Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Elenchus Operum Quae In Hoc Volumine Continentur.

 Elenchus Operum Quae In Hoc Volumine Continentur.

 Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo Continentur.

 Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo Continentur.

 Praefatio.

 Praefatio.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Opuscula Sive De Variis Argumentis Libri.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Opuscula Sive De Variis Argumentis Libri.

 In Sequentes Tres Vitas Pauli, Hilarionis, Et Malchi, Admonitio.

 In Sequentes Tres Vitas Pauli, Hilarionis, Et Malchi, Admonitio.

 Vita S. Pauli Primi Eremitae.

 Vita S. Pauli Primi Eremitae.

 Incipit Vita.

 Vita S. Hilarionis.

 Vita S. Hilarionis.

 Incipit Vita.

 Vita Malchi Monachi Captivi.

 Vita Malchi Monachi Captivi.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Translatio Latina Regulae Sancti Pachomii.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Translatio Latina Regulae Sancti Pachomii.

 In Subsequentem S. Pachomii Regulam A S. Hieronymo Latine Redditam Admonitio.

 Praefatio.

 Regula Patris Nostri Pachomii Hominis Dei, Qui fundavit conversationem coenobiorum a principio per mandatum Dei.

 Exordium Praeceptorum.

 Praecepta Et Instituta S. P. N. Pachomii.

 Praecepta Atque Judicia S. P. N. Pachomii.

 Praecepta Ac Leges S. P. N. Pachomii.

 Monita S. Pachomii.

 Ss. Pp. Pachomii Et Theodorici Epistolae, Et Verba Mystica.

 Ss. Pp. Pachomii Et Theodorici Epistolae, Et Verba Mystica.

 Epistola Patris Nostri Pachomii Ad sanctum virum Cornelium, qui Pater fuit monasterii Mochanseos: in qua loquitur juxta linguam quae ambobus ab Angelo

 Epistola Patris Nostri Pachomii Ad Patrem monasterii Syrum, qui et ipse gratiam cum Pachomio et Cornelio Angelicae linguae acceperat.

 Epistola Patris Nostri Pachomii Ad Patrem monasterii Cornelium, quod vocatur Mochanseos.

 Epistola Patris Nostri Pachomii Ad Syrum Patrem monasterii Chnum, et Joannem Praepositum domus ejusdem monasterii.

 Epistola Patris Nostri Pachomii Ad universa Monasteria: ut cuncti fratres congregentur in Monasterium majus, quod vocatur Baum, in diebus Paschae, et

 Epistola Patris Nostri Pachomii Ad universa monasteria, ut congregentur omnes monasteriorum Principes et domorum Praepositi in monasterium quod vocatu

 Epistola Patris Nostri Pachomii Ad fratres qui tondebant in deserto capras, de quarum filis texuntur cilicia.

 Verba Per Litteras P. N. Pachomii In lingua abscondita, de his quae futura sunt.

 Verba Quae Locutus Est. P. N Pachomius In visione erudiens fratres in monasterio Mochansi de his quae eis eventura essent, et illo dicente et loquente

 Verba Per Litteras P. N. Pachomii In lingua abscondita, de his quae futura sunt.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Interpretatio Libri Didymi De Spiritu Sancto.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Interpretatio Libri Didymi De Spiritu Sancto.

 In Sequentem Librum Didymi De Spiritu Sancto Admonitio.

 Hieronymi Praefatio Ad Paulinianum .

 Liber Didymi Alexandrini De Spiritu Sancto, S. Hieronymo Interprete.

 ((Dialogus Contra Luciferianos. ))

 ((Dialogus Contra Luciferianos. ))

 In Sequentem Librum Admonitio.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Dialogus Contra Luciferianos.

 ((De Virginitate B. Mariae. ))

 ((De Virginitate B. Mariae. ))

 In Librum Subsequentem Admonitio.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri De Perpetua Virginitate B. Mariae, Adversus Helvidium, Liber Unus.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Adversus Jovinianum Libri Duo.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Adversus Jovinianum Libri Duo.

 In Seq. Libros Adversus Jovinianum Admonitio.

 Honorius Et Theodosius Augg. Felici Pr. P.

 Liber Primus.

 Liber Secundus.

 ((Contra Vigilantium. ))

 ((Contra Vigilantium. ))

 In Seq. Librum Contra Vigilantium Admonitio.

 S. Eusebii Hieronymi, Stridonensis Presbyteri, Contra Vigilantium Liber Unus .

 ((Contra Joannem Hierosolymitanum. ))

 ((Contra Joannem Hierosolymitanum. ))

 In Seq. Lib. Contra Joannem Hierosol. Admonitio.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Contra Joannem Hierosolymitanum, Ad Pammachium, Liber Unus .

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Apologia Adversus Libros Rufini, Missa Ad Pammachium Et Marcellam.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Apologia Adversus Libros Rufini, Missa Ad Pammachium Et Marcellam.

 In Libros Contra Rufinum Admonitio,

 Liber Primus.

 Liber Secundus.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Dialogus Adversus Pelagianos, Sub Persona Attici Catholici Et Critobuli Haeretici.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Dialogus Adversus Pelagianos, Sub Persona Attici Catholici Et Critobuli Haeretici.

 In Seq. Dialogos Contra Pelagianos Admonitio.

 Liber Primus.

 Liber Secundus.

 Liber Tertius.

 Theodori Mopsuesteni Episcopi Fragmenta.

 Theodori Mopsuesteni Episcopi Fragmenta.

 I. De secundo codice libri quarti, folio decimo, contra sanctum

 II. Ex secundo codice, libro tertio, ante quatuor folia finis libri.

 III. De codice secundo, ex libro tertio, folio decimo octavo.

 IV. De secundo codice, ex libro tertio, folio vigesimo quinto.

 VI. Ex libro quinto Commenti de creatura.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri De Viris Illustribus Liber Ad Dextrum Praetorio Praefectum, Adjuncta versione antiqua Graeca, quam sub So

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri De Viris Illustribus Liber Ad Dextrum Praetorio Praefectum, Adjuncta versione antiqua Graeca, quam sub So

 In Seq. Librum De Viris Illustribus Admonitio.

 Prologus.

 Incipit Liber.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Caput XXXI.

 Caput XXXII.

 Caput XXXIII.

 Caput XXXIV.

 Caput XXXV.

 Caput XXXVI.

 Caput XXXVII.

 Caput XXXVIII.

 Caput XXXIX.

 Caput XL.

 Caput XLI.

 Caput XLII.

 Caput XLIII.

 Caput XLV.

 Caput XLVI.

 Caput XLVII.

 Caput XLVIII.

 Caput XLIX.

 Caput L.

 Caput LI.

 Caput LII.

 Caput LIII.

 Caput LIV.

 Caput LV.

 Caput LVI.

 Caput LVII.

 Caput LVIII.

 Caput LIX.

 Caput LX.

 Caput LXI.

 Caput LXII.

 Caput LXIII.

 Caput LXIV.

 Caput LXV.

 Caput LXVI.

 Caput LXVII .

 Caput LXVIII.

 Caput LXIX.

 Caput LXX.

 Caput LXXI.

 Caput LXXII.

 Caput LXXIII.

 Caput LXXIV.

 Caput LXXV.

 Caput LXXVI.

 Caput LXXVII.

 Caput LXXVIII.

 Caput LXXIX.

 Caput LXXX.

 Caput LXXXI.

 Caput LXXXII.

 Caput LXXXIII.

 Ca Put LXXXIV.

 Caput LXXXV.

 Caput LXXXVI.

 Caput LXXXVII.

 Caput LXXXVIII.

 Caput LXXXIX.

 Caput XC.

 Caput XCI.

 Caput XCII.

 Caput XCIII.

 Caput XCIV.

 Caput XCV.

 Caput XCVI.

 Caput XCVII.

 Caput XCVIII.

 Caput XCIX.

 Caput C.

 Caput CI.

 Caput CII.

 Caput CIII.

 Caput CIV.

 Caput CV.

 Caput CVI.

 Caput CVII.

 Caput CVIII.

 Caput CIX.

 Caput CX.

 Caput CXI.

 Caput CXII.

 Caput CXIII.

 Caput CXIV.

 Caput CXV.

 Caput CXVI.

 Caput CXVII.

 Caput CXVIII.

 Caput CXIX.

 Caput CXX.

 Caput CXXI.

 Caput CXXII.

 Caput CXXIII.

 Caput CXXIV.

 Caput CXXV.

 Caput CXXVI.

 Caput CXXVII.

 Caput CXXVIII.

 Caput CXXIX.

 Caput CXXX.

 Caput CXXXI.

 Caput CXXXII.

 Caput CXXXIII.

 Caput CXXXIV.

 Caput CXXXV.

 Appendix.

 Appendix.

 I. De Vitis Apostolorum. Quam versioni Graecae Libri de Viris Illustribus sub Sophronii nomine in ms. codice suo intextam (cap. I, post cap. I, et cae

 I. De Vitis Apostolorum. Quam versioni Graecae Libri de Viris Illustribus sub Sophronii nomine in ms. codice suo intextam (cap. I, post cap. I, et cae

 II. Epistola Edita jam sub S. Hieronymi nomine, De Duodecim Doctoribus Ad Desiderium Jam sub nomine Bedae,

 II. Epistola Edita jam sub S. Hieronymi nomine, De Duodecim Doctoribus Ad Desiderium Jam sub nomine Bedae,

 Censura.

 961 Hieronymus Desiderio.

 Index Verborum, Sententiarum Et Rerum Insigniorum, Quae In Tomo Secundo Continentur.

 Index Verborum, Sententiarum Et Rerum Insigniorum, Quae In Tomo Secundo Continentur.

 ((Opera Omnia Hieronymi Stridonensis.))

 Praefatio.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Liber De Nominibus Hebraicis.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Liber De Nominibus Hebraicis.

 Praefatio.

 Incipit Liber.

 Vetus Testamentum.

 De Genesi.

 I.

 S.

 De Exodo.

 I.

 S.

 De Numerorum Libro.

 I.

 S.

 33 De Deuteronomio.

 S.

 De Libro Jesu.

 I.

 S.

 De Libro Judicum.

 I.

 S.

 De Ruth.

 De Regnorum Lib. I.

 S.

 De Regnorum Libro II.

 S.

 De Regnorum Lib. III.

 I.

 S.

 De Regnorum Libro IV.

 I.

 S.

 71 De Psalterio.

 I.

 S.

 De Isaia Propheta.

 I.

 S.

 De Osee Propheta.

 I.

 S.

 De Amos.

 S.

 De Michaea.

 De Joel.

 77 De Abdia.

 De Jona.

 De Nahum.

 De Ambacuc.

 De Sophonia.

 De Aggaeo.

 78 De Zacharia.

 De Malachia.

 De Propheta Jeremia.

 I.

 S.

 De Daniele.

 I.

 S.

 De Ezechiele.

 I.

 S.

 De Job.

 S.

 Novi Testamenti.

 De Matthaeo.

 I.

 S.

 Marci.

 Lucae.

 I.

 S.

 De Joanne.

 S.

 98 De Actibus Apostolorum.

 I.

 S.

 Jacobi.

 Petri I.

 Petri II.

 Joannis I.

 Joannis II.

 Judae.

 De Epistolis Pauli Apostoli.

 Ad Romanos.

 I.

 S.

 Ad Corinthios I.

 I.

 S.

 Ad Corinthios II.

 I.

 S.

 Ad Galatas.

 I.

 S.

 Ad Ephesios, Et Ad Philippenses.

 S.

 Ad Colossenses.

 I.

 Ad Thessalonicenses.

 S.

 Ad Hebraeos.

 I.

 S.

 Ad Timotheum I.

 I.

 Ad Timotheum II.

 I.

 Ad Titum.

 Ad Philemonem.

 De Apocalypsi Joannis.

 I.

 S.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Liber De Situ Et Nominibus Locorum Hebraicorum.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Liber De Situ Et Nominibus Locorum Hebraicorum.

 Praefatio.

 Incipit Liber.

 De Genesi.

 De Exodo.

 134 De Numeris Et Deuteronomio.

 De Libro Jesu.

 De Judicum Libro.

 De Regnorum Libris.

 De Evangeliis.

 De Genesi.

 De Exodo.

 170 De Numeris Et Deuteronomio.

 De Jesu.

 De Judicum Libro.

 179 De Regnorum Libris.

 De Evangeliis.

 De Pentateucho.

 De Libro Jesu.

 187 De Judicum Libro.

 De Regnorum Libris.

 De Genesi.

 De Numeris Et Deuteronomio.

 De Libro Jesu.

 De Regnorum Libris.

 De Evangeliis.

 De Libro Geneseos.

 De Numeris Et Deuteronomio.

 De Libro Jesu.

 De Libro Judicum.

 De Regnorum Libris.

 De Genesi.

 De Numeris Et Deuteronomio.

 De Libro Jesu.

 207 De Regnorum Libris.

 De Evangeliis.

 De Genesi.

 De Libro Jesu.

 De Judicum Libro.

 211 De Regnorum Libris.

 De Genesi.

 De Exodo.

 De Numeris Et Deuteronomio.

 De Libro Judicum.

 De Regnorum Libris.

 De Genesi.

 De Numeris Et Deuteronomio.

 De Libro Jesu.

 De Regnorum Libris.

 De Evangeliis.

 De Genesi.

 De Exodo.

 De Numeris Et Deuteronomio.

 De Jesu Nave.

 De Regnorum Libris.

 De Genesi.

 De Numeris Et Deuteronomio.

 De Libro Jesu.

 De Judicum Libro.

 De Regnorum Libris.

 De Genesi.

 De Exodo.

 De Numeris Et Deuteronomio.

 De Libro Jesu.

 De Libro Judicum.

 De Regnorum Libris.

 De Quinque Mosis Libris.

 254 De Libro Jesu.

 De Libro Judicum.

 De Regnorum Libris.

 De Evangeliis.

 De Genesi.

 De Exodo.

 De Libro Jesu.

 258 De Pentateucho.

 De Jesu Et Regnorum Libris.

 De Genesi.

 De Pentateucho.

 De Libro Jesu.

 De Regnorum Libris.

 De Genesi.

 De Exodo.

 De Numeris Et Deuteronomio.

 De Libro Jesu.

 275 De Judicum Libro.

 De Regnorum Libris.

 De Genesi.

 De Libro Jesu.

 De Libro Judicum.

 De Evangelio.

 De Genesi.

 De Deuteronomio.

 De Libro Jesu.

 De Libro Judicum.

 De Regnorum Libris.

 De Genesi.

 De Libro Judicum.

 De Genesi.

 De Numeris Et Deuteronemio.

 De Libro Jesu.

 De Libris Regnorum.

 ((Excerpta De Aliquot Palestinae Locis.))

 ((Excerpta De Aliquot Palestinae Locis.))

 In Consequentem Geographicam Tabulam Palaestinae Admonitio.

 Ex Hieronymi Libris Excerpta De Aliquot Palestinae Locis.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Liber Hebraicarum Quaestionum In Genesim.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Liber Hebraicarum Quaestionum In Genesim.

 Praefatio .

 Incipit Liber.

 305 (Cap. I.—Vers. 1.) In principio fecit Deus coelum et terram. In filio fecit Deus coelum et terram: in principio, in capitulo: Al. in filio. In cap

 (Vers. 2.) Et Spiritus Dei ferebatur super aquas. Pro eo quod in nostris codicibus scriptum est, ferebatur, incubabat, confovebat, Emitte enim, Spirit

 (Vers. 10.) Et congregationes aquarum vocavit maria. Notandum quod omnis congregatio 307 aquarum, sive salsae sint, sive dulces, juxta idioma linguae

 (Cap. II.—Vers. 2.) Et consummavit Deus in die sexto opera sua quae fecit. Pro die sexto, in Hebraeo habet diem septimum. Arctabimus igitur Judaeos, q

 (Vers. 8.) Et plantavit Dominus Deus paradisum in Eden, contra orientem. Pro paradiso, in Hebraeo hortum deliciae paradisum florentem. contra orientem

 (Vers. 11.) Nomen uni Phison. Hunc esse Indiae fluvium Gangen putant.

 (Vers. 15.) Et sumpsit Dominus Deus hominem, et posuit eum in paradiso voluptatis. Pro voluptate, in Hebraeo habet Eden. Ipsi igitur nunc Septuaginta

 (Vers. 17.) In quacumque autem die comederis ex eo, morte morieris. mortalis eris.

 (Vers. 21.) Et misit Dominus Deus ecstasim super Adam. Pro ecstasi, id est, mentis excessu, in Hebraeo habetur Thardema (), quod Aquila καταφορὰν, Sym

 (Vers. 23.) Hoc nunc os ex ossibus meis, et caro de carne mea: haec vocabitur mulier, quoniam ex viro sumpta est. Haec vocabitur virago, quia ex viro

 (Cap. III.—Vers. 1.) Serpens autem erat sapientior cunctis bestiis super terram. nequam versipellem.

 (Vers. 8.) Et audierunt vocem Domini Dei ambulantis in paradiso ad vesperam. In plerisque codicibus Latinorum, pro eo quod hic posuimus ad vesperam, p

 (Vers. 14.) Super pectus tuum, et ventrem tuum ambulabis. Ventrem Septuaginta interpretes addiderunt: caeterum in Hebraeo pectus Terram manducabis

 (Vers. 15.) Ipse servabit caput tuum, et tu servabis ejus calcaneum. Melius habet in Hebraeo: Ipse conteret caput tuum, et tu conteres ejus calcaneum:

 (Vers. 16.) Multiplicans multiplicabo tristitias tuas et gemitus tuos. Pro tristitia et gemitu, in Hebraeo dolores et conceptus

 (Vers. 17.) Maledicta terra in operibus tuis. Maledicta humus propter te. Maledicta adama in transgressione tua.

 (Vers. 20.) Et vocavit Adam nomen uxoris suae, vitam, quia ipsa est mater omnium viventium. Quare Eva (), vita mater omnium viventium. vitam.

 (Vers. 24.) Et ejecit Adam, et habitare fecit contra paradisum voluptatis. Et statuit Cherubim et flammeam romphaeam, quae vertitur ad custodiendam vi

 (Cap. IV.—Vers. 1.) Et concepit et peperit Cain, et dixit, acquisivi sive possedi hominem per Deum. Cain (), acquisitio, sive possessio interpretatur,

 (Vers. 6.) Et dixit Dominus ad Cain: Quare concidit vultus tuus? Nonne si recte offeras, non recte autem dividas, peccasti? Quiesce, ad te conversio e

 (Vers. 8.) 312 Et dixit Cain ad Abel fratrem suum. Subauditur ea, quae locutus est Dominus. Transeamus in campum.

 (Vers. 15.) Omnis qui occiderit Cain, septem vindictas exsolvet. Pro septem vindictis, septempliciter septimum. per hebdomadem.

 (Vers. 16.) Et habitavit in terra Naid. Quod Septuaginta Naid Naid,

 (Vers. 25.) Et vocavit nomen ejus Seth. Suscitavit enim mihi Deus semen aliud pro Abel, quem occidit Cain. Seth () proprie θέσις, id est, positio posi

 (Vers. 26.) Et vocavit nomen ejus Enos: hic speravit invocare nomen Domini Dei. Quomodo Adam () homo vir Tunc initium fuit invocandi nomen Domini: Al.

 (Cap. V.—Vers. 2.) Virum et mulierem fecit eos, et benedixit eos, et vocavit nomen eorum Adam, id est, homo.

 (Vers. 3.) Vixit autem Adam ducentos et triginta annos, et genuit ad imaginem et similitudinem suam, et vocavit nomen ejus Seth. ducentorum centum ann

 (Vers. 4.) Fuerunt autem dies Adam, postquam genuit Seth, septingenti anni. Quia in ducentis erraverat, consequenter hic posuit septingentos, cum in H

 (Vers. 25.) Et vixit Mathusala annis centum sexaginta septem, et genuit Lamech. Et vixit Mathusala, postquam genuit Lamech, annos octingentos duos, et

 (Vers. 29.) Et vocavit nomen ejus Noe, dicens: Iste requiescere nos faciet ab operibus nostris Noe (), requies

 (Cap. VI.—Vers. 2.) Videntes autem filii Dei filias hominum, quia bonae sunt. Verbum Hebraicum Eloim (), communis est numeri: et Deus dii filios deoru

 (Vers. 3.) Et dixit Dominus Deus: Non permanebit spiritus meus in hominibus istis in aeternum, quia carnes sunt. In Hebraeo 315 scriptum est, Non judi

 (Vers. 4.) Gigantes autem erant super terram in diebus illis, et post haec quomodo ingrediebantur filii Dei ad filias hominum, et generabant eis. Illi

 (Vers. 9.) Noe vir justus atque perfectus in generatione sua, Deo placuit. Signanter ait, 316 in generatione sua: Noe vir justus, perfectus erat in ge

 (Vers. 14.) Fac tibi arcam de lignis quadratis. Pro quadratis lignis, bituminata

 (Vers. 16.) Colligens, facies arcam, et in cubito consummabis eam desuper. Pro eo quod est, colligens facies arcam, meridianum facies arcae, dilucidum

 (Cap. VIII.—Vers. 2.) Et quievit aqua, et revelati sunt fontes abyssi, et cataractae coeli. Pro revelatis fontibus, clausos et obturatos, omnes interp

 (Vers. 6.) Post quadraginta dies aperuit Noe ostium arcae quod fecit, et emisit corvum, et egressus non rediit ad eum, donec siccarentur aquae de terr

 (Cap. IX.—Vers. 18.) Et erant filii Noe, qui egressi sunt de arca, Sem, Cham, et Japheth. Frequenter Septuaginta Interpretes non valentes Heth () litt

 (Vers. 27.) Dilatet Deus Japheth, et habitet in tabernaculis 317 Sem. latitudo Et habitet in tabernaculis Sem,

 (Vers 29.) Et facti sunt omnes dies Noe nongenti quinquaginta anni.

 (Cap. X.—Vers. 2.) Filii Japheth, Gomer, et Magog et Madai, et Javan, et Thubal, et Mosoch, et Thiras. Mazeca

 (Vers. 3.) Filii Gomer, Aschenez, et Riphath, et Thogarma. Aschenez

 (Vers. 4.) Filii Javan, Elisa, et Tharsis, Cethim et Dodanim. Ab his divisae sunt insulae nationum in terris suis. Vir secundum linguam suam et cognat

 (Vers. 6.) Filii Cham, Chus, et Mesraim, et Phuth, et Chanaan. Chus usque hodie ab Hebraeis Aethiopia Phuth Phutensis.

 (Vers. 7.) Filii Chus, Saba, Aevila, Sabatha, Regma, et Sabathaca.

 (Vers. 7.) Filii Regma, Saba et Dadan. Hic Saba per Sin litteram scribitur, supra vero per Samech (), a quo diximus appellatos Sabaeos. Interpretatur

 (Vers. 8.) Et Chus genuit Nemrod. Iste coepit esse potens in terra. Et post paululum:

 (Vers. 10.) Et fuit, inquit, caput regni ipsius Babel et Arach, et Achad, et Chalanne in terra Sennaar. confusio. Edissa, Nisibis: Seleucia,

 (Vers. 11.) De terra illa exiit Assur, et aedificavit Ninivem, et Robooth civitatem. De terra hac Assyriorum pullulavit imperium, qui ex nomine Nini B

 (Vers. 13.) Et Mesraim genuit Ludim, et Anamim, et Laabim, et Nephtuim, et Phetrosim, et Chasloim, e quibus egressi sunt Philistiim et Caphthorim. Exc

 (Vers. 15.) Et Chanaan genuit Sidona primogenitum suum, et Chettaeum, et Jebusaeum, et Amorrhaeum, et Gergesaeum, et Evaeum, et Aracaeum, et Sinaeum,

 (Vers. 19.) Et fuit terminus Chananaeorum a Sidone, donec venias in Gerara usque ad Garam pergentibus Sodomam, et Gomorrham, et Adamam, et Seboim usqu

 (Vers. 22.) 322 Filii Sem, Elam, et Assur, et Arphaxad, et Lud, et Aram. Hi ab Euphrate fluvio partem Asiae usque ad Indicum Oceanum tenent. Est autem

 (Vers. 23.) Filii Aram, Us, et Ul, et Gether, et Mes. terra Us, Ausitidem, Usitidem, Mes, Mosoch

 (Vers. 24.) Arphaxad genuit Sela, et Sela genuit Heber. Ex Heber nati sunt duo filii: nomen uni Phaleg, quia in diebus ejus divisa est terra, et nomen

 (Vers. 26.) Jectan genuit Helmodad, et Saleph, et Asermoth, et Jare, et Aduram, et Uzal, et Decla, Ebal, Abimael, Seba, Ophir, Evila, et Jobab.

 (Cap. XI.—Vers. 28.) Et mortuus est Aran ante patrem suum in terra, qua natus est in regione Chaldaeorum. regione Chaldaeorum, in igne Chaldaeorum. Th

 (Vers. 29.) Et sumpserunt Abram et Nachor sibi uxores. Nomen uxoris Abram, Sarai: et nomen uxoris Nachor, Melcha filia Aran. Pater autem Melchae, ipse

 (Cap. XII.—Vers. 4.) Erant autem Abram septuaginta quinque annorum, quando egressus est ex Charra.

 (Vers. 9.) Et proficiscens Abram, abiit in desertum: et fames facta est super terram. Et in praesenti et in plurimis aliis locis, pro deserto, ad Aust

 (Vers. 15 et 16.) Et viderunt eam principes Pharaonis, et laudaverunt eam apud Pharaonem, et introduxerunt eam in domum Pharaonis: et Abram benefecit

 (Cap. XIII.—Vers. 4.) Et ascendit Abram ex Aegypto ipse et uxor ejus, et omnia quae illius erant: et Lot cum eo in desertum. Erat autem Abram dives va

 (Vers. 13.) Et viri Sodomorum mali et peccatores in conspectu Dei vehementer. in conspectu Dei, Al. Non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens

 (Vers. 14 et 15.) Leva oculos tuos, et vide a loco, in quo tu nunc es ad Aquilonem, et ad austrum, et ad orientem, et ad mare: quia omnem terram, quam

 (Cap. XIV.—Vers. 3.) Et rex Bale, haec est Segor. Omnes hi consenserunt apud vallem Salsam, hoc est, mare Salis. devoratio Salisa vitulam conternantem

 (Vers. 5.) Et condiderunt gigantes in Astaroth Carnaim, et gentes fortes simul cum eis: et Ominaeos in Save civitate, antequam Sodomam pervenirent. Al

 (Vers. 7.) Et revertentes venerunt ad fontem judicii, haec est Cades. Per anticipationem dicitur, quod postea sic vocatum est. Significat autem locum

 (Vers. 11.) Et tulerunt omnem equitatum Sodomorum 328 et Gomorrhae. substantiam.

 (Vers. 13.) Et qui fugerat, nuntiavit Abram transitori. Ipse vero sedebat ad quercum Mambre Amorrhaei fratris Eschol, et fratris Aunam, qui erant conj

 (Vers. 14.) Et persecutus est eos usque Dan. Ad Paneas Dan Jor, rivus. Jordanis

 (Vers. 18.) Et Melchisedech rex Salem protulit panem et vinum, et ipse Sacerdos Dei excelsi, et benedixit ei. Quia semel opusculum nostrum, vel Quaest

 (Cap. XV.—Vers. 2, 3.) Domine Deus, quid dabis mihi? Et ego vado sine liberis: et filius Masec vernaculae meae, hic Damascus Eliezer. Et dixit Abram:

 (Vers. 7.) Ego Deus, qui eduxi te de regione Chaldaeorum. Hoc est, quod paulo ante diximus in Hebraeo haberi: qui eduxi te de Ur Chesdim, id est, de i

 (Vers. 10, 11.) Et posuit ea contra faciem invicem: aves vero non divisit. Descenderunt autem volucres super cadavera et super divisiones eorum, et se

 (Vers. 12.) Ad occasum autem solis ecstasis cecidit super Abram. Pro ecstasi soporem.

 (Vers. 16.) Generatione autem quarta revertentur huc. Haud dubium quin hi, qui de semine fuerint Abrahae. Quinta autem generatione egressi sunt filii

 (Cap. XVI.—Vers. 2.) Ecce conclusit me Dominus, ut non pariam: ingredere ergo ad ancillam meam, ut habeam filios ex ea. Diligenter nota, quod procreat

 (Vers. 7.) Et invenit eam Angelus Domini super fontem aquae in deserto ad fontem in via Sur.

