IN CAPUT XXVI MATTHAEI:

ENARRATIO.

" Et factum est, cum consummasset Jesus sermones hos omnes, dixit discipulis suis :

Scitis quia post biduum Pascha fiet. "

Hic incipit agere de duobus sacramentis, per quae omnia complentur, hoc est, de sacramento Passionis et mortis primo, et Resurrectionis secundo, ibi, xxviii, 1 : " Vespere autem sabbati: " quorum primum est ad deletionem peccati, et alterum ad justitiae innovationem. Ad Romam IV, 25 : Traditus est propter delicta nostra, et resurrexit propter justificationem nostram. Gregorius : " Qui mortem

" nostram moriendo destruxit, et vitam " resurgendo reparavit. "

Adhuc autem, sacramentum Passionis in duo dividitur : primo enim agit de Passione, et secundo de officio sepulturae, ibi, xxvii, 62 : " Altera autem die, quae est post Parasceven. " In justificatione per Passionem oportet nos et mori peccato, et complantari sepulturae in baptismo. Ad Romam VI, 4 : Consepulti enim sumus cum illo per baptismum in mortem, ut quomodo resurrexit Christus per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitae ambulemus.

Adhuc autem, pars quae de Passione est, habet partes duas, quia secundum quod ipse, supra, xx, 18 et 19, praedixit, traditus est Judaeis, et a Judaeis traditus est Gentibus. Etideo de traditione, qua traditus est Judaeis a discipulo, agit primo : de traditione autem, qua traditus est gentibus ad crucifigendum, agit secundo, ibi, xxvii, 1 : " Mane autem facto, etc. "

Adhuc, prior pars quae continetur in isto capitulo, dividitur in tria : primo enim agit de traditione, qua per Judam traditus est Judaeis : secundo, de comprehensione, ibi, in medio v. 50 : " Tunc accesserunt, et manus injecerunt, etc. " Tertio, de illusione et condemnatione facta per linguas Judaeorum, ibi, v. 59 : " Principes autem sacerdotum, et omne concilium, etc. "

Adhuc, prior harum partium dividitur in tres partes penes circumstantias : consideratur enim traditio in pacto, in opportunitate, et in facto : et penes hoc dividitur pars ista. Secunda incipit, ibi, v. 16 : " Et exinde quaerebat opportunitatem, etc. " Tertia, ibi, v. 47 : " Adhuc eo loquente. "

Adhuc, prior harum dividitur in quatuor, secundum ea quae circumstant pactum traditionis : quorum primum est temporis secundum prophetiam congruentia : secundum autem quaerentium eum ad. mortem completa malitia, ibi, v. 3 : " Tunc congregati, etc. " Tertium pretii, pro quo tradebatur ex facto, quod accidit, occasionata avaritia, ibi, v. 6 : " Cum autem Jesus esset in Bethania. " Quartum est pactionis ipsius perfecta conventio, ibi, v. 14 : " Tunc abiit unus, etc. "

Quocumque autem modo facta sit traditio, tunc voluit tradi, ut ignorans : ut peccata destrueret quae fiunt per ignorantiam : unde dixit, Luc. xxiii, 34 : Dimitte illis : non enim sciunt quid faciunt. Comprehendi voluit, ut infirmus : ut peccata destrueret quae fiunt per impotentiam : unde, Marc. XIV, 38 : Caro vero infirma. Illudi voluit, ut reus malorum, et malus : ut destrueret peccata quae fiunt per certam malitiam. Marc. XIV, 28 : Cum iniquis deputatus est. Isa. LIII, 10 : Si posuerit pro peccato animam suam, videbit semen longaevum, et voluntas Domini in manu ejus dirigetur. Sic enim destruxit peccatum in Patrem, et peccatum in Filium, et peccatum in Spiritum sanctum : et factus est vere

Jesus, universaliter salvans populum suum a peccatis eorum.

In prima harum sunt tria : primum continet effectum totius Passionis et congruentiam : secundum est traditionis praedictio ne a discipulis crederetur involuntaria : tertium, quod medium est inter duo, temporis a lege et Prophetis praedicti congruentia. Et haec patent in Littera.

Dicit igitur : " Ei factum est, cum consummasset , " hoc est, ad summam et perfectionem deduxisset, per hoc quod ultimo adjecit : et hoc est passio. Ad Hebr. ii, 10 : Decebat eum, propter quem omnia, et per quem omnia, qui multos filios in gloriam adduxerat, auctorem salutis eorum per passionem consummare. Ad Hebr. x, 14 : Una oblatione consummavit in sempiternum sanctificatos.

" Sermones hos omnes, " qui ab initio in Evangelio scripti sunt, cum omnibus continuantibus eos et ex lege, et ex prophetis. Eccli. xliii, 29 : Multa dicemus, et deficiemus in verbis : consummatio autem sermonum ipse est. Unde, Joan. XIX, 30, in cruce pendens dixit : Consummatum est.

" Dixit discipulis suis. " Quibus specialiter instruendis insistebat. Supra, xiii, 11 : Vobis datum est nosse mysteria regni coelorum.

" Scitis. "

Exod. XII, 18, Quartadecima die ad vesperum pascha Domini est .

" Quia post biduum Pascha fiet, "

Hoc est, solemnitas Paschae, id est transi tus. Non enim pascha a passione dicitur, sicut quidam existimant : sed oraeoe pascha, phase hebraice, latine dicitur transitus. Luc. XXII, 1 : Appropinquabat dies festus Azymorum, qui dicitur Pascha.

" Post biduum. " Hoc ergo fuit in quarta feria, quando jam fuit luna tertiadecima.

" Et Filius hominis tradetur ut crucifigatur. "

In ista praedicatione traditionis tria dicuntur, secundum quam videlicet naturam est traditus : et praedictio traditionis, ne videatur ignarus : et ad quid traditus, qui est finis traditionis.

Dicit igitur : " Et Filius hominis, " in quantum filius hominis, quia secundum naturam divinam tradi non potuit. Supra, xx, 19 : Filius hominis tradetur ad illudendum, et flagellandum, et crucifigendum.

" Tradetur " a Juda active, a Patre et a seipso dispensative. Ad Roman. viii, 32 : Etiam proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum.

" Ut crucifigatur. " Hic est finis traditionis. Malach. iii, 8 : Si affliget homo Deam, quia vos configitis me ?

" Tunc congregati sunt principes sacerdotum et seniores populi in atrium principis sacerdotum, qui dicebatur Caiphas :

Et consilium fecerunt ut Jesum dolo tenerent, et occiderent.

Dicebant autem : Non in die festo, ne forte tumultus fieret in populo. "

Hic tangitur quaerentium eum ad mortem completa malitia : et hic tanguntur octo : in fortitudinis ipsorum concordi congregatione : in congregatorum auctoritate : in ordinaria ad hoc accepta potestate : in consilii machinatione : in cautela nun dolositate : in violentiae illa- tione : in pessima intentione : et impedimentorum astuta exclusione.

De congregata et unanimi fortitudine dicit : " Tunc congregati sunt, " ut multitudine armarentur. Psal. II, 2 : Convenerunt in unum adversus Dominum, et adversus Christum ejus. Joan. XI, 47 : Collegerunt pontifices et Pharisaei concilium.

" Principes. " Tria genera tangit, in quibus erat auctoritas agendorum : Principes in quibus potentia justa, ut videbatur. Isa. XXXII, 1 : Principes in judicio praeerunt. Sed isti erant de illis, de quibus, Isa. I, 23 : Principes tui infideles, socii furum. Sophon. III, 3 : Principes ejus in medio ejus quasi leones rugientes : judices ejus lupi vespere, non relinquebant in mane.

" Sacerdotum. " In quibus debuit esse sanctitatis bonitas (alias, sanctitas bonitatis). Exod. XXVIII, 41: Cunctorum consecrabis manus, sanctificabis que illos, ut sacerdotio fungantur mihi. Sed econtra isti sunt, de quibus, Sophon. III, 4 : Sacerdotes ejus polluerunt sanctum, injuste egerunt contra legem.

" Et seniores populi. " In quibus debuit esse sapientia. Job, XII, 12: In antiquis est sapientia, et in multo tempore prudentia. Sed econtra de istis dicitur, Job, xxxii, 9 : Non sunt longaevi sapientes. Daniel. XIII, 5 : Egressa est iniquitas a senioribus judicibus, qui videbantur regere populum. Sophon. III, 4 : Prophetae ejus vesani, viri infideles.

" In atrium principis sacerdotum, qui dicebatur Caiphas, " eo quod, sicut dicitur, Joan. XI, 49, esset Pontifex anni illius, ut ab ipso ordinariam acciperet potestatem, et sic formam justitiae haberet iniquitas. Eccle. x, 5 et 6 : Est malum quod vidi sub sole :... positum stultum in dignitate sublimi,et divites sedere deorsum. II Machab. IV, 25 : Nihil habens dignum sacerdotio, animos vero crudelis tyranni, et ferae belluae iram gerens.

" Et consilium fecerunt, "

Ecce consilii machinatio : ut ex consensu et praemeditata procederet iniquitas. Genes. xlix, 6 : In consilium eorum non veniat anima mea, et in coetu illorum non sit gloria mea. Isa. vii, 5 : Consilium iniit contra te Syria in malum. Syria sublimitas (alias, sublimis) interpretatur : quia ibi erat sublimitas potentiae sanctitatis apparentis et potentiae (alias, potentia).

" Ut Jesum. " Act. III, 15 : Auctorem vitae interfecistis.

" Dolo. " Ecce cautelarum dolositas. Jerem. IX, 6 : Habitatio tua in medio doli. In dolo renuerunt scire me, dicit Dominus. Quia extenderunt linguam suam quasi arcum mendacii, et non veritatis. Psal. xxxvii, 13 : Dolos tota die meditabantur.

" Tenerent. " Ecce violentia. Psal. XXI, 22 : Salva me ex ore leonis, et a cornibus unicornium humilitatem meam.

" Et occiderent. " Ecce intentio. Genes. xxxvii, 20 : Venite, occidamus eum. Supra, xxi, 38 : Venite, occidamus eum, et habebimus haereditatem ejus.

