IN CAPUT XXIV MATTHAEI.

ENARRATIO.

" Et egressus Jesus de templo ibat: et accesserunt discipuli ejus, ut ostenderent ei aedificationes templi.

Ipse autem respondens dixit illis : Videtis haec omnia Amen dico vobis, non relinquetur hic lapis super lapidem, qui non destruatur. "

Descripta sufficienter causa destructionis Judaeorum et abjectionis, hic tangit praedicationem modi destructionis eorum: et in modo destructionis et excidii Judae includit signa, et modum consummationis saeculi, et adventus sui : propter quamdam Discipulorum suorum quaestionem.

Dividitur ergo capitulum totum in duas partes : in quarum prima more historiographi tangit opportunitatem congruam, qua venit ad ista praedioenda : in secunda autem ipsam texit seriem praedictionis, ibi, v .5 " Et respondens jesus, etc. "

In prima harum sunt quatuor paragraphi : in quorum primo continetur signum indignationis suae ad templum, quo jam quasi minabatur excidium fu- turum : in secundo, ex hoc inducti discipuli describuntur ostendere aedificationes firmas templi, quae ruinam non paterentur subito et de facili : in tertio, universalis praedictio ruinae ostenditur discipulis a Domino : et in quarto, ex hoc dicto occasionata quaestio triformis a discipulis Domino proponitur, propter quam terminandam, tota sequens inducitur narratio. Et haec patent in littera.

De primo igitur dicit : " Et egressus. " Quia enim dixerat : " Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta , " voluit hoc corporali signo ostendere. Et ideo, " egressus Jesus, " qui sanctificator erat templi, " de templo ibat, " indignatus de perversitate eorum qui disponebant templi cultus. Ezechiel, iii, 12 : Benedicta gloria Domini de loco suo, supple, recessit. Et, ibidem, v. 14 : Abii amarus in indignatione spiritus mei. Osee, v, 6 : Ablatus est ab eis. Nec dicitur quo ibat, ut significetur quod jam in dispersionem gentium praemeditabatur ire, et docturus gentes. Joan. vii, 35 : Numquid in dispersionem gentium iturus est, et docturus gentes ?

" Et, " videntes jam discipuli signa indignationis ejus ad templum, " accesserunt, " scientes quod sancta non com- municaret canibus , familiarius adjungentes se : quia dixerat, Supra, xiii, 11 : Vobis datum est nosse mysteria regni coelorum, illis autem non est datum, sed tantum in parabolis.

" Discipuli ejus. " De quibus, Joan. xv 15 : Vos dixi amicos : quia omnia quaecumque audivi a Patre meo, nota

feci vobis.

" Ut ostenderent ei aedificationes templi : " quam sumptuosae essent, et quam fortes : nec ut ignoranti ostenderent, sed ut ipsa ostensione praeloquerentur, ut aliquid futurum circa templum de indignatione quam praetendebat, praenuntiaret. Unde, Marc. xiii, 3 : Interrogabant eum separatim Petrus, et Jacobus, et Joannes, et Andraeas, qui majores erant zelatores doctrinae futurorum. Quaerebant pro omnibus aliis. In signum ejus, quod dictum est, dicitur, Marc. XIII, 1, quod unus discipulorum dixit : Magister, adspice quales lapides, et quales structurae ! Quasi diceret : Multa virtus requiritur ad hoc quod deserta remaneat, sicut jam indignatio tua praeloquitur.

"Ipse autem respondens dixit illis. "

Ad animum enim respondet scrutans corda et renes Deus : quia, sicut dicitur, I Regum, XVI, 7 : Dominus intuetur cor.

" Videtis haec omnia ? " tam aedificium, quam cultum, et cultores.