 (Vers. 11.) Et vocavit nomen ejus Ismael quia exaudivit Deus humilitatem meam. exauditio Dei.

 (Vers. 12.) Hic erit rusticus homo. Manus ejus super omnes, et manus omnium super eum, et contra faciem omnium fratrum suorum habitabit. Pro rustico i

 (Cap. XVII.—Vers. 3 et seqq.) Et locutus est ei Dominus, dicens: Ecce testamentum meum tecum: et eris pater multitudinis gentium, et non vocabitur ult

 (Vers. 15.) Et dixit Deus ad Abraam: Sarai uxorem tuam non vocabis eam Sarai, sed Sara erit nomen ejus. Saram princeps mea, princeps, Dabo tibi ex ea

 (Vers. 17.) Et cecidit Abraam super faciem suam, et risit: et dixit in corde suo, Si centenario nascetur filius, et Sara nonagenaria pariet? Et post p

 (Cap. XVIII.—Vers. 6.) Et dixit ei: Festina, tres mensuras farinae similae commisce. Quia tres mensurae absolute hic dictae videntur, et est incerta m

 333 (Vers. 10.) Dixit autem: Revertens veniam ad te in tempore hoc, et in hora, et habebit filium Sara. hora, vitam Revertar ad te in tempore vitae:

 (Vers. 12.) Risit autem Sara in semetipsa, dicens: Necdum mihi factum est usque nunc, et dominus meus senex est. Aliter multo legitur in Hebraeo: Et r

 (Vers. 32.) Et dixit: Numquid est, Domine, si loquar? Ne, quaeso, irascaris, Domine, si locutus fuero.

 (Cap. XIX.—Vers. 14.) Et locutus est ad generos suos, qui acceperant filias ejus. Quia postea duae filiae Lot virgines fuisse dicuntur (de quibus et i

 (Vers. 28.) Et ecce ascendebat flamma de terra quasi vapor fornacis. Ecce ascendebat fumum, favillam

 (Vers. 30.) Et ascendit Lot de Segor, et sedit in monte: et duae filiae ejus cum eo. Timuit enim sedere in Segor. Quaeritur quare cum primum fugae mon

 (Vers. 35.) Et nescivit cum dormisset cum eo, et cum surrexisset ab eo,

 (Vers. 36 et seqq.) Et conceperunt duae filiae Lot de patre suo, et genuit primogenita filium, et 335 vocavit nomen ejus Moab. Iste est pater Moabitar

 (Cap. XX.—Vers. 12.) Etenim vere soror mea est de patre, sed non ex matre. vere soror mea est, filia patris mei, et non filia matris meae:

 (Cap. XXI.—Vers. 9.) Et vidit Sara filium Agar Aegyptiae, quem peperit ((Al. pepererat)) Abraae ludentem: cum Isaac filio suo, Sedit populus comedere

 (Vers. 14.) Et sumpsit panes et utrem aquae, et dedit Agar, ponens super humerum ejus, et parvulum, et dimisit eam. Quando Isaac natus est, tredecim a

 (Vers. 15, 16.) Et projecit puerum subter abietem, et abiens sedit de contra longe, quasi jactu sagittae. Dixit enim: Non videbo mortem parvuli mei. E

 (Vers. 22.) Et dixit Abimelech et Ochozath pronubus ejus, et Phicol princeps exercitus ejus. Excepto

 (Vers. 30.) Et dixit: Septem oves has accipies a me, ut sint in testimonium mihi, quia 337 ego fodi puteum istum. puteus juramenti, puteus juramenti,

 (Cap. XXII, Vers. 2.) Et dixit ei Deus: Tolle filium tuum unigenitum, quem diligis, Isaac, et vade in terram excelsam, et offer illum ibi in holocaust

 (Vers. 3.) Et abiit in locum, quem dixit ei Deus, in die tertia. Notandum quod de Geraris usque ad montem Moria, id est, sedem templi, iter dierum tri

 (Vers. 13.) Et elevavit Abraham oculos suos: et ecce aries post tergum ejus tenebatur in virgulto Sabech cornibus suis. Sabech, hircus, Et apparuit, a

 (Vers. 14.) 339 Et vocavit Abraham nomen loci illius, Dominus videt: ut dicant hodie, in monte Dominus videt. Pro eo quod hic habet videt, videbitur.

 (Vers. 20.) Et nuntiaverunt Abraham, dicentes: Ecce peperit Melcha et ipsa filios Nachor fratri tuo: Us primogenitum ejus, et Buz fratrem ejus, et Cam

 (Cap. XXXII, Vers. 2.) Et mortua est Sara in civitate Arboc, quae est in valle: haec est Chebron, in terra Chanaan. Hoc quod hic positum est, quae est

 (Vers. 6.) Audi nos, Domine, rex a Deo tu es nobis, in electo sepulcro nostro sepeli mortuum tuum. Pro rege principem ducem. rex, dux

 (Vers. 16.) Et audivit Abraham Ephron, et appendit Abraham Ephron argentum, quod locutus est in auribus filiorum Heth. vau o

 (Cap. XXIV.—Vers. 9.) Et posuit servus manum suam sub femore Abrahae domini sui, et juravit ei super verbo hoc. Liber generationis Jesu Christi filii

 (Vers. 22.) Et tulit vir inaurem auream, didrachmum pondus ejus. Bace (), quod in hoc loco pro didrachmo siclus

 (Vers. 43.) Ecce ego sto super fontem aquae, et filiae hominum civitatis egredientur ad hauriendam aquam: et erit virgo, cui ego dixero, da mihi biber

 (Vers. 59.) Et dimiserunt Rebeccam sororem suam, et substantiam ejus, et servum Abraham, et viros qu cum eo erant. Et dimiserunt Rebeccam sororem suam

 (Vers. 62 et 63.) Et ipse habitabat in terra Austri: et egressus est Isaac exerceri in campo ad vesperam. Et egressus est, ut exerceretur in campo, Et

 (Vers. 65.) Et tulit theristrum, et operuit se. Theristrum pallium dicitur, genus etiam nunc Arabici vestimenti, quo mulieres provinciae illius velant

 (Cap. XXV.—Vers. 1.) Et adjecit Abraham, et accepit uxorem, et nomen ejus Cetura: et peperit ei Zamram, et Jecsan, et Madan, et Madian, et Jesboc, et

 (Vers. 8.) Et mortuus est Abraham in senectute bona, senex et plenus, et collectus est ad populum suum. Male in Septuaginta Interpretibus additum est,

 (Vers. 13.) 345 Et haec nomina filiorum Ismael in nominibus suis et in generationibus suis. Primogenitus Ismaelis Nabajoth, et Cedar, et reliqui, usqu

 (Vers. 21.) Et concepit Rebecca uxor ejus, et movebantur filii ejus in ea. ludebant, calcitrabant confringebantur filii in utero ejus. in superficie

 (Vers. 25.) Et egressus est primus rubeus totus, sicut 346 pellis pilosus. pilosum Seir, pilosus

 (Vers. 30.) Et dixit Esau Jacob: da mihi gustum de coctione rubea ista, quia deficio: propterea vocatum est nomen ejus Edom. Rubrum, sive fulvum, ling

 (Cap. XXVI.—Vers. 12.) Seminavit autem Isaac in terra illa, et invenit in anno illo centuplum hordei. Licet in aliena terra seminaverit Isaac, tamen n

 (Vers. 13.) Et benedixit ei Dominus, et magnus factus est vir, et ambulabat vadens, et magnificatus, donec magnus fieret vehementer.

 (Vers. 17.) Et abiit inde Isaac, et venit in vallem Gerarum, et habitavit ibi. torrentem De torrente in via bibet

 (Vers. 19.) 347 Et foderunt pueri Isaac in valle Gerarum, et invenerunt ibi puteum aquae vivae. Et hic pro valle, torrens

 (Vers. 21.) Et foderunt puteum alterum, et altercati sunt etiam super eo: et vocavit nomen ejus, inimicitiae. Pro inimicitiis, quod Aquila et Symmachu

 (Vers. 22.) Et foderunt puteum alium, et non litigaverunt cum eis: et vocavit nomen ejus latitudo. Pro latitudine, in Hebraeo habet Rooboth (), ad pro

 (Vers. 26.) Et Abimelech ivit ad eum de Geraris, et Ochozath pronubus ejus, et Phicol princeps militiae ejus. Pro collegium amicorum ejus:

 (Vers. 32 et 33.) Et venerunt servi Isaac, et nuntiaverunt ei de puteo, quem foderunt: et dixerunt ei, invenimus aquam: et vocavit nomen ejus saturita

 (Cap. XXVII.—Vers. 11.) Ecce Esau frater meus vir pilosus, et ego sum vir levis. Ubi nos pilosum Seir,

 (Vers. 15.) Et sumpsit Rebecca vestimenta Esau filii sui majoris, quae erant desiderabilia valde apud se domi. Et in hoc loco tradunt Hebraei, primoge

 (Vers. 36.) Et dixit Esau, juste vocatum est nomen ejus Jacob. Supplantavit enim me ecce secundo. Jacob, supplantator Jacob

 (Vers. 40.) Et fratri tuo servies: et erit quando depones, et solves jugum illius de collo tuo. Signat quod Idumaei servituri sint Judaeis, et tempus

 (Cap. XXVIII.—Vers. 19.) Et vocavit Jacob nomen loci illius Bethel, et Ulammaus erat nomen civitatis prius. Quam terribilis est locus iste: non est hi

 (Cap. XXIX.—Vers. 27.) Comple ergo hebdomadam istius: et dabo etiam hanc tibi. Postquam Liam Jacob fraude deceptus pro Rachel uxorem acceperat, Et ing

 (Vers. 32.) Et concepit, et peperit filium, et vocavit nomen ejus Ruben. Omnium patriarcharum propter compendium lectionis, etymologias nominum volo p

 (Vers. 33.) Et concepit, alterum filium et dixit: Quoniam exaudivit me Dominus, eo quod odio me haberet vir meus, et dedit mihi etiam hunc: et vocavit

 (Vers. 34.) 350 Et concepit adhuc, et peperit filium, et dixit: Nunc mecum erit vir meus, quia peperi ei tres filios: ideo vocavit nomen ejus Levi. Ub

 (Vers. 35.) Et concepit, et peperit filium, et dixit: Nunc super hoc confitebor Domino, et ob id vocavit nomen ejus Juda. Juda () confessio confessio

 (Cap. XXX.—Vers. 5 et 6.) Et concepit Bala, et peperit Jacob filium: et dixit Rachel: Judicavit me Dominus, et exaudivit vocem meam, et dedit mihi fil

 (Vers. 7 et 8.) Et concepit adhuc, et peperit Bala ancilla Rachel filium secundum Jacob: et dixit Rachel: Habitare fecit me Deus habitatione cum soror

 (Vers. 10 et 11.) Et peperit Zelpha ancilla Liae Jacob filium: et dixit Lia, In fortuna: et vocavit nomen ejus Gad. Ubi nos posuimus, in fortuna, even

 (Vers. 12 et 13.) Et peperit Zelpha ancilla Liae filium secundum Jacob: et dixit Lia, Beata ego, quia beatificant me mulieres: et vocavit nomen ejus A

 (Vers. 17 et 18.) Et audivit Deus Liam, et concepit, et peperit Jacob filium quintum, et dixit Lia: Dedit Deus mercedem meam mihi, quia dedi ancillam

 (Vers. 19 et 20.) Et concepit adhuc Lia, et peperit filium sextum Jacob, et dixit Lia, Dotavit me Deus dote bona: In hoc tempore habitabit mecum vir m

 (Vers. 21.) Et post haec peperit filiam, et vocavit nomen ejus Dina (). Haec transfertur in causam, laborans. ovis, augmentum.

 (Vers. 32 et 33.) Transibo in universo pecore tuo hodie: separa inde omne pecus varium et discolor: et omne pecus unius coloris in agnis et varium et

 (Vers. 41 et 42.) Et concipiebant pecora contra virgas Jacob, virgas quas posuerat coram pecoribus ((Al. pecore)) in canalibus ad concipiendum in eis,

 (Cap. XXXI.—Vers. 7 et 8.) Et pater vester mentitus est mihi, et mutavit mercedem meam decem vicibus, et non dedit ei Deus ut noceret mihi. Si dixerat

 (Vers. 19.) Et furata est Rachel idola patris sui. Ubi nunc idola figuras imagines

 (Vers. 21.) Et transivit fluvium, et venit in montem Galaad. Non quod eo tempore Galaad mons diceretur sed per anticipationem, ut frequenter diximus,

 (Vers. 41.) Et mutasti mercedem meam decem agnis.

 (Vers. 46.) Et dixit Jacob fratribus suis, Colligamus lapides. Et congregatis lapidibus fecerunt acervum, et comederunt super eum. Et vocavit illum La

 (Cap. XXXII.—Vers. 1 et 2.) Et occurrerunt ei Angeli Dei, et dixit Jacob ut vidit eos: Castra Dei haec sunt, et vocavit nomen loci ejus Castra.

 (Vers. 9 et 10.) Et dixit Jacob, Deus patris mei Isaac, Domine, qui dixisti ad me, Revertere in terram tuam, et benedicam tibi: minor sum omni miseric

 (Vers. 27 et 28.) Et dixit ei: Quod nomen tibi? Qui ait, Jacob. Dixit autem ei: Jam non vocabitur Jacob nomen tuum, sed vocabitur nomen tuum Israel: q

 (Vers. 29 et 30.) Et benedixit eum ibi, et vocavit Jacob 358 nomen loci illius, Facies Dei: vidi enim Deum facie ad faciem, et salva facta est anima m

 (Cap. XXXIII.—Vers. 1 et 2.) Et divisit pueros super Liam et super Rachel, et super duas ancillas, et posuit ancillas et filios earum primos: Liam ver

 (Vers. 17.) Et aedificavit ibi ((Al. sibi)) Jacob domum, et pecoribus suis aedificavit tabernacula: ideo vocavit nomen loci illius Tabernacula. tabern

 (Vers. 18.) Et venit Jacob Salem civitatem Sichem in terram Chanaan, cum venisset de Mesopotamia Syriae. consummatam, perfectam: pacificam curati perf

 (Cap. XXXIV.—Vers. 20.) Et venit Emor et Sichem filius ejus ad portam civitatis suae, et locuti sunt ad viros civitatis dicentes, viri isti pacifici n

 (Vers. 25.) Et introgressi sunt civitatem diligenter, et interfecerunt omne masculum. Pro eo quod in Graecis legitur ἀσφαλὼς, id est, diligenter: auda

 (Cap. XXXV. Vers. 6.) Et venit Jacob in Luzam in terram Chanaan, quae est Bethel. Ecce manifestissime comprobatur, Bethel non Luzam, amygdalon

 (Vers. 8.) Et mortua est Debbora nutrix Rebeccae, et sepulta est juxta Bethel. substantiam nutricem.

 (Vers. 10.) Et dixit ei Deus, jam non vocabitur 360 nomen tuum Jacob, sed Israel erit nomen tuum: et vocavit nomen ejus Israel.

 (Vers. 16.) Et factum est dum appropinquaret Chabratha in terra Chanaan, ut veniret Ephratha, peperit Rachel Verbum Hebraicum () Chabratha, in consequ

 (Vers. 18.) Et factum est cum dimitteret eam anima, siquidem moriebatur: vocavit nomen ejus, Filius doloris mei: pater vero ejus vocavit nomen ejus Be

 (Vers. 21.) Et profectus est Israel: et extendit tabernaculum suum trans turrim Ader. Hunc locum Hebraei esse volunt, ubi postea templum aedificatum e

 (Vers. 7.) Et venit Jacob ad Isaac patrem suum in Mambre, civitatem Arbee, haec est Chebron. campum Chebron

 (Cap. XXXVI.—Vers. 4.) Et peperit Ada Esau Eliphaz. Iste est Eliphaz, cujus Scriptura in Job volumine recordatur.

 (Vers. 19.) Isti filii Esau, et isti principes eorum, ipse est Edom, et hi filii Seir.

 (Vers. 20.) Et Chorraei habitantis terram, Chorraeorum, liberi.

 (Vers. 22.) Et fuerunt filii Lothan, Chorri et Aemam: et soror Lothan Thamna. Haec est Thamna, de qua supra dictum est. Et Thamna erat concubina Eliph

 (Vers. 24.) Ipse est Ana, qui invenit Jamin in deserto, cum pasceret asinos Zebeon patris sui. Multa et varia apud Hebraeos de hoc capitulo disputantu

 (Vers. 33.) Et regnavit pro eo Jobab filius Zarae, de Bozra. Hunc quidam

 (Cap. XXXVII.—Vers. 3.) Et Israel dilexit Joseph super omnes filios suos, quia erat filius senectutis: et fecit ei tunicam variam. Pro varia tunica, t

 (Vers. 28.) Et vendiderunt Joseph Ismaelitis viginti 364 aureis. aureis, argenteis

 (Vers. 36.) Madianaei autem vendiderunt Joseph in Egypto Phutiphar eunucho, Pharaonis archimagiro. In plerisque locis archimagiros, occidere. Petephre

 (Cap. XXXVIII.—Vers. 5.) Et adjecit, et peperit filium, et vocavit nomen ejus Selom haec autem erat in Chazbi, quando peperit eum. Verbum Et vocavit

 (Vers. 12.) Et consolatus Judas ascendit ad eos, qui tondebant oves ejus: ipse, et Hiras pastor ejus Odollamites. Pro pastore, amicus

 (Vers. 14.) Et sedit ad portam Enam, quae est in transitu Thamna. Sermo Hebraicus Enaim (), transfertur in oculos. Sedit in bivio, in compito,

 (Vers. 26.) Cognovit autem Judas, et dixit: justior est illa, quam ego, eo quod non dedi eam Selom filio meo. justificata est ex me:

 (Vers. 29.) Et ecce egressus est frater ejus, et dixit, ut quid divisa est propter te maceria? Et vocavit nomen ejus Phares. Pro maceria, divisionem s

 (Vers. 30.) Post hoc exiit frater ejus, in cujus manu erat coccinum et vocavit nomen ejus Zara. oriens. oriens

 (Cap. XL.—Vers. 1.) Post verba haec, peccavit princeps vinariorum regis Aegypti. Ubi nos posuimus, principem vinariorum, pincernam.

 (Vers. 10.) Et ecce vitis in conspectu meo, et in vite tres fundi, et ipsa germinans tres fundos. Tria flagella, et tres ramos, sive propagines,

 (Vers. 16.) Et videbar mihi tria canistra chondritorum portare in capite meo. Pro tribus canistris chondritorum, tres cophinos farinae

 (Cap. XLI.—Vers. 2.) Et ecce de fluvio ascendebant septem boves, speciosae ad videndum, electae carnibus, et pascebantur in achi. in palude. Chi

 (Vers. 16.) Et respondit Joseph Pharaoni, dicens: Sine Deo non respondebitur salutare Pharaoni. Sine me Deus respondebit pacem Pharaoni. Non ego, sed

 (Vers. 29.) Ecce septem anni venient abundantiae magnae in omni terra Aegypti. Miror quomodo verbum Hebraicum () Sabee, quod nos supra, abundantiam, s

 (Vers. 43.) Et clamavit ante eum praeco, et constituit eum super omnem terram Aegypti. Pro quo Aquila transtulit: Et clamavit in conspectu ejus adgeni

 (Vers. 45.) Et vocavit Pharao nomen Joseph Saphaneth Phanee, et dedit ei Aseneth filiam Phutiphar sacerdotis Heliopoleos in uxorem. Licet Hebraice hoc

 (Vers. 50 et seqq.) Et Joseph nati sunt duo filii antequam venirent anni famis, quos peperit ei Aseneth filia Phutipharis sacerdotis Heliopoleos. 368

 (Cap. XLIII.—Vers. 11.) Et deferte viro munera, aliquid resinae, et mellis, thymiama et stacten, et terebinthum, et nuces. Sive, ut Aquila et Symmachu

 (Vers. 32.) Et biberunt, et inebriati sunt cum eo. ebrietatem satietate In stillicidiis ejus inebriabitur germinans

 (Cap. XLIV.—Vers. 2.) Et pone argentum uniuscujusque in ore sacculi, et condy meum argenteum mitte in sacculum junioris. sacculo, peronem, follem, con

 (Cap. XLV.—Vers. 9 et 10.) 369 Descende ergo ad me, ne steteris, et habitabis in terra Gesen Arabiae. Hic Arabiae m imbrem

 (Vers. 17.) Dixit autem Pharao ad Joseph, dic fratribus tuis, hoc facite: onerate vehicula vestra, et ite in terram Chanaan. Pro vehiculis, quae Septu

 (Vers. 21.) Et dedit illis cibaria in via. Verbum Seda (), quod hic omnes ore consono, ἐπισιτισμὸν, id est, cibaria, sitarcia Viduam ejus benedicens b

 (Cap. XLVI.—Vers. 26 et seqq.) Omnes ergo animae, quae ingressae sunt cum Jacob Aegyptum, et quae exierunt de femoribus ejus, absque mulieribus filior

 (Vers. 28.) Judam vero misit ante se ad Joseph, ut occurreret ei ad urbem Heroum in terram Ramesse. In Hebraeo nec urbem habet Heroum, nec terram Rame

 (Cap. XLVII.—Vers. 31.) Et dixit ei, jura mihi. Et juravit ei: et adoravit Israel contra summitatem virgae ejus. Et adoravit, Israel ad caput lectuli:

 (Cap. XLVIII—Vers. 1.) Et nuntiatum est Joseph, Ecce pater tuus aegrotat: et tulit duos filios secum, Manassen et Ephraim. Et ex hoc illud quod supra

 (Vers. 2.) Et confortatus Israel, sedit super lectulum. lectulum virgam lectulum

 (Vers. 5.) Et nunc ecce duo filii tui, qui nati sunt tibi in terra Aegypti, antequam venirem ad te in Aegypto, mei sunt, Ephraim, et Manasse, quasi Ru

 (Vers. 6.) In nomine fratrum suorum vocabuntur in haereditatem suam.

 (Vers. 22.) Et ego dedi ((Al. do)) tibi Sicimam praecipuam super fratres tuos, quam accepi de manibus Amorrhaeorum in gladio meo et sagitta. Sichar Ne

 (Cap. XLIX.—Vers. 3.) Ruben primogenitus meus, tu fortitudo mea et principium filiorum meorum, durus ad ferendum et durus procacitate, et injuria, sic

 (Vers. 5 et 6.) Simeon et Levi fratres consummaverunt iniquitatem adinventionis suae: in consilium eorum non veniat anima mea: et in congregatione eor

 (Vers. 7.) Maledictus furor eorum, quia procax et ira eorum, quia dura: dividam eos in Jacob, et dispergam eos in Israel. Levi enim haereditatem prop

 (Vers. 8.) Juda, te laudabunt fratres tui. Quia Juda, confessio, laus Juda, tibi confitebuntur fratres tui: te laudabunt fratres tui.

 (Vers. 9.) Adorabunt te filii patris tui. Catulus leonis Juda, ex germine, fili mi, ascendisti, procumbens ut leo, et quasi catulus leonis. Quis susci

 (Vers. 11.) Alligans ad vitem pullum suum, et funiculo pullum asinae. Alligans ad vitem pullum suum, et in Sorec, filimi, asinam suam: electam vitem,

 (Vers. 14 et 15.) Issachar bonum desideravit, requiescens inter medios cleros, et videns requiem, quia bona est, et terram, quia pinguis: supposuit hu

 (Vers. 16 et seqq.) Dan judicabit populum suum, sicut unum de sceptris Israel. Fiat Dan coluber in via, regulus in semita, mordens ungulas equi, ut ca

 (Vers. 19.) Gad latrunculus latrocinabitur eum, et ipse latrocinabitur plantam. Juxta Hebraeum interpretati sumus. Sed ubi nos latrunculum accinctus,

 (Vers. 21.) Nephthalim virgultum resolutum, dans in generatione pulchritudinem. In Hebraeo ita scriptum est: Nephthalim ager irriguus, dans eloquia pu

 (Vers. 22 et seqq.) . Filius auctus Joseph, filius auctus super fontem filiae, gradu composito incedentes super murum. Et exacerbaverunt eum, et conte

 (Vers. 27.) Benjamin lupus rapax, mane comedet adhuc, et ad vesperam dabit escam.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Commentarius In Ecclesiasten, Ad Paulam Et Eustochium.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Commentarius In Ecclesiasten, Ad Paulam Et Eustochium.

 Praefatio.

 Commentarius.

 383 (Caput primum.) Verba Ecclesiastae filii David Regis Jerusalem. pacificum, dilectum Domini Ecclesiasten. Al. concionatorem, pacificus, dilectus D

 (Cap. II.) Dixi ego in corde meo: Veni nunc, tentabo te in laetitia, et videbo in bono: et ecce etiam hoc vanitas. Divitias, et paupertatem ne dederis

 (Cap. III.) Omnibus tempus est, et tempus omni rei sub coelo. Incertum et fluctuantem statum conditionis humanae in superioribus docuit: nunc vult ill

 (Cap. IV) . Et conversus sum ego, et vidi universas calumnias, quae fiunt sub sole, et ecce lacrymae eorum, qui calumniam sustinent, et non est qui co

 (Cap. V.) Noli festinare in ore tuo, et cor tuum non festinet ad proferendum verbum in conspectu Dei, quia Deus in coelo, et tu super terram. Propter

 (Cap. VI.) Est malum, quod vidi sub sole, et frequens apud homines. Vir cui dedit 433 Deus divitias, et substantiam, et gloriam, et nihil deest animae

 (Cap. VII.) Bonum est nomen super oleum bonum, et dies mortis super diem nativitatis ejus. Considera, inquit, o homo, dies tuos breves, et quia cito e

 (Cap VIII) Quis ita ut sapiens et quis novit solutionem verbi? Sapientia hominis illuminabit vultum ejus: et fortis faciem suam commutabit. Al. Quis

 (Cap. IX.) Omne hoc dedi in corde meo, ut considerarem universa: quia justi, et sapientes, et opera eorum in manu Domini. Et quidem charitatem, et qui

 (Cap. X.) Muscae mortis polluunt oleum compositionis: pretiosa est super sapientiam et gloriam stultitia parva. idolum muscarum, vir muscarum, habens

 (Cap. XI.) Mitte panem tuum super faciem aquae: quia in multitudine dierum invenies illum. Ad eleemosynam cohortatur, quod omni petenti sit dandum, et

 (Cap. XII.) Laetare adolescens in juventute tua, et in bono sit cor tuum in diebus juventutis tuae, et ambula in viis cordis tui, et in intuitu oculor

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Interpretatio Homiliarum Duarum Origenis In Canticum Canticorum.

 S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Interpretatio Homiliarum Duarum Origenis In Canticum Canticorum.

 Homilia Secunda. Ab eo loco in quo scriptum est: Nardus mea dedit odorem suum: usque ad eum locum, in quo ait: Quia vox tua suavis, et forma tua speci

 Appendix Tomi III Operum S. Eusebii Hieronymi In Editione Vallarsiana. Pars prima. In Qua Libri Nominum Hebraicorum Interpretationes Graecae Recensent

 Appendix Tomi III Operum S. Eusebii Hieronymi In Editione Vallarsiana. Pars prima. In Qua Libri Nominum Hebraicorum Interpretationes Graecae Recensent

 Admonitio.

 Admonitio.

 Graeca Fragmenta Libri Nominum Hebraicorum Ex Regio mss. 772, vel 2282, primum a Martianaeo edita, Ex Vaticano 1450 multum emendatiora, Latine Reddita

 Graeca Fragmenta Libri Nominum Hebraicorum Ex Regio mss. 772, vel 2282, primum a Martianaeo edita, Ex Vaticano 1450 multum emendatiora, Latine Reddita

 De Sem.

 XII Apostolorum Nomina.

 XII Apostolorum Nomina.

 In Evangelio Secundum Matthaeum.

 In Evangelio Secundum Marcum.

 In Evangelio Secundum Lucam.

 In Evangelio Secundum Joannem.

 Ex Matthaeo.

 De Marco.

 De Luca.

 De Joanne.