" Dicebant autem. "

Ecce impedimentorum exclusio.

" Non in die festo. " Non quod curarent de violatione festi. Isa. I, 13 et 14 : Neomeniam, et sabbatum, et festivitates alias non feram... : facta sunt mihi molesta, laboravi sustinens. Sed potius, " ne forte tumultus fieret in populo. " Marc. XI, 32, et, Supra, XXI, 26, cum quaereret, Baptismus Joannis unde erat, etc, populus videns prudentiam ipsius, defendebat eum, quia sicut prophetam eum habebant : et timebant, quod si iterum injioerent in eum manus coram populo, quod similiter defenderetur. Joan. VII, 45 et 46 : Quare non adduxistis illum ?Responderunt ministri, qui missi fuerant ad capiendum eum : Numquam sic locutus est homo, sicut hic homo loquitur.

" Gom autem Jesus esset in Bethania, in domo Simonis leprosi,

Accessit ad eum mulier habens alabastrum unguenti pretiosi, et effudit super caput ipsius recumbentis. "

Hic ponit factum incitans avaritiam tradentis, et hoc est perditio unguenti, de cujus venditione concupivit furtum decimae : et quia perdidit, vendidit pro triginta, quae sunt decima trecentorum quos hoc unguentum valuit. Dicuntur autem hic tria : mulieris pietas, discipulorum in mulierem fremitus et impietas, et Domini mulieris de facto, quod fecit, excusationis ostensio.

In primo notantur quatuor, scilicet mulieris confidentia, providentia, largitas, et pietas.

Confidentia accipitur ex loco : et ille describitur ex nomine villae, et ex domus hospite.

De nomine villae dicit : " Cum esset Jesus in Bethania : " in domo obedientiae : praesignans se tunc perfecturum obedientiam, de qua dicit Apostolus, ad Philip. II, 8 : Factus est obediens Patri usque ad mortem, mortem autem crucis.

" In domo Simonis leprosi " Non quod tunc leprosus fuerit, sed ante, et nomen retinuit in signum memoriae tanti beneficii. Supra, VIII, 3 : Confes tim mundata est lepra ejus, IV Reg. v, 14, Mundata est lepra ejus, et restituta est ejus caro, sicut caro pueri parvuli . Et ex hoc concepit mulier audaciam, non praesumptionis, sed confidentiae : quia vidit, quod non abhorruit eum qui leprosus exstiterat, qui multis sunt horrori eliam post sanitatem, praesumpsit, quod etiam officium pietatis ab ea futurum non abhorreret.

Et hoc est, quod dicit :

" Accessit ad eam mulier. "

Dicit autem Hieronymus, quod " ne-" mo putet eamdem esse, quae super ca-" put effudit, et super pedes : illa enim " et lacrymis lavit, et crine tersit, et ma" nifeste meretrix appellatur . De hac " autem nihil tale scriptum est. Nec enim " poterat statim capiti Domini meretrix " digna fieri. " Item, Chrysostomus : " Mulier ista videtur esse una et eadem " apud omnes Evangelistas : non est au-" tem, sed apud tres una quidem mihi " videtur : apud Joannem autem non " adhuc, sed mirabilis quaedam soror " Lazari. " In contrarium hujus est Rabanus : " Mulier ista Maria Magdalena " erat, soror Lazari. " Hoc idem dicit Gregorius. Dicunt ad hoc quidam, quod eadem in persona, altera in habitu : quia prima peccatrix et capito Christi indigna, postea justificata, et tunc digna. Ego puto esse dicendum, quod de hoc Sancti dissentiunt, quia spiritu suo loquuntur, et non est de fide et moribus. Unde Chrysostomus super Joannem dicit Mariam Magdalenam virginem permansisse, et numquam fuisse peccatricem. IV Reg. IV, 37, cum Sunamitis venisset ad virum Dei, corruit ad pedes ejus.

"Habens alabastrum unguenti. "

In hoc notatur providentia. Est autem alabastrum album genus marmoris : sicut si nitor argenti permistus sit niveo candori, et est perspicuum, frigidae naturae, habens vim conservandi unguenta. Cantic. IV, 10 : Odor unguentorum tuorum super omnia aromata.

" Pretiosi. "Marc. XIV, 3 : Nardi spicati pretiosi Nardus autem frutex est, crescens superius in figuram spicarum, quae (quia subtilius humidum est, quod altius ascendit, et magis digestum) magis sunt odoriferae et pretiosae. Joannes autem dicit, XII, 3 : Nardi pistici : quia confusae erant aristae. Unguentum enim non penetrat nisi sit subtile, et non est subtile nisi species confusae valde sint in eo. Cantic. I, 11 : Dum esset rex in accubito suo, nardus mea dedit odorem suum.

" Et effudit. "

Ecce liberalitas : in effusione enim notatur abundantia, nihil in vase retinens. Cantic. I, 2 : Oleum effusum nomen tuum. Cantic. I, 2 : Fragrantia unguentis optimis. Unde, Joan. XII, 3, dicit quod domus impleta est ex odore unguenti : tam abundanter effusum fuit.

" Super caput ipsius recumbentis. " Ecce pietas : quia scivit, quod ad occisum accessum non haberet : et vivo exhibuit officium funeris. Psal. CXXXII, 2 : Sicut unguentum in capite, quod descendit in barbam, etc. Proverb. xxvii, 9 : Unguento et variis odoribus delectatur cor." Videntes autem discipuli, Indignati sunt, dicentes : Ut quid perditio haec ?

Potuit enim istud venumdari multo, et dari pauperibus. "

Hic tangitur indignatio discipulorum. Et tanguntur tria : primum est oculus nequam : secundum, indignationis murmuratio : tertium, causa.

Dicit igitur : " Videntes autem discipuli. " Sed contra, Joan. xii, 4, Judas solus indignatus dicitur. Et dicendum, quod solus Judas movit alios : alii autem non consenserunt nisi opinando, quod qnde impedita fuisset misericordia, inpau- peres. Solus autem Judas fecit hoc avaritiae respectu. Eccli. XIV, 10 : Oculus malus ad mala : et nun. satiabitur pane, sed indigens et in tristitia erit. Et paulo supra : Insatiabilis oculus cupidi.

" Indignati sunt. "

Duo dicit, indignationem cordis, et murmurationem oris. De indignatione, Daniel. XIV, 27, Indignati sunt Babylonii contra regem pro Daniele. Iste enim miser quia jam vilipendit Dominum indignabatur, quod mulier aliquid expendit in eum.

" Dicentes : Ut quid perditio haec?"

Arguunt enim eam ut prodigam. Proverb. XXIX, 22 : Qui ad indignandum facilis est, erit ad peccandum procliuior. Sapient. I, 11 : Custodite vos a murmuratione, quae nihil prodest, et a detractione parcite linguae.

". Potuit enim istud. "

Arguunt hic quasi impiam in pauperes. " Venumdari multo. " Alius Evangelista : Plus quam trecentis denariis .

" Et dari pauperibus. " Joan. XII, 6 : Dixit hoc, non quia de egenis pertinebat ad eum, sed quia fur erat, et loculos habens, ea quae mittebantur, portabat, hoc est, asportabat. Supra, XIX, 21 : Si vis perfectus esse, vade, vende quae habes, et da pauperibus. Hujus praetextu verbi volebat suae consulere avaritiae. Psal. CXI, 9 : Dispersit, dedit pauperibus : justitia ejus manet in saeculum saeculi.

" Sciens autem Jesus, sit illi : Quid molesti estis huic mulieri? Opus enim bonum operata est in me :

Nam. semper pauperes habetis vobiscum, me autem non semper habetis.

Mittens enim haec unguentum hoc in corpus meum, ad sepeliendum me fecit. "

Hic ponitur per Dominum excusatio facta. Et tangit duo : plenam excusationem, et operis remunerationem, ibi, v. 12 : " Mittens enim haec unguentum hoc. "

Operis excusatio tangitur per tria : per murmuris et molestiae repressionem : per operis laudem : per temporis, in quo factum est, opportunitatem.

De primo dicit : " Quid molesti estis huic mulieri ? " Ruth, II, 9 : Mandavi pueris , ut nemo molestus sit tibi.

" Opus enim bonum, "

Ecce laus operis. " Operata est in me, " quia pietatis opus bonum est. Joan. x, 82 : Multa bona opera ostendi vobis ex Patre meo, propter quod eorum opus me lapidatis ? Quasi dicat: Vos lapidatis eam de bono opere.

" Nam semper pauperes habetis vobiscum. "

Ecce temporis opportunitas. Deuter. xv, 11 : Non deerunt pauperes in terra habitationis tuae : Idcirco ego praecipio Ubi, ut aperias manum fratri tuo egeno et pauperi.

" Me autem non semper habetis, " secundum corporalem infirmitatis praesentiam : secundum deitatem enim, Infra, XXVIII, 20, dicit: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad consummationem saeculi. II ad Corinth. v, 16 : Et si cognovimus secundum carnem Christum, sed nunc jam non novimus. Supra, IX, 15 : Venient dies cum auferetur ab eis sponsus.

" Mittens enim haec, "

Scilicet mulier. Tangit modum qualiter opus opportunum fuerit tempori. " Unguentum hoc in corpus meum, " quod Spiritu sancto unctum est. Isa. lxi, 1 : Spiritus Domini super me, eo quod unxerit Domitius me.

" Ad sepeliendum me fecit, " quia tunc erat consuetum ungere corpora defunctorum. Marc. XIV, 8 : Praevenit ungere corpus meum in sepulturam.

" Amen dico vobis, ubicumque praedicatum fuerit hoc Evangelium in toto mundo, dicetur et quod haec fecit in memoriam ejus. "

Tangitur hic operis remuneratio. Et duo tanguntur, scilicet praescientia Evangelii praedicandi, et laus operis in praedicato Evangelio.

