COMMENTARIUS.

(i) Hic intelligendum est, quod motio. Hic Doctor intendit declarare ordinem motionum, et quae sit simpliciter prima motio. Et recitando litteram, exponam eam. Dicit ergo quasi praemittendo unum, scilicet quod motio omnino prima in entibus, est necessario naturalis, quia omni motioni voluntatis est alia praesupposita; patet, quia voluntas nulro modo agit, nisi in praecognitum, id est, quod nunquam elicit actum circa aliquod objectum, nisi illud sit praecognitum ; nec similiter elicit actum volendo aliquod complexum contingens, nisi termini saltem praecognoscantur, et sic patet quomodo motio voluntatis ad actum necessario praesupponit aliam motionem, scilicet motionem ad actum intelligendi, qui necessario praesupponitur, et talis motio ad actum intelligendi necessario praesuppositum motioni voluntatis, est simpliciter naturalis, ut supra patuit in secunda ratione. Et si aliqua motio in entibus est non naturalis, maxime motio voluntatis est non naturalis, patet, quia sola voluntas est libera per essentiam, et per modum libertatis movet sive agit.

(k) Item aliqua motio potest intelligi esse ad terminum simpliciter infinitum, etc. Terminus infinitus simpliciter in divinis potest multipliciter intelligi, vel pro intellectione actuali essentiae, divinae, qua intellectus divinus formaf liter intelligit essentiam, vel pro volitione, vel pro essentia, quae ponitur primus terminus formalis tam generationis quam spirationis divinae. Terminus finitus simpliciter sunt creaturae, sive in esse objectivo, sive in esse existentiae. Terminus infinitus includens finitum erit forte ipsum Verbum, tenendo tamen quod includit respectum ad creaturam, de quo supra diximus. q. 8. licet hoc Doctor improbet, ut ibi patet.jDicitergo, quod illa motio, quae est ad terminum infla nitum, simpliciter est prior, et sic motio, quae est ad intra, erit simpliciter prior motione ad extra, cum prima sit simpliciter ad terminum infinitum ; secunda tantum ad terminum finitum, sive ad terminum infinitum includentem terminum finitum, puta si idea quae ponitur esse cognitum rei ponatur infinita participative, quae tamen includit terminum finitum, vel tenendo, et melius ad propositum, quod intellectio creaturae, qua Deus intelligit ipsam creaturam, et si sit in se formaliter infinita, terminatur tamen ad creaturam finitam ; et similiter volitio creaturae, qua Deus vult ipsam, licet in se ;sit formaliter infinita, terminatur tamen ad creaturam volitam finitam, et iste ultimus modus videtur magis ad propositum. Dicit ergo quod motio quae est simpliciter ad terminum infinitum, est prior simpliciter, illa vero quae est ad terminum finitum est posterior, ut probat Doctor subtiliter in secundo. dist. 1. q. 1. In isto praemisso secundo de termino, scilicet finito et infinito, non fit aliqua comparatio motionis per modum naturae, et per modum voluntatis. Sed motio per modum naturae, quae est ad terminum simpliciter infinitum, est prior motione, quae est ad terminum finitum, et tamen utraque per modum naturae, quia motio ad notitiam essentiae divinae in intellectu divino est per modum naturae, et similiter illa, quae est ad genitum divinum ; sed motio per modum naturae ad terminum finitum est motio ad creaturam in esse cognito, et haec secunda necessario praesupponit primam, ut patet a Doctore in secundo, dist. 1. q. 1. Similiter motio per modum voluntatis, quae est ad terminum simpliciter infinitum, puta ad volitionem, qua voluntas divina vult essentiam divinam, sive ad Spiritum sanctum, est simpliciter prior motione per modum voluntatis, quae est ad esse volitum creaturarum, sive ad esse existentiae earum, et sic patet littera.

(1) Sic igitur loqui possumus. Hic intendit ostendere ordinem motionum . in divinis, accipiendo tamen motionem extensive ad intra, quia simpliciter loquendo proprie de motione, ad intra nulla est motio, improprie tamen et extensive ponitur non motio, sed quasi motio ; nam ubi est motio proprie, ibi est receptivum reale, et realiter receptivum alicujus realiter distincti, ut patet in creaturis. Modo nec intellectus divinus, nec voluntas divina aliquod recipiunt, nec quasi recipiunt, cum ista sonent imperfectionem, ut patet a Doctore in primo, dist. 5. q. 2. tamen eo modo quo potest ibi nominari motio, suo modo nominetur, intelligendo semper excludere omnem imperfectionem, vel quasi imperfectionem.

