntur primae tres inductae parabolae.

Prima parabola est tripartita : ponitur enim primo parabolae contextio per partes : et secundo, parabolici sermonis causa ostenditur : et tertio, parabola exponitur.

In parabolae positione duo sunt notanda : proprietas videlicet seminantis, et proprietas seminis.

De seminante dicit quinque, evidentiam, exitum, officium, actum, et materiam.

" Ecce. "

Per hoc evidentia. Supra, x, 27 : Quod in aure auditis, praedicate super tecla. Nehem, seu II Esdrae, viii, 8 : Legerunt in libro legis Dei distincte, et aperte ad intelligendum. Habacuc, III, 2 : Scribe visum, et explana eum super tabulas, ut percurrat qui legerit eum, Isa. viii, 1 : Scribe in eo stylo hominis.

" Exiit. "

In domo semina perduntur. Cantic. VII, 11 : Egrediamur in agrum, commoremur in villis. Joan. XVI, 28 : Exivi a Patre, et veni in mundum. Isa. xxvii, 6 : Qui ingrediuntur impetu ad Jacob, florebit et germinabit Israel, et implebunt faciem orbis semine. Domi enim seminat, qui sibi et suis in carnalibus seminat. Isa. Lir, 11 : Recedite, recedite. exite inde, pollutum nolite tangere.

" Qui seminat. "

Ecce officium. Qui vel habet curam, vel professionem praedicandi, officium recipit seminandi. Marc. IV, 3 : Exiit seminans ad seminandum. Psal, cxxv, 6 : Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua,

" Seminare. "

Ecce actus. Eccle. XI, 6: Mane semina semen tuum, et vespere non cesset manus tua : quia nescis quid magis oriatur, hoc aut illud : et si utrumque simul, melius erit. Osee, x, 12 : Seminate vobis injustitia, et metite in ore misericordiae." Semen, suum . "

Ecce materia : et duo tangit, semen et seminis discretionem, quando dicit, " suum. " Est autem meum, quod in primo fructu prioris anni recepi et collegi. Homo autem tria habet tempora, innocentiae, culpae, et gloriae, vel supplicii. Unde dicit Ambrosius : " Quod nostrum " est semen, quod in prima conditione " est inditum, quando dictum est, Ge-" nes. I, 11 : Faciens fructum juxta gentilis suum : quod in Actibus, XVII, 28, " dicitur esse genus divinum. " Et ideo,

Levit, XIX, 19, praecipitur: Agrum tuum non seres diverso semine.

Possunt ergo notari in isto verbo quatuor, quae faciunt naturam seminis : quorum unum est seminis proprietas ex eo unde generatur : secundum est ejusdem virtus in generando : tertium autem in trahendo potentia : quartum et ultimum in puritate naturae purgatio sincera, et puritatis custodia. Primum dat semini generantium naturam : secundum autem veram secundum naturam generationis efficaciam : tertium autem materiae, unde generet, quamdam naturalem ingerit providentiam. : et quartum ne evacuetur, vel adulteretur, praestat cautam custodiam.

Cum enim semen sit verbum Dei, generantis in se habet naturam, quando praefert divinam potestatem in substantia et virtute. Verbum enim Patris ex Patre paternum est in (alias, ex) natura : ex virtute Patris vivificum est in potentia Spiritus, quem spirat : et sic etiam est in semine. Hoc enim habet generantis substantiam, et spiritum quo spirat ad vitam ejus quod generat. Jactura ergo semen verbi de Deo sit in substantia, et spiritus sit ostensivum in potentia spirandi vitam. Sic impletur illud Jerem, xxiii, 5 : Suscitabo David germen justum. Et illud Genes, I, 11 : Cujus semen in semetipso sit. Propter quod dicit Philosophus, quod " sicut ovum con-" grogat in se naturam generantium " avium, ita semen plantarum ovum exi-" stens habet in se virtutes generan-" tium. "

Effectus autem ipsius in generando est, quod producit non simile sibi, nec simile serenti, sed simile ei a quo natum est : et multiplicatum illud simile producit. Genes, XXVI, 12 : Seminavit Isaac in terra illa, et invenit in ipso anno centuplum. Qui enim se praedi- cant, volunt quod semen seminati producat simile : et hoc est monstruosum : qui autem in multo ornatu praedicant, volunt quod solum verbum sibi simile in laude procedat : et ideo utrumque cavit Apostolus, II ad Corinth.IV, 5, dicens, quod non praedicavit seipsum . Et, I ad Corinth.I, 17 : Non in sapientia verbi, ut non evacuetur crux Christi.

Tertium autem est quod mirabiliter est tractivum, intellectus quidem ad studium, et affectus per desiderium, et operis per profectum. Joan. XII, 32 : Omnia traham ad meipsum. Unde dicit Philosophus, quod " trahit sicut ventosa : " quia aliter, cum superius emittit plan-" tulam, non haberet inferius unde mi-" nistraret substantiam. " Cantic, I, 3 : Trahe me post te.

Quarto etiam purgat se, ut purum et sincerum sibi retineat : et ideo emittit calamum ex se, et folia palearia, et nodos facit, et aristam formando terrestria ejicit, et se in profundo involvit, ut sincerum remaneat. Unde, Supra, iii, 12 : Paleas comburet igne inexstinguibili. Palea enim est peccatum, et terrena cogitatio, vel intentio, omnimode a grano ejicienda. Isa. XXVIII, 28 : Panis autem comminuetur in baculo, hoc est, baculo paenitentiae conteretur peccati palea, ut granum sincerum habeatur. Nullus seminat paleas cum grano. Joan. \xii, 24 et 25 : Nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsam solum manet. Ita ergo est verbum purificandum, quod non improperatur a Domino. Psal xlix, 16 et 17 : Peccatori autem dixit Deus : Quare tu enarras justitias meas, et assumis testamentum meum per os tuum ? Tu vero odisti disciplinam, etc.

Sic ergo seminandum est.