De primo dicit : " Ubicumque praedicatum fuerit hoc Evangelium in toto mundo. " Psal. xviii, 5 : In omnem terram exivit sonus eorum. Marc. XVI, 15 : Euntes in mundum universum, praedicate Evangelium omni creaturae.

" Dicetur, " et hoc est etiam cum Evangelio, " quod haec fecit in memoriam ejus, " mulieris videlicet. Proverb. x, 7 : Memoria justi cum laudibus, Psal. CXI, 7 : In memoria aeterna erit justus. Sapient. IV, 1 : Immortalis est enim memoria illius, quoniam et apud Deum nota est, et apud homines.

" Tunc abiit anus de duodecim, qui dicebatur Judas Iscariotes, ad principes sacerdotum.

Et ait illis : Quid vultis mihi dare, et ego vobis eum tradam?"

Ecce hic ponitur pactum traditionis secundum operis perfectionem. Et dicuntur tria, scilicet Domini vilipendium, et pretii constitutio, et traditionis promissio.

Primum tangitur in hoc quod Judas non emptores sanguinis exspectavit, sed praevenit : et per hoc, quod in arbitrio eorum posuit utrum parum, vel multum dare vellent.

Dicit ergo : " Tunc, " pretio unguenti amisso.

" Abiit unus. " Psal. i,1 : Beatus vir qui non abiit in consilio impiorum. Joan. XIII, 30 : Exivit continuo. Erat autem nox. A vero enim lumine oculos avertit, cupiditate excaecatus.

Et tangit ingratitudinem per hoc, quod dicit : " De duodecim," cui gratiam illam fecerat, quod inter duodecim praefeoerat Apostolum . Psal. liv, 14 et 15 : Dux meus, et notus meus : qui simul mecum dulces capiebas cibos.''

Et describit eum nomine et patria : " Qui dicebatur Judas, " nomine : " Iscariotes, " patria : a villa unde natus est.

" Ad principes sacerdotum. " I Esdr. IX, 2 : Manus principum et magistratuum fuit in transgressione hac prima.

" Et ait illis, "

Quaerens avaritiae recuperationem. Proverb. xxx, 15 : Sanguisugae duae sunt filiae, dicentes : Affer, affer : furtum videlicet in Juda, et perditio sanguinis. Eccli. x, 9 : Avaro nihil est scelestius. Et paulo infra, v. 10 : Hic et animam suam venalem habet, quoniam in vita sua projecit intima sua.

" Quid vultis mihi dare, etc? "

Ecce quasi vile mancipium constituit in potestate ementium, quid dare velint. Asinum enim suum nemo sic vendit, ut Judas Salvatorem. Eccli. xx, 10 : Est datum quod non est utile. Et paulo infra v. 14 : Dalus insipientis non erit utilis, etc. Genes. xxv, 34 : Abiit parvipendens quod primogenita vendidisset.

" At illi constituerunt ei triginta argenteos.

Et exinde quaerebat opportunitatem ut eum traderet. "

Ecce pretii constitutio.

" Triginta argenteos. " Zachariae,XI, 12 : Appenderunt mercedem meam triginta argenteos. Genes. xxxvii, 28, venditus est Joseph viginti argenteis, quia melius debuit esse forum servi quam Domini. Isa. lxii, 11 : Ecce merces ejus cum eo, et opus ejus coram illo : et ideo eadem prophetia Isaiae legitur in Ecclesia, quarta feria ante Pascha. Et quia tunc venditus fuit Dominus, ideo in jejunio, quod fit honore passionis post sextam feriam (in qua crucifixus est Dominus) secundum locum tenet quarta feria, in qua est traditus et venditus. Sed qui jejunant in honore Virginis matris sabbatum, jejunant congruentius : quia illa die caeteris dubitantibus, fides in ea stetit: et ideo in sabbato inolevit consuetudo solemnizare de gloriosa Virgine.

" Et exinde, "

Pacto firmato, " quaerebat opportunitatem ut eum, " sine turbis existentem,

" traderet. " 1 ad Timoth. VI, 9 : Qui volunt divites fieri, incidunt in tentationem, et in laqueum diaboli, et in desideria multa inutilia, et nociva, quae mergunt homines in interitum et perditionem. Unde, Luc. xxii, 6, apertius dicitur :

Quaerebat opportunitatem ut traderet illum sine turbis, ne scilicet auxilio, vel tumultu turbarum evaderet manus tradentium.

" Prima autem die Azymorum accesserunt discipuli ad Jesum, dicentes : Ubi vis paremus tibi comedere Pascha ? "

Peracta traditione secundum confirmationem pacti, tangit eamdem secundum opportunitatem : hoc autem est, ut inveniatur sine turbis. Duae igitur sunt opportunitates, una remota, et altera propinqua, et conveniens malitiae proditoris. Prima est coena sacramentalis in qua declinare necesse fu.it a turbis : alia est locus secretae orationis, cui non competit etiam intimorum accessus, ibi, in medio v. 31 : " Tunc dicit illis Jesus : Omnes vos scandalum patiemini, etc. "

Et prima concluditur ad. secundam : et ideo prima duas habet partes, scilicet, in sequestro turbarum caenae praeparationem : et post coenam gratia orationis ad secretum locum declinationem, ibi, v. 30 : " Et hymno dicto exierunt, etc. " Unde alius Evangelista dicit, quod sciebat autem et Judas locum : quia frequenter ibi introibat Jesus, etc.

Adhuc autem prior harum partium in tria dividitur secundum tres partes coenae sacramentalis: in quarum prima Sacramentum vetus terminatur : in secunda autem Sacramentum novum instituitur, ibi, v. 26 : " Coenantibus autem eis, accepit Jesus panem, etc. " In tertia, ratio terminationis veteris assignatur, ibi, v. 29: " Dico autem vobis, non bibam amodo, etc. "

Prima harum adhuc habet partes tres : quarum prima est de coenae typicae, sive figuralis praeparatione : secunda autem de proditoris benigna et cauta a proposito malo revocatione : tertia autem de proditoris temeraria et pertinaci in malitia obduratione. Et haec patent in littera.

Circa caenae typicae praeparationem quinque opponuntur, scilicet temporis congruentia, ministrorum potestas ordinaria, loci proprietas determinata, determinantis auctoritas divina, et caenae sancte cum sanctis communio figurativa. Et haec per ordinem jacent in littera.

Dicit igitur de primo, quod cum quaereret opportunitatem Judas crescens in malitia, occurrit

" Prima dies azymorum, "

In qua, sicut dicit Lucas , necesse fuit occidi Pascha, et parari: et hoc fuit luna decima quarta ad vesperum. Exod. XII, 19 : Septem diebus non invenietur fermentatum in domibus vestris. Et hoc idem dicitur, Numer. xxviii, 17, et Levit. xxiii, 6, et Deuter . XVI, 3. Et, iterum, Exod. xii, 6 et seq., Quarta decima die ad vesperum Pascha Domini est, et in quinta decima solemnitatem celebrabitis altissimo Domino. Hoc autem fuit quinta feria ad noctem, quando non erat fermentatum in domibus Judaeorum : eo quod illa nocte, sicut dicitur, Exod. XII, 39, annis revolutis multis tulerat populus conspersam farinam, quae fermentari non poterat, compellentibus aegyptiis exire populum de aegypto.. Et ex hoc accipimus ritum nostrum, quia consecramus in azymis, convenientiorem esse ritu Graecorum qui consecrant in fermentato. Si enim in domibus Judaeorum non erat tunc fermentatum, non accepit Dominus in consecratione sui sacrosancti corporis nisi azymum. Dicitur enim azymum ab a quod est sine, et zyma, quod est fermentum . Convenit autem hoc etiam mysterio. I ad Corinth. v 8 : Epulemur... in azymis sinceritatis et veritatis: et praemittit : Non in fermento veteri, neque in fermento malitiae, et nequitiae, etc.

"Accesserunt, "

Ausu familiaritatis et debito sui ordinis, " discipuli ad Jesum, dicentes. " Exod. XXVIII, 41, dicitur : Consecrabis sacerdotum manus, ut sacerdotio fungantur mihi.

"Ubi vis paremus tibi comedere Pascha ? "

Non puto quemquam legisse, quod discipuli se ad coquinaiidum exhibuerunt nisi hoc loco. Joan. enim IV, 8, legitur, quod discipuli abierant in civitatem ut cibos emerent , sed non ut coquinarent. Causa autem est, quia sacramentalis caena ordinata, et consecratae potestatis exigit ministrum, et illos ministros opportuit esse Apostolos, qui ordinati a Domino intelliguntur. Alibi etiam cum communis esset refectio, dicit gratia humilitatis : Ego in medio vestrum sum, sicut qui ministrat .

Et attende ordinem. Discipuli parant Sacramentum vetus : et Jesus inchoat novum, et discipulis committit frequentandum, et interdicit usum veteris. Infra, in eodem, v. 26 : Coenantibus autem, etc.

Dicunt autem : " Ubi vis ? " Non enim habebat certam habitationem : sed sicut supra. VIII, 20, dixit: Vulpes foveas habent, et volucres caeli nidos: filius autem hominis non habet ubi caput reclinet. Joan. l, 11 : In propria venit, et sui eum non receperunt.

" Paremus, " nos qui ministri sumus, te nos ordinante. Isa. lxi, 6 : Vos autem sacerdotes Domini vocabimini: Ministri Dei nostri, dicetur vobis. I Petr, II, 9 : Genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus acquisitionis : ut virtu-tes annuntietis ejus qui de tenebris vos vocavit in admirabile lumen suum,

" Comedere Pascha, " hoc est, agnum typicae et veteris immolationis, cum lactucis agrestibus et azymis panibus. Non enim dicitur hic Pascha solemnitas ipsa, quam nemo comedit, sed id quod in Pascha offerebatur. Joan. xviii, 28 : Ipsi non introierunt in praetorium, ut non contaminarentur, sed ut menducarent Pascha. Similiter accipitur, I ad Corinth. v, 7 :

Pascha nostrum immolatus est Christus.

" At Jesus dixit: Ite in civitatem ad quemdam. "

" At Jesus dixit. " Locum determinans : in quo tria dicit. Discipulis enim ministerium coenae injungit,locum determinat, et praetendit paupertatis humilitatem.