 Filii Symeon.

 Filii Levi.

 Filii Juda.

 Filii Isachar.

 Filii Zabulon.

 Filii Nephthalim.

 Filii Gaad.

 Filii Aser.

 Filii Joseph.

 Filii Benjamin.

 Filii Phares.

 Filii Ephraim.

 Filii Manasse.

 Filii Bria.

 Filii Symeon.

 Filii Levi.

 Filii Juda.

 Filii Issachar.

 Filii Zabulon.

 Filii Nephthali.

 Filii Dan.

 Filii Aser.

 Filii Joseph.

 Filii Benjamin.

 Filii Phares.

 Filii Ephraim.

 Filii Manasse.

 Filii Beria.

 Interpretatio Femininorum Nominum Hebraicorum.

 Virilium.

 Virilium.

 Th

 Ph

 Ch

 Ps

 Th

 Ph

 Ch

 Ps

 De Origeniano Lexico Nominum Hebraicorum D. Joannis Martianaei Praefatio.

 De Origeniano Lexico Nominum Hebraicorum D. Joannis Martianaei Praefatio.

 Origenianum Lexicon Nominum Hebraicorum Primum ex Cod. Regio 772, vel 2282, editum, Ex Vaticano 1456, multo accuratius, Latine Redditum, Et Cum Hieron

 Origenianum Lexicon Nominum Hebraicorum Primum ex Cod. Regio 772, vel 2282, editum, Ex Vaticano 1456, multo accuratius, Latine Redditum, Et Cum Hieron

 Th

 Ch

 Th

 Ch

 Origeniani Lexici Aliud Exemplar Ex ms. Graeco cod. Colbertino 4124.

 Origeniani Lexici Aliud Exemplar Ex ms. Graeco cod. Colbertino 4124.

 Th

 Ph

 Ch

 Th

 Ph

 Ch

 De Decem Dei Nominibus.

 De Decem Dei Nominibus.

 Explanatio Praevia.

 Capitulum.

 Capituli Graeci De Decem Dei Nominibus Aliud Et Melius Exemplar.

 Capituli Graeci De Decem Dei Nominibus Aliud Et Melius Exemplar.

 Explanatio Praevia.

 ((Aliud Exemplar De X Nominibus Dei.))

 Libri Nominum Hebraicorum Pars Quaedam Ex Operibus Philonis Judaei Collecta.

 Libri Nominum Hebraicorum Pars Quaedam Ex Operibus Philonis Judaei Collecta.

 Libri Nominum Hebraicorum Pars Quaedam Ex Operibus Flavii Josephi Collecta.

 Libri Nominum Hebraicorum Pars Quaedam Ex Operibus Flavii Josephi Collecta.

 S.

 Appendicis Pars altera, Complectens Latina Quaedam Opuscula S. Hieronymo olim falso tum in editis cum mss. libris attributa.

 ((Liber Nominum Locorum.))

 Admonitio In Proxime Subjectum Libellum.

 Admonitio In Proxime Subjectum Libellum.

 Liber Nominum Locorum, Ex Actis.

 Liber Nominum Locorum, Ex Actis.

 Hebraici Alphabeti Interpretatio.

 Symeonis Judaei Decem Dei Nominum Expositio.

 De Deo Et Nominibus Ejus.

 De Deo Et Nominibus Ejus.

 ((De Benedictionibus Jacob Patriarchae. ))

 ((De Benedictionibus Jacob Patriarchae. ))

 Admonitio In Subsequens Opusculuh.

 Admonitio In Subsequens Opusculuh.

 De Benedictionibus Jacob Patriarchae.

 De Benedictionibus Jacob Patriarchae. Aliud Exemplar.

 De Ruben.

 Secundus Patriarcha, Simeon.

 ((Duo Tractatus.))

 Admonitio In Duos Sequentes Tractatus.

 Admonitio In Duos Sequentes Tractatus.

 Decem Tentationes Populi Israel In Deserto.

 Decem Tentationes Populi Israel In Deserto.

 Item

 Item

 Commentarius In Canticum Debborae.

 Commentarius In Canticum Debborae.

 (Vers. 4, 5.) Domine, cum exires de Seir, et transtres per regiones Edom, terra mota est, coeli ac nubes stillaverunt aquis. Exisse Dominus dicitur de

 (Vers. 6.) In diebus Sangar filii Anath, in diebus Jahel quieverunt semitae, et qui ingrediebantur per eas, ambulaverunt per calles devios. Quievisse

 (Vers. 7.) Cessaverunt autem, fortes in Israel quieverunt, donec surgeret Debbora, mater in Israel. Qui sponte obtulistis de Israel animas vestras ad

 (Vers. 8.) Nova bella elegit Dominus, et portas hostium ipse subvertit. Clypeus et hasta si apparuerunt in quadraginta millibus Israel. Quod dicit cly

 (Vers. 9, 10.) Cor meum diligit principes Israel. Notandum quod in Hebraeo, non principes, sed Qui propria voluntate obtulistis vos discrimini in popu

 (Vers. 11.) Tunc descendit populus Domini ad portas, et obtinuit principatum. De filiis quoque Issachar viri eruditi, qui norant singula tempora, ad p

 (Vers. 12.) Surge, surge Debbora surge, loquere Canticum. exspergisce Loquere Canticum. Surge Barac, et apprehende captivos tuos, fili Abinoem. Praed

 (Vers. 13.) Tunc salvatae sunt reliquiae populi. Ubi narrantur justitiae Domini, clementiae fortis Israel Dominus in fortibus dimicavit. Dominus prop

 (Vers. 14.) Ex Ephraim delevit eos in Amalec, id est, Josue existens ex tribu Ephraim delevit fortes, id est inimicos Israel in Amalec, sicut legitur

 (Vers. 14.) De Machir principes descenderunt, et de Zabulon, qui exercitum ducerent ad bellandum. In Hebraeo legitur: De Machir principes descenderunt

 (Vers. 15.) Duces Issachar fuere cum Debbora. In Hebraeo: Principes, fuerunt cum Debbora et Barac vestigia sunt seculi. Qui quasi in praeceps ad barat

 (Vers. 16.) Quare habitas inter duos terminos, ut audias sibilos gregum? In Hebraeo non legitur, duos, inter terminos tuos, Diviso Ruben, magnanimorum

 (Vers. 17.) Gad trans Jordanem quiescebat. Et hoc increpando ponitur, eo quod remanente Ruben, cum eo Gad pari consilio remansit. Et Dan vacabat navib

 (Vers. 18.) Zabulon et Nephthalim obtulerunt animas suas morti, in regione Morome. In Hebraeo, super regionem Morome. Super regionem Morome. excelsus:

 (Vers. 19.) Venerunt reges, et pugnaverunt. Reges terrae Chanaan dicit, qui regi Jabin subditi erant. Pugnaverunt reges Chanaan. In Tanach. Juxta aqua

 (Vers. 20.) De coelo dimicatum est contra eos. Quia in quadraginta millibus Israel clypeus et hasta inveniri non poterat, idcirco Dominus de coelo lap

 (Vers. 21.) Torrens Cison traxit cadavera eorum. Est enim hic defectus et quasi interrogando, ubi? et respondeatur: In torrentem Cadumin, id est, in

 (Vers. 22.) Tunc ungulae equorum ceciderunt fugientibus impetu, et praeceps ruentibus fortissimis hostium. Ungulae eorum,

 (Vers. 23.) Maledicta terra Meroz, dixit Angelus Domini. In Hebraeo legitur: Maledicite Meroz, dixit Angelus Domini. arcanum. Maledicite habitatoribus

 (Vers. 24.) Benedicta inter mulieres, Jahel, uxor Haber Cinaei. Inter mulieres, scilicet Saram, Rebeccam, Rachel, Liam, et caeteras ferme mulieres. Be

 Quaestiones Hebraicae In Libros Regum Et Paralipomenon.

 Quaestiones Hebraicae In Libros Regum Et Paralipomenon.

 Admonitio In Opuscula Subsequentia.

 In Librum I Regum.

 (Cap. I.—Vers. 1.) Fuit vir unus de Ramathaim Sophim, de monte Ephraim, et nomen ejus Elcana, filius Jeroam, filii Eliu, filii Thou, filii Suph Ephrat

 (Vers. 3, 4.) . Et ascendebat vir ille de civitate sua statutis diebus. Tribus festivitatibus, Paschae videlicet, et Pentecostes, et solemnitate Taber

 (Vers. 5.) Annae autem dedit partem unam tristis. In Hebraeo ita legitur: Annae autem dedit partem unam duplicem, quia Annam diligebat.

 (Vers. 16.) Ne reputes ancillam tuam quasi unam ex filiabus Belial: quia ex multitudine moeroris et doloris mei locuta sum usque ad praesens. Belial e

 (Vers. 24.) Et adduxit eum secum, postquam ablactaverat in vitulis tribus, et tribus modiis farinae, et amphora vini: et adduxit eum in domum Domini i

 (Cap. II.—Vers. 1.) Exsultavit cor meum in Domino, et exaltatum est cornu meum in Domino.

 (Vers. 3.) Recedant vetera de ore vestro. In Hebraeo ita habetur: Exeant vetera,

 (Vers. 4.) Arcus fortium superatus est, et infirmi accincti sunt robore. Arcus Aegyptiorum, id est, fortitudo et potentia, superata est: et infirmi, s

 (Vers. 5.) Donec sterilis peperit plurimos: et quae multos habebat filios, infirmata est. In Hebraeo et in Septuaginta translatione, non plurimi, sept

 (Vers. 8) Domini enim sunt cardines terrae, et posuit super eos orbem. In Hebraeo ita habetur: Domini enim sunt afflicti terrae.

 (Vers. 10.) Dominum formidabunt adversarii ejus: et super ipsos in coelis tonabit. Super adversarios suos Dominus in coelis tonabit: sicut est illud i

 (Vers. 22.) Eli autem senex erat valde, et audivit omnia quae faciebant filii sui universo Israeli: et quomodo dormiebant cum mulieribus, quae observa

 (Vers. 24.) Non est enim bona fama quam ego audio, ut transgredi faciatis populum Domini.

 (Vers. 25.) Si peccaverit vir in virum, placari potest ei Deus. Si autem in Deum peccaverit vir, quis orabit pro eo?

 (Vers. 27.) Venit autem vir Dei ad Eli, et dixit ad eum: Haec dicit Dominus: Numquid non aperte revelatus sum domui patris tui, cum esset in Aegypto i

 (Vers. 31, 32.) Ecce dies venient, et praecidam brachium tuum, et brachium domus patris tui. Ut non sit senex in domo tua. Et videbis aemulum tuum in

 (Vers. 33, 36.) Verumtamen non auferam penitus virum ex te ab altari meo, ut deficiant oculi tui, et tatbescat anima tua. Veniat ut adoret eum, et acc

 (Cap. III.—Vers. 1.) Et sermo Domini erat pretiosus in diebus illis. Non erat visio manifesta

 (Vers. 2.) Factum est vero in die quadam, Eli jacebat in loco suo: et oculi ejus caligaverant nec poterant videre. Et antequam lucerna Dei exstinguere

 (Vers. 7.) Porro Samuel necdum sciebat Dominum. Nescire Dominum dicitur: quia per prophetiae mysterium necdum ei revelatus fuerat sermo Domini.

 (Vers. 11.) Dixit Dominus ad Samuel: Ecce ego facio verbum in Israel: quod quicumque audierit, tinnient ambae aures ejus. Hoc in loco comminatio Domin

 (Vers. 15.) Aperuitque ostia domus Domini, et Samuel timebat visionem indicare Eli. Non est intelligendum quod Samuel aperuerit ostia domus Domini, se

 (Vers. 19, 21.) Et non cecidit ex omnibus verbis Samuel in terram. Non cecidisse ex omnibus verbis ejus in terram dicitur: quia quidquid prophetabat,

 (Cap. VI.—Vers. 14.) Erat autem ibi lapis magnus: et conciderunt ligna plaustri. Lapidem istum

 (Vers. 17, 18.) Hi sunt autem ani aurei, quos reddiderunt Philistiim pro delicto Domino: Azotus unum, Gaza unum, Ascalon unum, Geth unum, Acharon unum

 (Vers. 19.) Et percussit de populo septuaginta viros et quinquaginta millia plebis. In Hebraeo ita habetur: Et percussit de populo septuaginta viros e

 (Cap. VII.—Vers. 2.) Et factum est ex qua die mansit arca Domini in Cariath-Jarim, multiplicati sunt dies, id est, viginti anni.

 (Vers. 4.) Abstulerunt filii Israel Baalim et Astaroth, et servierunt Domino soli: et convenerunt in Masphat, hauseruntque aquam, et effuderunt in con

 (Vers. 6.) Judicavitque Samuel filios Israel in Masphat. Judicare in hoc loco idololatras, secundum legem morti tradere intelligendum est. Dicunt etia

 (Cap. IX.—Vers. 7.) Dixitque Saul ad puerum suum: Ecce ibimus: quid feremus ad virum? Non enim putabat Saul sibi asinas a Samuele aliter indicari, nis

 (Vers. 12.) Festina nunc: hodie enim veniet in civitatem: quia sacrificium est hodie populo in excelso,

 (Vers. 19, 20.) Et dimittam te mane: et omnia quae sunt in corde tuo indicabo tibi: et de asinis, quas perdidisti nudiustertius, ne sollicitus sis: qu

 (Cap. X.—Vers. 3.) Cumque abieris inde, et ultra transieris, et veneris ad quercum Thabor, invenient te ibi tres viri ascendentes ad Dominum in Bethel

 (Vers. 5.) Post haec venies ad collem Dei. Collis Dei locus erat, ubi Prophetae habitabant. Et insiliet in te Spiritus Domini et prophetabis cum eis.

 (Vers. 7.) Quando ergo venerint signa haec omnia tibi, fac quaecumque invenerit manus tua, quia Deus tecum est. Ac si diceret: his signis nosse poteri

 (Vers. 8.) Et descendes ante me in Galgala: ego quippe descendam ad te ut offeras oblationem, et immoles victimas pacificas. Septem diebus exspectabis

 (Vers. 12.) Responditque alter ad alterum, dicens: Et quis pater eorum? Ac si diceret. Et quis Pater mi, pater mi, currus Israel et auriga ejus Pater

 (Cap. XIII.—Vers. 1.) Filius unius anni erat Saul cum regnare coepisset. Duobus autem annis regnavit super Israel.

 (Cap. X.—Vers. 25.) Locutus est autem Samuel ad populum legem regni: Hebraeus, Judicium regni. Et reposuit coram Domino.

 (Cap. XII.—Vers. 11.) Et misit Dominus Jerubaal et Bedan et Jephta, et Samuel, et eruit vos de manu inimicorum vestrorum per circuitum. Jerubaal ipse

 (Vers. 14.) Si timueritis Dominum, et servieritis ei, et audieritis vocem ejus, et non exasperaveritis os Domini.

 (Cap. XIII.—Vers. 3, 4.) Quod cum audissent Philistiim, Saul cecinit buccina in omni terra, dicens: Audiant Hebraei. Et universus Israel audivit hujus

 (Vers. 6.) Quod cum vidissent filii Israel se in arcto positos: afflictus enim erat populus: absconderant se in speluncis et in abditis, in petris quo

 (Cap. XIV.—Vers. 21, 22.) Sed et Hebraei qui fuerant cum Philistiim ab heri et nudiustertius, ascenderuntque cum eis in castris, reversi sunt ut essen

 (Vers. 35.) Aedificavit autem Saul altare Domino. Tunc primum coepit aedificare altare Domino. Hebraeus non habet primum. tunc coepit aedificare altar

 (Vers. 38.) Dixitque Saul: Applicate huc universos angulos populi.

 (Cap. XV.—Vers. 3.) Nunc ergo vade et percute Amalec, et demolire universa ejus. Non parcas ei, sed interfice a viro usque ad mulierem, et parvulum at

 (Vers. 6.) Dixitque Saul Cinaeo, abite, recedite atque discedite, ne forte involvam te cum eo. Tu enim fecisti misericordiam cum omnibus filiis Israel

 (Vers. 12.) Nuntiatum est autem Samueli eo quod venisset Saul in Carmelum, et erexisset ibi fornicem triumphalem.

 (Vers. 21.) Tulit autem populus oves et boves, primitias eorum quae caesa sunt.

 (Vers. 29.) Porro triumphator in Israel non parcet, et poenitudine non flectetur: neque enim homo est, ut agat poenitentiam. In Hebraeo legitur, porro

 (Vers. 30.) Sed nunc honora me coram senioribus populi mei, et coram Israel. Honora me sicut regem, ut ego praecedam sicut rex, et tu subsequaris, ut

 (Cap. XVI.—Vers. 18.) Et respondens unus de pueris, ait: Ecce vidi filium Isai Bethlehemitem,

 (Vers. 13.) Et directus est spiritus Domini in David a die illa et in reliquum. Ideo directus in eum Spiritus Domini dicitur, eo quod tunc Psalmos can

 (Cap. XVII.—Vers. 4.) Et egressus est vir spurius de castris Philistinorum nomine Goliath. Spurius dicitur, quia a patre gigante, matre vero Gethaea n

 (Vers. 12.) David autem erat filius viri Ephrataei de Bethlehem Juda, cui nomen erat Isai, qui habebat octo filios. Percussit autem eum Jonathan filiu

 (Vers. 18.) Et fratres tuos visitabis si recte agant: et cum quibus ordinati sunt, disce. Et fratres tuos visitabis, si recte agant: et pignora eorum

 (Vers. 28.) Quare venisti, et quare dereliquisti pauculas oves illas in deserto? Ego novi superbiam tuam et nequitiam cordis tui.

 (Vers. 54.) Assumens autem David caput Philistaei, attulit illud in Jerusalem: arma vero ejus posuit in tabernaculo suo. Quod dicit attulisse David ca

 (Vers. 55.) Dixitque Abner: Vivat anima tua, rex, si novi. Benedixit Naboth Deo et regi

 (Cap. XVIII.—Vers. 10.) Post diem autem alterum invasit Spiritus Dei malus Saul, et prophetabat in medio domus suae. More arreptitiorum prophetabat: e

 (Vers. 13.) Et egrediebatur David, et ingrediebatur in conspectu populi. Quando egrediebantur in pugnam, ipse primus more regio egrediebatur in conspe

 (Vers. 21.) Dixitque Saul: Dabo eam illi, ut fiat illi in scandalum, ut sit super eum manus Philistinorum. Dixit ergo Saul ad David: In duabus rebus g

 (Cap. XIX.—Vers. 3.) Ego autem egrediens stabo juxta patrem meum in agro ubi tu fueris, et ego loquar de te ad patrem meum, et quodcumque videro, nunt

 (Vers. 24.) Et exspoliavit se etiam Saul vestimentis suis, et prophetavit coram Samuele. Quaestio magna hic oritur, cum in praecedentibus legatur: Et

 (Cap. XX.—Vers. 1, 2.) Et sit Dominus tecum sicut fuit cum patre meo. Et si vixero, facias mihi misericordiam Domini. Sit Dominus tecum sicut fuit cu

 (Cap. XXI.—Vers. 1.) Venit autem David in Nobe ad Ahimelech sacerdotem. Ahimelec ipse est Aja filius Ahitob, filii Phinees, filii Heli.

 (Vers. 5.) Et fuerunt vasa puerorum sancta. Et fuerunt vasa puerorum sancta, porro via haec polluta est, porro via haec laica est, Sed et ipsa hodie s

 (Vers. 7.) Erat autem ibi quidam vir de servis Saul in die illa intus in tabernaculo, et nomen ejus Doech ((Al. Dog)) Idumaeus. obligatus in conspectu

 (Cap. XXII.—Vers. 5.) Dixitque Gad Propheta ad David: Noli manere in praesidio. Proficiscere et vade in terram Juda. Miro modo hic introducitur Gad Pr

 (Vers. 18.) Et trucidavit Doech Idumaeus in die illa octoginta quinque viros vestitos ephod lineo. portantes ephod lineum.

 (Cap. XXIII.—Vers. 11.) Si tradent meviri Ceilae in manus ejus, et si descendet Saul sicut audivit servus tuus, Domine Deus Israel, indica servo tuo.

 (Vers. 18.) Percussit igitur uterque, Jonathan scilicet et David foedus coram Domino. Coram Domino, id est, coram Gad Propheta, et Abiathar Sacerdote,

 (Vers. 25.) Ivit igitur Saul et socii ejus ad quaerendum. Et nuntiatum est David, statimque descendit ad petram, et versabatur in deserto Maon. Descen

 (Cap. XXV.—Vers. 2.) Erat autem vir quispiam in solitudine Maon. Hebraeus hoc in loco non habet, in solitudine.

 (Vers. 21.) Vere frustra servavi omnia, quae hujus erant, et non periit quicquam de cunctis, quae ad eum pertinebant, et reddidit mihi malum pro bono.

 (Vers. 26.) Et nunc fiant sicut Nabal inimici tui et qui quaerunt Domino meo malum.

 (Vers. 30.) Cum ergo fecerit Dominus tibi Domino meo omnia quae locutus est bona de te, et constituerit te ducem Israel, non erit tibi hoc in singultu

 (Vers. 44.) Saul autem dedit filiam suam Michol uxorem David, Phalti filio Lais, qui erat de Gallim. Ut Hebraei tradunt, non cognovit Phalti, evadens,

 (Cap. XXVI.—Vers. 6.) Ait autem David ad Ahimelech Ethaeum et Abisai filium Sarviae fratrem Joab, dicens: Quis descendet mecum? Ahimelech ipse est Uri

 (Cap. XXVII.—Vers. 8.) Et ascendit David, et viri ejus, et agebant praedas de Gessuri, et de Getri, et de Amalecitis. Hi enim pagi habitabantur in ter

 (Cap. XXVIII.—Vers. 3.) Samuel autem mortuus est, flevitque eum omnis Israel. Et sepelierunt eum in Rama urbe sua. Supra (Ad cap. XXV, 1) namque dicit

 (Vers. 6.) Consuluitque Dominum: et non respondit ei, neque per somnia, neque per sacerdotes. Hebraeus, neque per doctrinam, neque per Prophetas. Per

 (Vers. 7.) Quaerite mihi mulierem habentem Pythonem, et vadam ad eam, et suscitabor per illam. Nullo accepto divinitus Saul responso, convertitur ad P

 (Cap. XXX.—Vers. 24.) Nec audiet vos quisquam de sermone hoc. Aequa enim pars erit descendentis ad praelium, et remanentis ad sarcinas. Cum in Latinis

 (Cap. XXXI.—Vers. 5.) Quod cum vidisset armiger ejus, videlicet quod mortuus esset Saul, irruit etiam ipse super gladium suum, et mortuus est cum eo.

 (Vers. 6.) Mortuus est ergo Saul, et tres filii ejus, et armiger illius, et universi viri ejus. Viri isti, pueri domestici ejus intelligendi sunt. Hi

 (Cap. I.—Vers. 2.) In die autem tertia apparuit homo veniens de castris Saul,

 (Vers. 12.) Et planxerunt, et fleverunt, et jejunaverunt usque ad vesperam super Saul et super Jonathan filium ejus, et super populum Domini, et super

 (Vers. 18.) Et dixit, ut doceret filios Juda arcum: Ecce scriptum est in libro Justorum. Et dixit, subauditur Ecce scriptum est in libro Justorum:

 (Vers. 19.) Inclyti tui Israel super montes tuos interfecti sunt. In Hebraeo habetur, super excelsa tua. Melior est enim obedientia, quam victimae: et

 (Vers. 24.) Filiae Israel super Saul flete, qui vestiebat coccino in deliciis, qui praebebat ornamenta aurea cultui vestro.

 (Vers. 25.) Quomodo ceciderunt fortes in praelio? subauditur, in peccato tuo. Jonathan in excelsis tuis occisus est. est. est.

 (Cap. II.—Vers. 6.) Et nunc retribuet quidem vobis Dominus misericordiam et veritatem. Misericordiam, in praesenti saeculo, veritatem, in futuro quia

 (Vers. 8.) Abner autem filius Ner princeps exercitus Saul, tulit Isboseth filium Saul, et circumduxit eum per castra. transduxit eum in Manaim, quae c

 (Vers. 26.) Et clamavit Abner ad Joab, et ait: Num usque ad internecionem tuus mucro desaeviet? Hebraeus non habet, tuus. An ignoras, quod periculosa

 (Cap. III.—Vers. 5.) Sextus quoque Jethraam de Egla uxore David. vitula.

 (Vers. 8.) Numquid caput canis ego sum adversus Judam? Ac si diceret: Propter te et propter domum patris tui dicor caput canis esse contra Judam, eo q

 (Vers. 13.) Sed unam rem peto a te, dicens: Non videbit faciem meam antequam adduxeris Michol filiam Saul, et sic venies, et videbis me. Est enim hic

 (Vers. 14.) Misit autem David nuntios ad Isboseth filium Saul, dicens: Redde uxorem meam Michol, quam despondi mihi centum praeputiis Philistiim.

 (Vers. 33.) Plangensque rex Abner, ait: Nequaquam ut mori solent ignavi, mortuus es, Abner:

 (Vers. 34.) Manus tuae non sunt ligatae, et pedes tui non sunt compedibus aggravati. Non es jure belli captus, et manus tuae non sunt ligatae, et pede

 (Cap. IV.—Vers. 2.) Duo autem viri, principes latronum erant filio Saul: nomen uni Baana, et nomen alteri Rechab, filii Remnion Berothitae, de filiis

 (Vers. 4.) Erat autem Jonathae filio Saul filius debilis pedibus: quinquennis enim fuit quando venit nuntius de Saul, et Jonathan ex Jezrael, et caete

 (Cap. V.—Vers. 4.) Filius triginta annorum erat David cum regnare coepisset: et quadraginta annis regnavit. In Hebron regnavit super Judam septem anni

 (Vers. 6, 8.) Dictumque est ad David ab eis: Non ingredieris huc, nisi abstuleris caecos, et claudos dicentes: Non ingredietur David huc. Ac si dicatu

 (Vers. 21.) Et reliquerunt ibi sculptilia sua quae tulit David et viri ejus. Tulit ea David, et igni jussit exuri, sicut liber Paralipomenon declarat,

 (Vers. 23.) Consuluit autem David Dominum. Qui respondit: Non ascendas, sed gyra post tergum illorum, et venies ad eos ex adverso pyrorum. In Hebraeo

 (Vers. 24.) Et cum audieris sonitum gradientis in cacumine flentium: hoc est, cum audieris a potestatibus angelicis eorum idola (in quibus omnis forti

 (Cap. VI.—Vers. 8.) Contristatus est autem David, eo quod percussisset Dominus Ozam. eo quod divisisset. Et noluit David ad se divertere arcam Domini

 (Vers. 11.) Et benedixit Dominus Obed-Edom, et omnem domum ejus. Benedixisse domum ejus Dominum, Hebraei dicunt, eo quod omnes uxores ejus et concubin

 (Vers. 23.) Igitur Michol filiae Saul non est natus filius usque ad diem mortis suae. Michol ipsa est Egla: haec genuit David Jethraam, cujus partu oc

 (Cap. VII.—Vers. 3.) Dixitque Nathan ad regem: Omne quod est in corde tuo, vade et fac: quia Dominus tecum est. Hoc enim Nathan ex se, non ex sermone

 (Vers. 6.) Neque enim habitavi in domo ex dic qua eduxi filios Israel de terra Aegypti usque ad diem hanc: sed ambulabam in tabernaculo, et in tentori

 (Vers. 7.) Per cuncta loca quae transivi cum omnibus filiis Israel, numquid loquens locutus sum ad unam de tribubus Israel, cui praecepi ut pasceret p

 (Vers. 8.) Et nunc haec dices servo meo David: Haec dicit Dominus exercituum: Ego tuli te de pascuis sequentem gregem. Fecique tibi nomen grande juxta

 (Vers. 10.) Et ponam locum populo meo Israel, et plantabo eum, et habitabit sub eo. Hoc in loco tempus Salomonis sermo describit divinus, quo filii Is

 (Vers. 14.) Qui si inique aliquid gesserit, arguam eum in virga virorum, et in plagis filiorum hominum. Virgam virorum, gladium vocat inimicorum. Plag

 (Vers. 19.) Ista est enim lex Adam, Domine Deus. Hoc est, lex hominis est, Domine Deus, ut tibi in simplicitate cordis et puritate serviat.