" Amen dico vobis. " Confirmatio est futurae prophetiae : " non relinquetur hic, " in isto loco, " lapis super lapidem, " quia a fundamentis evertetur, " qui non destruatur " destructione tali, quod non tantum praecipitentur, sed etiam lapides conterantur, et comburantur in pulverem. Jerem. XXVI, 6 : Dabo domum istam sicut Silo, et urbem hanc dabo in maledictionem,. Isa. XVII, 1 : Desinet esse civitas, et erit sicut acervuslapidum in ruina. Isa. xxxiv, 11 : Extendetur super eam mensura, ut redigatur ad nihilum, et perpendiculum ad desolationem. Luc. XIX, 43 et 44 : Circumdabunt te inimici tui vallo, et circumdabunt te, et coangustabunt te undique, et ad terram prosternent te, et filios tuos qui in te sunt, et non relinquent in te lapidem super lapidem, eo quod non cognoveris tempus visitationis tuae.

" Sedente autem eo super montem Oliveti, accesserunt ad eum discipuli secreto, dicentes : Die nobis, quando haec erunt? et quod signum adventus tui et consummationis saeculi? "

Hic vult ponere ordinem quaestionis. Et tangit tria : opportunitatem videlicet respondendi ex loco acceptam, et positionem respondentis Domini : et dignitatem quaerentium, qui merentur ut respondeatur eis : et ordinem ipsius quaestionis.

Ex parte autem Domini, a quo quaerendum est, duo tanguntur : positio corporis, et locus.

De positione corporis dicit : " Sedente autem eo. " Voluit enim Dominus situ corporis demonstrari, qualis esse debeat respondens interrogatus de divinis. In stante enim, vel ambulante non quiescunt spiritus, sed protenduntur ad cuncta quae corpus sustentant, et portant : et ideo tunc abstrahuntur a virtutibus animalibus : et ideo illae non bene tunc operantur. In jacente autem discurrunt fumi ad caput, qui turbant, propter quod non clari sunt spiritus in capite. Sed in sedente quiescunt, et puri sunt : et ideo potest loqui sapientiam inter perfectos . Supra, v, 1 et 2 : Cum sedisset, accesserunt ad eum, discipuli ejus, etaperiens os suum docebat eos, dicens. Et similiter, Lucae, VI, 20. Haec est causa, quod cathedra ponitur Doctoribus. Luc. ii, 46 : Invenerunt illum in templo sedentem in medio Doctorum. Hinc est, quod Psal. lxxix, 2 : Qui sedes super Cherubim, qui plenitudinem scientiae significant.

" Super montem Oliveti. " Opportunitas est ex loco, ubi est generatio olei, quod est ministerium luminis. Et ideo Zachariae, IV, 14, dicitur de duabus olivis a dextris et sinistris lampadis : Isti sunt duo filii olei, scilicet splendoris. Et, Prudentes virgines acceperunt oleum in vasis suis ann lampadibus . Isa. lxii, 1 : Propter Sion non tacebo, et propter Jerusalem non quiescam, donec egrediatur ut splendor Justus ejus, et Salvator ejus ut lampas accendatur. Ubi enim aptius sederet candor lucis aeternae, et splendor gloriae , nisi super ministerium luminis et fomitem omnis illuminationis, cum de tantis illuminare voluit discipulos.

Additur autem, Marc. xiii, 3, quod sedit contra templum. Sed hoc dicitur, ut contraria dicturus ostenderetur ad templi statum.

" Accesserunt. "

Ausu familiaritatis, quem jam dederat eis aperiendo aliquid de futuro excidio. Eccli. LI, 31 : Appropiate ad me, indocti, et congregate vos in domum disciplinae. " Discipuli ejus, " qui responsione digni fuerunt. Qui autem fuerint? Marc. xiii, 3, dicitur, quod fuerunt Petrus, et Jacobus, et Joannes, et Andreas, qui prae caeteris sitiebant doctrinam de futuris audire. Eccli. XXIV, 44 : Quoniam doctrinam quasi antelucanum illumino omnibus, et enarrabo illam usque ad longinquum. Et post modicum, v. 45 : Illuminabo omnes sperantes in Domino.

" Dicentes, " quaerendo : " Dic, " hoc est, edic sonante voce clara. Cantic. II, 14 : Sonet vox tua in auribus meis : vox enim tua dulcis. " Nobis, " ad intellectum unum, ut audiamus. I Reg. III, 10 : Loquere, Domine, quia audit servus tuus. Praemittit autem, quod, " secreto, " non cum turbis. Job, IV, 12 : Quasi furtive suscepit auris mea venas susurri ejus.