Per hoc enim, quod dicit: " Ite " injungit ministerium. Simile, Luc. x, 3 : Ite: ecce ego mitto vos. Marc. XVI, 15 : Euntes in mundum universum, etc.

" In civitatem. " Loci determinatio, in quo notatur, quod communicare debet, qui coenam Domini coenat: quia civitas dicitur civium unitas. Non communicat autem sacramentaliter, qui excommunicatus est Ecclesiae jurisdictione : spiritualiter autem non communicat, qui excommunicatus est Ecclesiae triumphantis excommunicatione, quae fit pro mortali peccato. I ad Corinth. XVI, 22 : Si quis non amat Dominum nostrum Jesum Christum, anathema sit, Maran Atha. Haec communio significatur in Psalmo CXXI, 3: Jerusalem, quae aedificatur ut civitas, cujus participatio ejus in idipsum. Apocal. iii, 20 : Siquis aperuerit mihi, intrabo ad illum, et coenabo cum illo, et ipse mecum. Non ergo coenat cum Domino nisi in quem jam per gratiam inhabitat Deus. Ideo communis confessio et poenitentia instituitur ante generalem, quae in Pascha celebratur, communionem : et indicitur generale jejunium.

" Ad quemdam. Ecce paupertatis humilitas. Pauper enim erat, non clarae dignitatis, etnominis inter cives. Unde,Luc. XXII, 10 : Occurret vobis homo quidam amphoram aquae portans. Paupertatis enim judicium dedit, qui per se non vinum, sed aquam ad festum Paschae celebrandum portavit. Zachar. IX, 9 : Ipse pauper. Psal. lxxxvii, 16 : Pauper sum ego, et in laboribus a juventute mea. Unde etiam Apostolus in tali caena vituperat praeparationes divitum, I ad Corinth. XI, 18, 20 et 21 : Primam quidem convenientibus vobis in Ecclesiam.. ., jam non est dominicam caenam manducare. Unusquisque enim suam caenam praesumit ad manducandum. Et alius quidem esurit, alius vero ebrius est. Unde et Rabanus hic exclamat, dicens : " Audiant " quibus aedificandarum domorum vita " est, quos pretiosorum marmorum columnae delectant I " Jerem. XXII, 13 et 14 : Vae qui aedificat domum suam in injustitia ! Qui dicit : aedificabo mihi domum latam, et coenacula spatiosa: qui aperit sibi fenestras, et facit laquearia cedrina, pingitque sinopide. Amos, III, 15 : Percutiam domum hiemalem cum domo aestiva : et peribunt domus eburneae.

" Et dicite ei : Magister dicit : Tempus meum prope est : apud te facio Pascha cum discipulis meis. "

Instituentis et terminantis hic tangitur auctoritas. Et dicit quatuor, scilicet terminantis typicum sacramentum auctoritatem : et ejusdem in passione sua, qua omnia consummantur, terminationem : et ultimam istius Sacramenti celebrationem : et significatam in illo Sacramento communionem : et haec tanguntur per ordinem.

De primo dicit :" Magister dicit. " Potius dicit Magister quam Dominus : quia sacramentum est signum, quod praeter speciem quam ingerit sensibus, aliud facit in notitiam venire : et usus ejus est totus in significando doctrinam spiritualem :

et hoc potius ad magisterium, quam ad dominium pertinet. Isa, l, 5 : Dominus Deus aperuit mihi aurem, ut audiam eum tamquam magistrum : ego autem non contradico. Joan. iii, 2: Scimus quia a Deo venisti magister. Luc. IV, 32 : Stupebant in doctrina ejus, quia in potestate erat sermo ipsius.

" Tempus meum prope est. " Cum tempus sit quidam numerus, ut dicit Philosophus, non habetur tempus hominis nisi sicut numeras vitae hominis : et hoc est per ultimae horae adjectionem, sicut et numerus constituitur per ultimae unitatis adjectionem : sic enim tempus est mensura vitae et numerus. Unde quidam dixit, Isa. xxxviii, 10 : Ego dixi : In dimidio dierum meorum vadam ad portas inferi. Quaesivi residuum annorum meorum. Hoc autem tempus dupliciter fuit Christi: uno quidem modo, qui dictus est: alio autem modo, qui in dispositione sua fuit, quantus esset numerus temporis. In nobis enim non est, quantum vivamus : et ideo tempus nostrum semper est in termino quasi Uniente vitam : sed non sic Christo. Joan. VII, 6: Tempus meum nondum advenit: tempus autem vestrum semper est paratum. Hoc igitur modo (tempus Christi passio est in finita vita) dixit: Consummatum est , omnibus legalibus finem imponens. Et haec est ratio, quare de tempore suo in caena facit mentionem. Ex hoc autem etiam discipuli instruebantur, quod non ignorans praeoccupabatur passione, sed volens, et omnia ex sapientia praeordinans. Ad Romam XI, 34 et 36 : Quis enim cognovit sensum Domini ? Aut quis consiliarius ejus fuit ?... Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia.

" Apud te facio Pascha. "

Ecce Sacramenti ultima celebratio.

Hoc autem quod dicit, " facio, " ex modo loquendi, notat potestatem celebrantis : ut faciat de sacramentis sicut vult. Joan. XIII, 3 : Sciens quia omnia dedit ei Pater in manus, et quia a Deo exivit, et ad Deum vadit. Hoc significatum est, III Esdrae, I, 1, ubi, fecit Josias Pascha, quale non est factum a diebus regum et judicum Israel.

" Cum discipulis meis. " Ecce significata in sacramento communio : et ideo fit cum discipulis : quia significatur in eo membrorum cum capite communicatio in Spiritus unione. Ad Ephes. IV, 4 : Unum corpus, ei unus Spiritus. Ad Romam.XII et 5 : Sicut in uno corpore multa membra habemus, omnia autem membra non eumdem actum habent, ita multi unum corpus sumus in Christo .

" Et fecerunt discipuli sicut constituit illis Jesus, et paraverunt Pascha. "

Hic tangitur modus celebrationis. Et in hoc quod dicit : " Sicut constituit illis Jesus, " notatur, quod non est praesumendum ab aliquo, quod aliter celebret Sacramentum, quam a Deo est institutum, I ad Corinth.XI: Qui manducat et bibit indigne, judicium sibimanducat et bibit. Ibi Glossa Augustini: " Indigne subiit, qui aliter celebrat, quam institutum " est. " I ad Corinth.XI23 : Ego accepi a Domino quod et tradidi vobis. Et, ibidem, v.2 : Laudo autem vos, fratres, quod per omnia mei memores estis, et sicut tradidi vobis, praecepta mea tenetis.

" Et paraverunt pascha, " quod certe non fecissent, nisi formam, qua institutum est, retinuissent. Joan. xv, 5 : Sine me nihil potestis facere. Isa. XXVI, 12: Quia opera nostra operatus es nobis,Domine. Exod. xii, 21: Ite, tollentes animal..., et immolate Phase.

" Vespere antem facto, discumbebat cum duodecim discipulis suis.

Et edentibus iJlis, dixit: Amen dico vobis, quia unus vestrum me traditurus est. "

Et contristati valde, coeperunt singuli dicere : Numquid ego sum, Do-. mine ?

At ipse respondens, ait: Qui intingit mecum manum in paropside, hic me tradet.

Filius quidem hominis vadit, sicut scriptum est de illo. "

Hic tangitur quadruplex revocatio proditoris. Nam qui pati venit, et voluit, tamen actionem tam detestabilem noluit, et ab ea ministrum sceleris revocavit, Primo autem revocat, se praescire traditionem et traditorem ostendendo, ut deitatis scientia peiiustratus erubescat : secundo, beneficium commensalitatis praetendendo, ut beneficum tradere verecundetur : tertio comminationes aeternarum poenarum terrendo ingeminat, ut saltem timore retrahatur a malitia : quarto et ultimo, manifestando subobscure, ut sic notatus confundatur, et a proposito desistat.

Dicit igitur tria circa primum, scilicet, quando dixit et aperuit praescientiam proditoris, et ipsum dictum, et turbationem ex hoc ortam inter discipulos.

Dicit igitur : " Vespere autem facto, " lunae quartaedecimae, " discumbebat cum duodecim discipulis suis, " per quos ad omnes alios ordinatio sacramentorum descendere debuit. Psal. cxxxii, 2 : Sicut unguentum in capite, quod descendit in barbam, barbam Aaron, quod descendit in oram vestimenti ejus. Non excludit proditorem, ut revocet beneficio. Cantic. I, 6 : Indica mihi quem diligit anima mea, ubi pascas, ubi cubes in meridie, hoc est, in pleno lucis splendore et plenae charitatis fervore, et hoc in sacramento caenae nos illuminans et accendens. Hoc impletum est, Genes. xliii, 16 : Introduc viros domum..., quoniam mecum sunt comesturi meridie. Cantic. v, 1 : Comedite amici, et bibite, et inebriamini, charissimi. Exod. XXIV, 11 : Viderunt Deum, et comederunt, et biberunt.

" Et edentibus illis, dixit. "

Isa, XXI, 5 : Comedentes et bibentes, surgite, principes, arripite clypeum.

" Amen dico vobis, quia unus vestrum me traditurus est. " Ut impleatur, quod dixit Psalmus xl, 10 : Homo pacis meae, in quo speravi : qui edebat panes meos, magnificavit super me supplantationem.

" Et contristati valde, "

Eo quod intolerabile erat eis aliquid contra dilectum magistrum audire. Supra, XVII, 22 : Absit a te, Domine : non erit tibi hoc. Unde et Joan. XIII, 24, Petrus innuit Joanni, ut diligenter investigaret quis esset. Et dicit Chrysostomus, quod " ideo hoc fecit, quia proditorem " cogitabat interficere, et sic Dominum " liberare, ignarus sacramenti Passionis. "

" Coeperunt singuli dicere, " quia licet conscientia non accusaret eos, tamen plus Magistro de se, quam propriis credebant conscientiis. Joan. XVI, 30 : Scimus quia scis omnia, et non opus est tibi ut quis te interroget. Job, x, 13 : Scio quia universorum memineris. Et, ibidem, xlii, 2 : Scio quia omnia potes, et nulla te latet cogitatio.