(m) Et hoc intelligentia ingenita illius personae, in qua primo est essentia, id est, in intellectu paterno, qui intellectus, ut in Patre dicitur ingenitus, id est, non communicatus Patri per productionem, sicut communicatur Filio per generationem, et Spiritui sancto per spirationem, Sequitur, et ad actualem motionem sui genitam, id est, quod essentia est ratio movendi se motione naturali, scilicet communicandi se Filio genito, tunc enim essentia movet se in motione genita, quando per generationem est ratio communicandi se genito, de quo prolixe dictum est in primo, dist. 5. q. 2. Sequitur: Ad utramque mouebit, licet ordine quodam, quia quod est alicui principium operandi operatione immanente, et producendi productum distinctum, quodammodo est prius principium operandi quam producendi. Et hoc satis patet a Doctore in primo.dist. 2. part. 2. q. 3. et in secundo, dist. i. Cum dicit quod essentia, ut essentia, est primum motivum intellectus divini per modum naturae, praesupponit quod prius probavit, dist. 5. q. 1, scilicet quod simpliciter prima entitas in divinis est essentia, ut essentia. quae ponitur prima in esse reali perfectissimo, et ideo sequitur quod ipsa sit simpliciter primum objectum motivum intellectus divini. Similiter quia intellectus divinus est simpliciter prior voluntate divina, ut patet, sequitur quod primum mobile ab essentia divina erit ipse intellectus ; prima enim motio essentiae divinae, et omnino prima est motio ad sui notitiam, et illa non potest immediate esse nisi in intellectu divino, sequitur quod primum simpliciter mobile ab essentia divina erit intellectus divinus, et hoc loquendo praecise de motione essentiae divinae ad operationem, comparando simpliciter operationem ad operationem. Prima operatio et simpliciter prima, est intellectio essentiae divinae, et illa est in intellectu divino ab essentia ipsa: ergo primum motivum naturale est essentia divina, et primum mobile est intellectus divinus ; sed comparando ad productionem, non sequitur quod intellectus sit prius mobile respectu notitiae genitae, quam voluntas divina respectu operationis, sive volitionis, quia voluntas prius movetur, quasi recipiendo volitionem essentiae divinae, quam intelligatur productio notitiae genitae. Sed comparando proprie productionem ad productionem prior est productio notitiae genitae, quae est per modum naturae, quam productio Spiritus sancti, quae est per modum voluntatis, et sic debet intelligi ista littera Doctoris.

(n) Si dicas. Hic Doctor instat, probando quod etiam productio sit immanens, sicut et operatio ponitur immanens, ut patuit quaest. 13. Respondet, quod productio non immanet quantum ad terminum, operatio autem omnino immanet. Vult dicere, quod actio immanens proprie est illa, cui non correspondet aliquod productum, ut terminus talis actionis, et sic operatio, scilicet intellectio vel volitio, dicitur actio immanens, quia per ipsam non dicitur aliquid habere esse productum, sed productio, puta generatio divina non dicitur immanens, quia per ipsam productum habet esse, ad quod terminatur: et sic distinguitur actia immanens ab actione transeunte seeundum unum modorum ponendi, de quibus visum est sup. q. 13. vide ibi quomodo distinguitur actio immanens a transeunte.