" Quando haec erunt ? " Quaestio est triformis. Quaerit enim quando futurum sit Judaeae excidium : et hoc est quod dicunt : " Quando haec erunt ? " Act. I, 6 : Domine, si in tempore hoc restitues regnum Israel ? Quaerunt iterum : " Quod est signum adventus tui, " ad judicium ? " Et " quod sit signum " consummationis saeculi ? " Et dicit Chrysostomus quod " primum interroti gant propter se : alia autem duo prop-" ternos posteros eorum. " Nobis enim expedit scire haec, sicut dulcis est somnus : et viator quaerit, ubi manendum sit. Mercenarius libenter computat, quando Uniatur annus praegnans : semper decimum mensem computat. Supra, VI, 21 : Ubi est thesaurus tuus, ibi est ei cor tuum. Job, VII, 2 et 3 : Sicut cervus desiderat umbram, et sicut mercenarius praestolatur finem operis sui : sic et ego habui menses vacuos, et noctes laboriosas enumeravi mihi.

" Et respondens Jesus, dixit eis : 4 Videte ne quis vos seducat. "

His ita praemissis, inducitur responsio dicta, tria continens. Primo enim ostendit signa futuri excidii : secundo, signa excidii et consummationis seculi, eo quod hoc erit ante adventum suum, licet ultimum ponatur in ordine quaesitorum, ibi, v. 15 : " Cum ergo videritis abominationem, etc. " Tertio, dat signa adventus sui ad judicium, ibi, v. 23 : Tunc siquis vobis dixerit : Ecce hic est Christus. "

In primo harum duo sunt, scilicet tribulatio in qua erit Judaeae excidium : et quod ex hoc causatur ubique praedicatum Evangelium, discipulis de Judaea in orbem terrarum exeuntibus : et hic est finis excidii Judaeae. Et cum perfectum fuerit, erit signum consummationis saeculi : et ideo in medio duarum partium positum diaserticum est : hoc est ad praecedens, et ad sequens referendum.

Adhuc, prima pars in duas dividitur : in tribulationem generalem inducentem excidium : et in tribulationem specialem sanctorum : quae tribulatio erit probatio meriti et fidei et virtutis, ibi, v. 9 : " Tunc tradent vos. "

Antecedens autem pars duo continet, scilicet seductionem pseudoprophetarum, quae est in praejudicium veritatis ad nocumentum fidei : et turbationem quietis sanctorum, in praejudicium tranquillitatis ad. charitatis damnum et dispendium, ibi, v. 6 : " Audituri enim estis proelia, etc. "

In prima harum tria continentur, cautela videlicet cavendae seductionis, modus, seductorum, et praesumptio eorumdem.

Praemittit autem Evangelista, dicens, " Et respondens Jesus, dixit eis, " sicut pius Magister omnia nota faciens discipulis. Deuter. xxxiii, 3 : Qui appropinquant pedibus ejus, accipient de doctrina illius.

" Videte ne quis vos seducat, " hoc est, seorsum a veritate ducat. Et reddit hic cautos. Ad Coloss. ii, 8 : Videte ne quis vos seducat per philosophiam ei inanem fallaciam secundum traditionem hominum : quia pseudoprophetae semper veniunt in sublimitate philosophici sermonis, et in persuasibilibus humanae sapientiae verbis. Jerem. XXIX, 8 : Non vos seducant prophetae vestri, qui sunt inmedio vestrum. Ad Ephes. v, 6 : Nemo vos seducat inanibus verbis.

" Multi enim venient in nomine meo, dicentes : Ego sum Christus : et multos seducent. "

Hic tangit modum seductorum. Et tangit tria : multitudinem, per quam notatur diversitas sectarum : adventum, per quem notatur quod non habeant auctoritatem : et quod in nomine Christi, per quod notatur falsi nominis pietas, et hypocrysis.

Dicit igitur : " Multi enim. " Non in uno corde et uno spiritu, unitatem spiritus servantes in vinculo pacis : sed in multitudine dissentientium sectarum.