" Numquid ego sum, Domine ? " Psal. xxv, 2 : Proba me, Domine, et tenta me: ure renes meos et cor meum h Ad Hebr.

IV, 12 et 13 : Vivus est sermo Dei, et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti : et pertingens usque ad divisionem animae ac spiritus, compagum quoque ac medullarum, et discretor cogitationum et intentionum cordis. Et non est ulla creatura invisibilis in conspectu ejus : omnia autem nuda et aperta sunt oculis ejus.

" At ille respondens, ait, "

Volens revocare commemoratione beneficii. Eccli. XII, 9 : In bonis viri, inimici illius in tristitia : et in malitia illius, amicus agnitus est.

" Qui intingit mecum manum in paropside, " Attende quod paropsis est vas magnum a paribus absidibus dictum, quod Marcus vocat catinum : licet catinum proprie sit vas fictile. Erat autem vas magnum, in quo totus jaoebat agnus, in extremitatibus habens parva receptacula, in quibus erat sapor lactucae agrestis. Unde licet omnes acciperent de agno de paropside, non tamen omnes intingebant in eodem sapore, sed Judas cum Domino. Joan. tamen, XIII, 26, dicitur sic : Cui ego intinctum panem porrexero, ''quod idem est, et majoris indicium amicitia?, quod inter tot charos sibi soli manu propria saporem porrexit.

" Hic me tradet. " Jerem. IX, 4 : Unusquisque se a proximo suo custodiat, et in omni fratre non habeat fiduciam : quia omnis frater supplantans supplantabit, et omnis amicus fraudulenter incedet. Mich. VII, 2, 6 : Vir fratrem suum venatur ad mortem... , et inimici hominis domestici ejus.

Ne autem dicat aliquis, quare Christus non subduxit, ne Judae daret occasionem se praecipitandi in tantum scelus ? Ideo sequitur :

" Filius quidem hominis vadit, "

Ad Passionem voluntarius, " sicut scriptum est de eo : " et facit quod praeordinatum est : nec aliquid dimittit de his quae ad redemptionem pertinent. Ipse autem Judas caveat quid faciat, quia ego faciendo quod convenit, moneo eum ut sibi caveat. Sic ergo non dans Judae occasionem, " vadit Filius hominis " ad Passionem. Joan. XIV, 31 : Ut cognoscat mundus quia diligo Patrem, et sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio. Surgite, eamus hinc. Non est dubium, quin ad Passionem. Joan. XVI, 5 : Vado ad eum, qui misit me.

" Sicut scriptum est de eo, " hoc est, sicut Scriptura testante praeordinatum est, Psal. XXXIX, 8 et 9 : In capite libri est scriptum de me, ut facerem voluntatem tuam. Deus meus, volui, et legem tuam in medio cordis mei. Luc. XXIV, 44 : Necesse est impleri omnia quae scripta sunt in lege Moysi, et Prophetis, et Psalmis de me.

" Vae autem homini illi per quem Filius hominis tradetur ! Bonum erat ei, si natus non fuisset homo ille. "

Ecce revocatio comminatione poenae. " Vae autem, " aeterna damnationis, " homini illi per quem, " sicut sceleris ministrum, " Filius hominis tradetur ! " Isa. x, 5, simile : Vae Assur : virga furoris mei et baculus ipse est : in manu eorum indignatio mea. Eccli. ii, 14 : Vae duplici corde, et labiis scelestis, et manibus malefacientibus, et peccatori terram ingredienti duabus viis !

" Bonum erat ei, si natus non fuisset homo ille. "

Contra hoc objiciunt quidam : Quia si natus non fuisset, non esset: etsi non esset, non esset ei neque bonum, neque malum. Ad hoc dicit Hieronymus, quod " modus est loquendi : quia melius esset " non esse, quam in extremo infelicitatis " infelicem esse. " Et intendit quod non esse dupliciter consideratur : in se videlicet, et sic nihil est, nec est ei aliquid bonum, vel malum : aut ut est oppositum ad esse, etin tali oppositione, esse potest esse minus quam non esse : et sic est putativum, vel negativum, et per consequens mali et infelicis esse : et hoc modo sumitur hic. Cum dicit : " Bonum, " virtutem habet comparationis in opposito, hoc est, minus malum, " erat ei, si natus non fuisset homo ille. " II ad Thessal. II, 3 : Ne quis vos seducat : quoniam... nisi revelatus fuerit homo peccati, filius perditionis. Joan. xvii, 12 : Nerno ex eis periit, nisi filius perditionis, ut Scriptura impleatur. Job, x, 18 et 19 : Quare de vulva eduxisti me ? qui utinam consumptus essem, ne oculus me videret. Fuissem quasi non essem, de utero translatus ad tumulum.

" Respondens autem Judas qui tradidit eum, dixit : Numquid ego sum, Rabbi? Ait illi: Tu dixisti. "

Post alios omnes usque post comminationem tacet, induratus malitiae pertinacia : et tunc non interrogat nisi videatur tacendo se prodere. Unde, Joan. XIII, 2, dicitur : Cum diabolus jam misisset in cor, ut traderet eum Judas Simonis Iscariotae. Et propter hanc pertinaciam irrevocabilem, dicitur non diabolicus, sed diabolus. Joan. VI, 71 : Nonne ego vos duodecim elegi: et ex vobis unus diabolus est ?

" Numquid ego sum, Rabbi ? " Dicit Glossa quod in ipsa interrogatione notatur affectio. Quasi dicat : Ego sum, Rabbi : et numquid non ita est? et est ejus, qui confundi nescit. Jerem. III, 3 : Frons mulieris meretricis facta est tibi : noluisti erubescere.

" Ait illi Jesus : Tu dixisti. " Quasi dicat : Tu te prodidisti. Et eodem sermone usus est Dominus contra Pilatum, Joan.

xviii, 37 : Tu dicis quia rex sum ego.

" Coenantibus autem eis, accepit Jesus panem, et benedixit, ac fregit, deditque discipulis suis, et ait: Accipite et comedite : hoc est corpus meum. "

Hic tangitur Novi Testamenti Sacramentum, quod Eucharistia, hoc est, bona gratia vocatur : eo quod continet eum qui est et auctor et causa et vas omnis gratiae secundum corpus et animam et deitatem.

Tangit autem hic tria,sicut etiam in parte ante diximus, scilicet Sacramenti institutionem, et alterius Sacramenti (quod typus hujus fuit) terminationem, et gratiarum actionem.

Sacramenti autem institutio dupliciter tangitur, scilicet institutio corporis, et institutio sanguinis.

Circa institutionem autem Sacramenti corporis dicuntur octo secundum ordinem in littera, quorum primum est congruitas temporis. Et hoc notat, cum dicit :

" Coenantibus autem eis, "

Hoc est, coenam typici agni complentibus : illo enim ultimo facto, ad ipsum immediate continuatum est novum : ut post illam ultimam coenam numquam amplius in eo spes poneretur. Levit. XXVI, 10 : Comedetis vetustissima veterum, et vetera novis supervenientibus projicietis : sed usque ad nova comedetis vetera. Et in hujus signum deteguntur, et lavantur altaria in die Coenae. Isa. XXVI, 3 : Vetus error abiit. I ad Corinth. v, 8 : Epulemur, non in fermento veteri, etc.

Sed tunc quaeritur qualiter suis Apostolis dedit corpus suum completa coena :

nobis autem praecipitur, ul jejuni sumamus? Videretur enim, quod ritum Apostolicum aemulari deberemus. Et dicendum est ad hoc, quod Apostolis post coenam dedit, ut veritatem figurae continuaret : et ut illud, quod maximi amoris est indicium ultimo datum, magis memoriae commendaret, et ut Domini et Redemptoris et amici hoc memoriale relinqueretur, I ad Corinth. XI, 24, et Luc. xxii, 19 : Hoc facite in meam commemorationem. Thren. III, 20 : Memoria memor ero, et tabescet in me anima mea. Hoc enim memoriale maximum dilectionis est signum : maxime nostri ad Deum unitivum, et amici abeuntis quoties placet revocativum. Sic enim dicit : Majorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis . Unde in hoc suos in finem dilexit . De secundo, Job, XXXI, 31 : Si non dixerunt viri tabernaculi mei : Quis det de carnibus ejus, ut saturemur ? hoc est, corpori ejus uniamur. Joan. VI, 57 : Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem., in me manet, et ego in illo. De tertio dicitur, Joan. VI, 52 : Panis quem ego dabo, caro mea. est pro mundi vita. ''Secundum autem est operatio virtutis divinae. EL hoc notatur, cum dicit :

" Accepit Jesus. "

Ad hoc enim accepit in manibus, ut tactu suo traussubstantialitatem(alias,transsubstantiabl itatatem) conferret materiae Sacramenti : ut quando forma accederet, fieri posset, et fieret Sacramentum. Sic eliam tactu suae mundissimae carnis vim regenerativam contulit aquis . Hoc quoquo significa tum est, Supra, XIV, 19, et Joan. VI, 11, ubi tangens panes multiplicavit eos in pastum et satietatem multorum millium hominum. Non est enim mirum si manus, qua condidit etiam creaturas, mutet in quod voluerit. Cantic. v, 14 : Manus illius tornatiles, aureae, plenae hyacinthis. Tornatiles dicuntur propter operationis facilitatem : aureae, propter divinae potentiae in opere quolibet fulgorem : plenae hyacinthis, propter operis caelestem pretiositatem.