 (Vers. 21.) Et tu facies ei juxta misericordiam tuam, sicut mihi dignatus es facere servo tuo propter verbum tuum: et secundum cor tuum fecisti omnia

 (Vers. 22.) Quia non est similis tui. Neque enim est Deus extra te in omnibus quae audivimus auribus nostris.

 (Vers. 23.) A facie populi tui, quem redemisti ex Aegypto, gentem et Deum ejus. Hebraeus habet, gentibus et diis earum.

 (Vers. 27.) Quia tu Domine exercituum, Deus Israel, revelasti aurem servi tui, dicens: Domum aedificabo tibi, propter hoc invenit servus tuus cor suum

 (Cap. VIII.—Vers. 15.) Factum est autem post haec, percussit David Philistiim, et humiliavit eos: et tulit David frenum tributi de manu Philistiim. Fr

 (Vers. 19.) Fecitque David sibi nomen cum reverteretur, capta Syria. Fecisse sibi nomen dicitur, quia in valle Salinarum, caesis decem et octo millibu

 (Cap. IX.—Vers. 11.) Dixitque Siba ad regem: Sicut jussisti, Domine mi rex, servo tuo, sic faciet servus tuus, et Miphiboseth comedet super mensam tua

 (Cap. X.—Vers. 2.) Dixitque David: Faciam misericordiam cum Anon filio Naas, sicut fecit pater ejus mecum misericordiam. Quando fugit David a facie Ac

 (Vers. 10.) Reliquam autem partem populi tradidit Abisai fratri suo. Notandum quod solummodo in hoc loco in Hebraeo legatur Abisa, Abisai. pater sacri

 (Cap. XI—Vers. 1.) Factum est ergo, revertente anno, eo tempore quo solent reges ad bella procedere: misit David Joab et servos suos cum eo, Eo tempor

 (Vers. 3.) Et dixit David: Nonne ista est Bethsabee filia Eliam, uxor Uriae Aethaei? Eliam filius fuit Achitophel.

 (Vers. 13.) Et vocavit Uriam David, ut comederet coram se, et biberet, et inebriavit eum. Idcirco inebriasse

 (Cap. XII.—Vers. 14.) Verumtamen quoniam blasphemare fecisti inimicos Domini, propter verbum hoc, filius qui natus est tibi, morte morietur. In Hebrae

 (Vers. 25.) Et vocavit nomen ejus amabilis Domino, eo quod diligeret cum Dominus. Et vocavit nomen ejus dilectus Domini propter Dominum.

 (Vers. 27.) Dimicavi adversum Rabba, et capienda est urbs aquarum. Notandum quod in Hebraeo, quando cum adjectione nominum ponitur

 (Vers. 30.) Cumque dimicasset, cepit eam, et tulit diadema Melchom de capite ejus. Melchom interpretatur rex eorum.

 (Vers. 31.) Populum quoque ejus adducens serravit, et circumegit super eos ferrata carpenta, divisitque cultris et transduxit in typo laterum. Serravi

 (Cap. XIII.—Vers. 37.) Porro Absalon fugiens abiit ad Tholmai filium Amibur ((Ms. Amui)) regem Gessur.

 (Vers. 39.) Cessavit itaque David rex persequi Absalom. In Hebraeo legitur: Cessavit itaque David rex exire post Absalom. eo quod consolatus esset sup

 (Cap. XIV.—Vers. 1.) Intelligens autem Joab filius Sarviae quod cor regis versum esset ad Absalom. Cor regis versum esse ad Absalom vidisse dicitur, e

 (Vers. 2.) Misit Thecuam, et tulit inde mulierem sapientem. Thecua civitas est, de qua fuit Amos Propheta. Putatur autem

 (Vers. 5 seqq.) Quae respondit ei: Heu mulier vidua ego sum. Mortuus est enim vir meus: et ancillae tuae erant duo filii, qui rixari sunt adversus se

 (Vers. 9.) In me, Domine mi rex, iniquitas: et in domo patris mei: rex autem, et thronus ejus sit innocens. Ac si diceret, pro eo quod alter filius me

 (Vers. 11.) Quae ait: Recordetur rex Domini Dei sui, ut non multiplicentur proximi sanguinis ad ulciscendum, et nequaquam interficient filium meum. Re

 (Vers. 13.) Dixitque mulier: Quare cogitasti istiusmodi rem contra populum Dei? Et locutus est rex verbum istud ut peccet et non reducat ejectum suum?

 (Vers. 14.) Nec vult perire Deus animam, sed retractat cogitans, ne pereat penitus qui abjectus est. Ac si diceret: Deus peccatores qui a diabolo capt

 (Vers. 26.) Et quando tondebatur capillus, semel autem in anno tondebatur. In Hebraeo ita legitur: Et quando tondebatur caput ejus. Statuto autem temp

 (Cap. XV.—Vers. 7.) Post quadraginta autem annos dixit Absalom ad regem: Vadam et reddam vota mea, quae vovi Domino in Hebron. post quatuor, post quad

 (Vers. 24.) Et deposuerunt arcam Dei. Et ascendit Abiathar, donec expletus esset omnis populus qui egressus fuerat de civitate. Ideo arcam Dei deposui

 (Cap. XVI.—Vers. 10.) Quid mihi et vobis, filii Sarviae? Dimittite ut maledicat. Hebraeus non habet, ut maledicat, maledicat maledic Vado, et amputabo

 (Vers. 17.) Ad quem Absalom. Haec est, inquit, gratia ad amicum tuum? In Hebraeo legitur: Haec est, inquit, misericordia tua ad amicum tuum?

 (Cap. XVII.—Vers. 2.) Cumque fugerit omnis populus qui cum eo est, percutiam regem desolatum, et reducam universum populum, quomodo omnes reverti sole

 (Vers. 19.) Et cum ceciderit unus quilibet in principio, audiet quaecumque audierit, et dicet: Facta est plaga in populo, qui sequebatur Absalom et f

 (Vers. 20.) Scit enim omnis Israel fortem esse patrem tuum, et robustos omnes qui cum eo sunt. Abiit ancilla, et nuntiavit eis. Et illi profecti sunt.

 (Vers. 21.) Surgite, et transite cito fluvium. Hebraei in hoc loco non fluvium, sed aquam

 (Vers. 24.) David autem venit in castra, quae Manaim Et vocavit Jacob nomen loci Manaim, id est, castra

 (Vers. 25.) Amasa autem erat filius viri, qui vocabatur Jethra de Jezraele. In Hebraeo legitur: Jethra Ismaelites. Abigail autem genuit Amasa, cujus p

 (Vers. 27.) Cumque venisset David in castra, id est, in Manaim: Sobi filius Naas de Rabbath filiorum Ammon, etc. Iste Sobi filius fuit Naas regis, cum

 (Cap. XVIII.—Vers. 8.) Fuit autem ibi praelium dispersum super faciem omnis terrae. Et multo plures erant quos saltus consumpserat de populo, quam hi

 (Vers. 18.) Porro Absalom erexerat sibi, cum adhuc viveret, titulum, qui est in valle regis. Dixerat enim: Non habeo filium, et hoc erit monimentum no

 (Vers. 20.) Ad quem Joab, id est, Achimaas, dixit: Non eris nuntius in hac die, sed nuntiabis in alia. Hodie nolo te nuntiare. Filius enim regis mortu

 (Cap. XIX.—Vers. 8.) Venitque universus populus coram rege: Israel autem fugit in tabernacula sua. Universus populus qui coram rege venisse legitur, h

 (Vers. 24) . Miphiboseth quoque filius Jonathan descendit in occursum regis illotis pedibus. Et notandum quod in Hebraeo non illotis pedibus: sed legi

 (Vers. 29.) Quid ultra loqueris? Fixum est quod locutus sum. Tu et Siba dividite possessiones. In Hebraeo ita legitur, Dixi, tu et Siba dividite agrum

 (Vers. 37.) Est autem servus tuus Chamaan. In Hebraeo: Ecce servus tuus Chamaam, ipse vadat tecum, Domine mi rex. suspirans. Chamaam, Chamaan, fidelis

 (Vers. 41.) Itaque omnes viri Israel concurrentes ad regem, dixerunt ei: Quare te furati sunt fratres nostri, viri Juda, et transduxerunt regem et dom

 (Vers. 43.) Et respondit vir Israel ad viros Juda, et ait: Decem partibus ego sum major apud regem, magisque ad me pertinet David, quam ad te. In Hebr

 (Cap. XX.—Vers. 8.) Pro quibus verbis Siba filius Bocri, vir Jemineus cecinit buccina, et ait: Non est nobis pars in David, neque haereditas in filio

 (Vers. 18.) Sermo dicitur in veteri proverbio: Qui interrogant, interrogent in Abela, et sic perficient ((Al. proficient proverbio.

 (Vers. 19.) Nonne ego sum quae respondeo veritatem in Israel: et tu quaeris subvertere civitatem? Quare praecipitas haereditatem Domini? Tu quaeris ev

 (Vers. 26.) Ira autem Jairites erat sacerdos David: id est, magister: sicut alibi scriptum est Filii autem David erant sacerdotes,

 (Cap. XXI.—Vers. 1.) Dixitque Dominus, propter Saul et domum sanguinum quia occidit Gabaonitas.

 (Vers. 8.) Hi sunt Armon et Miphiboseth, quos peperit ei Respha filia Aia, et quinque filii Michol, filiae Saul quos genuerat Adrieli filio Berzellai

 (Vers. 2.) Filii quippe Israel juraverant eis. Et voluit Saul percutere eos zelo.

 (Vers. 21.) Percussit eum Jonathan filius Semmaa fratris David. Jonathan enim ipse est Nathan propheta.

 (Vers. 19.) Tertium quoque fuit bellum in Gob contra Philistaeos: in quo percussit Adeodatus filius saltus Polymitarius Bethlehemites Goliath Gethaeum

 (Cap. XXIII.—Vers. 1.) Dixit vir, cui constitutum est de christo Dei Jacob. Cui constituta est scala christo Dei Jacob.

 (Vers. 13.) Et descenderunt tres qui erant principes inter triginta, et venerunt in tempore messis ad David in speluncam Odollam.

 (Vers. 18.) Abisai quoque frater Joab, filius Sarviae, princeps erat de tribus istis, nominatus in illis tribus: et inter tres nobilior eratque eorum

 (Vers. 20.) Et Banaias filius Joiade, filii viri fortissimi magnorum operum de Cabseel. Notandum quod in Hebraeo non habetur, magnorum operum, magiste

 (Vers. 21.) Ipse quoque interfecit virum Aegyptium, virum dignum spectaculo. Bahurium electis. Dignum spectaculo: dignum morte. Habentem in manu hasta

 (Vers. 21.) Haec fecit Banaias filius Joiadae. Et ipse nominatus inter tres robustos, qui erant triginta nobiliores. Intelligitur, quia ipse nominari

 (Cap. XXIV.—Vers. 1.) Et addidit furor Domini irasci contra Israel. Jam enim ultio facta fuerat in David et in domum ejus. In populo (( Al. hic et inf

 (Vers. 9.) Et inventa sunt de Israel octingenta millia virorum fortium, qui educerent gladium: et de Juda quingenta millia pugnatorum. Virorum Mille m

 (Vers. 15.) Immisitque Dominus pestilentiam in Israel de mane usque ad tempus constitutum. Tempus constitutum dici, quando sacrificium vespertinum off

 (Vers. 24.) Emit ergo David aream et boves argenti siclis quinquaginta: quod et in Paralipomenon ita legitur: Dedit ergo David Ornam pro loco siclos a

 (Cap. I.—Vers. 6.) Erat autem Adonias pulcher valde, secundus natu post Absalom. Et ipsum peperit post Absalom,

 (Vers. 8.) Sadoch vero sacerdos et Banaias filius Joiadae, et Nathan propheta, et Semei, et Rhei, et robustissimi David non erant cum Adonia. Semel ip

 (Vers. 17.) Nonne tu, Domine mi rex, jurasti ancillae tuae, dicens, quod Salomon filius tuus regnabit post me, et ipse sedebit in throno meo? Jurasse

 (Vers. 21.) Eritque cum dormierit Dominus meus rex cum patribus suis erimus ergo et Salomon filius meus peccatores, mamzeres. mamzer Tu fecisti cum s

 (Vers. 33.) Tollite vobiscum servos Domini vestri, et imponite Salomonem filium meum super mulam meam.

 (Cap. II.—Vers. 8.) Habes quoque apud te Semei filium Gera, filii Gemini de Bahurim, qui maledixit mihi maledictione pessima. Pessima Hebraice Nimreze

 (Vers. 22.) Postula ei et regnum. Ipse est frater meus major me: et habet Abiathar sacerdotem, et Joab filium Sarviae. Et Abiathar sacerdoti, et Joab

 (Vers. 24.) Vivit Dominus qui fecit mihi domum, sicut locutus est id est, sicut promisit David, fecit me ut essem rex domus David.

 (Cap. II.—Vers. 5.) Quos occidit, et effudit sanguinem belli in pace: et posuit cruorem in balteo suo,

 (Vers. 28.) Venit nuntius ad Joab, quod declinasset post Adoniam, et non declinasset post Salomonem,

 (Vers. 34.) Sepultusque est Joab in domo sua in deserto. Desertum hic pro munditia ponitur. Munda enim sicut desertum domus ejus fuerat ab omni pollut

 (Cap. III.—Vers. 3.) Dilexit autem Salomon Dominum, ambulans in praeceptis David patris sui: excepto quod in excelsis immolabat. Hinc patet Salomon in

 (Cap. IV.—Vers. 5.) Et praefectus unus erat super terram. Iste praefectus Azarias filius Nathan erat, de quo supra scribitur: Et Azarias filius Nathan

 (Vers. 31.) Et erat sapientior cunctis hominibus. Sapientior Ethan Esraitae, et Emam, et Chalchol, et Darda, filiis Mahol. Ethan enim interpretatur, d

 (Vers. 32.) Locutus est Salomon tria millia parabolarum. In Proverbiis enim versus Et fuerunt carmina ejus quinque millia. Et disputavit super lignis

 (Cap. VI.—Vers 37.) Anno quarto fundata est domus Domini in mense Zib. Var vultus. pavor.

 (Cap. VII.—Vers. 13.) Misit quoque rex Salomon, et tulit Hiram de Tyro filium mulieris viduae de tribu Nephthalim, patre Tyrio artificem aerarium. Und

 (Cap. I.—Vers. 19.) Eber nati sunt duo filii: nomen uni Phaleg: quia in diebus ejus divisa est terra.

 (Vers. 30.) Nembrod coepit esse in terra, potens.

 (Vers. 32.) Cethura, ipsa est Agar: quod in psalmo manifestatur, cum dicitur: Tabernacula Idumaeorum et Ismaelitarum Moab et Agareni

 (Vers. 36.) Zephi filius Eliphaz, qui in Genesi Zepho, speculator speculatus. Thamna, concubina Eliphaz

 (Vers. 39.) Heman filius Lothan: in Genesi, id est, perturbans: Homam, perturbatus.

 (Vers. 40.) Filius Sobal Alian de genere Chorraeorum: in Genesi scribitur, Aluan, exaltatus: Alian, ejectus dejectus

 (Vers. 41.) Hamaran filius Dison, filii Ana. In Paralipomenon, Hamaran, rubricatus, sordidus, temulentus: Amdan, concupiscibilis. Al.

 (Vers. 42.) Alchan filius Eser de genere Chorraeorum: in Genesi, tribulator Jachan, tribulatus.

 (Vers. 5.) Phou, id est, eructans: Phau, eructantes: Phou, eructans: benigna Domini: dispensatricis dispensatoris Mss.

 (Vers. 52.) Alua, in Genesi interpretatur, elevatio: Aleia super eam.

 (Cap. II.—Vers. 7.) Achan filius Charmi, in Josue, Achan, coluber insidians Achar, turbator.

 (Vers. 8.) Calubai, Chalubi filius Esrom, filii Phares, filii Juda: canis meus. Fort. canis,

 (Vers. 11.) Nason genuit Salma. In Paralipomenon, Salma, pax. Salmon, pacificus.

 (Vers. 12.) In Paralipomenon, Isai filius Obed, id est, sacrificium meum. In Regum vero Jesse, id est, sacrificium:

 (Vers. 13.) In Paralipomenon. Simmaa. In Regum, Samma. ibidem: exaudibilis.

 (Vers. 16.) In Paralipomenon: Abisai, filius Sarviae, id est, pater sacrificii. Abisa, pater meus, sacrificium.

 (Vers. 32.) In Paralipomenon: filius Jether Ismaelites. In Regum filius Jethra residuum: modicum residuum.

 (Vers. 34.) Aalai, filius Sesan,

 (Vers. 41.) Ichamia genuit Elisama. In Jeremia: Ismael, filius Nathaniae, filius Elisama de genere

 (Vers. 42.) Ziph nomen loci est, a quo fuerunt Ziphaei: qui venerunt ad Saul.

 (Vers. 46.) Gazez, id est, tonsor: filius Haran, filii Caleb, ipse est Nabal carmelus.

 (Vers. 50.) Ephrath: quia de Ephraim fuit: ab ejus nomine Bethleem Ephrata vocatur.

 (Vers. 22.) Jair, judex, qui in Judicum scribitur, filius Segab, filii Esrom. Idcirco in Judicum Galaadites putatur, quia Esrom duxit filiam Machir pa

 (Vers. 24.) Assuhur filius Esrom pater Thecue. Thecue est civitas, de qua sumpsit Joab mulierem sapientem.

 (Vers. 26.) Onam filius Jerameel filii Esrom, accepit nomen Onam filii Juda, qui mortuus est. Et in eo differunt, quod filius Judae in Hebraeo per nun

 (Vers. 42.) Maresa patris Ebron. Ebron locus est, ubi David regnavit septem annis.

 (Vers. 43.) Filii vero Ebron, Chore: et Thaphihu, et Recem, et Samma, filii sunt Maresa.

 (Vers. 44.) Samma autem genuit Rabam patrem Jerchaam. Jerehaam locus est.

 (Vers. 45.) Maon filius Sammai pater Bethsur.

 (Vers. 49.) Saab filius Jaddai pater Madmena. Madmena locus est. Sue pater Machbena. Machbena locus est et fuerunt hi filii Caleb. Et patrem Gabaa, i

 (Vers. 50, 51.) Filii Hur, Sobal pater Cariathiarim, et Salma pater Bethleem. Hariph pater Bethgader. Cariathiarim et Bethleem, et Bethgader nomina lo

 (Vers. 52, 53.) Sobal pater Cariathiarim videbat dimidium requietionum, Jethrei, et Phutei, et Semethei, et Maserei. Ex his egressi sunt Seraitae et E

 (Vers. 54.) Filii Salma, filii Ur, Bethleem et Netophati, coronae domus Jacob,

 (Vers. 55.) Jabes filius Sobaba, de quo in sequentibus scribitur, eo quod exaudierit eum Dominus, fuit doctor, in cujus conspectu sedebant filii Cinae

 (Vers. 3).) Jetraham filius David de Egla uxore sua. Egla interpretatur, vitula,

 (Vers. 5.) In Paralipomenon. Simmaa filius David, qui in Regum Samaa nominatur. Simmaa interpretatur, exaudi: Samaa, exauditus. nomen ejus filia depr

 (Vers. 6.) In Paralipomenon scribuntur duo filii David, Noga et Elipheleth, qui in Regum non habentur.

 (Vers. 15.) Filii Josiae, Sellum, Joannam et Joachim. Quoniam haec dicit Dominus ad Sellum filium Josiae regem Juda, qui regnavit pro Josia patre suo.

 (Vers. 26) . Joachim, qui et Eliacim, ipse Joachim ductus est in Babylonem cum vasis templi Domini, et Daniel, Anania, et Azaria, et Misael cum eo. Jo

 (Vers. 17.) Filii Jechoniae, Assir Salathiel, unum redemptus Domini, carceratus, frutex Domini. blasphematus. tribulatus.

 (Vers. 22.) Sechenias habuit filium Semeiam unicum, qui habuit quinque filios, Athus, Jegaal, Baaria, Naaria, et Saphat, qui cum patre suo Semeia, qui

 (Cap. IV.—Vers. 1.) Filii Juda quinque, qui jam superius aliis nominibus nominati sunt. Hic autem mutantur nomina repetendo causa interpretationis. Ph

 (Vers. 2.) Subal genuit Raiha, et Raiha genuit Jahad, Jahad genuit Ahumai et Laad: Laad genuit Etham, Etham genuit Jezrahel, a quo nomen accepit urbs,

 (Vers. 4.) Phanuel pater Gedor, et Ezer pater Husa, filii fuerunt Hur fratres Huri filii Mariae: Gedor

 (Vers. 7, 8.) Ashur genuit Ethan, et nomen matris ejus Hala. Ethan genuit Chus, Chus genuit Soboba Soboba genuit Jabes, qui fuit doctor, de quo super

 (Vers. 11.) Caleb frater Suaa, ipse est Ram. Ram interpretatur, excelsus sublimis humilis)). Caleb genuit Machir, coluber isti sunt filii viri)) Rech

 (Vers. 13.) Chenez genuit Othoniel et Saraiam. De Saraia dicitur prodiisse Joab. Qui ideo dicitur pater vallis artificum, quia de filiis ejus fuerunt

 (Vers. 17.) Filii Ezra Jether et Mared, Effer et Jalon. Ezra interpretatur, auxilium, residuum, rebellans, pulvis, lex, Ms. genvitque Mariam et Samai,

 (Vers. 18.) Quod vero sequitur: Hi autem filii Bethiae, filiae Pharaonis, quam accepit Mered: filia Domini,

 (Vers. 19.) Charmi pater Ceila et Estamon, qui fuit de Machati. Ceila nomen loci est, et Machati similiter.

 (Vers. 20.) Simon pater Amnon, et Rena,

 (Vers. 21-23.) Et pater Lecha, idcirco hic ponitur propter memoriam pristini nominis. Cognationes ergo domus operantium byssum in domo juramenti, Qui

 (Vers. 24, 31 et 32.) Filii Symeon in Genesi sex describuntur. Hic vero sextus tollitur, eo quod nulla progenies de eo processit. Mutantur vero nomina

 (Vers. 33.) Et universi viculi eorum per circuitum civitatum istarum usque Baal. Baal in hoc loco ipsa est, quae in alio loco Cariathbaal scribitur, d

 (Cap. V.—Vers. 19.) Nam cum dicat Rubenitas et Gadditas et dimidiam tribum Manasse pugnasse cum Agarenis: sequitur praebuisse eis auxilium. Ituraeos,

 (Vers. 26.) Transtulit Theglatphalasar, Ruben et Gad et dimidiam tribum Manasse, et adduxit eos in Hala, et in Abor et Hara, ipsa est Rages. In Malach

 (Cap. VI.—Vers. 15.) Josedech sacerdos, ipse est Ezras. Demonstrat hoc liber ejusdem Ezrae, ubi dicit: Et post haec verba in regno Artaxerxis regis Pe

 (Vers. 21.) Filii Chaat Aminadab filius ejus.

 (Vers. 34.) Eliel pater Jeroam filius Thou: in Regum Eliu scribitur. Sic enim habes, et nomen ejus Elcana filius Jeroam, filii Eliu filii Thou. Deus m

 (Vers. 68.) Jecmaam cum suburbanis suis. Jecmaam, in Paralipomenon, per Mem, quod interpretatur, vindicatio populi: acquisitio populi.

 (Vers. 70.) Porro ex dimidia tribu Manasse Aner, et suburbana ejus. Aner ex uno de pueris Abrahae nomen accepit, qui vocabatur Aner, eo quod ibi habit

 (Vers. 73.) Ramoth vero in Paralipomenon scribitur. Unde dicitur, Ramoth quoque et suburbana ejus, et in tribu Issachar. Ramoth vero Galaad, quae in R

 (Vers. 74.) In Paralipomenon, de tribu Aser, Masal cum suburbanis suis. Hic Masal parabola interrogatio Dei.

 (Vers. 75.) In Paralipomenon: Hucac et suburbana ejus: in Josue vero Helcath scribitur. Hucac interpretatur, sculpsit. portio.

 (Vers. 76.) Duae sunt Cedes: una in tribu Issachar, et altera in tribu Nephthalim in Galilaea, ubi fuit Barach filius Achinoem. In Paralipomenon, Hamo

 (Cap. VII.—Vers. 6.) In Paralipomenon, porro filii Issachar Thola et Sua, Jasub et Simeron. Jasub in Genesi Job nominatur. Job interpretatur, ululatio

 (Vers. 3.) Filii Jezraia in Paralipomenon quinque dicuntur esse, et non sunt nisi quatuor sed annumeratur cum eis pater eorum Jezraia, qui unicus pat

 (Vers. 6.) In Paralipomenon, filii Benjamin, Bela et Bechar, et Jadiel: in Genesi pro Jadiel Asbel scribitur. Jadiel interpretatur, cognoscens Deum c

 (Vers. 8.) Omnes isti filii Becher. Ubicumque in lege scribitur, omnes isti filii,

 (Vers. 9.) Filii autem Belan, Jehus et Benjamin et Aoth et Canana. Aoth, de cujus progenie fuit judex Aoth, qui in Judicum libro scribitur. Canana ver

 (Vers. 18.) In Paralipomenon, filii Nephtali Jasiel, et Guni, et Jezer, et Sellum: in Genesi iste Sellum, Sillem scribitur. Sellum interpretatur, pax

 (Vers. 14.) In Paralipomenon, porro filii Manasse Asriel, concubinaque ejus Syra. Idem Manasse peperit Machir patrem Galaad. Ferunt hanc Syram filiam

 (Vers. 15.) Filii Machir Huphim et Suphim. Huphim et Suphim unum nomen est: et est soror ejus thalamus unctus.

 (Vers. 18.) Soror autem ejus Regina, in Dan.

 (Vers. 20.) Suthala filius Ephraim, genuit Ezer et Elaad, qui congregata multitudine de Israel ascendere nisi sunt ad terram repromissionis, et in Get

 (Vers. 24.) Filia autem Beria, id est, Sara, quae aedificavit Bethoron inferiorem et Ozen-Sara.

 (Vers. 26.) Elisama filius Amiud, ipse est Patriarcha de tribu Ephraim, qui in libro Numerorum scribitur.

 (Vers. 28.) Ista est Sichem, quam percusserunt Symeon et Levi. Sara filia Aser dicitur Prophetissa fuisse, et meritorum praerogativis exuberasse.

 (Vers. 31.) Berzaith de progenie Melchiel, de filiis Aser, fuit ditissimus olei et caeterarum opum, et tulit primitias Elisaeo Prophetae. In eo implet

 (Cap. VIII.—Vers. 1.) Aara filius Benjamin: in Genesi scribitur Gera, quod interpretatur, peregrinus. frater odoris.

 (Vers. 2.) Nohaba in Paralipomenon, ipse est qui in Genesi, Naaman. Nohaba, requies Naaman, pulcherrimus. frater meus medicina.

 (Vers. 6.) Hi sunt filii Ahod principes cognationum habitantium in Gabaa, qui translati sunt in Manahath. Manahath interpretatur sepulcrum.

 (Vers. 8.) Serachim dimisit uxores suas Usim et Bara, et fugit in terram Moab, et accepit uxorem Odes, ex qua suscepit filios, qui hic scribuntur.

 (Vers. 13.) Hi fugaverunt habitatores Geth,

 (Vers. 40.) Fuerunt autem filii Ulam viri fortissimi et magno robore, tendentes arcum, et multos habentes filios ac nepotes, centum quinquaginta. Hic

 (Cap. IX.—Vers. 2.) Nathinnei, id est, donati.

 (Vers. 11.) Azarias quoque filius Helchiae. Iste est Helchias sacerdos magnus, qui librum legis invenit tempore Josiae, et dicitur fuisse pater Jeremi

 (Vers. 15, 16.) Et Barachiae filius Asaph, filii Elcana, qui habitavit in atriis Netophati. Netophati nomen loci est, ubi habitavit Heleel filius Bana

 (Vers. 19, 20.) Sellum vero filius Core, filii Abiasaph, filii Core. Hic prior Core per Aleph scribitur, clamans calvus: Hi sunt Coritae super opera

 (Vers. 35.) In Gabaon autem commorati sunt, pater Gabaon Jaiel et nomen uxoris ejus Maacha. pater meus Deus desertus Dei, Ner genuit Chis:

 (Vers. 38.) Isti habitaverunt e regione fratrum suorum in Jerusalem cum fratribus suis. Quamvis foris muros Jerusalem habitarent, dicuntur propter vic

 (Vers. 39.) Aminadab filius Saul, in Paralipomenon: In Regum vero, ubi occisus est cum patre, pater meus votum. coaequatus.