(o) Similiter essentia est naturale motivum ad intelligendum quodcumque intelligibile simplex, etc. Hic nota primo quod dicit, quod ipsa essentia movet naturaliter intellectum ad notitiam omnium intelligibilium incomplexorum, quia forte intellectio complexi etiam necessarii, erit ab intellectu componente terminos ; sed de hoc erunt specialia dubia. Deinde dicit quod non potest immediate movere intellectum divinum ad notitiam creaturarum, nisi prius sit communicata tribus personis ; hoc probatum est in 2. dist. i.q.1. quia productio necessaria, qualis est divina, praesupponitur contingenti. Et quamvis productio objectorum incomplexorum in esse cognito sit etiam necessaria,tamen est tantum secundum quid, et talis praesupponit necessariam secundum esse simpliciter, non quod ex sui ratione praesupponat illam, sed quando comparantur ad invicem, scilicet productio necessaria simpliciter, et necessaria secundum quid ad idem principium productivum utriusque per prius est necessaria simpliciter, quam necessaria secundum quid; quod ergo lapis non producatur in esse cognito ab essentia divina, nisi prius ipsa sit tribus communicata, hoc non est ex defectu ipsius essentiae, quasi non possit producere notitiam lapidis, si prius non sit communicata tribus, quia si, per impossibile, non esset tribus communicata, adhuc ipsa esset perfectissima ratio producendi notitiam lapidis. Sed ordo iste prioris et posterioris est praecise ratione termini, quia tam productio personae, quam productio notitiae lapidis, est ab eadem essentia, ut a principio formali productivo, ita quod non comparantur isti termini ad invicem, scilicet persona, et notitia lapidis, ut causatum ab alio, sic, quod productio notitiae lapidis necessario praesupponat personam, ut rationem formalem producendi, sed est simpliciter comparatio unius effectus posterioris ad alium priorem, ita quod quando causa comparatur ad duos effectus, vel quasi effectus, sic, quod unum immediatius respicit, et alium mediatius, non potest producere mediatius nisi producat immediatius, et tamen si per impossibile immediatius non esset, posset tamen producere mediatius ; et hoc vide clarius in secundo, dist. 1. q. 1. et vide ibi dubia aliqua ad propositum.

(p) Haec duplex motio voluntatis correspondet duplici motioni naturali quae dicta est in intellecta ad intelligere et dicere, id est, quod est talis correspondentia, quod sicut motio ad intelligere est prior motione ad dicere respectu ejusdem intellectus, sic motio in voluntate ad amare est prior motione ad spirare. Et ultra sicut ad primam motionem in intellectu immediate sequitur prima motio in voluntate, id est,

quod sicut opcratio voluntatis immediate sequitur intellectionem intellectus divini, sic productio Spiritus sancti immediate sequitur productionem Verbi.

(q) Contra actio naturalis in eodem praecedit actionem non naturalem. Hic Doctor instat probando quod productio creaturae in esse cognito sit simpliciter prior omni motione voluntatis, cujus oppositum dixit supra, quia dixit essentia divina non movet ad notitiam creaturarum, nisi sit prius communicata tribus, et sic est necessario prior motio voluntatis ad intra, quam motio essentiae ad extra, et arguit sic: Actio naturalis in eodem praecedit actionem, etc. Major patet, quia supra dixit quod motio naturalis est omnino prima, sequitur quod si in eodem sint motio naturalis et motio libera, quod motio naturalis erit simpliciter prior motione non naturali. Et dicit in eodem operante quia in alio operante potest esse e converso, quia Deus ad extra simpliciter movet per modum voluntatis, et multae creaturae per modum naturae movent ut ignis. Deinde dicit in eodem operante, et non in eadem ratione formali operandi, quia impossibile est idem esse rationem formalem movendi per modum naturae, et per modum voluntatis, ut patet a Doctore in 1. dist. 2. sed bene idem operans potest habere duas rationes formales operandi, unam per modum naturae, aliam per modum voluntatis, ut patet de eodem supposito habente intellectum et voluntatem.