" Panem.. "

Tertium est, in quo notatur Sacramenti propria materia. In speciebus enim quibusdam, licet multae species esse videantur, tamen una est quae attingit complementum, et aliae sunt distantes ab ea quibusdam aegritudinibus, sicut dicunt Alchimici de auro : et ideo omne metallum purgatione materiae in aurum dicunt transmutari. Sicut etiam videmus de granis : quoniam bonitate terrae siligo in triticum nobilitatur, et ejusdem malitia triticum degenerat in siliginem. Et ideo simpliciter et absolute panis triticeus est panis. Hinc est, quod ipse Christus in hoc Sacramento contentus se grano frumenti comparat, Joan. xii, 24 : Nisi granum frumenti, etc. Et quoad hoc habet similitudinem ad corpus Christi verum. Comparat etiam electos tritico, Supra, XIII, 30 : Triticum congregate in horreum meum. Et sic habet convenientiam ad corpus Christi mysticum. In effectu etiam maxime convenit : quia puritate maxime nutrit, et viscositate maxime membris adhaeret nutrimentum, quod exinde sumptum est : et quoad haec duo dicitur in Psal. CIII, 15 : Panis cor hominis confirmet. Genes. XVIII, 5 : Ponam buccellam panis, et confortate cor vestrum. Act. IX, 19 : Cum accepisset cibum, confortatus est. Est autem etiam hoc granum nobilissimum et cibis hominum communissimum (alias, convenientissimum) quia competit infirmis et sanis. De primo dicit Psalmus lxxvii, 25 : Pa-nent Angelorum manducavit homo. In hoc enim notatur nobilitas. Communitas autem notatur, Sapient. XVI, 21 : Deserviens voluntati uniuscujusque corum, ad quod ciuisque volebat, convertebatur. Est autem et alia convenientia : quia sicut ex multis granis depuratis a paleis fit unus panis, ita de mults fidelibus a peccato depuratis una fit Ecclesia. I ad Corinth. x, 17 : Unus panis, unum corpus multi sumus, omnes qui de uno pane participamus. Adhuc autem in pane quaelibet pars integra cibi et refectionis habet plenam rationem : ita in Sacramento, quaelibet pars formae divisae habet integrum Christum totum reficientem. Joan. VI, 58 : Qui manducat me, et ipse vivet propter me. Psal, cxlvii, 14 : Adipe frumenti satiat te. Sapient. XVI., 20 : Paratum panem de cado praestitisti illis sine labore, omne delectamentum in se habentem, et omnis saporis suavitatem.

" Et benedixit. "

Quaenam fuit ista benedictio ? Aliqua benedixit benedictione speciali, qua etiam a discipulis agnitus est, Luc. XXIV, 35 : Quomodo cognoverunt eum in fractione panis. Eccli. XXXIX, 21 et 28 : Benedictio illius quasi fluvius mundavit. Quomodo cataclysmus aridam mebiavit, sic, etc. Hac benedictione etiam ipsum Sacramentum benedictione gratiae exuberat. Unde, Sapient. XVI, 27 et 28 : Manna quod ab igne non poterat exterminari, statim ab exiguo radio solis calefactum tabescebat, ut notum omnibus esset quoniam oportet praevenire solem ad benedictionem tuam. Et pro hac benedictione Ecclesia utitur collectis etiam ante transsubstantiationem, et post, tam pro vivis quam pro mortuis : eo quod ad omn es hoc Sacramentum gratiae exuberat. Genes. xlix, 20 : Aser, pinguis panis ejus, ei praebebit delicias regibus.

" Ac fregit.? "

Fractio est quintum, et est in accidentibus, quae non afficiunt corpus Domini, sed circumstant ipsum, ut ostendat ibi Dominum esse in cibi effectu spiritualis. Osee, XI, 4 : Declinavi ad eum ut vesceretur , Et ideo mirabile est accidens ibi esse sine subjecto, ad. hoc quod cibi effectum in corpore ostendat : et ideo etiam sicut corpus panis transsubstantiatur in carnem Christi veram, ita etiam accidens in obsequium Sacramenti recipit virtutem super posse accidentis exaltatam : ut circumstando corpus Sacramenti, sicut diximus, ostendat virtutem : ut etiam fractio sit in ipsis : quia verum corpus non frangitur, sed fractis accidentibus, sub qualibet specie et parte fractionis totum est corpus Christi. Et ideo, Act. II, 42, dicitur, quod Apostoli erant perseverantes in fractione panis. Marc. VI, 41 : Fregit panes, et dedit discipulis suis, ut ponerent ante eos. Et praeoepit, Joan. VI, 12, ut fragmenta colligerent, ne perirent. Thren. IV, 4 : Parvuli petierunt panem, ei non erat qui frangeret eis. Haec enim fractio significat etiam irae fractionem divinae, tam in vivos quam in mortuos in purgatorio existentes : et bonitatem suam in eos qui feliciter jam regnant cum ipso. Et ideo in tres partes frangitur hostia. Psal. cv, 23 :. Dixit Deus ut disperderet eos, si non Moyses, electus ejus, stetisset in confractione in conspectu ejus. Moyses electus significat Christum in istius hostiae fractione.

" Deditque discipulis suis,"

Hoc est sextum, quod ad distributionem pertinet Sacramenti : ideo enim vocatur communio latine, synaxis graeoe, quia omnes in eo communicant, ut Christus in omnibus sit. 1 ad Corinth. x, 16 : Panis, quem frangimus, nonne participatio corporis Domini est ? Ideo, Supra, VI, 11, dicitur : Panem nostrum, non meum. Meo etiam David rex, II Reg. VI, 19, populo divisit tortulam panis, quae tortilia significabat Christi passionem : quo facto laetantes abierunt ad propria. " Dedit " autem, non tam ut munus, quam postestatem dandi de caetero. Unde ista datione transtulit in eos potestatem conficiendi et distribuendi. Unde, Luc, XXII, 19 : Hoc facite in meam commemorationem. In quo verbo notatur acoeptae potestatis exercitium : et forte in hoc ipso verbo sacerdotes ordinati intelliguntur per translationem talis potestatis. Hoc significatum est supra, XIV, 19, et Joan. viii, 10, ubi dicitur, quod dedit discipulis, ut apponerent turbis, et non tantum ut comederent. Supra, x, 8 : Graiis accepistis, graiis date. Dedit autem ad induendum, ad offerendum, et ad sumendum. De induitione, ad Galat. III, 27 : Quicumque in Christo baptizati estis, Christum induistis. Ad Romam XIII, 14 : Induimini Dominum Jesum Christum, De oblatione, fsa. LIII, 7 : Oblatus est quia ipse voluit. Ad sumendum, Joan. VI, 56 : Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus. Indui fur in ornamentum conversationis, offertur in pretium redemptionis, sumitur in restaurant deperditae spiritualitatis. De primo, Isa. lxi, 10 : Sed induit me Dominus vestimentis salutis, et indumento justitiae circumdedit me. De secundo, I Petr. I, 18 et 19: Non corruptibilibus auro vel argento redempti estis de vana vestra conversatione paternae traditionis, sed pretioso sanguine quasi agni immaculati Christi. De tertio, Joan. VI, 58 : Qui manducat me, et ipse vivet propter me. Primum fit Christi virtute, secundum valore, et tertium nostri ad ipsum mutatione. Est ille mutans nos ad ipsum, et non mutatus, Jerem. xv, 19 : Convertentur ipsi ad te, et tu non converteris ad eos. Unde Augiitini dictum est voce sonante de sublimi : " Cibus sum grandium,

" cresce, et manducabis me : nec tu me " mutabis in te sicut cibum carnis tuae, " sed tu mutaberis in me. "

" Et ait : Accipite et comedite. "

Hoc est septimum, et pertinet ad verum Sacramenti usum. Et duo modi usus tanguntur : sacramentalis quidem, quando dicit : " Accipite : " haec enim pertinent ad acceptionem, quae est in specie sacramentali. Quod autem dicit : " Comedite, " pertinet ad usum (alias, esum) spiritualem.

Dicit igitur : " Accipite, " in fide, et devotione, et reverentia. In fide, quia mysterium est fidei : in devotione, quia est plenae charitatis sacramentum : in reverentia, quia omnium dignorum est dignissimum : et ideo tria sunt in manna, nomen, et collectio, et reservatio . Nomen manna quod est : quid est hoc ? propter fidei admirationem : collectio, propter donationem : reservatio in urna. Urna aurea propter reverentiam ad dignitatem. Accipitur igitur fide, ut credatur. Unde Augustinus : " Ut quid paras " dentem et ventrem ? crede, et man-" ducasti. " Colligitur per devotionem, ut desideretur, Psal. lxxvii, 29, 30 : Manducaverunt, et saturati sunt nimis, et desiderium eorum attulit eis: non sunt fraudati a desiderio suo. Conservatur in apotheca cordis, ut in memoria reservetur. Si enim amici abeuntis ad prandium olerum nos invitantis recordamur, indignum est nos proprii corporis convivium Domino abeunte deinceps non recordari. Isa. xliii, 26 : Reduc me in memoriam, et judicemur simul.

" Et comedite, " spirituali manducatione : vos mihi incorporato, ut masticatio fiat per meditationem (quae est frequens reditus memoriae super idem) : digestio non corporis, sed nostri fiat per confessionem, quae purum ab impuro novit separare : suctio autem corporis fiat per charitatis calorem : et unio fiat per spiritus unitatem. Sic enim Christo incorporamur, et incorporati secum ascendimus in coelum : et sic totum corpus mysticum, hoc modo efficitur corpus Christi. I ad Corinth. XII, 27 : Vos estis corpus Christi, et membra de membro. De primo dixit, Psal. cxlii, 5 : In factis manuum tuarum meditabar. Et iterum, Psal. lxxvi, 4 : Memor fui Dei, et delectatus sum, et exercitatus sum, ei defecit spiritus meus, scilicet prae admiratione bonitatis. De secundo, Josue, vii, 19 : Fili mi, da gloriam Domino Deo Israel, et confitere, scilicet peccatum tuum, atque indica mihi quid feceris. De tertio, Isa. lxvi, 11 : Ut sugatis...., et deliciis affluatis ab omnimoda gloria ejus. De quarto, Joan. XVII, 23 : Ego in eis, et tu in me: ut sint consummati in unum.

Sic ergo " comedite, " hoc est, spiritualiter sumite.