 (Vers. 40.) Filius Jonatham Meribaal, qui et Meribabaal, ipse est Miphiboseth. Meribaal interpretatur, litigans cum marito. litigans in maritum.

 (Vers. 43.) Raphaia et Rapha unum nomen est, filius Binaa, filii Mosa. Rapha interpretatur, defluens. medicina Dei.

 (Vers. 44.) Azaricham Bocru unius hominis est nomen. Bocru interpretatur, primogenitus. Tradunt enim eum armigerum Saul Doech Idumaeum fuisse,

 (Cap. X.—Vers. 6.) Interiit ergo Saul, et tres filii ejus, et omnis domus ejus pariter concidit. Domum ejus pariter concidisse dicit, non ut non esset

 (Vers. 10.) Et caput ejus affixerunt in templo Dagon. In Hebraeo non caput, sed corpus domus dormientis. domus securitatis.

 (Cap. XI.—Vers. 11.) Jesbaam filius Achamonni princeps ((Al. ponitur)) inter triginta. sedens in populo sapientissimus, Sedet in cathedra sapientissi

 (Vers. 12.) Ahohi frater fuit Isai patris David, cujus filius fuit Eleazar, qui fuit inter tres potentissimos, id est, Baanaian filium Joiadae, et Abi

 (Vers. 14.) Steterunt in medio agri, et eum defenderunt.

 (Vers. 15.) Descenderunt autem tres de triginta principibus ad petram, in qua erat David ad speluncam Odollam. Tres isti, hi sunt quos supra memoravim

 (Vers. 22.) Baanaia filius Joiadae, ipse percussit duos ariel Moab. congregatio Dei.

 (Vers. 27.) In Paralipomenon Sammoth Arodites, ipse est qui in Regum scribitur Samma. Samma interpretatur, ibidem, Samoth, nomina. Est quidam propinqu

 (Vers. 29.) In Paralipomenon Sibbochai Uphathites, ipse est qui in Regum scribitur Mobunai. Mobunai interpretatur, aedificium meum irretitus. sub umb

 (Vers. 30.) Heleb in Paralipomenon, qui in Regum scribitur Heled. Heleb, adeps terra.

 (Vers. 32.) Hurai in Paralipomenon, in Regum scribitur Hedai. Hurai interpretatur, fenestra mea. Hedai interpretatur, acumen meum. pater meus Deus. pa

 (Vers. 33.) In Regum, filii Jasen, Jonathan: non est putandum quod filius ejus sit. Sigillatim enim ponitur Jonathan, et est filius ejus Sagie in Para

 (Vers. 34.) Aiham filius Sachar: in Paralipomenon, et interpretatur merces: cantor.

 (Vers. 35.) Eliphal, filius Ur, Deus meus mirabilis. ignis. Deus meus liberabit. pepercit mihi.

 (Vers. 36.) In Paralipomenon, Epher Mechoratites. Fiepher ipse est Eliam pater Bethsabee, filius Achitophel. Mechorati, venundatus. Epher, foveam. Deu

 (Vers. 37.) Esro in Paralipomenon, interpretatur atrium ejus. In Regum, Esrai interpretatur, atrium meum. puer meus. hyssopus meus. gluto. locusta.

 (Vers. 37.) In Paralipomenon, Joel frater Nathan: in Regum scribitur Igal filius Nathan. Joel, interpretatur, Dominus Deus. redemptus. de electis: adv

 (Vers. 41.) Hira Jethraeus, filius Jether patris Amasae. Uria Ethaeus vir Bethsabee, a loco qui vocatur Eth, Ethaeus vocatus est. Hi triginta septem f

 (Vers. 43.) Maacha nomen est officii feminarum de causis muliebribus. Maacha, ingeniosa.

 (Cap. XII.—Vers. 8.) Sed et de Gaddi transfugerunt ad David:

 (Vers 21.) Hi praebuerunt auxilium David adversum latrunculos: id est, Amalecitas, qui praedati sunt uxores ejus, et eorum qui cum eo erant.

 (Vers. 22.) Usque dum fieret grandis numerus quasi exercitus Dei. Sexcentorum millium numerus, qui de Aegypto egressi sunt. Joiada quoque princeps de

 (Cap. XIII.—Vers. 5.) Congregavit ergo David cunctum Israel, a Sihor Aegypti. Sihor Aegypti fluvius est a Nilo derivatus. In Jeremia, Quid tibi est ad

 (Vers. 9.) Cum pervenissent ad aream Chidon. Chidon interpretatur, clypeus. leva clypeum contra urbem Ahi.

 (Cap. XI.—Vers. 32.) Eliada filius David, in Regum, et in Paralipomenon, in primo loco nominatur eodem modo: in secundo vero loco Baliada. Eliada Deus

 (Cap. XIII.—Vers. 7.) Abinadab, interpretatur Pater meus votum Aminadab, populus meus votum.

 (Vers. 13.) Avertit arcam Dei in domo Obed-Edom.

 (Cap. XIV.—Vers. 8.) Venit contra illos ex adverso flentium. Tradunt Philistaeos idolum habuisse, cui in lacrymis hominum sacrificium parabatur. Huic

 (Cap. XV.—Vers. 1.) Tetenditque ei tabernaculum, etc. Aliud novum tabernaculum fecit, quo istud (( Al.

 (Vers. 19.) In cymbalis aeneis concrepantes. In Hebraeo habet in cymbalis aeneis ad audiendum: Exaudi, Domine, justitiam meam,

 (Vers. 20.) In Nablis arcana cantabant. In Hebraeo habet, pro juventatibus:

 (Vers. 21.) In citharis pro octava cantabant: quia a sexto psalmo incipiebant, qui hoc habet in titulo. Pro octava autem, quidam putant

 (Vers. 22.) Chonenias autem princeps Levitarum, prophetiae praeerat ad praecinendum melodiam: quia ipse eis spiritu prophetiae, melodias et verba ad m

 (Vers. 23.) Barachias et Elcana janitores arcae. Hic janitores

 (Vers. 26.) Cumque adjuvisset Deus levitas, qui portabant arcam foederis, timentes casum Ozae.

 (Cap. XVI.—Vers. 5.) Obed-Edom, et Jeihel super organa. Iste Jeihel est, de cujus progenie fuit

 (Vers. 21.) Sed increpavit pro eis reges, Pharaonem et Abimelech.

 (Vers. 39.) Sadoch autem sacerdotem, et fratres illius sacerdotes coram tabernaculo Domini in excelso, qui erant in Gabaon. Hic Gabaon, quidam locum q

 (Vers. 43.) Reversus est David ut benediceret domui suae. Quidam benedictionem hic per antiphrasim dictam putant. Domum vero Michol, filiae Saul quam

 (Cap. XVII.—Vers. 8.) Fecitque sibi nomen quasi unius majorum, qui celebrantur in terra.

 (Cap. XVIII.—Vers. 1.) Ut tolleret David Getd, et filias ejus de manu Philistinorum. In Regum scribitur: Tulit frenum tributi, requies. fontes mei. ma

 (Vers. 9.) Thou rex Emath, in Paralipomenon, in Regum Thoi. Thoi, error meus: error eorum:

 (Vers. 10.) Misit Aduram filium suum: in Regum, Joram. Joram, Deus excelsus. decor excelsus.

 (Vers. 12.) Fecit David sibi nomen cum reverteretur capta Syria, in valle Sallinarum caesis decem et octo millibus. Eodem modo et in Regum scriptum es

 (Vers. 15.) Commentarii, Commentatores, qui annotatis rebus et causis, regi eas ad memoriam referebant.

 (Vers. 16.) Abimelech filius Abiathar in Paralipomenon, in Regum Achimelech scribitur. Abimelech, pater meus rex. Achimelech, frater meus rex. gaudium

 (Vers. 17.) Venit usque ad Bahurim, usque ad locum doctorum et electorum, e quibus unus erat. Cerethi, exterminatores. admirabiles. primi ad manum reg

 (Cap. XIX.—Vers. 2.) Faciam misericordiam cum Anon filio Naas. Praestitit enim pater ejus mihi gratiam.

 (Vers. 16.) Sophach autem princeps militiae erat Adadezer. evisceratus: columbaris.

 (Cap. XX.—Vers. 2.) Tulit autem coronam David Melchom de capite ejus. Melchom idolum Ammonitarum, de quo in Regum, et in Paralipomenon, et in Sophonia

 (Vers. 4.) Post haec initum est bellum in Gezer: locusta. ordinatio.

 (Vers. 5.) In quo percussit Adeodatus. In Hebraeo legitur, Eleanan filius Jair, vigilans, saltus:

 (Vers. 7.) Et percussit eum Jonathan filius Sammaa fratris David. Jonathan ipse est Nathan propheta, qui habuit duos fratres, Joel et Jonadab. Idcirco

 (Cap. XXI.—Vers. 3.) Quod in peccatum reputetur Israeli, id est, in mortem, quae pro peccato venit.

 (Vers. 5.) In Paralipomenon, mille millia, et centum millia: in Regum, mille trecenta millia, in

 (Vers. 15.) Vidit Dominus, et misertus est. Aiunt Sadoch sacerdotem infulatum Dominum deprecatum fuisse, et imitatum fuisse patrem suum Aaron, et illi

 (Vers. 18 seqq.) In Paralipomenon Ornan, et interpretatur, lumen nobis: in Regum vero Areuna, id est, arca.

 (Cap. XXIII.—Vers. 1.) Filii Gersan filii Moysi, Sebuel primus. Domini donum. revertens ad Dominum Ipse et filii ejus fuerunt sacerdotes in tribu Dan

 (Vers. 17.) Porro filii Rahabia multiplicati sunt supra modum ((Al. domum Dimitte me, ut deleam populum istum, et faciam te in gentem, quae major ista

 (Vers. 27-29.) Juxta praecepta David novissima supputabitur filiorum Levi numerus, a viginti annis et supra. ad ferventem similam, ferventem similam,

 (Vers. 27-29.) In quibusdam codicibus habetur: super omne pondus et mensuram: sed in Hebraeo in hoc loco pondus mensuram

 (Cap. XXIV.—Vers. 5.) Principes sanctuarii, filii Ithamar principes Dei, de filiis Eleazari: principes sacerdotum de Eleazar. Et idcirco principes De

 (Vers. 16.) Vicesima Ezechiel:

 (Vers. 22.) Salomith de filiis Issahar. Superius generis feminini. Salomoth vero in sequentibus generis masculini.

 (Vers. 26.) Filii Merari Jaaziahu. Hic Jaaziahu, in vicesima quarta Maaziahu scribitur. Maaziahu interpretatur, de auxilio Dei. auxilium Domini.

 (Cap. XXV.—Vers. 5.) Ut exaltet cornu, id est, cornu Israel, sive cornu, regem David.

 (Vers. 27.) In sorte vicesima Eliba, qui paulo superius Eliatha nominatus est. Eliatha interpretatur, Deus meus tu Deus meus veni.

 (Cap. XXVI.—Vers. 15.) Obed-Edom plaga australis et filiis est domus consilii.

 (Cap. XXVII.—Vers. 18.) Elihu frater David princeps Juda: in Regum Eliab vocatur. Eliab, Deus meus pater, Deus meus Dominus.

 (Vers. 23.) Noluit autem eos David numerare a viginti annis inferius.

 (Vers. 24.) In fastis regis David:

 (Vers. 25.) His autem thesauris, qui erant in urbibus. Thesauros in hoc loco, non solum pecuniam, sed et omnes substantiam nominat.

 (Vers. 32.) Jonathan autem patruus David consiliarius ipse est Nathan propheta. Patruus vero honoris et propinquitatis causa vocatur.

 (Cap. XXIX.—Vers. 21.) Taurus mille cum libaminibus suis:

 (Vers. 22.) Unxerunt secundo Salomonem filium David. Unxerunt autem eum in principem, dicentes: Quicumque regnet, tu Deus noster, tu semper sis Deus n

 (Cap. XXVIII.—Vers. 1.) Qui praeerant substantiae regis cum Eunuchis. Quaeri potest, cur hic Eunuchi ad tam grande consilium vocati esse dicantur, cum

 (Vers. 2.) Audite me, fatres mei et populus meus. In hoc loco et fraternitatem et prioratum suum demonstrat.

 (Cap. XXIX.—Vers. 23.) Seditque Salomon super thronum Domini: propter similitudinem leonum, qui etiam in Cherubim describuntur.

 (Vers. 29.) Gesta autem David priora et novissima. Priora, quando regnavit in Hebron: novissima, quando regnavit in Jerusalem. Notandum quod quadragin

 (Cap. I.—Vers. 8.) Fecisti cum patre meo misericordiam magnam, et constituisti me regem pro eo.

 (Vers. 14.) Et fecit eos esse in urbibus quadrigarum, et cum rege in Jerusalem. Urbes quadrigarum dicit et cum rege in Jerusalem.

 (Vers. 16.) Equi de Aegypto et de Choa. Choa alii dicunt insulam esse unam de Cycladibus, in qua fuit Aesculapius. Hebraei dicunt, et hoc nomine congr

 (Cap. II.—Vers. 13.) In Paralipomenon Huram, quod interpretatur Deus excelsus: in Regum Hiram, quod interpretatur, vivit excelsus. Misique tibi Huram

 (Cap. III.—Vers. 1.) Moria interpretatur visio: ipse est enim locus, de quo dictum est ad Abraham: Vade in terram visionis

 (Vers. 3.) In mensura prima, id est, mensura, qua Moyses tabernaculum in eremo mensus est.

 (Vers. 17.) Jachim interpretatur, praeparator: hunc volunt intelligi David. Booz, propter virtutem castitatis.

 (Cap. IV.—Vers. 7.) Secundum speciem quam jusserat fieri: subauditur, Deus. Boves

 (Cap. VI.—Vers. 1.) Dominus dixit ut habitaret in caligine, quando ad Moysen dixit: Ecce ego venio ad te in columna nubis.

 (Vers. 25.) Et cum deprecati fuerint in loco isto, exaudi de coelo et propitiare peccatis eorum, et reduc eos in terram quam dedisti patribus eorum.

 (Vers. 26.) Et conversi a peccatis suis, exaudias eos. Notandum, quod cum ad orandum pergitur, a peccatis convertendum est.

 (Cap. VII.—Vers. 9.) Fecitque die octava collectam. Haec est collecta, quae in libro Numerorum (( Al. Dies octavus erit vobis celeberrimus atque sanct

 (Cap. VI.—Vers. 42.) Non avertas faciem Christi tui: Suscepit faciem tuam.

 (Cap. VII.—Vers. 10.) Laetantes atque gaudentes super bonis, quae fecerat Dominus David et Salomon et Israel populo suo. Quia David, dimisso peccato U

 (Cap. VIII.—Vers. 2.) Civitates quas dederat Hiram Salomoni aedificavit. Eas civitates, quas Salomon dedit Hiram, et iste noluit eas recipere, sed voc

 (Vers. 6.) Omnia quae voluit Salomon, atque disposuit, aedificavit in Jerusalem et in Libano. Aperi, Libane, portas tuas. In solemnitate hebdomadarum,

 (Cap. IX.—Vers 29.) Reliqua autem opera Salomonis priorum et novissimorum. Priorum, antequam praevaricatus esset: posteriorum, postquam praevaricatus

 (Cap. X.—Vers. 4.) In visione quoque Jaddo videntis. Jaddo ipse est prophetes, qui ad arguendum Jeroboam pro altari, quod fecerat, a Deo missus est in

 (Vers. 6.) Iniit consilium cum senibus, qui steterant coram patre ejus Salomone, id est, cum Banaia filio Joiadae, et Jahiel filio Achamoni, qui alio

 (Vers. 8.) Relicto consilio senum, cum juvenibus tractare coepit, id est, Adhuram, qui in sequentibus lapidatus describitur.

 (Vers. 16.) Nunc autem vide domum tuam David.

 (Vers. 18.) In Regum, Huram: in Paralipomenon, Adhuram. Huram: fluvius exaltatus: Adhuram, ruina exaltata.

 (Cap. XI.—Vers. 5.) Et aedificavit civitates muratas. Causa belli aedificavit civitates.

 (Vers. 15.) Sacerdotes excelsorum et daemonum. Quia sicubi fiebat imago, daemones dabant responsa, et constituebantur eis sacerdotes.

 (Vers. 18.) Duxit autem Roboam uxorem Malaad, filiam Jerimut, filii David. Iste Jerimut non scribitur, neque in Regum, neque in Paralipomenon, quia fu

 (Vers. 20.) Accepit Maacham filiam Abessalon.

 (Cap. XII.—Vers. 15.) Scripta sunt in libro Semeiae Prophetae, et Addo videntis. Hunc Addo, superius Jaddo nominavit.

 (Cap. XIII.—Vers. 4.) Stetit Abia super montem Samaraim. Multi putant hoc de Samaria dictum, quod non potest esse. Fuit enim mons in Ephraim, haud pro

 (Vers. 5.) Ipsi et filiis ejus pactum salis. Pactum salis in quibusdam locis pro lege ponitur, quae omnium condimentum est, et in hoc loco pro Domo Da

 (Vers. 7.) Porro Roboam erat rudis et corde pavido.

 (Vers. 9.) In tauro et arietibus septem consecrabantur manus illius, qui sacerdos futurus erat. Hunc enim morem Jeroboam ceperat ad sacerdotes idoloru

 (Vers. 17.) Et corruerunt vulnerati ex Israel quinquaginta millia virorum fortium. Hi nimirum qui ante idolum curvaverunt genua sua. Praeceptum enim e

 (Vers. 19.) Et cepit Bethel et filias ejus. Bethel ipsa est, in qua posuerat Jeroboam vitulum. Ephron quoque et filias ejus.

 (Cap. XV.—Vers. 1.) Azarias autem filius Odeth. Odeth ipse est Jaddo, qui ad Jeroboam missus est.

 (Vers. 5.) In tempore illo non erit pax egredienti et ingredienti.

 (Vers. 8.) Et aedificavit altare Domini, quod erat ante porticum. Illud scilicet, quod a Salomone constructum fuerat, renovavit.

 (Vers. 15.) In omne enim corde suo juraverunt. In corde, in jejunio, et in afflictione, in voluntate, in eleemosyna.

 (Vers. 16.) Sed et Maacham matrem Asa regis. Ex augusto deposuit imperio: Comminuit simulacrum Priapi, et combussit in torrente Cedron.

 (Cap. XVI.—Vers. 10.) Jussit eum in nervum mitti: eo quod publice se arguit.

 (Vers. 12.) Doluit pedes Asa: quia podagrico humore correptus est. Notandum quod regibus causa reverentiae combustiones vestimentorum et aromatum fieb

 (Cap. XVII.—Vers. 3.) Et ambulavit in viis David primis:

 (Vers. 16.) Post istum quoque Amasias filius Zacri consecratur Domino: eo quod esset de tribu Issachar et esset doctor.

 (Cap. XVIII.—Vers. 38.) Porro rex Israel stabat in curru suo contra Syros, usque ad vesperum, et mortuus est occidente sole. Accepto vulnere mortali,

 (Cap. XIX.—Vers. 2.) Jehu filius Anani: illius videlicet Prophetae, qui ab Asa rege Juda in carcerem missus est.

 (Cap. XX.—Vers. 1.) Filii Moab, et filii Ammon, et cum eis de Ammonitis.

 (Vers. 2.) De his locis quae trans mare sunt: mare Salinarum est, ubi Jordanis influit.

 (Vers. 5.) Ante atrium novum. Atrium novum vocat, id est, atrium, quod peccando vetus fecerant, et poenitendo ad pristinam novitatem reduxerant.

 (Vers. 9.) Nomen enim tuum in domo ista. Quod scriptum erat in fronte Pontificis, sive in vestimento Ephod, quod in sequentibus monstratur. Idem locus

 (Vers. 20.) Egressi sunt per desertum Thecue.

 (Vers. 21.) Confitemini Domino, quoniam in aeternum misericordia ejus. Idcirco deest, bonus, quia in hac re non mansuetudinem suam, qua omnes tolerat,

 (Vers. 26.) Vocaverunt locum illum vallis Benedictionis. Vallis Benedictionis, ipse est Jeruel, de quo supra dictum est.

 (Vers. 31.) Nomen matris ejus Azuba filia Silai. Silai interpretatur, missus,

 (Vers. 37.) Prophetavit Eliezer filius Dodahu. Dodahu intelligitur filius avunculi ejus Josaphat fuisse.

 (Cap. XXI.—Vers. 2.) Omnes hi filii Josaphat regis Juda: quia imitabantur opera regis Josaphat: ideo duplicatur cum dicitur, Omnes isti filii Josaphat

 (Vers. 6.) Ambulavit Joram in viis regum Israel, sicut egerat domus Ahab. Filia quippe Ahab erat uxor ejus. Athalia erat uxor ejus, quae non Ahab, sed

 (Vers. 11.) Insuper excelsa fabricatus est.

 (Vers. 17.) Nec remansit eis filius nisi Joachaz. Joachaz, ipse est Achazias, pater Joas, filius Joram, cujus soror fuit Josabeth. Josabeth vero non f

 (Cap. XXII.—Vers. 4.) Igitur Azarias filius Joram rex Juda. apprehendens Dominum: adjutorium Domini.

 (Vers. 8.) Et filios fratrum Achaziae, qui ministrabant ei. Filios fratrum dicit consobrinos et consanguineos.

 (Cap. XXIII.—Vers. 5.) Et tertia pars in porta, quae appellatur fundamenti. Porta fundamenti, porta sanctuarii. Et omne reliquum vulgus observet custo

 (Vers. 11.) Imposuerunt super eum diadema et testimonium. Testimonium erant Phylacteria, eo quod in illis decem verba legis essent. Unxitque eum Joiad

 (Vers. 13.) Vidit regem stantem super gradum suum: super columnam videlicet, quam Salomon praeparaverat regibus in Basilica.

 (Vers. 16.) Pepigit Joiada foedus inter se universumque populum et regem. Dominum cognoscens.

 (Vers. 18.) Sub manibus sacerdotum et Levitarum. Ne de alia tribu Sacerdotes fierent nisi de Levi.

 (Vers. 19.) Constituit quoque janitores in portis domus Domini, ut non ingrederetur immundus in omni re id est, ut nullatenus ulla occasione ingreder

 (Vers. 21.) Et urbs quievit sive quia eatenus idolorum

 (Cap. XXIV.—Vers. 1.) Et nomen matris ejus Sebia, de Bersabee. Idcirco nomen patris illius non scribitur, quia non fuit tam celebre, ut scribi potuiss

 (Vers. 5.) Egredimini ad civitates Juda, et colligite de universo Israel pecuniam ad sartatecta templi Dei vestri per singulos annos. Haec est pecunia

 (Vers. 7.) Athalia enim impiissima et filii ejus destruxerunt domum Domini. Filios ejus, sacerdotes idolorum dicit, plerumque enim in sacro eloquio fi

 (Vers. 16.) Eo quod fecisset bonum in Israel, et cum Deo et cum domo ejus. Cum Deo, quia idola,

 (Vers. 17.) Postquam obiit Joiada, ingressi sunt principes Juda, et adoraverunt regem. Adoraverunt eum ut Deum: et acquievit eorum obsequiis delinitus

 (Vers. 20.) Haec dicit Deus ((Al. Dominus)) Quare transgredimini praeceptum Domini? Haec dicit Deus,

 (Vers. 26.) Insidiati sunt ei Zebat filius Semmaa Amanitidis et Jozabath filius Samarith Moabitidis. Idcirco enim eos dicit filios Amanitidum et Moabi

 (Vers. 27.) Porro filii ejus et summa pecuniae Et fundamentum domus Dei,

 (Cap. XXV.—Vers. 2.) Fecitque bonum in conspectu Domini, verumtamen in corde perfecto: quia pro praesentis saeculi dignitate, non pro futura patria la

 (Vers. 3.) Jugulavit servos, qui occiderant regem patrem suum. Quamquam illi Dei timore et in ultione Zachariae illum occiderint: tamen (( Al.

 (Vers. 7.) Non est Deus cum Israel et cunctis filiis Ephraim. Quia cum aliis tribubus erat: cum tribu Ephraim unde reges erant, non erat, propter prae

 (Vers. 10.) Separavit itaque Amasias exercitum, qui venerat ad eum ex Ephraim, quia idola secum habebant.

 (Vers. 15.) Misit Prophetam ad eum. Propheta hic Eliezer est, filius Dodahu, id est, avunculi ejus, de quo superius dictum est. Cessavitque Propheta,

 (Vers. 16.) Quia fecisti hoc malum, et insuper non acquievisti consilio meo. Consilio autem ejus acquiesceret, si eos igne combureret, vestimenta disr

 (Vers. 18.) Carduus Libani, qui est in Libano. Hic carduum Libani vocat, ob generositatem illius, qui

 (Vers. 20.) Omne quoque aurum et argentum et universa, quae reperta sunt in domo Domini apud Obed-Edon. Apud Obed-Edom: quia ejus filii custodiebant e

 (Vers. 25.) Dixit Amasias filius Joas rex, postquam mortuus est Joas filius Johaaz rex Israel, quindecim annis. Eo tempore in utero habebatur Ozias, q

 (Vers. 28.) Reportantesque super equos, sepelierunt eum. Non enim sine causa Scriptura dicit eum super equos portatum sed colligitur ideo illum porta

 (Cap. XXVI.—Vers. 1.) Ozias in Paralipomenon: in Regum, Azarias scribitur filius Amasiae. Ozias enim interpretatur, virtus Dei. Azarias, auxilium Domi

 (Vers. 5.) Exquisivit Deum in diebus Zachariae, intelligentis et videntis Deum. Zacharias filius Zachariae, filii Joiadae, qui post mortem patris natu

 (Vers. 7.) Contra Arabes, qui habitabant in Gurbaal.

 (Vers. 8.) Aedificavit Ozias turres in Jerusalem super portam anguli, et super portam vallis, portam civitatis a porta Ephraim usque ad portam anguli

 (Vers. 21.) In domo separata, juxta quod in Levitico scribitur.

 (Vers. 22.) Reliqua autem sermonum Oziae priorum et novissimorum, scribit Isaias propheta. In anno quo mortuus est rex Ozias, vidi Dominum sedentem:

 (Cap. XXVII.—Vers. 3.) Et in muro Ophel multa construxit. In muro Ophel, hoc est, in muro nebulae:

 (Vers. 8.) Filius vigintiquinque annorum erat Joatham, cum regnare coepisset. Hic et initium regni ejus et innocentia describitur: ut monstraret eum i

 (Cap. XXVIII.—Vers. 7.) Masiam filium Moloch, id est, filium idolis Ammon, quod vocabatur Moloch,

 (Vers. 9, 19.) Ea tempestate erat ibi Propheta nomine Obeth. Haec dicit Dominus:

 (Vers. 27.) Et sepelierunt eum in civitatem Jerusalem: quia non sepelierunt eum in sepulcro regum, sed in Jerusalem civitate in alio loco. Quod vero d

 (Cap. XXIX.—Vers. 2.) Nomen matris ejus Abia, filia Zachariae posthumi: Zachariae prophetae et sacerdotis, qui a Joa rege interfectus erat.

 (Vers. 3.) Ipse in anno et mense primo regni sui. In Hebraeae linguae idiomate, etiam primus dies regni ejus in hac descriptione subauditur.