(r) Respondeo. Respondet ad hanc rationem, quod major est vera loquendo de eodem ordine ex parte termini, etc. Pro intelligentia hujus litterae nota, quod duplex est ordo motionis naturalis in divinis, quae praecise distinguitur ratione terminorum,sicut est motio essentiae divinae respectu notitiae suae, et respectu notitiae genitae, et motio ejusdem respectu notitiae creaturae, quae notitia est naturalis, ut supra patuit. Una tamen terminatur ad terminum habentem esse simpliciter, et infinitum, ut illa quae terminatur ad notitiam essentialem, et similiter illa quae terminatur ad filium, sive ad notitiam genitam ; alia vero terminatur ad esse cognitum creaturae, sive ad esse objectivum. Istae motiones dicuntur esse alterius et alterius ordinis ratione praecise terminorum, quia prima ad terminum simpliciter, alia ad terminum secundum quid, et finitum. Similiter in voluntate est duplex ordo movendi per modum voluntatis, qui praecise distinguitur ratione terminorum, una est, quae terminatur ad terminum infinitum, sive ad amorem infinitum, vel ad amorem spiratum, alia tantum ad esse vel tantum volitum ipsius creaturae, vel ad esse existentiae ejusdem, et sic hic ordo est duplex ratione terminorum ; non enim distinguitur ratione principiorum, quia est idem principium, quia eadem voluntas tam respectu primi termini infiniti, scilicet vel amoris spirati, quam etiam respectu secundi termini, scilicet vel esse voliti creaturae, vel esse existentiae ejus. Similiter est de essentia, quia est eadem, et idem principium producendi per modum naturae, tam respectu termini infiniti, scilicet notitiae essentialis,vel notitiae genitae, quam etiam respectu secundi termini, scilicet esse cogniti creaturae, et ideo iste ordo non distinguitur penes principia, cum sit idem omnino. Ad propositum, si fiat comparatio motionis per modum naturae, et motionis per modum voluntatis ad invicem in eodem ordine, id est, ut comparantur ad terminum infinitum, et primum simpliciter, tunc motio naturalis est simpliciter prior motione non naturali, sive motione per modum voluntatis, et sic motio ad notitiam essentialem est prior motione ad amorem essentialem, ut supra patuit. Adverte etiam, quod motio essentiae distinguitur secundum alium et alium terminum, quia ut comparatur tantum ad operationem est alia, ut comparatur ad notitiam genitam, ita quod prima est ad terminum quasi productum, secunda vero ad terminum vere productum.

Similiter dico de voluntate, in qua distinguitur duplex motio ad intra, una terminatur ad amorem quasi productum, et alia ad amorem vere, productum, et sic adhuc isti ordines motionum praecise distinguuntur ratione terminorum. Si ergo fiat comparatio in eodem operante motionum ad invicem, in eodem ordine, scilicet motionis naturalis ad non naturalem, comparando illas tantum ad operationem, patet quod motio naturalis est simpliciter prior motione non naturali, sive motione per modum voluntatis. Et similiter si fiat comparatio motionis naturalis ad motionem non naturalem in alio ordine, scilicet ad vere productum, tunc etiam motio natura-Iis est prior non naturali, et sic Filius est prior Spiritu sancto. Si tamen motio naturalis unius ordinis comparetur ad motionem non naturalem, sive per modum voluntatis alterius ordinis, ut puta motio naturalis ad productionem ad motionem non naturalem ad operationem, non sequitur quod motio naturalis in eodem operante sit prior motione alia non naturali) et patet, quia generatio Filii in divinis non est prior, imo posterior volitione divina, qua voluntas Patris vult essentiam divinam. Sic in proposito, quia motio naturalis, quae est ad primum terminum infinitum, scilicet ad operationem intrinsecam essentiae divinae, quae est ejusdem ordinis cum motione ad operationem non naturalem est simpliciter alterius rationis, sive ordinis cum motione naturali ad notitiam creaturae, ideo non sequitur quod talis motio naturalis sit prior motione non naturali. Si vero motio naturalis, quae est ad notitiam, puta lapidis, comparetur ad motionem non naturalem, quae est ad volitionem lapidis, tunc motio talis naturalis in eodem operante est prior motione tali non naturali ; patet, quia cognitio lapidis, ad quam est motio naturalis essentiae divinae est prior volitione ejusdem, ad quam est motio non naturalis voluntatis divinae. Et sic patet quomodo motiones naturales in eodem operante, quae sunt alterius ordinis distinguuntur ratione terminorum tantum, et similiter motiones non naturales in eodem operante, quae sunt alterius ordinis distinguuntur tantum per distinctos terminos, ut supra patuit. Et hoc est quod dicit, scilicet quod prima distinctio ordinum attenditur ex parte terminorum, ut supra patuit: et secunda distinctio attenditur ex parte principiorum, scilicet distinctio motionum naturalis, scilicet et liberae, attenditur penes principia, quia illa dicitur motio naturalis, quae est a principio agente sive movente per modum naturae, illa vero dicitur motio libera, quae est a principio movente per modum voluntatis.

(f) Contra ordo principiorum est prior ordine terminorum, sicut et principium termino, nam per principium capit esse sive producitur sive communicatur. Cum ergo principium per modum naturae sit prius principio per modum voluntatis, sequitur quod motio per modum naturae sit prior motione per modum voluntatis, et sic terminus termino.