Et ait :

" Hoc est corpus meum. "

Hoc est octavum et ultimum, quod pertinet ad formam. Et si quaeritur : Quid per pronomen hoc demonstratur? Dicendum, quod tota haec oratio resolvitur ad rem, et res ipsa in unita et indivisa virtute divina operatur. Et ideo non est quaerendum, quid dictiones in hac oratione positae divisim operentur : et hoc est, quod dixerunt antiqui Doctores, quod quando dictum est totum, tunc totum factum est. Cum autem elevatur jam consecratione facta, tunc iterum potest dici, quia hoc est corpus Christi verum : licet enim accidentia non afficiant corpus Christi, verumtamen sunt de essentia Sacramenti, et ostendunt Sacramenti verum effectum, et hunc ostendunt sacramentaliter : et ideo faciunt ad veram Christi demonstrationem sacramentalem. Sicut enim dicit Innocentius, " Corpus Christi per figu-" ram propriam est in coelo, sacram en-" taliter in altari, et ut Deus, est ubi-

" que. " Unde sicut propria lux, et propria figura et habitudo corporis vere demonstrant eum in coelo, ubi est per propriae figurae repraesentationem : ita accidentia coloris et figurae et saporis et odoris refectionis (alias, repraesentative) demonstrant eum in altari, in quo per veri cibi veritatem et repraesentationem est : et ideo vere demonstratur, quando dicitur : Hoc est corpus meum. Nec est verum, quod dicunt quidam, quod videtur sicut homo tectus velo : hoc enim non est verum : sed videtur sub speciebus veri Sacramenti, sicut dictum est. Et commendatur devotio fidelium manibus protensis, et visu occurrentium ei : et significatur hoc, Exod. XIX, 17 etseq., ubi legitur, quod cum Dominus descenderet, omnes occurrerunt ad ostia tabernaculorum suorum, et viderunt Dominum. Genes. xxxii, 30 : Vidi Deum facie ad faciem, et salva facta est anima mea. Numer. XXI, 8 : Fac serpentem aeneum, et pone eum pro signo : qui percussus adspexeril eum, vivet.

Sic ergo terminatur pars, quae est de Sacramento corporis.

" Et accipiens calicem, gratiasegit, et dedit illis, dicens : Bibite ex hoc omnes.

Hic est enim sanguis meos novi testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum. "

Tangit hic Sacramentum sanguinis. Et si quaeritur, cum corpus non sit sine sanguine, nec sine anima : et haec ambo non sint sine deitate, cui unita sunt : quare oportuit haberi specialiter Sacramentum sanguinis ? Et dicendum ad hoc, quod in memoriale summae dilectionis instituit Deus hoc Sacramentum. Oportuit autem nos maxime recordari maximi in factis Christi, et maximi in passionibus. Maximum autem in factis est, quod corpus suum dedit in cibum :

quia per hoc omnes nos sibi univit, cum incarnatione non univerit sibi nisi unius solius naturam. Unde Hilarius dicit, quod " per istud Sacramentum omnes "naturaliter Christo unimur. " Maximum autem in passionibus est, quod sanguinem fudit et nobis illum infudit : et haec est causa quod oportebat habere speciale memoriale Passionis. Est autem corpus in cibum, et sanguis in potum, et corpus in pretium, et sanguis in ablutionem. Apocal. I, 5 : Dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo. Dicit igitur :

" Et accipiens. "

Dicit autem hic novem circa Sacramentum sanguinis: quorum primum est operatio divinae virtutis in manibus humanis : et hoc notatur, cum dicit: " Accipiens. " Tactu enim enim contulit transsubstantiabilitatem, sicut dictum est . Psal. lxxiv, 9 : Calix in manu Domini vini meri plenus misto.

Secundo tangit materiam, cum dicit :

" Calicem. "

Calida est potio, simplex vinum, quod vere potus est, praecipue dulce et rubeum, quod designat sanguinem : unde comparat se viti, Joan. xv, 5 : Ego sum vitis, vos palmites. Hoc est vinum, de quo dicitur, Cantic. VII, 9 : Dignum dilecto meo ad potandum, labiisque et dentibus illius ad ruminandum. Psal. CIII, 15 : Vinum laetificat cor hominis : et bonae spei facit hominem, ut dicit Philosophus. Judicum, IX, 13, dicit vitis : Numquid possum deserere vinum meum, quod laetificat Deum ei homines ? Inebriat etiam, III Esdrae, III, 10 : Forte est vinum. Cantic. v, 1 : Inebriamini, charissimi. Cantic. II, 4 et 5 : Introduxit me rex in cellam vinariam :ordinavit in me charitatem. Fulcite me foribus, stipate me malis, quia amore langueo. Psal. XXII, 5 : Calix meus inebrians quam praeclarus est ! Sic ergo vinum est calidum, portativum, laetificans, spem elevans, et inebrians : quae omnia sunt in Sacramento, quod calefacit devotione, potat refectione, laetificat spirituali exsultatione, spem certificat magni meriti, quod est in Passione : inebriat autem charitate. Psal. CXVI, 13 : Calicem salutaris accipiam, etc. Genes. 11 : Lavabit in vino stolam suam, et in sanguine uvae pallium suum.

" Gratias egit. "

Supra dixit : Benedixit, hoc est, gratias egit, dicens, quod in passionibus debemus gratias agere, dicentes illud Apostoli, ad Roman. viii, 18 : Non sunt condignae passiones hujus temporis adfuturam gloriam quae revelabitur in nobis. Joan. XI, 41 : Pater, gratias ago tibi, quoniam audisti me. Supra, XI, 25 : Confiteor tibi, Pater, Domine coeli et terrae. I ad Corinth. x, 16 : Calix benedictionis, cui benedicimus, nonne communicatio sanguinis Christi est ?

Sed hic non dicitur calix mistus aqua : quare ergo Ecclesia miscet ? Ad hoc dicendum, quod Apocal. xvii, 15, dicitur, quod aquae sunt populi et gentes : et quia vult significare transitum populi in Christum, ideo miscet : insipidum populum designans in saporem gratiae Christi transiturum : et hoc designatur, Proverb. IX, 5, ubi sapientia loquitur dicens : Bibite vinum quod miscui vobis. Et de hoc specialiter gratias agit: quia in hoc redemptus est populus : et hoc significavit, Joan. ii, 7 et seq., aquam mutans in vinum. Unde et tam parum aquae debet poni, quod tota transeat in vini naturam. Ex quo enim non ponitur nisi propter significatum, tantum facit ibi gutta, quantum faceret mare totum..

Quartum est in potestatis collatione : et hoc tangit, cum dicit etiam :

" Et dedit illis, "

In potestate consecrandum, et conficiendum, et distribuendum : et hoc significatum est, Supra, xxv, 14 : Tradidit illis bona sua. Isa. lxiii, 7 : Miserationum Domini recordabor, laudem Domini super omnibus quae largitus est nobis. II ad Corinth. IX, 15 : Gratias Deo super inenarrabili dono ejus.

" Dicens : Bibite ex hoc omnes. "

Quintum est, quod est sumptio communicationis. Psal. lxxx, 17 : De petra , melle saturavit eos, hoc est dulcissimo sanguine de petra Christo fluente. I ad Corinth. x, 3 et 4 : Omnes eamdem escam spiritalem manducaverunt, et omnes eumdem potum spiritalem biberunt (bibebant autem de spiritali, consequente eos, petra : petra autem erat Christus). Hic sanguis habet ea quae sunt potus : nutrimentum enim vehit, membris influit, incensa exstinguit, arida infundit, Indurata remollit, sitim exstinguit: et ideo vere est potus. Joannis, VI, 56 : Sanguis meus vere est potus. Propter primum dicitur, Isa. lxvi, 12 : Ego declinabo sicut flumen pacis, et quasi torrentem inundantem gloriam gentium, quam sugetis. Propter secundum dicit, Psal. xxxv, 9 : Inebriabuntur ab ubertate domus tuae: et torrente voluptatis tuae potabis eos. Propter tertium dicitur, Eccli. xv, 3 : Aqua sapientiae salutaris potabit illum. Aqua enim refrigerat, et praecipue quae de latere Christi est egressa . Propter quartum dicitur in Psalmo lxiv, 11 : In stillicidiis ejus laetabitur germinans, ariditate jam amissa. Propter quintum dicitur, quod sicut sanguis hirci mollit adamantem, ita sanguis Christi pro peccatis oblatus mollit cor durum, Ad Hebr. ix, 13 et 14 : Si enim sanguis hircorum et vitulorum inquinatos sanctificat ad emundationem carnis, quanto magis sanguis Christi emundabit conscientiam nostram ad serviendum Deo viventi. Propter sextum dicitur, Joan. IV, 13 : Qui biberit ex aqua quam ego dabo ei, non sitiet in aeternum. Haec est enim mista sanguini lateris Christi.

" Hic est enim sanguis meus. "

Hoc est sextum, et pertinet ad formam Sacramenti: in verbis enim his fit transsubstantiatio vini in sanguinem. Et quod additur : " Novi et aeterni testamenti, " et " mysterium fidei, " competit Sacramento jam perfecto.

Sed tunc quaeritur: Utrum sint duo Sacramenta propter duas materias et formas ? Et dicendum, quod non : quia verum Sacramentum est corpus Christi, quod idem et totum est sub forma panis, et sub specie viiii. Et si objicitur de collecta, quae dicitur : " Perficiant in nobis, " Domine, tua Sacramenta quod conii" nent. " Dicendum, quod hoc dictum est propter species exteriores visibilium elementorum Sacramenti. Ad Hebr. IX, 12 : Per proprium sanguinem introivit . semel in Sancta, aeterna redemptione inventa.

" Novi testamenti. "

Hoc est septimum, et est sanguinis proprius effectus : quod videlicet dedicator est novi testamenti quo testatus est nobis haereditatem. Ad Hebr. VIII, 8 et 9 : Ecce dies venient, dicit Dominus, et consummabo super domum Israel, et super domum Juda testamentum novum : non secundum testamentum quod feci patribus eorum . Ad Hebr. IX, 15 : Ideo novi testamenti mediator est, ut morte in-teroedente, in redemptionem earum praevaricationum quae erant sub priori testamento, repromissionem accipiant, qui vocati sunt aeternae haereditatis.