 (Vers. 5.) Auferte omnem immunditiam de sanctuario, id est, idola quae Achaz posuerat, quae in modum mulieris menstruatae et polluta erant et pollueba

 (Vers. 6.) Averterunt facies suas a tabernaculo Domini, et praebuerunt dorsum. vigintiquinque viros habentes dorsa ad templum, et adorantes ad ortum s

 (Vers. 21.) Hircos septem pro peccato. Contra morem in hoc loco factum est. In omnibus enim locis unus pro peccato hircus offerri solebat (Levit. IV,

 (Cap. XXX.—Vers. 1.) Scripsit quoque epistolas ad Ephraim et Manasse. Cum omni Israel publice misisset nuntios, Manasse et Ephraim latenter misit, ad

 (Vers. 18.) Magna enim pars populi comedit de Phase, non juxta quod scriptum est. Scriptum enim erat, ut qui primo mense non poterant comedere,

 (Cap. XXXII.—Vers. 21.) Reversusque est cum ignominia in terram suam. Tradunt Hebraei illi caput et barbam rasam ab Angelo in ignominiam, et hoc In di

 (Vers. 31.) De portento quod acciderat super terram, de solis reditu per lineas decem.

 (Vers. 33.) Et sepelierunt eum super sepulcra filiorum David. Et hoc notandum, quia excelsius sepulcrum caeteris filiis David habuit meriti praerogati

 (Cap. XXXIII.—Vers. 3.) Et adoravit omnem militiam coeli. Duodecim signa, quae in zodiaco sunt, ut tradunt.

 (Vers. 3.) Aedificavit autem ea cuncto exercitui coeli, id est, sub nomine stellarum daemonibus, in valle Benenon, quae alio loco Gehennon dicitur, id

 (Vers. 10.) Locutusque est Dominus ad eum et ad populum ejus: et attendere noluerunt in manu Isaiae prophetae. Tradunt Hebraei eumdem Manassen filium

 (Vers. 13.) Et cognovit Manasses, quod Dominus ipse est Deus. Dum enim in Babylonem ductus fuisset, Cum invocaveris me in tribulatione, et conversus f

 (Vers. 19.) Scripta sunt in sermonibus Ozai. Hic visio mea.

 (Cap. XXXIV.—Vers. 9.) Ab omni quoque Juda et Benjamin, et habitatoribus Jerusalem. Habitatores Jerusalem dimidiam tribum Manasse dicit, qui plerumque

 (Vers. 22.) Ad Holdam quae habitabat in secunda. Holda uxor fuit Sellum, avunculi patris Jeremiae, et patris Ananeel. Habitabat in secunda. stridor. d

 (Cap. XXXV.—Vers. 3.) Ponite arcam in sanctuario templi, quod aedificavit Salomon filius David rex Israel. Notandum quod arca Domini elata de templo f

 (Vers. 15.) Stabant in ordine juxta praeceptum David et Asaph et Eman, et Idithum prophetarum regis.

 (Vers. 18.) Non fuit Phase simile huic in Israel a diebus Samuelis Prophetae: quia omnes, qui inventi sunt in illa festivitate, ibi septem diebus comm

 (Vers. 21.) Contra aliam pugno domum: id est, contra Adad Remmon regis filii Tabrimon, qui regnavit in Charcamis: quem ea tempestate, quando Josiam, r

 (Vers. 22.) Noluit acquiescere sermonibus Nechao ex ore Dei: quia per Jeremiam prophetam prophetaverat, quod ille ascensurus erat in Charcamis, et vic

 (Vers. 25.) Omnes cantatores et cantatrices, usque in praesentem diem, eo quod scriptum est in Lamentatione Jeremiae: Spiritus oris Domini, Christus D

 (Vers. 27.) Opera ejus prima et novissima. Novissima in hoc loco ea dicit: eo quod non consuluit Dominum, utrum pergere deberet contra Nechao.

 (Cap. XXXVI.—Vers. 8.) Reliqua autem verborum Joachim et abominationum ejus, quas operatus est, et quae inventae sunt in eo. Non tondeatis capita vest

 (Vers. 10.) Nabo prophetia. Est enim nomen Chodonasar, capiens plasma vinum.

 (Vers. 22.) Anno primo Cyri regis Persarum, ad explendum sermonem Domini, quem locutus fuerat per os Jeremiae, suscitavit Dominus spiritum Cyri regis

 ((Expositio Interlinearis Libri Job. ))

 ((Expositio Interlinearis Libri Job. ))

 Admonitio In Subsequentem Expositionem Interlinearem In Job.

 Expositio Interlinearis Libri Job.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput. XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Caput XXXI.

 Caput XXXII.

 Caput XXXIII.

 Caput XXXIV.

 Caput XXXV.

 Caput XXXVI.

 Caput XXXVII.

 Caput XXXVIII.

 Caput XXXIX.

 Caput XL.

 Caput XLI.

 Caput XLII.

 Conclusio. Gloria tibi Pater, gloria Unigenito, cum sancto Spiritu, in sempiterna saecula.

 Excerpta Ex Commentario In Jobum, Qui manuscriptum Amstelodami in bibliotheca cl. Viri Marci Meibomii exstabat Huc primum adscita, nec non aliquot loc

 Excerpta Ex Commentario In Jobum, Qui manuscriptum Amstelodami in bibliotheca cl. Viri Marci Meibomii exstabat Huc primum adscita, nec non aliquot loc

 Ex Prooemio Ad Hunc Commentarium.

 Ex Ipso Commentario.

 Miscella Excerpta ex variis paginis ejusdem codicis manuscripti.

 Prolegomenon De Eruditionis Praestantia Ac Pietate Opusculorum S. Hieronymi.

 Prolegomenon De Eruditionis Praestantia Ac Pietate Opusculorum S. Hieronymi.

 Commentarius In Librum Nominum Hebraicorum.

 Commentarius In Librum Nominum Hebraicorum.

 Caput Primum. De Auctoribus libri Nominum Hebraicorum.

 Caput II. De eruditione Hieronymi in rebus Hebraicis, ac de utilitate libri Nominum.

 Prophetarum Nomina Et Nominum Etymologiae.

 Prophetarum Nomina Et Nominum Etymologiae.

 Hieronymus.

 Graeci.

 Glossae Quorumdam Scripturae Locorum, Et Nominum Interpretationes Britonum Lingua. Ex antiquissimo codice ms. Colbertino, num.

 Glossae Quorumdam Scripturae Locorum, Et Nominum Interpretationes Britonum Lingua. Ex antiquissimo codice ms. Colbertino, num.

 De Exodo.

 De Levitico.

 De Numeris.

 De Deuteronomio.

 De Jesu Nave.

 De Libro Judicum.

 De Ruth.

 De Lirris Paralipomenon.

 De Salomone.

 De Ecclesiaste.

 De Salomonis Sapientia.

 Explanatio In Librum De Situ Et Nominibus Locorum Hebraicorum.

 Explanatio In Librum De Situ Et Nominibus Locorum Hebraicorum.

 Notae Prolixiores In Librum Hebraicarum Quaestionum In Genesim.

 Notae Prolixiores In Librum Hebraicarum Quaestionum In Genesim.

 Notae Prolixiores In Comment. In Ecclesiasten.

 Notae Prolixiores In Comment. In Ecclesiasten.

 In Caput Primum.

 Syllabus Manuscriptorum Codicum Ad Quos Exegit Martianaeus Cum Alia Tum Praecipue Quae In Hoc Tomo III Continentur Opuscula S. Hieronymi.

 Syllabus Manuscriptorum Codicum Ad Quos Exegit Martianaeus Cum Alia Tum Praecipue Quae In Hoc Tomo III Continentur Opuscula S. Hieronymi.

 Codices Mss. Gallicani. Regii, septem.

 Codices Mss. Romani, Novem.

 Codices Germanici, Murbacenses, Quatuor.

 Index Verborum, Sententiarum, Et Rerum Memorabilium. Quae In Tomo Tertio Continentur.

 Index Verborum, Sententiarum, Et Rerum Memorabilium. Quae In Tomo Tertio Continentur.

 Elenchus Veterum Auctorum Qui Laudantur A S. Hieronymo In Hoc Tomo III.

 Elenchus Veterum Auctorum Qui Laudantur A S. Hieronymo In Hoc Tomo III.

 Ordo Rerum Quae In Hoc Volumine Continentur.

 Ordo Rerum Quae In Hoc Volumine Continentur.

 Operum Hieronymi Tomus II.

 Operum S. Hieronymi Appendix.

 Operum S. Hieronymi Tomus Tertius.

 Vetus Testamentum.

 Novum Testamentum.

 Geneseos

 Appendix. Ad III Tomum Eusebii Operum. Pars Prima.

 Appendix. Ad III Tomum Eusebii Operum. Pars Prima.

 Appendicis Pars Altera.

 Libri Job

S. Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri Contra Joannem Hierosolymitanum, Ad Pammachium, Liber Unus .

0355A 407 1. Periculosum de alterius animo judicare.—Si juxta Paulum apostolum, quod sentimus orare non possumus (Rom. VIII, 26) , ac propriae mentis cogitationem sermo non explicat; quanto magis periculosum est de alterius animo judicare, et singulorum dictorum atque verborum investigare atque proferre rationem? Natura hominum prona est ad clementiam, et in alieno peccato sui quisque miseretur. Si ergo reum in sermone reprehenderis, simplicitatem vocabit; si calliditatem argueris, imperitiam confitebitur, ut suspicionem vitet malitiae. Atque ita fiet ut tu qui arguis, calumniator: ille qui reprehenditur, non haereticus, sed rusticus judicetur. Nosti, Pammachi (( Al. Pammachium)), nosti me ad hoc opus non inimicitiis, non gloriae cupiditate descendere; 0355B sed provocatum litteris tuis ex ardore fidei; ac velle si fieri posset, omnes idipsum sapere, nec impatientiae ac temeritatis posse reprehendi, si (( Al. qui)) post triennium loquor. Denique nisi ad Apologiam, de qua nunc scribere institui, multorum animos diceres perturbatos, et in utramque partem fluctuare sententiam, decreveram 408 in incepto silentio permanere.

2. Novatus et Montanus. Qui pure credit, pure loqui debet. In suspicione haereseos nemo sit patiens.—Facessat itaque Novatus errantibus non manus porrigens, Montanus cum insanis feminis prosternatur, jacentes in barathrum praecipitans, ne leventur. Quotidie peccamus omnes et in aliquo labimur. Qui ergo 0355C in nos clementes sumus, rigorem contra alios non 0356A tenemus: quin potius oramus, petimus, obsecramus, ut aut simpliciter nostra fateatur, aut aperte defendat aliena. Nolo verborum ambiguitates: nolo mihi dici, quod et aliter possit intelligi. Revelata facie gloriam Domini contemplemur (II Cor. III, 18) . Claudicabat quondam et Israeliticus populus in utroque pede. Sed Elias, qui interpretatur, fortis Domini: Usquequo, ait, claudicatis in utroque vestigio? Si Dominus est Deus, ambulate post eum: si autem Baal, sequimini eum (III Reg. XVIII, 21) . Et ipse Dominus de Judaeis: Filii alieni mentiti sunt mihi: filii alieni inveteraverunt, et claudicaverunt a semitis suis (Ps. XVII, 46) . Certe si haereseos nulla suspicio est (ut cupio et credo) cur non verbis meis meum sensum loquitur? Quam ille simplicitatem vocat, ego malitiam 0356B 409 interpretor. Persuadere mihi vult, quod pure credat; pure ergo et loquatur. Et si quidem unum verbum, vel unus sensus esset ambiguus, si duo, si tres, ignorantiae veniam tribuerem: nec ea quae aut obscura vel dubia sunt, de certis et perspicuis aestimarem. Nunc vero quae ista simplicitas est, quasi super ova et aristas inter theatrales praestigias pendenti gradu incedere: ubique dubium, ubique suspectum? Putes eum non expositionem fidei, sed figuratam controversiam scribere. Quod iste nunc appetit, olim in scholis didicimus. Nostra adversum nos dimicat armatura. Etiam si bene credit, et circumspecte et timide loquitur, suspicionem mihi facit nimia diligentia. Qui ambulat simpliciter, ambulat confidenter 0356C (Prov. X, 9) . Stultum est frustra infamiam 0357A sustinere. Objicitur ei crimen, cujus non habet conscientiam. Ergo crimen quod totum pendet in verbo, neget confidenter, ac libere faciat invidiam adversario suo ( S. Epiphanio). Eadem audacia qua ille insimulat, hic defendat. Cumque omnia dixerit quae voluerit, quae proposuerit, quae suspicionibus carent: si perseverat calumnia, conserta manu in jus trahat. Nolo in suspicione haereseos quemquam esse patientem; ne apud eos qui ignorant innocentiam ejus, dissimulatio conscientia judicetur, si taceat: licet superfluum sit ejus praesentiam quaerere, et extorquere silentium, cujus apud et litteras teneas.

3. Joannem ipsum alloquitur.—Scimus omnes, quid tibi scripserit, quid in te arguerit, in quo (ut tu vis) calumniatus sit. Responde ad singula, per Epistolae 0357B hujus gradere vestigia, ne punctum quidem et apicem calumniae transeas. Si enim egeris negligenter, et (ut ego tibi credo juranti) casu aliqua transieris, statim ille clamabit et dicet: Hic hic te victum (( Fort. vinctum)) teneo: hic totius negotii cardo versatur. Non aeque inimici audiunt, et amici. Qui inimicus est, etiam in scirpo nodum quaerit: amicus prava quoque recta judicat. Scribunt saeculi litterae, amantium caeca esse judicia; quas tu forsitan sacris Voluminibus occupatus omnino neglexeris. Numquam de amicorum judicio glorieris. Illud verum 410 est testimonium, quod ab inimica voce profertur. Alioqui si amicus pro te dixerit, non testis, aut judex, sed fautor putabitur. Haec et hujusmodi loquentur inimici tui, qui tibi forte 0357C non credant, et movere cupiant stomachum. Caeterum ego quem numquam volens laesisti, cujus semper in Epistolis tuis nomen cogeris ventilare, do consilium ut aperte aut fidem Ecclesiae praedices, aut loquaris, ut credis. Dispensatio etenim ac libratio ista prudens verborum, indoctos decipere potest. Cautus auditor et lector cito deprehendet insidias: et cuniculos quibus veritas subvertitur, aperte in luce demonstrabit. Et Ariani, quos optime nosti, multo tempore propter scandalum nominis ὁμοούσιον ( consubstantialem) se damnare simulabant, venenaque erroris circumlinebant melle verborum. Sed tamdem coluber se tortuosus aperuit, et noxium caput, quod spiris totius corporis tegebatur, spiritali mucrone confossum est. Recipit, ut scis, Ecclesia 0357D poenitentes; et numero superata peccantium dum deceptis gregibus consulit, pastorum vulneribus ignoscit. Eadem nunc in veteri et nova haeresi consuetudo servatur, ut aliud populi audiant, aliud praedicent sacerdotes.

0358A 4. Joanni episcopo in Palaestina non communicabant plures. Joannem haereticum vocabat S. Epiphanius. Athanasius et Paulinus soli in Oriente catholici. —Ac primum antequam epistolam tuam, quam scripsisti ad episcopum Theophilum, interpretatam huic volumini inseram, et ostendam tibi, me intelligere nimis cautam (( Al. tantam)) prudentiam tuam, expostulare tecum libet. Quae haec est tanta arrogantia, non respondere de fide interrogantibus? Tantam fratrum multitudinem, et Monachorum choros, qui tibi in Palaestina non communicant, quasi nostes publicos aestimare? Dei Filius propter unam morbidam ovem, nonaginta novem in montibus derelictas, alapas, crucem, flagella sustinuit, et suis humeris portavit ad coelos bajulans, et patiens delicatam 0358B peccatricem. Tu beatissimus papa, et fastidiosus antistes, solus dives, solus sapiens, solus nobilis ac disertus, conservos tuos, et redemptos sanguine Domini tui, rugata fronte et obliquis oculis despicis? Hoc est illud, quod, Apostolo praecipiente, didicisti: Parati semper ad satisfactionem omni poscenti 411 vos rationem de ea quae in vobis est spe (I Pet. III, 15) ? Finge nos occasionem quaerere, et sub praetextu fidei lites serere, schisma conficere, jurgia concitare. Tolle occasionem volentibus occasionem; ut postquam de fide satisfeceris, et omnes nodos qui contra te nectuntur absolveris, tunc liquido omnibus probes, non dogmatum, sed ordinationis esse certamen. Nisi forte prudenti consilio, ideo de fide interrogatus taces, ne videaris haereticus 0358C esse (( Al. fuisse)), cum satisfeceris. Omnia ergo crimina, quibus accusantur homines, refutare non debent: ne postquam negaverint, criminosi sint. At contemnis laicos, diaconos atque presbyteros. Potes enim (ut gloriaris et jactitas) in una hora mille clericos facere. Habes papam Epiphanium, qui te aperte missis litteris haereticum vocat. Certe nec aetate, nec scientia, nec vitae merito, nec totius orbis testimonio, major illo es. Si aetatem quaeris, juvenis ad senem scribis (( Al. scribes)). Si scientiam, non sic eruditus ad doctum: licet te fautores tui, disertiorem Demosthene, acutiorem Chrysippo, sapientiorem Platone contendant, et tibi ipsi forte persuaserint. De vita autem et fide nihil amplius dicam, ne te laedere videar. Eo tempore 0358D quo totum Orientem (excepto papa Athanasio atque Paulino) Arianorum et Eunomianorum haeresis possidebat, quando tu Occidentalibus et in medio exsilio confessoribus, non communicabas; ille vel presbyter monasterii ab Eutychio audiebatur, vel 0359A postea Episcopus Cypri a Valente non tangebatur. Tantae enim venerationis semper fuit, ut regnantes haeretici, ignominiam suam putarent, si talem virum persequerentur. Scribe igitur ad hunc. Responde epistolae ejus: sentiant caeteri finem, eloquentiam, prudentiam tuam, ne tibi solus disertus esse videaris. Cur ab alio provocatus, aliorsum arma convertis? Palaestinae (( Al. Palaestinis)) interrogaris, et respondes Aegypto. Aliis lippientibus, ungis oculos non dolentium. Si placitura nobis alteri loqueris, satis superbe: si aliud quam quaerimus, satis superflue.

412 5. Theophilus quid probaverit. Sed dicis, epistolam meam probavit Alexandrinus episcopus. Quid probavit? contra Arium, contra Photinum, 0359B contra Manichaeum bene locutum. Quis enim te hoc tempore arguit Arianum? quis tibi nunc Photini, Manichaeique crimen impingit? Olim ista emendata sunt atque concussa. Non eras tam stultus, ut aperte defenderes haeresim, quam sciebas Ecclesiae displicere. Noveras te si hoc fecisses, statim loco movendum, et solii tui delicias suspirabas. Sic sententiam temperasti, ut nec simplicibus displiceres, nec tuos offenderes. Bene scripsisti, sed nihil ad causam pertinens. Unde noverat Alexandrinae Ecclesiae pontifex, in quibus arguereris? quorum a te confessio postularetur? Debueras tibi objecta proponere, et sic ad singula respondere. Vetus narrat historia: Quidam cum diserte diceret, ferreturque impetu ac volubilitate verborum, causamque omnino non 0359C tangeret, prudens auditor et judex: «Bene, inquit, bene, sed quo istud tam bene?» Imperiti medici ad omnes oculorum dolores uno utuntur collyrio. Qui arguitur in pluribus, et in dilutione criminum aliqua praetermittit, quidquid tacuerit, confitetur. An non respondisti ad epistolam Epiphanii, et proposuisti ipse quae dissolveres? Nimirum hac fiducia respondisti: Nullus fortiter a semetipso caeditur, Elige e duobus, quod vis. Optio tibi dabitur, aut respondisti ad epistolam Epiphanii, aut non. Si respondisti, cur maxima et plurima de his quae tibi objecta sunt, reliquisti? Si non respondisti: ubi est illa Apologia tua, in qua gloriaris apud simplices: et quasi (( Al. quam)) ignorantibus causam, huc illucque disseminas?

0359D 6. Tribus ex octo quaestionibus Jo. respondit. Octo tibi (ut statim probabo) de spe fidei Christianae quaestionum capita objecta sunt. Tria tantum tangis, et praeteris. In caeteris grande silentium est. Si ad septem absolutissime respondisses, haererem tamen (( Al. tantum)) in uno crimine: et quod tacueras, hoc tenerem. Nunc vero quasi auribus lupum apprehenderis, nec tenere potes, nec audes dimittere. 0360A Ipsa quoque tria 413 quasi negligens atque securus, quasique aliud agens: et in quibus aut nulla aut parva sit quaestio, praetervolas atque perstringis. Et ita opertus ac tectus incedis, ut plus confitearis tacendo quam renuas disputando. Quis non protinus tibi potest dicere: Si lumen quod in te est, tenebrae sunt, ipsae tenebrae quantae erunt (Matth. VI, 23) ? Si tres quaestiunculae, de quibus visus es aliquid dicere, suspicione et culpa non carent, et fraudulenter ac lubrice scriptae coarguuntur, quid faciemus de quinque reliquis, in quibus quia nulla ambigui sermonis dabatur occasio, nec illudere poteras audientes, maluisti omnino reticere, quam aperte quod rectum (( Al. tectum)) fuerat confiteri.

7. Octo ex Origenis erroribus quaestionum capita 0360B Joanni objecta ab Epiphanio.—Et primum de libro περὶ Ἀρχῶν ubi loquitur: sicut enim incongruum est dicere, quod possit Filius videre Patrem: ita inconveniens est opinari, quod Spiritus sanctus possit videre Filium. Secundum, quod in hoc corpore quasi in carcere sint animae religatae; et antequam homo fieret in paradiso, inter rationales creaturas in coelestibus commoratae sunt. Unde postea in consolationem suam anima loquitur in Psalmis: Priusquam humiliarer, ego deliqui (Ps. CXVIII, 67) . Et: Revertere, anima mea, in requiem tuam (Ps. CXIV, 7) . Et: Educ de carcere animam meam (Ps. CXLI, 8) , et caetera his similia. Tertium, quod dicat, et diabolum et daemones acturos poenitentiam aliquando, et cum sanctis ultimo tempore regnaturos. Quartum, quod tunicas pelliceas humana corpora interpretetur, 0360C quibus post offensam et ejectionem de paradiso Adam et Eva induti sint, haud dubium quin ante in paradiso sine carne, nervis et ossibus fuerint. Quintum, quod carnis resurrectionem membrorumque compagem, et sexum quo viri dividimur a feminis, apertissime neget: tam in explanatione primi psalmi, quam in aliis multis tractatibus. Sextum, quod sic paradisum allegorizet, ut historiae auferat veritatem; pro arboribus Angelos, pro fluminibus virtutes coelestes intelligens: totamque paradisi continentiam tropologica interpretatione subvertat. 414 Septimum; quod aquas, quae super coelos in Scripturis esse dicuntur, sanctas supernasque virtutes, quae super terram et infra terram contrarias et daemoniacas esse arbitretur. Octavum, 0360D quod extremum objicit, imaginem et similitudinem Dei, ad quam homo conditus fuerat, dicit ab eo perditam; et in homine post paradisum non fuisse.

8. Humilitas ac charitas Epiphanii. Praetextatus consul designatus; quid solebat dicere. Fides pura moram non patitur. Zelus fidei quis debeat esse. —Hae sunt sagittae, quibus confoderis: haec tela, quibus 0361A in tota Epistola vulneraris: excepto eo, quod tuis genibus advolutus, sanctamque canitiem seposito parumper Sacerdotis honore substernens (( Al. substinens)), deprecatur salutem tuam, et his verbis loquitur: «Praesta mihi et tibi ut salveris, sicut scriptum est, A generatione perversa: et recede ab haeresi Origenis, et a cunctis haeresibus, dilectissime.» Et infra: «Propter defensionem haereseos adversum me odia suscitantes rumpitis charitatem, quam in vobis habui: intantum, ut faceretis nos etiam poenitere quare vobis communicaverimus, ita Origenis errores et dogmata defendentibus.» Dic mihi, disputator egregie, de octo capitulis, ad quae responderis. Paulisper de caeteris taceo (( Al. tacens)). Prima illa blasphemia, quod nec Filius Patrem, nec Filium possit videre 0361B Spiritus sanctus, quibus a te telis confossa est? «Sanctam, inquit, et adorandam Trinitatem, ejusdem substantiae, et coaeternam; ejusdem gloriae et divinitatis credimus: anathematizantes eos, qui grande aut parvum, aut inaequale, aut visibile in deitate Trinitatis quidquam loquuntur. Sed sicut incorporalem, invisibilem, et aeternum dicimus Patrem: sic incorporalem, invisibilem et aeternum dicimus Filium et Spiritum sanctum.» Nisi hoc diceres, Ecclesiam non teneres: et tamen non quaero, si ante non dixeris: non eventilabo, si amaveris eos qui talia praedicaverint; cum quibus fueris, quando ista dicentes exsilia sustinebant: quis sit ille, qui Theone presbytero Spiritum sanctum Deum (( Al. Domini)) in Ecclesia praedicante, clauserit aures, forasque 0361C cum suis concitus fugerit, ne tantum audiret piaculum. Statim 415 sera conversione fidelem, inquit, volo. Miserabilis Praetextatus, qui designatus consul est mortuus. Homo sacrilegus, et idolorum cultor, solebat ludens beato Papae Damaso dicere: Facite me Romanae urbis episcopum, et ero protinus Christianus. Quid mihi longo sermone et laciniosis periodis Arianum te non esse demonstras? Aut nega hoc dixisse eum, qui arguitur: aut si locutus est talia, damna, quia dixerit. Vis scire quantus sit ardor bene credentium? audi Apostolum: Et si nos ((Al. homo)), aut Angelus de coelo aliter evangelizaverit vobis quam annuntiavimus, anathema sit (Gal. I, 8) . Tu mihi ut crimen extenues, et dissimulato nomine criminosi, quasi secura sint omnia, et nullus 0361D in blasphemiis arguatur, otiosam fidem artifici sermone contexis. Dic statim, et Epistola tua hoc habeat 0362A exordium, anathema ei, qui talia ausus est scribere. Fides pura moram non patitur. Ut apparuerit scorpius, illico conterendus est. David inventus secundum cor Domini, Nonne, inquit, odientes te, Domine, oderam et super inimicos tuos tabescebam? Perfecto odio oderam illos (Ps. CXXXVIII, 21) . Ego si patrem, si matrem, si germanum adversus Christum meum audivissem ista dicentes, quasi rabidi canis blasphemantia ora lacerassem, et fuisset in primis manus mea super eos. Qui patri et matri dixerunt: Non novimus vos, hi impleverunt voluntatem Domini. Qui diligit patrem aut matrem super Christum, non est eo dignus (Mat. X, 37) .

9. Invisibiles sunt angeli. Hieronymi pura fides ac sinceritas.—Objicitur tibi, quod magister tuus, quem 0362B catholicum vocas, quem defendis obnixe, dixerit: «Filius non videt Patrem; et Filium non videt Spiritus sanctus: Et tu mihi dicis: Invisibilis Pater, invisibilis Filius, invisibilis Spiritus sanctus:» quasi non et Angeli et Cherubim et Seraphim, secundum naturam suam oculis nostris invisibiles sint? Certe David etiam de aspectu coelorum dubitans: Videbo, inquit, coelos, opera digitorum tuorum (Ps. VIII, 4) . Videbo, non video. Videbo, quando facie revelata gloriam Domini fuero contemplatus: nunc autem ex parte videmus, et ex parte cognoscimus (I Cor. XIII, 9) . Quaeritur 416 an Patrem videat Filius: et tu dicis: «Invisibilis Pater est.» Deliberatur an Filium videat Spiritus sanctus: et tu respondes, «Invisibilis est Filius.» Versatur in causa, an se invicem 0362C Trinitas videat, humanae aures tantam blasphemiam ferre non sustinent: et tu dicis, «Invisibilis Trinitas est.» In laudes caeteras evagaris: peroras in his, quae nullus inquirit. Auditorem aliorsum trahis, ut quod quaerimus, non loquaris. Verum haec ex superfluo dicta sint. Donamus tibi, ut non sis Arianus: immo plus, ut numquam fueris. Concedimus, ut in expositione primi capituli, adversum te nulla suspicio sit, et totum pure, totum simpliciter sis locutus, eadem simplicitate et nos tecum loquimur. Num papa Epiphanius accusavit te, quod Arianus esses? Num Eunomii ἀθέου, aut Aerii tibi impegit haeresim? Hoc per totam Epistolam quaeritur quod Origenis dogmatum sequaris errores, et quosdam habeas hujus haereseos socios. Cur aliud interrogatus, 0362D respondes aliud, et quasi cum stultis loquaris dissimulatis criminibus, quae in litteris continentur, 0363A replicas quid in Ecclesia praesenti Epiphanio dixeris? Confessionem fidei postularis, et disertissimos tractatus tuos nolentibus ingeris? quaeso, lector, ut memor tribunalis Domini, et de judicio tuo te intelligens judicandum, nec mihi, nec adversario faveas, neve personas loquentium, sed causam consideres. Dicamus ergo quod coepimus.