Respondet quod ista proposito, ordo principiorum est prior ordine terminonorum, est vera de termino totali, qui vere producitur, sed non est vera de termino formali, qui solummodo capit esse secundum quid. Modo quia Spiritus sanctus capit esse simpliciter per motionem per modum voluntatis, et similiter Filius per modum naturae, bene conceditur quod motio per modum naturae est prior motione per modum voluntatis, sed quia motio ad notitiam lapidis est tantum ad terminum secundum quid, ideo motio ad Spiritum sanctum per modum voluntatis est simpliciter prior ista motione.

(t) Completo autem toto processu originis respectu primi termini etc. Adverte in hac littera primo, cum dicit quod essentia divina movet ad intellectionem simplicem omnis intelligibilis, et haec intelligentia ut jam est in tribus suppositis. Si dicit, ut jam essentia est tribus suppositis, patet supra, quia essentia non movet, nisi ut in tribus. Si vero accipit intelligentiam, ut est actualis intellectio, sensus est, quod talis intellectio non terminatur ad creaturas, nisi prius ipsa sit formaliter in tribus, quia tantum est una intellectio in Deo, qua intelligit omnia et non diversificatur in se, sed tantum secundum aliam et aliam transitionem, sive terminationem ad aliud et aliud objectum, ut patet in primo, dist. 39. Non potest ergo intellectio divina esse respectu creaturae, nisi prius eadem intellectio divina sit formaliter in tribus suppositis, sive personis.

Nota secundo, cum dicit Doctor quod essentia non movet ad distinctam notitiam veritatis cujuscumque complexionis, hoc inferius declarabitur, respondendo ad quaedam dubia circa hoc dictum.

(u) Si quaeratur. Hic movet dubium circa dicta paulo ante, quaerendo quare essentia divina non aeque necessario movet ad notitiam cujusoumque objecti intelligibilis, cum idem videatur esse ordo cujuscumque intelligibilis ad primum intelligibile ex quo enim essentia divina ponitur adaequatum objectum intellectus divini in ratione motivi, ut patuit in primo quaest. penult. prolog. et distinct. 39. et supra in quodlib.

Respondet Doctor quod naturaliter movet, etc, non autem tale est aliquod complexum de existentia contingentis, quia non est natum esse determinatum ad veritatem, cum repugnet contingenti ut contingens, esse veritatis determinatae, scilicet necessario.

(x) Et si quaeras quare non movet necessario ad talem cognitionem de complexo habendam, qualis possit haberet de eo, puta quare contingens, ut hujusmodi, non est determinate verum, ut exposui de determinate vero, et per consequens non possit, ut sic cognosci, ex quo tamen suo modo est cognoscibile, quare essentia divina non potest movere ad hanc cognitionem, ut qualemcumque.

Respondet quod moveret ad cognoscendum sub disjunctione, hoc fore vel non fore, puta, movet ad cognitionem hujus disjunctivae : Antichristus erit futurus in tali tempore, vel Antichristus non erit futurus in tali tempore, non tamen movet ad alteram partem determinate, puta non movet intellectum ad cognoscendum determinate, quod Antichristus, puta foret, quia tunc, vel intellectus divinus posset errare, puta, si oppositum posset evenire: vel si oppositum non posset evenire, tunc non esset verum contingens, ut supra patuit. Si enim moveret determinate ad cognoscendum alteram partem, illa necessario esset determinate vera, et sic Antichristum fore, esset simpliciter necessario, sed an hoc concludat, scilicet in essentia divina necessario movet ad notitiam: hujus Antichristus erit ; ergo haec est determinate et necessario vera, hoc apparebit in dubiis circa hanc materiam.

(y) Completo igitur toto ordine motionis necessariae, sequitur motio contingens, etc.

In ista littera nota primo, quod licet motionis contingentis principium sit voluntas, non tamen sequitur quod omne volitum, vel productum sit contingens, imo aliquod est simpliciter necessarium, ut patet de amore essentiali et spirato in Divinis, quae necessario sunt a voluntate divina. Et ratio hujus est assignata a Doctore in primo dist. 10. et apparebit infra q. 16. nec similiter sequitur, est productum necessario, ergo per modum naturae, quia Spiritus Sanctus est productus necessario, non tamen per modum naturae, ut patet in primo, dist. 10. et infra. quaest. 16.