"Qui pro multis effundetur. "

Octavum est, et est Quis. Et dicit:

" Pro multis " effective, licet pro omnibus sufficienter effusus sit. Psal. XXIX, 10 : Quae utilitas in sanguine meo, dum descendo in corruptionem ? supple, in his pro quibus effudi sanguinem.

" In remissionem peccatorum. "

Nonum est, et est intentio. Ad Hebr. IX, 22 : Sine sanguinis effusione non fit remissio. Ad Hebr, xiii, 12 : Jesus, ut sanctificaret per suum sanguinem populum, extra portam passus est. Hinc est, quod dicit Apostolus, ad Hebr. IX, 19 et 20 : Lecto omni mandato legis a Moyse universo populo, accipiens sanguinem vitulorum et hircorum, cum aqua, et lana coccinea, et hyssopo, ipsum quoque librum et omnem populum aspersit, dicens : Hic est sanguis testamenti, quod mandavit ad vos Deus .

" Dico autem, vobis, non bibam amodo de hoc genimine vitis, usque in diem illum cum illud bibam vobiscum novum in regno Patris mei.

Et hymno dicto, exierunt in montem Oliveti. "

Hic ponitur Veteris Testamenti et Sacramenti terminatio. Et dicit duo, scilicet cessationem Veteris, et inchoationem Novi.

Cessationem Veteris tangit dupliciter, per auctoritatem Unientis ipsum., et per inhjbitionem ritus :

De primo dicit : " Dico autem vobis, " qui auctor sum legis. Ex quo enim calix sanguinis mei novi testamenti dedicator est, ideo veteravit. Ad Hebr. viii, 18 : Dicendo novum, veteravit prius. Quod autem antiquatur, ei senescit, prope interitum est. " Dico autem vobis, " per quem gratia et veritas facta est . Et ideo semen saeculare et sanctificationis culturae de caetero termino : quia sicut supra dixi, XI, 13 : Omnes prophetae et lex usque ad Joannem prophetaverunt: et ex tunc aperte nova gratia praedicari, incepit, quae modo in passione mea consummatur.

Et ideodicit : " Non bibam, amodo, " ego in membris meis, " de hoc genimine vitis, " de cujus genimine bibi in coena agni typici. Levit, xxvi, 10 : " Vetera novis supervenientibus projicietis. " Usque. " Exclusivum est, quia nec tunc bibam. " In diem " surgentis aurorae resurrectionis, quando ad matutinum surgit laetitia post fletum passionis, qui ad vesperam demorabitur, quando post noctem, quae praecessit, abjectis operibus tenebrarum, indutus armis lucis filios lucis efficiam.

" Cum, " in membris meis, " illud bibam novum, " quod nunc institui, " vobiscum, " quos ministros institui, " in " novo " regno Patris mei : " quod est Ecclesiasticae potestatis perfectio, in sacro principatu, et urbanitate continente, et officiorum distributione, et legibus justitiae : haec enim omnia sunt de regno, juxta illud Malach, I, 10 et 11 : Munus non suscipiam de manu vestra. Ab ortu enim solis usque ad occasum, magnum est nomen meum in gentibus : et in omni loco sanctificatur et offertur nomini meo oblatio munda. Hoc significatum est, Genes. XIV, 18, ubi Melchisedech obtulit panem et vinum Abrahae reverso a caede regum. Et ideo post Sacerdotium leviticum dixit Spiritus sanctus : Tu es

''Sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech : eo quod post sacerdotium non succedet aliud.

Aliter etiam exponitur, sed non ita bene, quod sit sensus : " Non bibam amodo, " a tempore passionis, " de hoc genimine vitis, " hoc est, mei calicis : quia non plus patiar : et tunc quod sequitur : " Usque dum, etc, " est inclusivum : quia etiam de caetero non bibam plus calicem passionis. Et sic dicebat, Supra xx, 22 : Potestis bibere calicem, quem ego bibiturus sum ? Ad Roman. VI, 9 et 10 : Christus resurgens a mortuis jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur. Quod enim mortuus peccato, mortuus est semel: quod autem vivit, vivit Deo.

" Et hymno dicto, etc."

Pars est, in qua est gratiarum actio. Psal. XXI, 27 : Edent pauperes, et saturabuntur, et laudabunt Dominum qui requirunt eum: vivent corda eorum in saeculum saeculi. I ad Thessal. v, 18 : In omnibus gratias agite.

" Tunc dicit illis Jesus: Omnes vos scandalum patiemini in me in ista nocte. Scriptum est enim : Percutiam pastorem, et dispergentur oves gregis.

Postquam autem resurrexero, praecedam vos in Galilaeam. "

Hic incipit ponere circumstantias oppurtunitatis ex loco, in quo captus est Dominus sine turbis, ad quem declinavit propter sequestraret quod exigit quies orationis. Unde, Joan. XII, 2, dicitur, quod sciebat autem et Judas locum, quia frequenter Jesus convenerat illuc cum discipulis suis.

Dividitur autem in duas partes ita : Prima continet traditionis futurae, se- cundum quod inductiva est scandali, praedictionem : in secunda autem tangitur solitudo captata propter orationem, ibi, v. 36 : " Tunc venit Jesus cum. illis in villam, quae dicitur Gethsemani.

In prima duo continentur: quorum primum est praedictio scandali generalis ex traditione : in secundo autem tangitur scandalum spirituale Petri, ibi, v. 33 : " Respondens autem Petrus.

Circa primum tanguntur tria, scilicet praedictio scandali, quod est signum praescientiae divinae : confirmatio Scripturae, quod est signum divinae praeordinationis eorum quae sunt in passione : et praedictio resurrectionis, quae est temperamentum tristitiae : primum enim ostendit passionem esse voluntariam in ipso patiente, secundum confirmat fidem in audiente, tertium autem praevenit temperando scandalum in infirmitate.

Dicit igitur : " Tunc, " in monte Oliveti constitutus, ubi exspectabat traditorem, " dicit illi Jesus, " volens praemunire de futuro scandalo. Gregorius : " Miti nus enim jacula feriunt, quae prae vici dentur. Et nos tolerabilius mundi mala " suscipimus, si contra haec per clypeum praescientiae communimur. " Joan. XIVv, 29 : Et nunc dixi vobis prius quam fiat, ut cum, factum fuerit, credatis.

" Omnes vos, " eo quod estis adhuc pusilli in fide. Supra, XIV, 31 : Modicae fidei, quare dubitasti ?

" Scandalum patiemini. " Supra, XVIII, 7 : Necesse est enim ut veniant scandala : verumtamen vae homini illi per quem scandalum venit ! Intelligitur autem hic scandalum passivum, quod est impactio in infirmitatem Christi : activum autem scandalum fecit Judas : de quo dicitur, Supra, xviii, 6 : Qui scandalizaverit unum de pusillis istis qui in me credunt, expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo ejus, et demergatur in profundum maris.

" In me, " hoc est, in mea infirmitate:

quia tradar sicut ignarus futurorum, capiar sicut impotens agendorum, illudar et accusabor sicut reus malorum. Luc. ii, 34 : Ecce positus est hic in ruinam et in resurrectionem multorum in Israel, et in signum cui contradicetur.

" In ista nocte, " quando non modo lucis exterioris occasus est, sed. lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum , suae claritatis pati videbitur occasum. Job, III, 6, 4 : Noctem illam tenebrosus turbo possideat... et non illustretur lumine.

" Scriptum est enim. "

Et sic patet, quod est ordinatio divina praedicta a Prophetis. Eccli. XXXVI, 18 : Prophetae tui fideles inveniantur. Est autem scriptum, Zachariae, xiii, 7 : " Percutiam pastorem, " Christum, qui dicit, Joan. x, 11 : Bonus pastor animam suam dat pro ovibus suis. " Et dispergentur oves gregis. " III Reg. XXII, 17 : Vidi cunctum Israel dispersum in montibus, quasi oves non habentes pastorem, sine consolatione de dispersione. Quia dicitur, Ezechiel. xxxiii, 11 et 12 : Ecce ego requiram oves meas..., et liberabo eas de omnibus locis in quibus dispersae fuerant in die nubis et caliginis. Et, Joan. XVI, 32 : Ecce venit hora, et jam venit, ut dispergamini unusquisque in propria, et me solum relinquatis. Nostra litterasic habet, Zachar. XIII, 7 : Framea, suscitare super pastorem meum, et super virum cohaerentem mihi, dicit Dominus exercituum : percute pastorem, et dispergentur oves. Septuaginta sic : " Percute pastorem, et eripe oves. "

" Postquam autem resurrexero. " Temperamentum est tristitiae. " Praecedam vos in Galilaeam. " Sophon. iii, 8 : Exspecta me in die resurrectionis. Infra, xxviii, 7 : Cito euntes, dicite discipulisejus quia surrexit, et ecce praeoedit vos in Galilaeam : ibi eum videbitis : ecce praedixi vobis. ibi enim incepit praedicare, et ibi voluit lucem resurrectionis ostendere : non quoniam prius non apparuerit, sed quia primo ibi mandata de Ecclesia instituenda dedit. Ibi enim dixit: Euntes in mundum universum, etc. .

" Respondens autem Petrus, ait illi : Etsi omnes scandalizati fuerint in te, ego numquam scandalizabor. "

Hic tangit scandalum speciale Petri, qui vertex vocatur Apostolorum. Et tanguntur duo : quorum primum est, in quo Petrus ex fervore praeponit se imbecillitati aliorum : secundum autem, in quo confidit se fortiorem omni gravitate periculorum, ibi, v. 35 : " Ait illi Petrus : Etiamsi oportuerit, etc. "

In primo horum adhuc sunt duo : in quorum primo Petri fervor minus expertus exprimitur : in secundo autem per sapientiam Christi modeste reprimitur, ibi, v. 34 : Ait illi Jesus : Amen dico tibi, etc.