I ad Corinth. I, 11 : Significatum est mihi de vobis ab his qui sunt Chloes, quia contentiones sunt inter vos. Et, XI, 19 : Oportet et haereses esse, ut et qui probati sunt in vobis manifesti fiant. Et ideo ante hoc dicit, I ad Corinth. I, 10 : Obsecro vos, fratres.., ut idipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schismata.

" Venient, " propria auctoritate non missi. Supra, vii, 15 : Qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces. Joan. x, 8 : Omnes quotquot venerunt, fures sunt, et latrones.

" In nomine meo. " Dupliciter : quia exteriori pietate visa notam Dei habent.

II ad Timoth. iii, 5 : Habentes speciem quidem pietatis, virtutem autem ejus abnegantes. Vel, quia etiam signa quaedam fecerunt in suae haeresis argumentum. Supra, vii, 22 et 23 : Multi dicent mihi : Domine, Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus , et in nomine tuo daemonia ejecimus, et in nomine tuo virtutes multas fecimus? Et tunc confitebor illis : Quia numquam novi vos. Horum multorum unus fuit Simon, magus de Samaria, de quo dicitur, Act. viii, 9 : Haec est virtus Dei, quae vocatur magna Qui etiam de se scriptam reliquit : Ego sum sermo Dei : Ego speciosus : Ego paracletus : Ego omnipotens : Ego omnia Dei. Theodas etiam quidam fuit et Judas Galilaeus, et alii quam plures. Sed etiam Joannes, ii, 18, in prima epistola, dicit : Audistis quia Antichristus venit : et nunc antichristi multi facti sunt. " Consuetum enim est, ut di-" cit Chrysostomus, in omni tribulatione " multos surgere, qui futura fanatico " praedicant spiritu, et in errorem mit" tunt homines, eo quod tunc homines " sicut parturientes continue conjiciunt, " qualis exitus debeat esse belli, et qualis " futurus status. " Psal. CIII, 20 : Posuisti tenebras, et facta est nox : in ipsa pertransibunt omnes bestae silvae. Eccli. xxxiv, 6 : Sicut parturientis cor tuum phantasias patitur : nisi ab Altissimo fuerit missa visitatio.''

" Dicentes. " Ecce praesumptio.

" Ego sum Christus. "

II ad Thessal. II, 4 : Extollitur supra omne quod dicitur Deus, aut quod colitur. Sufficeret veris Prophetis, quod vere ostenderent se esse Christi. II ad Corinth. XI, 23 : Ministri Christi sunt, plus ego. I ad Corinth. IV, 1 : Sic nos existimet homo ut ministros Christi, et dispensatores mysteriorum Dei.

" Et multos seducent. " Ecce effectus fallaciae. II ad Timoth. III, 13 : Mali homines et seductores proficient in pejus, errantes, et in errorem mittentes. II ad Thessal. ii, 3 : Videte ne quis vos seducat ullo modo.

" Audituri enim estis praelia, et opiniones praeliorum. "

Ecce perturbatio quietis Sanctorum.

Tangit autem hic quatuor : quorum primum est cautela a perturbatione cum causa perturbante : et secundo, positionem perturbantium : tertium autem est descriptio modi perturbantium secundum speciem periculorum : quartum autem est istorum quantitas.

Circa primum sunt duo : causa perturbans, et cautela.

Causa autem duplex : prima est in hoc quod dicit : " Audituri enim estis praelia. " Luc. XVI, 9 : Cum audieritis praelia et seditiones, nolite terreri. Proelia enim ad hostes pertinent, seditiones ad cives : et haec multa fuerunt in Judaea ante cladem communem, sicut patet Daniel. x, per totum. Isa. III, 8 : Ruit enim Jerusalem, et Judas concidit: quia lingua eorum et adinventiones corum contra Dominum, ut provocarent oculos majestatis ejus.