Secundo nota, quomodo motio contingens fit primo ad intra, quia creatura primus producitur in esse volito quam in esse reali, omnia enim quaecumque sunt volita, sunt ab aeterno volita, ita quod ex tempore nihil est volitum. De quo vide in primo, dist. 39. et 40. et prolixius in. 45. nam voluntati divinae proponuntur termini, vel opposita sub disjunctione, et tunc ipsa sola nulla ratione dictante determinat de altera parte. Et de hujusmodi determinatione, vide Doctorem in primo, dist. 39. et quae exposui.

Tertio nota, cum dicit quod intellectus divinus videns determinationem voluntatis, novit hoc esse futurum, quia quaeritur a quo immediate causatur ista visio in intellectu divino. Dico quod posita tali determinatione voluntatis divinae, visio illius determinationis causatur ab essentia divina, de quo vide quae supra exposui in primo dist. 39. ubi Doctor expresse dicit quod immediate est ab essentia divina, et hoc magis apparebit in du--biis.

Quarto nota cum dicit in motione necessaria primum principium est naturale, hoc simpliciter non debet intelligi, quia ad Spiritum sanctum est motio necessaria, et tamen ejus principium est liberum, ut patet dist. 10. primi, sed intelligitur de motione necessaria, quae praecise respicit principium ex sola natura principii, ita quod circumscriptio quocumque extrinseco, necessario produceret quidquid produceret. Sed voluntas divina, unde voluntas, etiam unde divina, non vult aliquid necessario, et hoc ex ratione absoluta voluntatis. Sed si vult aliquid necessario, hoc est, quia ipsa, ut formaliter infinita, comparatur ad objectum formaliter infinitum, ideo non potest non velle illud, ut patet a Doctore in primo dist. 10. et infra q. 16. Quando vero comparatur ad objectum finitum, vult illud contingenter et potest non velle Sed principium naturale ex parte ipsius principii respectu cujuscumque objecti ex sua ratione necessario producit, quidquid producit, et de isto necessario loquitur Doctor. De hac differentia, scilicet necessarii, quare unum sit praecise a principio naturali, et aliud a principio libero, patet infra, q. 16.

Quinto nota ibi: In contingente primum principium est liberum, hujus actio in primo ordine, sequitur naturalis, id est, quod accipiendo contingens ut est a principio libero, semper sequitur principium mere naturale; et patet, quia voluntas non potest contingenter velle lapidem, nisi lapis prius a principio naturali, scilicet essentia divina sit productus per modum naturae in esse cognito, nec similiter principium liberum potest ponere A in esse reali, nisi ipsum A sit.prius positum per modum naturae in esse cognito ab essentia divina.

Nota etiam pro majori declaratione instantiae superius factae de ordine principiorum et terminorum, quod ordo principiorum, ut comparatur ad terminos accipientes simpliciter esse, principium per modum naturae est simpliciter prius principio per modum voluntatis ; et sic motio unius est simpliciter prior motione alterius, et sic motio essentiae divinae per modum naturae ad productum realiter, puta ad Filium, est simpliciter prior motione voluntatis ad creaturam secundum esse reale, et secundum esse volitum. Si modo motio per modum naturae sit ad terminum accipientem esse secundum quid, quia communicatur, sive producitur secundum quid, puta motio per modum naturae ad esse cognitum lapidis, quod esse cognitum est productum, sive lapidi communicatum secundum quid, quia lapis, ut sic, habet tantum esse diminutum, loquendo de tali termino, non sequitur quod motio naturalis ad illum terminum sit prior motione non naturali, sive libera, quae est ad terminum simpliciter, ut illa quae est ad Spiritum sanctum, vel amorem essentialem. Comparando ergo principium per modum naturae ad terminum capientem simpliciter esse per tale principium ; et similiter comparando principium liberum ad terminum simpliciter, patet quod motio per modum naturae est prior motione libera, et sic Filius necessario est prior Spiritu sancto, et etiam creatura capiente esse reale. Si vero principium per modum naturae comparetur ad terminum capientem esse secundum quid, scilicet ad esse cognitum lapidis, et principium liberum comparetur ad terminum habentem esse reale et simpliciter, et hoc ad intra, tunc modus principiandi libere est prior isto modo principiandi per modum naturae. Si vero principium liberum comparetur ad extra ad terminum capientem esse secundum quid, puta ad lapidem volitum, vel capientem esse simpliciter reale, puta ad lapidem in esse reali, tunc modus principiandi libere, et similiter motio ejus libera est posterior modo principiandi per modum naturae isto secundo modo, et similiter motio ejus est posterior, ut patet.