10. Isaias Virginis demonstrator.—Scribis in Epistola tua, quod antequam Paulinianus presbyter fieret, numquam te Papa Epiphanius super Origenis errore convenit. Primum dubium est, et de personis disputo. Ille objecisse se dicit, tu negas: ille testes profert, tu non vis audire productos. Ille etiam commemorat alium esse conventum, tu pro utroque dissimulas: mittit tibi per Clericum suum epistolam, 0363B responsionem flagitat: taces, mutire non audes, et Paelestinae provocatus, Alexandriae loqueris. Inter illum et te, cui accommodanda sit fides, non est meum dicere. Puto quod nec ipse audeas adversum talem ac tantum virum, tibi veritatem, illi mendacium 417 deputare. Sed fieri potest, ut unusquisque pro se loquatur. Teipsum contra te testem vocabo. Si enim nulla de dogmatibus quaestio versabatur: si stomachum senis non moveras: si ille tibi nihil responderat, quid necesse erat, ut in uno Ecclesiae tractatu, de cunctis dogmatibus, homo non satis eloquens, disputares: de Trinitate, de assumptione dominici corporis, de cruce, de inferis, de Angelorum natura, de animarum statu, de resurrectione Salvatoris, et nostra: et in terra, quae forsitan oblitus es 0363C scribere, praesentibus populis et tali ac tanto viro, intrepidus diceres, et omnia una saliva continuares? Ubi sunt veteres Ecclesiae tractatores, qui vix singulas quaestiones explicare multis voluminibus potuerunt? ubi electionis vas, tuba Evangelii, rugitus leonis nostri, tonitruus gentium, flumen eloquentiae Christianae, qui mysterium retro generationibus ignoratum, et profundum divitiarum sapientiae et scientiae Dei magis miratur, quam loquitur (Rom. II, 33; Col. I, 26) ? Ubi Isaias Virginis demonstrator, qui in una quaestione succumbens ait: Generationem ejus quis enarrabit (Isai. LIII, 8) ? Repertus est saeculis nostris haud grandis homunculus, qui de cunctis Ecclesiae quaestionibus, uno linguae rotatu sole clarius coruscaret. Si nemo a te postulabat, et tranquilla 0363D erant omnia, stulte tanta disputandi voluisti subire discrimina. Si jam tunc in satisfactione fidei loquebaris, ergo non est ordinatio presbyteri, causa discordiae: quem constat multo post tempore constitutum. Fefellisti absentes, et litterae tuae peregrinis auribus blandiuntur.

11. Anthropomorphitae.—Nos hic eramus, cuncta novimus, quando contra Origenem in Ecclesia tua, 0364A Papa Epiphanius loquebatur: quando sub illius nomine in vos (( Al. nos)) jacula torquebantur. Tu et chorus tuus canino rictu, naribusque contractis, scalpentes capita, delirum senem nutibus loquebamini. Nonne ante sepulcrum Domini misso Archidiacono praecepisti, ut talia disputans conticesceret? Quis hoc umquam presbytero suo coram plebe imperavit (( Al. impetravit)) Episcopus? Nonne cum de Anastasi pergeretis ad crucem, et ad eum omnis aetatis et 418 sexus turba conflueret, offerens parvulos, pedes deosculans, fimbrias vellens: cumque non posset praemovere gradum, sed in uno loco vix fluctus inundantis populi sustineret, tu tortus invidia adversus gloriosum senem clamitabas: nec erubuisti in os ei dicere, quod volens et de industria 0364B moraretur. Recordare, quaeso, illius diei, quando ad horam septimam invitatus populus spe sola, quasi postea auditurus Epiphanium esset, detinebatur, quid tunc concionatus sis. Nempe contra Anthropomorphitas, qui simplicitate rustica Deum habere membra, quae in divinis libris scripta sunt, arbitrantur, furens et indignans loquebaris: oculos et manus et totius corporis truncum, in senem dirigebas, volens illum suspectum facere stultissimae haereseos. Postquam lassus ore arido, resupinaque cervice ac trementibus labiis conticuisti, et tandem totius populi voto completa sunt, quid tibi fecit delirus et fatuus senex? Surrexit, ut se indicaret pauca dicturum esse, salutataque et voce et manu Ecclesia, «Cuncta (inquit) quae locutus est collegio frater, 0364C aetate filius meus, contra Anthropomorphitarum haeresim, bene et fideliter locutus est, quae mea quoque damnatur voce. Sed aequum est, ut quomodo hanc haeresim condemnamus, etiam Origenis perversa dogmata condemnemus.» Qui risus omnium, quae acclamatio consecuta sit, puto quod retineas. Hoc est illud quod in Epistola tua dieis, loquentem illum ad populum quae vellet, et qualia vellet. Scilicet delirabat, qui in regno tuo contra tuam sententiam loquebatur. Quae vellet, inquis, et qualia vellet. Vel lauda, vel reproba. Quid et hic dubius incedis? Si bona erant quae loquebatur, cur non aperte praedicas? Si mala, cur non constanter reprehendis? Atqui columna veritatis ac fidei, qui de tanto viro audet dicere, loquente illo ad populum 0364D quae vellet: de seipso quam prudenter et verecunde, quam humiliter referat, consideremus. «Cum, inquit, et nos quadam die ante eum locuti essemus et praesens lectio (( Evangelii)) provocasset, audiente illo, et universa Ecclesia, de fide et omnibus 419 ecclesiasticis dogmatibus haec locuti sumus, quae et semper, gratia Dei, indesinenter in Ecclesia docemus, et in catechesibus.»

0365A 12. Pater episcoporum Epiphanius.—Rogo quae est ista confidentia, qui tantus animi tumor? Gorgiam Leontinum cuncti philosophi et oratores lacerant, quod ausus sit, publice sella posita, polliceri responsurum se, de qua quisque re interrogare voluisset. Nisi me honor sacerdotii, et veneratio nominis refrenaret, et scirem illud Apostoli: Nesciebam, fratres, quia Pontifex est: scriptum est enim: Principem populi tui non maledices (Act. XXIII, 5; Exod. XXII) , qua vociferatione et indignatione verborum, de tua narratione conquererer! Licet ipse nominis tui extenues dignitatem, cum patrem pene omnium episcoporum, et antiquae reliquias sanctitatis et opere et sermone despicias. Dicis te quadam die, cum praesens lectio provocasset, audiente 0365B illo et universa Ecclesia, de fide et omnibus ecclesiasticis dogmatibus disputasse. Nunc est mirari Demosthenem, qui pulcherrimam orationem contra Aeschinem multo tempore dicitur exarasse. Frustra suspicimus (( Al. suscipimus)) Tullium; refert enim Cornelius Nepos, se praesente, iisdem pene verbis quibus edita est, eam pro Cornelio seditioso tribuno defensionem peroratam. En Lysias noster, en Gracchus, et ut aliquid de neotericis inferam, Qu. Aterius, qui ingenium in numerato habebat, ut sine monitore tacere non posset: de quo egregie Caesar Augustus, «Quintus, inquit, noster sufflaminandus est.»

13. Consuetudo Ecclesiae pro baptizandis.—Quisquamne prudentum et sani capitis in uno Ecclesiae 0365C tractatu, de fine et de omnibus ecclesiasticis dogmatibus se asserat disputasse? Quaeso te ut ostendas mihi, quae sit illa lectio, toto Scripturarum sapore condita, cujus te occasio provocarit, ut repente ad periculum ingenii descenderes? Et nisi tibi disertitudinis tuae fluvius inundasset, poteras argui, quod non posses ex tempore de cunctis dogmatibus dicere. Verum quid hoc est? aliud promittis, et aliud exhibes. Consuetudo autem apud nos istiusmodi est, ut his qui baptizandi sunt; 420 per quadraginta dies, publice tradamus sanctam et adorandam Trinitatem (( fidei symbolum)). Si te praesens lectio provocavit, ut de cunctis dogmatibus una hora diceres, quid necesse fuit quadraginta dierum replicare doctrinam? Sin autem ea referebas, quae per totam 0366A quadragesimam locutus es, quomodo te quadam die, ut de cunctis dogmatibus diceres, una lectio provocavit? Sed et hic ambigue loquitur: potest enim fieri, ut quae per quadraginta dies tradere solebat in Ecclesia baptizandis, haec sub unius lectionis occasione perstrinxerit. Ejusdem enim eloquentiae est, et pauca multis, et multa paucis verbis posse dicere. Hoc quoque intelligi datur, quod postquam illum una lectio provocavit, inflammatus ardore dicendi, per quadraginta dies numquam tacuerit. Sed et otiosus senex, ex ejus ore dependens, dum res inauditas scire desiderat, pene dormiens ceciderit. Utcumque toleranda sunt: forsitan et haec simpliciter more suo sit locutus.

14. Joannes tacere jussit Epiphanium. Epiphanii 0366B littera ad Siricium.—Ponamus reliqua, in quibus post laciniosae disputationis labyrinthos, nequaquam dubiam, sed apertam ponit sententiam, et miros tractatus suos hoc fine concludit: «Cum haec ipso praesente locuti essemus, et ipse post nos causa honoris, quem ei super omnem mensuram exhibuimus, provocatus esset ut diceret: praedicationem nostram laudavit, atque miratus est, et catholicam fidem esse omnibus declaravit. Quantum ei super omnem mensuram honoris exhibueris, declarant supra mensuram exhibitae contumeliae: quando eum per Archidiaconum tacere jussisti; et morantem in populis, laudis cupidum pertonabas. Docent praesentia de praeteritis. Ille per totum exinde triennium suas injurias devorat, privataque simultate contempta, fidei 0366C tantum correctionem postulat. Tu qui sumptibus abundas (( Al. abundans)), et totius orbis religio lucrum tuum est, gravissimos illos legatos tuos huc illucque transmittis, et dormientem senem ad respondendum suscitas. Et revera cui tantum honoris detuleras, justum 421 erat, ut tua praesertim extemporalia dicta laudaret. Quia vero solent interdum homines laudare quod non probant, et alienam stultitiam cassis nutrire praeconiis, non solum tua dicta laudavit, sed laudavit atque miratus est: et ne miraculum quoque parvum esset, catholicae esse fidei omni populo declaravit. Haec quam vere dixerit, et nos testes sumus qui audivimus, ad quos tuis vocibus perturbatus venit exanimis, temere se communicasse, dicens: Rogatusque ab omni Monasterio, 0367A ut ad te de Bethleem reverteretur, tantorum preces non ferens, sic reversus est vespere, ut medio noctis aufugeret, et litterae ad papam Siricium probant: quas si legeris, pervidebis, quomodo tua dicta miratus sit, et catholica declaraverit. Verum nugas terimus, et aniles et superfluas cantilenas longo sermone convincimus.

15. Transeamus ad secundam quaestionem, in qua quasi nihil sibi propositum sit, securus et ructans dormire se simulat, ut legentes faciat dormitare. Sed de reliquis quae ad fidem pertinent, sermo nobis erat, id est, omnium visibilium, et invisibilium, coelestium fortitudinum, et terrestrium creaturarum unum et eumdem esse conditorem Deum, id est sanctam Trinitatem, «juxta beatum David dicentem: 0367B Verbo Domini coeli firmati sunt, et spiritu oris ejus omnis virtus eorum (Psal. XXXII, 6) : quod simpliciter ostendit et hominis creatio. Ipse est enim qui, accepto limo de terra, plasmavit hominem, et per gratiam propriae insufflationis animam donavit rationabilem (( Al. rationalem)), et liberi arbitrii, non partem aliquam suae naturae (juxta quosdam, qui hoc impie praedicant), sed propriam conditionem. Et de sanctis Angelis aeque credunt, secundum divinam Scripturam 422 de Deo dicentem: Qui facit Angelos suos spiritus, et ministros suos ignem urentem (Psal. CIII, 4) : de quibus credere quod immutabilis (( Al. immutabiles)) naturae sint, non concedit nobis Scriptura, dicens: Angelos quoque qui non custodierunt suum principatum; sed dereliquerunt proprium domicilium in judicium magni diei, vinculis aeternis 0367C in tenebris custodivit (Jud., 6) : quia immutati sunt, et ex propria dignitate et gloria, magis in daemonum ordinem abisse eos cognovimus (( Al. cognoscimus)). Animas vero hominum ex Angelorum ruina, aut ex conversione fieri: neque credidimus aliquando, 0368A neque docuimus (absit enim), et alienum hoc esse a praedicatione Ecclesiastica confitemur.»

16. Origenis errores.—Quaerimus utrum animae antequam homo in paradiso fieret, et plasmaretur Adam de terra, inter rationabiles fuerint creaturas; utrum proprium statum habuerint, vixerint, moratae sint, atque substiterint, et an Origenis doctrina sit vera, qui dixit cunctas rationabiles creaturas, incorporales et invisibiles, si negligentiores fuerint, paulatim ad inferiora labi, et juxta qualitates locorum ad quae defluunt, assumere sibi corpora. Verbi gratia, primum aetherea, deinde aerea. Cumque ad viciniam terrae pervenerint, crassioribus corporibus circumdari, novissime humanis carnibus alligari, ipsosque daemones, qui proprio arbitrio cum 0368B principe suo diabolo de Dei ministerio recesserunt, si paululum resipiscere coeperint, humana carne vestiri, ut acta deinceps poenitentia post resurrectionem eodem circulo, quo in carnem venerant, revertantur ad viciniam Dei, liberati etiam aereis aethereisque corporibus, et tunc omnia genua curvent Deo, coelestium, terrestrium, et infernorum, et sit Deus omnia omnibus. Cum ergo 423 ista quaerantur, cur tu omissis super quibus pugna est, de scammate et loco certaminis egrediens, in peregrinis et longe alienis disputationibus immoraris?

17. Quid in libris περὶ Ἀρχῶν dicebat Origenes. Quo tempore Commentarios edidit in Ecclesiasten Hieronymus.—Credis quod cunctas visibiles, et invisibiles creaturas unus Deus fecerit: hoc et Arius 0368C confiteretur, qui dicit cuncta creata per Filium. Si de Marcionis arguereris haeresi, quae alterum bonum, alterum justum Deum inferens; illum invisibilium, hunc visibilium asserit Creatorem, recte mihi de hujusmodi satisfeceris quaestione. Credis quod universitatis Trinitas sit creatrix. Istud Ariani 0369A et Hemiariani negant, Spiritum sanctum non conditorem, sed conditum blasphemantes. Sed te quis hoc tempore insimulat Arianum? Dicis animas hominum non partem Dei esse naturae; quasi Manichaeus nunc ab Epiphanio sis vocatus. Detestaris eos, qui animas ex Angelis asserunt fieri, et illorum ruinam nostram dicunt esse substantiam. Noli dissimulare quod nosti, nec simplicitate quod non habes fingere: Nec Origenes umquam dixit ex Angelis animas fieri, cum ipsos Angelos nomen esse officii doceat, non naturae. In libris enim περὶ Ἀρχῶν, et Angelos, et Thronos, et Dominationes, Potestates, et rectores mundi, et tenebrarum, et omne nomen quod nominatur (Ephes. I, 21) , non solum in praesenti saeculo, sed in futuro, dicit animas esse eorum corporum, 0369B quae vel desiderio, vel ministerio susceperint. Solem quoque ipsum et lunam, et omnium astrorum chorum, esse animas rationabilium quondam et incorporalium creaturarum: quae nunc vanitati subjectae, ignitis videlicet corporibus, quae nos imperiti et rudes luminaria mundi appellamus, liberabuntur a servitute corruptionis in libertatem gloriae filiorum Dei. Unde et omnis creatura congemiscit et parturit. Et Apostolus deplorat, dicens: Infelix ego homo, quis me 424 liberabit de corpore mortis hujus? Non est istius temporis contra dogma gentilium, et ex parte Platonicum, scribere. Ante annos ferme decem in Commentariis Ecclesiaste, et in explanatione Epistolae ad Ephesios, arbitror sensum animi mei prudentibus explicatum.

0369C 18. Hoc nunc rogo, qui tanta loqueris, qui de cunctis sermonibus sub uno tractatu edisseris veritatem, ut respondeas sciscitantibus brevem absolutamque sententiam. Quando plasmavit Deus hominem ex limo, et per gratiam propriae insufflationis ei animam tribuit: utrum illa anima fuerit ante et substiterit, et ubi versata sit, quae Dei postea insufflatione 0370A donata est: an in sexto die quando corpus ex limo formatum est, et esse et vivere, Dei potestate susceperit. De hoc taces, et quid quaeratur scire dissimulans, in superfluis quaestionibus occuparis. Origenem relinquis intactum, et contra Marcionem, Apollinarem, Eunomium, Manichaeum, Arium caeterorumque haereticorum ineptias debaccharis. Manum peteris, et pedem porrigis; et tamen dogma quod retines, latenter insinuas. Sic nos rusticos placas, ut tuis penitus non displiceas.

19. Dicis ex Angelis daemones potius quam animas fieri, quasi non et ipsi daemones juxta Origenem, animae sint aerei corporis, et ex daemonibus postea si resipuerint, humanae animae sint futuri. Angelos scribis esse mutabiles, et sub eo quod pium 0370B est, illud quod impium est introducis; ut multis periodis animae fiant non ex Angelis, sed ex his vocabulis, in quae prius Angeli mutati sunt. Volo quod dico, manifestius fieri: finge aliquem tribunitiae potestatis suo vitio regradatum, per singula militiae equestris officia, ad tironis vocabulum devolutum, numquid ex tribuno statim fit tiro? Non; sed ante primicerius, deinde senator, ducenarius, centenarius, 425 biarchus, circitor, eques, dein tiro; et quamquam tribunus quondam miles gregarius sit, tamen ex tribuno non tiro, sed primicerius factus est. Docet Origenes per scalam Jacob paulatim rationabiles creaturas ad ultimum gradum, id est, ad carnem et sanguinem descendere: nec fieri posse, ut de centenario numero subito quis ad 0370C unum numerum praecipitetur, nisi per singulos numeros, quasi per scalae gradus, ad ultimum usque perveniat; et tot mutare corpora, quot de coelo ad terram mutaverint mansiones. Hae sunt strophae vestrae atque praestigiae, quibus nos Pelusiotas et jumenta, et animales homines dicitis, quia non recipimus ea quae spiritus sunt ( Vid. Epist. Pammachio et Oceano 0371A ad fin.). Vos Hierosolymitae etiam Angelos deridetis. Pertrahuntur (( Al. protrahuntur)) in medium vestra mysteria, et de Gentilium fabulis dogma contextum, Christianis auribus publicatur. Hoc quod vos miramini (( Al. imitamur)), olim in Platone contempsimus. Contempsimus autem, quia Christi stultitiam recepimus (( Al. recipimus)). Recepimus Christi stultitiam, quia fatuum Dei sapientius est hominibus. Non pudet Christianos et sacerdotes Dei, quasi de rebus ludicris agatur, verbis dubiis haerere, et ambiguas librare sententias, quibus loquens magis quam audiens decipitur (I Cor. I, 25) .

20. De quodam Origenista haec dicta.—Unus ex choro vestro cum a me teneretur, ut diceret quid sentiret de anima, fuissetne ante carnem, an non 0371B fuisset; fuisse respondit simul, et corpus et animam. Sciebam hominem haereticum laqueos in sermone quaerere. Tamdem reperi eum, ex quo corpus animasset, ex tunc eam dicere animam nuncupatam, quae prius vel daemon, vel Angelus Satanae, vel spiritus fornicationis, aut in parte contraria, dominatio, potestas, administrator spiritus, aut nuncius appellata sit. Si fuit anima antequam Adam in paradiso formaretur, in quolibet statu et ordine, et vixit, et egit (( Al. erat)) aliquid (neque enim possumus incorporalem, et aeternam in modum glirium immobilem torpentemque sentire), necesse est ut aliqua causa praecesserit, cur quae prius sine corpore fuit, postea circumdata sit corpore. Et si 426 animae est naturale esse sine corpore, ergo contra naturam est 0371C esse in corpore. Si contra naturam est esse in corpore, ergo resurrectio corporis contra naturam erit. Sed non fiet resurrectio contra naturam; ergo juxta sententiam vestram corpus quod contra naturam est resurgens, animam non habebit.

21. Manichaeum nominare pollutio est.—Dicis animam non esse de Dei substantia. Pulchre. Damnas enim impiissimum Manichaeum, quem nominare pollutio est. Dicis ex Angelis animas non fieri. Acquiesco paulisper, licet noverim quo sensu dixeris. Quia ergo didicimus quid neges, volumus scire quid credas. «Accepto, inquis, de terra limo, plasmavit Deus hominem, et per gratiam propriae insufflationis animam donavit rationabilem; et liberi arbitrii, non partem aliquam suae naturae (juxta quosdam, qui hoc 0371D impie praedicant), sed propriam conditionem.» Videte quanto circumitu, quod non quaerimus, eloquatur. Scimus quod de terra Deus plasmavit hominem, novimus quod insufflavit in faciem ejus, et factus est in animam viventem: non ignoramus quod anima 0372A rationalis sit, et proprii arbitrii, et scimus quod Dei illa conditio sit. Nemo dubitat errare Manichaeum, qui dicit eam esse Dei substantiam. Hoc nunc interrogo: Anima ista Dei conditio, liberi arbitrii, rationalis, neque de substantia Creatoris, quando facta sit: utrum eo tempore quo de limo factus est homo, et insufflatum est spiraculum vitae in faciem ejus: an quae prius fuerat (( Al. antea facta fuerat)), et inter rationabiles creaturas et incorporeas erat atque vivebat, Dei postea insufflatione donata sit? Hic taces, hic simplicem ac rusticum te simulas; et sub verbis Scripturae, ea quae Scriptura non sentit, abscondis. In eo loco ubi dicis, quod nullus quaerit, non illam partem aliquam esse suae (( Al. divinae)) naturae (juxta quosdam qui hoc impie praedicant) illud 0372B magis debueras dicere, quod omnes quaerimus, non eam, quae prius fuerat, non eam quam ante condiderat, quae inter rationabiles atque incorporeas et invisibiles creaturas multo jam tempore versabatur. Nihil horum loqueris, 427 producis nobis Manichaeum, et abscondis Origenem, et sicut parvulis cibum poscentibus, ludicra quaedam offerunt gerulae, ut avocent mentes eorum, sic tu nos rusticos avocas ad alia, ut dum alterius personae novitate tenemur, quod volumus non quaeramus.

22. Eva in typo Ecclesiae. Quotidie Deus fabricatur animas rationales. Libera confessio fidei.—Esto, hoc non loquaris, et simplicitas tua nihil in se habeat quod callide taceas. Qui ergo de anima semel dicere coeperas, et de re tanta ab exordio conditionis humanae 0372C repetere: cur, disputatione pendente, ad Angelos et ad dispensationem Dominici corporis repente transcendis: et tam grandi in medio praetermissa salebra, dubios nos in luto haerere pateris? Si insufflatio Dei (quod non vis, et quod nunc relinquis ambiguum) humanae animae conditio est: Eva, in cujus faciem non insufflavit Deus, unde animam habuit? Taceo de Eva, quae in typo Ecclesiae de costa viri aedificata, non debet post tanta saecula nepotum calumnias sustinere. Cain et Abel, primi ex primis hominibus, unde habuere animas? Omne deinceps humanum genus, quibus animarum censetur exordiis? Utrum ex traduce, juxta bruta animalia: ut quomodo corpus ex corpore, sic anima generetur ex anima? an rationabiles creaturae desiderio corporum 0372D paulatim ad terram delapsae, novissime etiam humanis illigatae corporibus sint? An certe (quod Ecclesiasticum est secundum eloquia Salvatoris) Pater meus usque modo operatur, et ego operor (Joan. V, 17) . Et illud Isaiae: Qui format spiritum hominis 0373A in ipso. Et in Psalmis: Qui fingit per singulos corda eorum (Ps. XXXII, 15) , quotidie Deus fabricatur animas: cujus velle fecisse est, et conditor esse non cessat? Scio quae contra haec soleatis dicere, et adulteria nobis atque incesta proponere; quae longior pugna est, nec hujus temporis patitur angustias. Eadem controversia et in vos retorqueri potest: et quodcumque in Conditorem praesentis temporis videtur indignum, hoc etiam eo donante non est indignum. Nasci de adulterio, non ejus culpa est qui nascitur, sed illius 428 qui generat. Quomodo in seminibus non peccat terra quae fovet, non semen quod in sulcos jacitur, non humor et calor, quibus temperata frumenta in germem pullulant (sed verbi gratia, fur et latro qui fraude et (( Al. exinde)) vi eripit semina), sic 0373B in generatione hominum (( Al. genus humanum)) recipit terra, id est, vulva quod suum est; et receptum confovet, confotum corporat, corporatum in membra distinguit. Et inter illas secretas ventris angustias, Dei manus semper operatur: idemque est corporis et animae Creator. Noli despicere bonitatem figuli tui, qui te plasmavit, et fecit ut voluit. Ipse est Dei virtus et Dei sapientia qui (( Al. quae)) in utero Virginis aedificavit sibi domum (Heb. XI) . Jephte inter viros sanctos Apostoli voce numeratus, meretricis est filius. Sed audi, ex Rebecca et Isaac, Esau genitus, hispidus, tam mente quam corpore, quasi bonum triticum in lolium avenasque degenerat: quia non in seminibus, sed in voluntate nascentis, causa est vitiorum atque virtutum. Si offensa est nasci corporibus 0373C humanis, quomodo Isaac (Genes. XVIII) , Samson (Judic. XIII) , Joannes Baptista (Luc. I) , de repromissione nascuntur? Intelligis quid sit fidem suam audacter ac libere profiteri? Pone errare me, aperte dico quod sentio. Et tu igitur aut libere nostra profitere, aut constanter tua loquere. Noli statuere te in acie mea, ut rusticitate simulata in tuto habeas, cum volueris, pugnanti terga confodere. Non est istius temporis contra Origenis dogmata conscribere: alteri istud, si Christus vitam dederit, operi dedicabimus. Nunc quaeritur, an qui arguitur, ad interrogata responderit, et simplex sit et aperta ejus responsio.

23. Cum timore Dei loquitur et vult audiri. Joannis confessio.—Transeamus hinc ad famosissimam de 0373D resurrectionne carnis et corporis quaestionem, in qua 0374A te rursum, lector, admonitum volo, ut cum timore et judicio Dei me scias loqui, et te audire debere. Neque enim tantae stultitiae sum, ut si in expositione illius fides mera est; et perfidiae nulla suspicio, quaeram accusandi occasionem: et 429 dum volo alium notare culpae, ipse noter calumniae. Lege ergo de resurrectione carnis quae subdita sunt; et cum legeris, et placuerint (scio enim placitura ignorantibus), suspende judicium, exspecta paulisper, usque ad finem responsionis nostrae cohibe sententiam: et si tibi postea placuerint, tunc nos calumniae denotabis. «Passionem quoque ejus in cruce et mortem ac sepulturam, quae universa servavit, ac resurrectionem veritate, et non putative confitemur: qui (Colos. XVIII) et primogenitus ex mortuis, primitias massae 0374B corporum nostrorum, quas in sepulcro positas suscitavit, pervexit ad coelum, spem nobis resurrectionis in resurrectione proprii corporis tribuens: unde et omnes sic speramus resurgere ex mortuis, sicut ille resurrexit. Non in aliis quibusdam peregrinis et in alienis corporibus, quae assumuntur in phantasmate: sed sicut ipse in illo corpore, quod apud nos in sancto sepulcro conditum resurrexit: ita et nos in ipsis corporibus, quibus nunc circumdamur, et in quibus nunc sepelimur, eadem ratione et visione speramus resurgere. Quae enim juxta Apostolum seminantur in corruptione, surgent in incorruptione: quae seminantur in ignobilitate, surgent in gloria. Seminatur corpus animale, surget corpus spirituale (I Cor. XV, 42) : de quibus et Salvator 0374C docens locutus est: Qui enim digni fuerint saeculo illo, et resurrectione ex mortuis, neque nubent neque nubentur: neque enim ultra mori poterunt: sed erunt sicut Angeli Dei: cum sint filii resurrectionis (Luc. XX, 35, 36) .