Secundum autem est : " Et opiniones praeliorum, " hoc est, exspectationes. Et sunt duae causaecissurae, videlicet quas faciebant haeretici, et monstra quae apparebant in coelestibus. Ex praedicatione enim pseudoprophetarum, discordia mota est contra aliquos, qui de doctrina illa non fuerunt : quod significatum est, Apocal. XVI, 13 et 14 : Et vidi de ore draconis, et de ore bestiae, et de ore pseudoprophetae, spiritus tres in modum ranarum... et procedunt ad Reges totius terrae congregare illos in proelium. Alia causa describitur, II Machab. v, 2 et seq., quod contigit Jerusalem apparere cohortes armatas, et congressiones fieri cominus, et scutorum et galeatorum motus. Quapropter omnes rogabant in bonum monstra converti. Job, vii, 14 : Terrebis me per somnia, et per visiones horrore concuties. Unde etiam tunc audiebantur voces in templo : Transeamus ab his sedibus. Et sicut Josephus dicit, vitula rufa, quae offerebatur in sacrificium purificationis, ex qua fiebat aqua expia- tionis, inter manus offerentium enixa est agnam : quae naturae inordinatio futuri excidii dedit opinionem.

" Videte ne turbemini : oportet enim haec fieri, sed nondum est finis.

Ecce cautelae admonitio, ne turbentur. Proverb. XII, 21 : Non contristabit justum quidquid ei acciderit. Joan. XIV, 27 : Non turbetur cor vestram, neque formidet. Turbatio autem est inaequalitas, sive casus quidam cordis in periculorum angustia, lumen rationis obnubilans : et hoc habet triplicem gradum : tangit enim afficiendo, et impedit rationem, et prosternit. Primum est infirmitatis naturae : quia licet spiritus promptus sit, caro tamen est infirma : secundum est venialis culpae, Baruch, III, 1 : Anima in angustiis, et spiritus anxius clamat ad te. Tertium est vitiosae perversitatis, Josue, VII, 25 : Quia turbasti nos, exturbet te Dominus. Propter hoc dicit Job, xxiii, 17 : Non perii propter imminentes tenebras, nec faciem meam operuit caligo.

Assignat autem rationem, quare non turbentur : et haec est ratio, quare permittit Deus talia fieri, dicens : " Oportet, " hoc est, opportunum est, scilicet meritis malorum expediens, et probationi bonorum.

Primum autem generale Judaeae excidium : " Haec fieri, " ut per hoc admoneantur quod graviora exspectant, nisi corrigantur.

" Sed nondum est finis, " et ideo non statim a Judaea recedatis, quinimo fortiter praedicationi instetis. Sic etiam, Supra, xviii, 7, dictum est : Necesse est ut veniant scandala : verumtamen vae homini illi per quem scandalum venit ! Ezechiel. VII, 2 : Finis venit, venit finis super quatuor plagas terre.

" Consurget enim gens in gentem, et regnum in regnum : et erunt pestilentiae, et fames, et terraemotus per loca.

Haec autem omnia initia sunt dolorum. "

Describit tribulationis modum per ea quae turbabunt. Et tangit tribulationem ex parte pugnae hominum, et ex parte corruptionis electorum.

Ex parte quidem pugnae hominum, malum perturbans dupliciter est magnum, generalitate videlicet, et potentia pugnantium.

Generale notat, cum dicit : " Consurget gens in gentem. " Luc. XXI, 9 : Cum audieritis praelia, et seditiones, nolite terreri : oportet primum haec fieri, sed nondum statim finis. Hujus contrarium praeoessit Christi in carne adventum. Isa II, 4 : Non levabit gens contra gentem gladium, nec exercebuntur ultra ad praelium. Apocal. VI, 4 : Datum est ei ut sumeret pacem de terra, et ut (homines) invicem se interficiant.

De potentia pugnantium subdit : " Et regnum adversus regnum. " Hoc describitur, Daniel. x, 20, qualiter rex austri, sive aegypti, pugnabat adversus rege Graeciae. Daniel. VII, 2 : Quatuor venti coeli pugnabant in mari magno.

" Et erunt, " corruptione elementorum tripliciter : Qualitate quidem corruptis elementis erunt " pestilentiae : " agrorum sterilitate erunt " fames : " compugnationis impulsu erunt " terraemotus per loca. " Ezechiel. VII, 14 et 15 : Ira mea super universum populum ejus... Qui in civitate sunt, pestilentia et fame devorabuntur. Jerem. XXIX, 18 : Persequar eos in gladio, et in fame, et in pestilentia : dabo eos in vexationem universis regnis terrae. Apocalyps. VI, 8 : Ecce equus pallidus : et qui sedebat super eum, nomen illi Mors. Et sequitur : Et data est illi potestas interficere gladio, fame, ei morte. De terraemotu dicitur, Apocalyps. XVI, 18 : Terraemotusfactus est magnus, qualis numquam fuit ex quo homines fuerunt super terram. Isaiae, XXIV, 19 et 20 : Contritione conteretur terra, commotione commovebitur terra, agitatione agitabitur terra.

" Haec autem omnia initia sunt dolorum. "

Ecce mali quantitas : quia enim dixerat quod non dum statim finis: ideo dicit, quod haec sunt primae parturitionis conceptus. Verumtamen, " dolorum, " non est in hebraeo : et est male translatum, et deberet esse sic : " Haec omnia initia sunt parturitionum : " sed translator ponit effectum pro causa. Isa. xiii, 8 : Torsiones et dolores tenebunt, quasi parturiens dolebunt. Isa. xxxvii, 3 : Dies tribulationis, et correptionis, et blasphemiae dies haec : quia venerunt filii usque ad parium, et virtus non est pariendi. Luc. XXI, 25 et 26 : In terris erit pressura gentium... : aresoentibus hominibus prae timore et exspectatione, quae supervenient universo orbi.

" Tunc tradent vos in tribulationem, et occident vos : et eritis odio omnibus gentibus propter nomen meum. "

Ecce specialis tribulatio Sanctorum. Et hoc malum describitur quadrupliciter : i n afflictione Sanctorum perfectorum, in scandalo in fide infirmorum, in instantia pseudoprophetarum tyrannos confirmantium, in iniquitatis abundantia praevalente adversus Sanctos. Et haec patent in littera.

Afflictio perfectorum describitur dupliciter, scilicet tribulationis modo, et tribulationis causa, quae est nomen Domini : et ideo " felix est tribuiatio, cujus " nomen Domini est causa, " ut dicit Augustinus.

In modo tripliciter describitur : traditione, occisione, et odio persecutionis.

Dicit igitur : " Tunc tradent vos, " non emendati, sed exasperati malis praedictis, " tradent vos in tribulationem, " fraudulenter et dolose capientes, et insidiantes flagellabunt. Supra, x, 17 et 18 : Tradent enim vos in conciliis, et in synagogis suis flagellabunt vos. Et ad praesides et ad reges ducemini. II Machab. VII, 1, Septem fratres flagris taureis sunt cruciati.

" Et occident vos. " Daniel. XI, 44 : Veniet in multitudine magna ut conterat et interficiat plurimos. Apocalyps. xiii, 15 : Faciet ut quicumque non adoraverint imaginem bestiae, occidantur.

" Et eritis odio. " Odium est radicata ira : " omnibus hominibus , " humum sapientibus. Exod. I, 13 : Oderant filios Israel aegyptii. Genes. xxvii, 41 : Oderat semper Esau Jacob. Genes. xxxvii, 4 : Oderant Joseph fratres sui, nec poterant ei quidquam pacifice loqui.

" Propter nomen meum. " I Petr. IV, 14 : Si exprobramini in nomine Christi, beati eritis. Luc. VI, 22 : Beati eritis cum vos oderint homines..., et exprobraverint, et ejeoerint nomen vestrum tamquam malum propter Filium hominis : quia poena non facit Martyrem, sed causa. Joan. xv, 21 : Haec omnia facient vobis propter nomen meum, quia nesciunt eum qui misit me. Et haec omnia passi sunt discipuli a Judaeis : et ideo, Supra, xxii, 6, dixit quod tenuerunt servos suos, et contumeliis affectos occiderunt.

" Et tunc scandalizabuntur multi, et invicem tradent, et odio habebunt invicem.

Et multi pseudoprophetae surgent, et seducent multos.

Et quoniam abundavit iniquitas, refrigescet charitas multorum,

Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. "

Ecce scandalum Infirmorum. Et describitur tribus modis : in apostasia, in traditione, et in odio, quae apostasiam sequuntur.

Dicit ergo : " Et tunc scandalizabuntur, " hoc est, irnpingendo in paenas timore apostabunt a fide. I ad Timoth. IV,

1 : In novissimis temporibus discedent quidam a fide, attendentes spiritibus erroris, et doctrinis daemoniorum. Isa. VIII, 15 : Offendent ex eis plurimi, et cadent, et conterentur, et irretientur, et capientur. Luc. ii, 34 : Ecce positus est hic in ruinam, et in resurrectionem multorum in Israel, et in signum cui contradicetur.

" Et invicem tradent, " quia cum apostatabunt, tunc tradent alios fideles scientes familiaria eorum. Jerem. IX, 4 : Omnis frater supplantans supplantabit, et omnis amicus fraudulenter incedet.

II ad Corinth. XI, 26 : Periculum in falsis fratribus. Jerem. XII, 6 : Fratres tui, et domus patris tui, etiam ipsi pugnabunt adversum te. Cantic. I, 5 : Filii matris meae pugnaverunt contra me.

" Et odio habebunt invicem, " quos tradere non poterunt. Supra, x, 22 : Eritis odio omnibus propter nomen meum. Joan. xv, 25 : Ut adimpleatur sermo qui in lege eorum scriptus est: Quia odio habuerunt me gratis, Psal. cviii, 4 : Pro eo ut me diligerent, detrahebant mihi. Psal. XXIV, 19 : Odio iniquo oderunt me.

" Et multi pseudoprophetae surgent. "

Ecce instantia pseudoprophetarum tyrannos adjuvantium.

" Et seducent multos, " blandimento religionis, et impunitatis. Marci, xiii, 22 : Exsurgent pseudochristi et pseudo-prophetae, et dabunt signa et portenta ad seducendos, si fieri potest, etiam electos. Apocalyps. XIX, 20 : Apprehensa est bestia, et cum ea pseudopropheta, qui fecit signa coram ipso.

" Et quoniam abundavit iniquitas. "

Dupliciter abundant : multiplicitate, et in hoc quod praevalet : et secundum est causa primi. Habacuc, i, 4 : Quia impius praevalet adversus justum, propterea egreditur judicium perversum. Psal. lxxii, 7 : Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum : transierunt in affectum cordis. II ad Timoth. iii, 1 et 2 : In novissimis diebus erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, et caeteri hujusmodi. Ad Roman l, 29 : Repletos omni iniquitate. Psal. lxxii, 6 : Operti sunt iniquitate et impietate sua.

" Refrigescet charitas multorum. " Psal. cxlvii, 17 : Mittit crystallum suam sicut buccellas : ante faciem frigoris ejus quis sustinebit ? Eccli. xliii, 22 : Frigidus ventus aquilo flavit, et gelavit crystallus ab aqua. Apocalyps. II, 4 : Habeo adversum te, quod charitatem tuam primam reliquisti. Contra quod de Ecclesia dicitur, Proverb. XXXI, 21 : Non timebit domui suae a frigoribus nivis : omnes enim domestici ejus vestiti sunt duplicibus, hoc est, gemino praeoepto charitatis.

" Qui autem perseveraverit usque In finem. "

Ecce consolatio (alias, confirmatio) in promissione salutis : et, Supra, x, 22 : Idem dicitur : quia perseverandum in veritatis cognitione et fide, et in affectionis charitate. Sapient, viii, 1. : Attingit a fine usque ad finem fortiter. Levit.

III, 9, cauda praecipitur offerri, per quam perseverantia designatur.

" Et praedicabitur hoc Evangelium regni in universo orbe, in testimonium omnibus gentibus : et tunc veniet consummatio, "

Ecce tribulationis Judaeae et Sanctorum fructus. Judaea enim destructa, discipuli per totum orbem diffusi Evangelium regni praedicaverunt : propter quod etiam filii excussorum vocantur. Et tangit tria : praerogativam ejus quod praedicatur, et generalitatem praedicationis, et finem.

Praerogativa est, quia est Evangelium regni. Apocal, XIV, 6 : Vidi alterum Angelum volantem per medium caeli habentem Evangelium aeternum, ut evangelizaret sedentibus super terram, et super omnem gentem, et tribum, et linguam, et populum. Apocal. x, 11 : Oportet te iterum prophetare gentibus, et populis, et linguis, et regibus multis.

" In universo orbe. " Psal. xviii, 5, et ad Romam x, 18 : In omnem terram exivit sonus eorum, etc. Ad Coloss. I, 6 : Pervenit ad vos Evangelium, sicut et in universo mundo est, et fructificat, et crescit.

" In testimonium, " scilicet salutis, si credunt : et condemnationis, si non credunt : et hic est finis. Marci, XVI, 16 : Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit : qui vero non crediderit, condemnabitur,

" Omnibus gentibus. " Matth. xxviii, 19 : Docete omnes gentes. Marci, XVI, 15 : Praedicate Evangelium omni creaturae.

" Et tunc, " quando sic gentibus praedicabitur, " veniet consummatio " Judaeae, vel mundi : quia, sicut diximus, istud et ad antecedens et ad consequens refertur. Isaiae, XXVIII, 22 : Consumma-tionem et abbreviationem audivi a Domino. Isa. x, 22 : Consummatio abbreviata inundabit justitiam.

" Cum ergo videritis abominationem desolationis, quae dicta est a Daniele propheta, stantem in loco sancto, qui legit intelligat. "

Hic incipit tangere tria signa consummationis saeculi, in signis consummationis Judaeae : quia eadem particulariter praesignabant destructionem Judaeae relata ad Titum et aelium Adrianum : quae universaliter accepta, relata ad Antichristum finem mundi significat. Dividitur autem pars ista in duas partes : in quarum prima signum tantae tribulationis, qualis praecedit finem consummationis, ponit : quod signum est completae et jam condemnandae iniquitatis : et secundo, tribulationis dicit modum et quantitatem, ibi, v. 16 : " Tunc qui in Judaea sunt, etc. "

Adhuc, in priori harum dicit duo, signum videlicet, et excitationem attentionis ad signum.

De signo dicit quinque : abominationem, nocumentum, certitudinem, confirmationem, et sacrilegium.

Dicit igitur : " Cum ergo videritis, " in successoribus vestris sanctis, vel vosipsi, cc abominationem " idoli, quod omnis abominatur humana ratio. Sapient, XIV, 27 : Infandorum idolorum cultura, omnis mali causa est, et initium, et finis.

" Desolationis " civitatis : quia post talem abominationem sequitur destructio parietum templi, et eversio civitatis. Daniel. IX, 26 : Post finem belli statuta desolatio : et hoc est nocumentum quod inducit desolationis.

" Quae dicta est a Daniele propheta. " Ecce certitudo. Daniel. IX, 27 : Erit in templo abominatio desolationis.

" Stantem. " Ecce confirmatio : stat enim immobiliter fixa. Isa. xli, 7 : Confortavit eum clavis, ut non moveretur.

" In loco sancto, " Ecce sacrilegium. Ezechiel. VIII, 15 : Certe vidisti, fili hominis, scilicet abominationes pessimas quas isti faciunt hic, hoc est, in templo .''

Attende historiam : Pilatus primo posuit in templo imaginem Caesaris : et indignati Judaei coeperunt rebellare, quod Titus vindicans, incendit templum, et civitatem. Postea autem aelius Adrianus inter parietes templi posuit suam imaginem, quod dicitur abominatio desolationis : eo quod jam desolatum fuit per Titum, et in proximo complenda erat desolatio per aelium. Judaei autem indignati ad imaginem aelii, confregerunt, et comminuerunt eam in pulverem : ad quod indignatus aelius, penitus evertit parietes templi, et totam civitatem, et aliam parvulam ibi prope aedificavit, quam ex nomine suo vocavit aeliam : et hoc est, quod dicit : et hoc plangit Isaias, lxiv, 9 et seq. : Ecce, Domine, respice... : civitas sancti tui facta est deserta, Sion deserta facta est, Jerusalem desolata est. Domus sanctificationis nostrae, et gloriae nostrae, ubi laudaverunt te patres nostri, facta est in exustionem ignis.