24. Rursum in alia parte Epistolae, hoc est, in fine suorum tractatuum, ut auribus illuderet nescientium, strepitum resurrectionis ac pompam hac verborum ambiguitate libravit: «Sed neque de secundo glorioso adventu Domini nostri Jesu Christi intermisimus, qui venturus est in gloria sua judicare vivos et mortuos: ipse enim suscitabit omnes mortuos, et ante suum tribunal 430 esse faciet: et unicuique reddet secundum quod egit per corpus, sive bonum sive malum; scilicet aut coronandus in 0374D corpore, quod caste egit, et juste; aut condemnandus, 0375A quod voluptatibus pariter iniquitatibusque servivit.» Hoc quod in Evangelio legimus: In consummatione mundi, si fieri potest (Matth. XXIV) , seduci etiam electos, in hoc capitulo comprobamus. Audit vulgus indoctum mortuos et sepultos: audit resurrectionem mortuorum, veritate et non putative: audit primitias massae nostrorum corporum, in Domini corpore ad coelestia pervenisse: audit resurrecturos, non in peregrinis alienisque corporibus, quae assumuntur in phantasmate, sed sicut surrexit Dominus in corpore, quod apud nos in sancto sepulcro conditum jacuit: ita et nos in ipsis corporibus, quibus nunc circumdamur et sepelimur, in die judicii resurrecturos. Et ne hoc parum quis existimaret, addit in extremo capitulo: «Et unicuique 0375B reddet secundum quod egit per corpus, sive bonum, sive malum: scilicet aut coronandus in corpore quod caste egit et juste: aut condemnandus, quod voluptatibus iniquitatibusque servivit.» Haec audiens, indoctum vulgus, in tanto mortuorum, sepulti corporis, resurrectionis sonitu, nullam stropham, nullas insidias suspicatur. Credit esse quod dicitur. Sanctiores enim sunt aures populi, quam sacerdotis animus.

25. Iterum atque iterum, te lector, commoneo, ut patientiam teneas, et discas quod ego quoque per patientiam didici; et tamen antequam vultum draconis evolvam, et dogma Origenis de resurrectione breviter exponam (non enim poteris vim scire antidoti, nisi venena perspexeris), illud diligenter observa 0375C et caute relegens numera: quod novies resurrectionem nominans corporis, ne semel quidem carnis inseruit: suspectumque tibi sit, quod de industria praetermisit. Dicit ergo Origenes 431 in pluribus locis, et maxime in libro de Resurrectione quarto, et in Expositione primi psalmi, et in Stromatibus, duplicem errorem versari in Ecclesia; nostrorum, et haereticorum: «Nos simplices et philosarcas dicere, quod eadem ossa, et sanguis, et caro, id est, vultus et membra, totiusque compago corporis resurgat in novissima die: scilicet ut pedibus ambulemus, operemur manibus, videamus oculis, auribus audiamus, circumferamusque ventrem insatiabilem, et stomachum cibos concoquentem. Consequens autem esse, qui ista credamus, dicere 0375D nos quod et comedendum nobis sit, et bibendum, digerenda stercora, effundendus humor, ducendae uxores, liberi procreandi. Quo enim membra genitalia, si nuptiae non erunt? Quo dentes, si cibi non molendi sunt? Quo venter et cibi si juxta Apostolum et hic et illi destruentur? ipso iterum clamante: 0376A Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt, neque corruptio incorruptionem (I. Cor. I, 15) .» Haec nos innocentes et rusticos asserit dicere. «Haereticos vero, in quorum parte sunt Marcion, Apelles, Valentinus, Manes , nomen insaniae, penitus et carnis et corporis resurrectionem negare: et salutem tantum tribuere animae, frustraque nos dicere ad exemplum Domini resurrecturos, cum ipse quoque Dominus in phantasmate resurrexerit: et non solum resurrectio ejus, sed et ipsa nativitas τῷ δοκεῖν, id est, putative visa magis sit, quam fuerit. Sibi autem utramque displicere sententiam, fugere se et Nostrorum carnes, et Haereticorum phantasmata: quia utraque pars in contrarium nimia sit; aliis idem volentibus se esse quod fuerint (( Al. non erunt)); aliis 0376B resurrectionem corporum omnino denegantibus. Quatuor, inquit, elementa sunt, philosophis quoque nota et medicis, de quibus omnes res et corpora humana compacta sunt, terra, aqua, aer, et ignis. Terram in carnibus, aerem in halitu, aquam in humore, ignem 432 in calore intelligi. Cum ergo anima caducum hoc frigidumque corpusculum Dei jussione dimiserit, paulatim omnia redire ad matrices suas substantias: carnes in terram relabi, halitum in aera misceri, humorem reverti ad abyssos, calorem ad aethera subvolare. Et quomodo si sextarium lactis et vini mittas in pelagus, velisque rursum separare quod mixtum est: vinum quidem et lac quod miseras non perire (( Al. periere)), non tamen posse quod fusum est separari: sic substantiam 0376C carnis et sanguinis non perire quidem in originalibus materiis, non tamen in antiquam redire compaginem, nec posse ex toto eadem esse quae fuerint.» Cum autem ista dicantur, soliditas carnium, sanguinis liquor, crassitudo nervorum, venarumque perplexio, et ossium durities denegatur.

26. Origenis sententia.—«Alia ratione resurrectionem corporum confitemur, eorum quae in sepulcris posita sunt, dilapsaque in cineres: Pauli Pauli, et Petri Petri, et singula singulorum, neque enim fas est ut in aliis corporibus animae peccaverint, in aliis torqueantur: nec justi judicis, alia corpora pro Christo sanguinem fundere, et alia coronari.» Quis haec audiens, resurrectionem carnis eum negare putet? «Et, inquit, singulis seminibus ratio quaedam 0376D a Deo artifice insita, quae futuras materias in medullae principiis tenet. Et quomodo tanta arboris magnitudo, truncus, rami, poma, folia non videntur in semine, sunt tamen in ratione seminis, quam Graeci σπερματικὸν λόγον vocant: et in grano frumenti est intrinsecus vel medulla, vel venula, quae 0377A cum in terra fuerit dissoluta, trahit ad se vicinas materias, et in stipulam, folia, aristasque consurgit: aliudque moritur, et aliud resurgit. Neque enim in grano tritici, radices, culmus, folia, aristae, paleae sunt dissolutae: sic et in ratione humanorum corporum manent quaedam surgendi antiqua principia, et quasi ἐντεριώνη (( Al. ἀννερίαν)), id est, seminarium 433 mortuorum, sinu terrae confovetur. Cum autem judicii dies advenerit, et in voce Archangeli, et in novissima tuba tremuerit terra, movebuntur statim semina, et in puncto horae mortuos germinabunt: non tamen easdem carnes, nec in his formis restituent, quae fuerunt. Vis scire verum esse quod dicimus, audi Apostolum: Sed dicit aliquis: Quomodo resurgent mortui? quo autem corpore 0377B venient? Insipiens, quod tu seminas, non corpus quod futurum est seminas, sed nudum granum; ut puta tritici, vitis et arboris (I Cor. XV, 36, 37) . Et quia de grano tritici ac semente arborum ex parte jam diximus, nunc de acino vinacii disseramus. Granum parvum est, ita ut vix duobus digitulis teneri possit. Ubi sunt radices? ubi radicum et trunci et propaginum tortuosa perplexio? Ubi pampinorum umbracula, et uvarum pulchritudo, futura vina parturiens? Aridum est quod tenetur, et pene vix cernitur: sed in sicco illo grano, potentia Dei, et occulta ratione sementis, spumantia musta fundentur. Haec ligno tribues, homini non tribues: quod periturum est, sic ornatur: quod mansurum est, pristinam non recipiet vilitatem. Et vis rursum carnem, ossa, 0377C sanguinem, membra, ut crescentibus capillis tonsore egeas, nasus pituitas digerat, incrementa unguium resecanda sint, ut per inferiores partes vel stercora, vel libidines effluant? Si affers istas ineptias 0378A rusticorum, et carnis, in qua Deo placere non possumus, quasi inimicae oblivisceris, et resurrectionis mortuorum: Seminatur in corruptione, surget in incorruptione. Seminatur in contumelia, surget in gloria. Seminatur in infirmitate, surget in virtute. Seminatur corpus animale, surget corpus spirituale (I Cor. XLII, 34) . Nunc oculis videmus, auribus audimus, manibus agimus, pedibus ambulamus. In illo autem corpore spirituali toti videbimus, toti audiemus, toti operabimur, toti ambulabimus: et transfigurabit Dominus corpus humilitatis notrae, conforme corporis suae gloriae. Quando dixit transfigurabit (Philipp. XXI) , 434 id est, μετασχηματίσει, membrorum, quibus nunc utimur, diversitas denegatur. Aliud nobis spirituale et aethereum promittitur: 0378B quod nec tactui subjacet, nec oculis cernitur, nec pondere praegravatur: et pro locorum, in quibus futurum est, varietate mutabitur. Alioqui si eaedem carnes erunt, et corpora quae fuerunt, rursum mares et feminae, rursum nuptiae; viris hirsutum supercilium, barba prolixa; mulieribus laeves genae, et angusta pectora, ad concipiendos et pariendos fetus venter et femora dilatanda sunt. Resurgent etiam infantuli, resurgent et senes: illi nutriendi, hi baculis sustentandi. Nec vos, o simplices, resurrectio Domini decipiat, quod latus et manus monstraverit, in littore steterit, in itinere cum Cleopha ambulaverit, et carnes et ossa habere se dixerit. Illud corpus aliis pollet privilegiis, quod de viri semine, et carnis voluptate non natum est. Comedit post 0378C resurrectionem suam et bibit, et vestitus apparuit, tangendum se praebuit, ut dubitantibus Apostolis, fidem faceret resurrectionis. Sed tamen non dissimulat naturam aerei corporis et spiritualis. Clausis 0379A enim ingreditur ostiis, et in fractione panis ex oculis evanescit. Ergo et nobis post resurrectionem bibendum erit et comedendum, et post cibum stercora egerenda? Et ubi erit illa promissio: Oportet mortale hoc induere immortalitatem (I Cor. XV, 53) ?»

27. Caro et corpus differunt. Astutia haereticorum.—Haec est omnis causa, cur in expositione fidei tuae, ad decipiendas aures ignorantium, novies corpus, et ne semel quidem carnem nominas: dum homines putant te carnes in corporibus confiteri, et idem carnem esse quod corpus. Si idem est, non diversum significat. Scio enim te hoc esse dicturum: Putavi idem corpus esse quod carnem: simpliciter sum locutus. Quare non carnem potius nominas, ut corpus significes, et indifferenter nunc carnem, 0379B nunc corpus, ut corpus in carne, et caro in corpore demonstretur? Sed mihi crede, non est simplex silentium tuum. 435 Alia enim carnis, alia corporis definitio est: omnis caro est corpus, non omne corpus est caro. Caro est proprie, quae sanguine, venis, ossibus, nervisque constringitur. Corpus quamquam et caro dicatur, interdum tamen aethereum, vel aereum nominatur, quod tactui visuique non subjacet, et plerumque visibile est atque tangibile. Paries est corpus, sed non caro: lapis corpus est, sed non caro dicitur. Unde Apostolus corpora coelestia appellat, et corpora terrestria. Coeleste corpus solis, lunae, stellarum. Terrestre, ignis, aeris, aquae, terrae, et reliquorum, quae absque anima his censentur elementis. Vides nos intelligere subtilitates 0379C vestras, et arcana, quae in cubiculis et inter perfectos loquimini, et quae populus foris stans, nec meretur audire, proferre in medium? Hoc est illud quod reducta ad auriculam manu, et concrepantibus digitis, ridentes dicitis: Omnis gloria filiae regis intrinsecus (Ps. XLIV, 14) . Et introduxit me rex in cubiculum suum (Cant. I, 3) . Patet quare corporis, et non carnis resurrectionem dixeris: scilicet ut nos rudes carnem te dicere putaremus in corpore, et hi qui perfecti sunt, intelligerent carnem in corpore denegari. Denique Apostolus in Epistola sua ad Colossenses, volens corpus Christi carneum, et non spirituale, aereum, tenue, demonstrare, significanter locutus est, dicens: Et vos cum essetis aliquando alienati a Christo, et inimici sensus ejus in operibus 0379D malis, reconciliavit in corpore carnis suae per mortem (Coloss. I, 21, 22) . Rursumque in eadem Epistola: In quo circumcisi estis circumcisione non manu facta in exspoliatione corporis carnis (Coloss. II, 11) . Si corpus carnem solum significat, et non est nomen ambiguum, nec ad diversas intelligentias trahi potest: 0380A satis superflue corporeum et carneum dicit, quasi caro non intelligatur in corpore.

28. Symbolum fidei ab Apostolis traditum.—In Symbolo fidei et spei nostrae, quod ab Apostolis traditum, non scribitur in charta et atramento; sed in tabulis cordis carnalibus, post confessionem Trinitatis et unitatem Ecclesiae, omne Christiani dogmatis sacramentum, carnis resurrectione concluditur. Et tu intantum in corporis, et iterum 436 corporis, et tertio corporis, et usque novies corporis, vel sermone vel numero immoraris, nec semel nominas carnem; quod illi semper nominant carnem, corpus vero tacent. Sed et illud quod argute subnectis, et prudenter praecavens dissimulas, scito nos intelligere. His enim testimoniis veritatem resurrectionis 0380B probas, quibus Origenes negat, et de dubiis incerta confirmans, certam fidei domum, subita tempestate subvertis. Seminatur, inquit, corpus animale: surget corpus spirituale. Neque enim nubent, neque nubentur; sed erunt sicut Angeli in coelis (I Cor. 15, 44; Matth. XXII, 30; et Luc. XX, 35) . Quae alia exempla assumeres, si resurrectionem negares? Vis resurrectionem carnis, veritate et non putative, ut loqueris, confiteri. Post illa, quibus ignorantium blanditus es auribus, quod in ipsis corporibus, in quibus mortui sumus et sepulti, resurgamus, hoc potius adjunge, et dic: Quomodo Dominus post resurrectionem fixuras clavorum ostendit in manibus, vulnus lanceae monstravit in latere, et dubitantibus Apostolis, quod putarent phantasma se videre, respondit, Palpate me et 0380C videte, quoniam spiritus carnes et ossa non habet, sicut me videtis habere (Luc. XXIV, 39) , et proprie ad Thomam: Infer digitum tuum in manus meas, et manum tuam in latus meum, et noli esse incredulus, sed fidelis (Joan. XX, 27) ; sic et nos post resurrectionem eadem habebimus membra, quibus nunc utimur, easdem carnes et sanguinem et ossa: quorum in Scripturis sanctis opera, non natura damnantur. Denique in Genesi scriptum est: Non permanebit Spiritus meus in hominibus istis, quia caro sunt (Gen. VI, 3) . Et Paulus Apostolus de prava doctrina et operibus Judaeorum: Non acquievi, ait, carni et sanguini (Gal. I, 16) . Et ad Sanctos, qui utique in carne erant, dicit: Vos autem in carne non estis; sed in spiritu: si tamen Dei spiritus habitat in vobis (Rom. VIII, 9) . 0380D Negans enim eos in carne, quos in carne esse constabat, non carnis substantiam, sed peccata damnabat.

29. Vera resurrectionis confessio. Elias et Enoch.—Haec est vera resurrectionis confessio, quae sic gloriam carni tribuit, ut non auferat veritatem. Quod 0381A vero dicit Apostolus, corruptibile hoc et mortale (I Cor. XV) , 437 hoc ipsum corpus, id est, carnem, quae tunc videbatur, ostendit. Quod autem copulat, induere incorruptionem, et immortalitatem, illud indumentum, id est vestimentum, non dicit corpus abolere quod ornat in gloria: sed quod ante inglorium fuit, efficere gloriosum; ut mortalitatis et infirmitatis viliore veste deposita, immortalitatis auro, et, ut ita dicam, firmitatis atque virtutis beatitudine induamur; volentes non spoliari carne, sed supervestiri in gloria, et domicilium nostrum, quod de coelo est, superindui desiderantes, ut devoretur mortale a vita. Certe nemo superinduitur, nisi qui ante vestitus est. Sic et Dominus noster in monte transfiguratus est in gloria (Matth. XVII, et Marc. IX) , non ut manus 0381B ac pedes caeteraque membra perderet, et subito in rotunditate vel solis, vel sphaerae volveretur: sed eadem membra solis fulgore rutilantia, Apostolorum oculos praestringerent: unde et vestimenta ejus mutata sunt in candorem, non in aerem; ne forte et vestes ejus asseras spirituales: Et facies ejus, inquit, fulgebat sicut sol (Matth. IX, 2) . Ubi autem facies nominatur, aestimo quod et caetera membra conspecta sint. Enoch translatus est in carne. Elias carneus raptus est in coelum (Genes. V, 4; Reg. II) : necdum mortui, et paradisi jam coloni, habent membra cum quibus rapti sunt atque translati. Quod nos imitamur jejunio, illi possident Dei consortio. Vescuntur coelesti pane, et saturantur omni verbo Dei, eumdem habentes Dominum, quem et cibum. Audi Salvatorem 0381C dicentem: Et caro mea requiescit in spe (Psal. XV, 9) . Et in alio loco: Caro ejus non vidit corruptionem (Act. II, 31) . Et rursum: Omnis caro videbit salutare Dei (Isai. XL, 5) . Et tu semper corpus ingeminas? Profer magis Ezechiel, qui ossa jungens ossibus et educens ea de sepulcris suis, et super pedes stare faciens, carnibus nervisque constringit, et cute desuper tegit (Ezech. XXXVII) .

30. Job athleta Ecclesiae ante Christum. Job videtur contra futurum Origenem scribere.—Tonet Job tormentorum victor, et testa radens putridae carnis saniem, miserias suas resurrectionis spe et veritate soletur: Quis mihi det, inquit, ut scribantur sermones mei? Quis mihi det, ut exarentur in libro stylo ferreo, et plumbi lamina, vel celte sculpantur in silice? Scio 0381D enim quod Redemptor meus vivit, et in novissimo 438 die de terra surrecturus sum, et rursum circumdabor pelle mea, et in carne mea videbo Deum: quem visurus sum ego ipse, et oculi mei conspecturi sunt, et non alius. Reposita est haec spes mea in sinu meo (Job. XIX, 0382A 23 et seqq.) . Quid hac prophetia manifestius? Nullus tam aperte post Christum, quam iste ante Christum de resurrectione loquitur. Vult verba sua in perpetuum durare: et ut nulla possint vetustate deleri, exarari ea vult in plumbi lamina, et sculpi in silice. Sperat resurrectionem, immo novit et vidit, quod vivit Christus redemptor ejus, et in novissimo die de terra resurrecturus sit. Necdum mortuus erat Dominus, et Athleta Ecclesiae redemptorem suum videbat ab inferis resurgentem. Illud vero quod infert: Et rursum circumdabor pelle mea, et in carne mea videbo Deum, puto quod non loquatur, quasi amator carnium, quas putridas fetentesque cernebat; sed ex fiducia resurgendi, contemnit praesentia, solatio futurorum. Rursum ait: Circumdabor pelle 0382B mea. Ubi hic corpus aethereum? ubi aereum, et spiritui et aurae simile? Certe ubi pellis et caro, ubi ossa et nervi, et sanguis et venae, ibi carnis structura, ibi sexus proprietas. Et in carne, inquit, mea videbo Deum. Quando omnis caro videbit salutare Dei, et Jesum Deum, tunc et ego videbo Redemptorem et Salvatorem, et Deum meum. Videbo autem in ista carne, quae me nunc cruciat, quae nunc prae dolore distillat. Idcirco Deum in carne conspiciam, quia omnes infirmitates meas sua resurrectione sanavit. Nonne tibi videtur jam tunc Job contra Origenem scribere, et pro carnis veritate, in qua tormenta sustinuit, alterum contra haereticos habere certamen? Dolet enim, si tanta sit frustra perpessus, et alia spiritualiter resurgente, ista carnaliter cruciata 0382C sit. Unde inculcat et exaggerat, et omnia lubricae confessionis arcana manifesta voce concludit, dicens: Quem visurus sum ego ipse,et oculi mei conspecturi sunt, et non alius. Is si non sexu suo resurrecturus est, si non eisdem membris, quae jacuere in stercore, si non eosdem oculos aperiat ad videndum Deum, quibus tunc videbat vermiculos, ubi erit 439 ergo Job? Tollis ea in quibus substitit Job, et donas mihi inane vocabulum resurgentis: quomodo si navim post naufragium restitutam velis, ac neges singula de quibus navis construitur.

31. Veritas resurrectionis in quo sit. Similitudo angelorum nobis promissa in quo sit.—Ego libere dicam, et quamquam torqueatis ora, trahatis capillum, applaudatis pede, Judaeorum lapides requiratis, fidem 0382D Ecclesiae apertissime confitebor. Resurrectionis veritas sine carne et ossibus, sine sanguine et membris, intelligi non potest. Ubi caro et ossa, et sanguis et membra sunt, ibi necesse est ut sexus diversitas sit. Ubi sexus diversitas est, ibi Joannes Joannes, 0383A Maria Maria. Noli timere eorum nuptias, qui etiam ante mortem in sexu suo sine sexus opere vixerunt. Quando dicitur: In illa die neque nubent, neque nubentur (Matth. XXII, 30) , de his dicitur, qui possunt nubere, et tamen non nubent. Nemo enim dicit de Angelis: Non nubent, neque nubentur. Ego numquam audivi spiritualium Virtutum in coelo nuptias celebrari: sed ubi sexus est, ibi vir et femina. Unde et tu invitus licet, cogente veritate, confessus es, et dixisti: «Aut coronandus in corpore, quod caste egit et juste, aut condemnandus in corpore, quod voluptatibus iniquitatique servivit.» Tolle corpus et pone carnem, et virum ac feminam non negasti. Quis enim vivit cum gloria pudicitiae qui non habet sexum, per quem committi potuit impudicitia? Quis 0383B enim umquam lapidem coronavit, quia virgo permanserit? Angelorum nobis similitudo promittitur, id est, beatitudo illa, in qua sine carne et sexu sunt Angeli, nobis in carne et sexu nostro donabitur. Mea rusticitas sic credit, et sic intelligit sexum confiteri sine sexuum operibus: homines resurgere, et sic eos Angelis adaequari. Nec statim superflua videbitur membrorum resurrectio, quae caritura sint officio suo; cum adhuc in hac vita positi, nitamur opera non implere membrorum. Similitudo autem ad Angelos, non hominum in Angelos demutatio, sed profectus immortalitatis et gloriae est.

32. Enoch et Elias iterum.—Argumenta vero illa puerorum et infantium, et senum, et ciborum, 440 et stercorum, quibus adversum Ecclesias uteris, non 0383C sunt tua: de Gentilium fonte manarunt. Eadem enim opponunt nobis Ethnici. Qui Christianum esse te dicis, Gentilium arma depone. Discant illi magis a te resurrectionem carnis confiteri, quam tu ab illis negare. Aut si et tu de hostium numero es, ostende te libere adversarium, ut Ethnicorum suscipias vulnera. Dono tibi nutriculas tuas, ne vagiant infantes; dono decrepitos senes, ne hyberno frigore contrahantur. Frustra etiam tonsores artificia didicerunt, scientes Israeliticum populum per quadraginta annos, nec unguium, nec capillorum incrementa sensisse: et quod his majus est, non sunt attrita vestimenta eorum; nec inveteraverunt calceamenta eorum. Enoch et Elias, de quibus dudum diximus, tanto tempore in eadem permanent aetate, qua rapti 0383D sunt. Habent dentes, ventrem, genitalia, et tamen nec cibis, nec uxoribus indigent. Quid potentiam 0384A Dei calumniaris? qui potest de medulla illa et de seminario vestro, ἐντεριώνη, non carnes tantum de carnibus, sed corpus educere, et aliud ex alio facere; et de aqua, id est, de vilitate carnium, pretiosa et aerei corporis vina mutare: potest utique eadem potentia, qua de nihilo cuncta fabricatus est, reddere quae fuerunt: quia multo minus est restituere quod fuerit, quam facere quod non fuit. Miraris si de infantibus et senibus in perfecti viri aetatem resurrectio fiat, cum de limo terrae absque ullis aetatum incrementis, consummatus homo factus sit? Costa mutatur in feminam; et tertio humanae conditionis modo, vilia et pudenda nostrae nativitatis elementa mutantur in carnes: ligantur membris, discurrunt in venas, in ossa durantur. Vis et quartum genus 0384B humanae generationis audire? Spiritus Sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Propterea quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei (Luc. I, 35) . Aliter Adam, aliter Eva, aliter Abel, aliter homo Jesus Christus. Et in omnibus diversis exordiis, una hominis natura non differt.

33. Testimonia quae probant veram resurrectionem. Resurrectionis vocabulum quid significet.—Resurrectionem carnis, omniumque 441 membrorum si velim probare, et ad singula testimonia explanationes adjungere, multis libris opus erit: sed praesens causa hoc non desiderat. Proposui enim, non Origeni in omnibus respondere, sed fraudulentae satisfactionis aperire mysteria. Attamen quia longus fui in assertione contraria, et vereor ne dum fraudes 0384C pandere studeo, scandalum lectori reliquerim, acervatim testimonia ponam, cursimque perstringam, ut toto contra venenatam argumentationem Scripturarum pondere dimicemus. Qui vestem non habet nuptialem, nec servavit illud mandatum: Candida sint vestimenta tua semper (Matth. XII, 13) , manibus pedibusque constringitur, ne recumbat in convivio, sedeat in solio, stet ad dextram Dei; mittitur in gehennam, ubi fletus oculorum, et stridor dentium est (Matth. XXII) . Capilli capitis vestri numerati sunt (Luc. XII, 7) . Si capilli, puto facilius dentes. Frustra autem numerati, si aliquando perituri. Veniet hora, in qua omnes qui in monumentis sunt, audient vocem Filii Dei, et procedent (Joann. V, 25) . Audient auribus, procedent pedibus. Hoc et Lazarus ante 0384D jam fecerat. Procedent autem de monumentis, id est, qui monumentis illati fuerant, venient mortui, 0385A et resurgent de sepulcris suis. Ros enim qui a Deo est, medicina est ossibus ipsorum. Tunc implebitur quod Dominus loquitur per Prophetam: Populus meus, intra in cellaria tua aliquantulum, donec ira mea transeat (Is. XXVI, 20, sec. LXX) . Cellaria sepulcra significant, de quibus hoc utique profertur, quod conditum fuerat. Et exibunt de sepulcris suis, veluti hinnuli de vinculis soluti. Gaudebit cor eorum, et ossa eorum sicut sol orientur: veniet omnis caro in conspectu Domini, et mandabit piscibus maris, et eructabunt ossa quae comederant, et faciet compagem ad compagem, et os ad os: et qui in terrae pulvere dormierunt, resurgent: alii in vitam aeternam, alii in opprobrium et confusionem aeternam (Dan. XII, 2) . Tunc videbunt justi impiorum poenas atque cruciatus: 0385B quoniam vermis eorum non morietur, et ignis eorum non exstinguetur, et erunt in conspectu omnis carnis (Is. LXVI, 24) . Quotquot igitur habemus hanc spem, sicut exhibuimus membra nostra famulantia immunditiae, et iniquitati ad iniquitatem, 442 ita exhibeamus ea famulantia justitiae ad sanctificationem: ut resurgentes ex mortuis, in novitate vitae ambulemus (Rom. VI, 19) . Quomodo et vita Domini Jesu manifestatur in nostro mortali corpore: et qui suscitavit Jesum Christum a mortuis, vivificabit et mortalia corpora nostra, propter inhabitantem spiritum ejus in nobis (II Cor. IV, 14) . Justum enim est, ut qui semper mortificationem Christi in corpore nostro circumtulimus, vita quoque Jesu manifestetur in corpore nostro mortali, id est, in carne mortali 0385C secundum naturam, aeterna autem secundum gratiam. Vidit et Stephanus stantem Jesum ad dexteram Patris (Act. VII) , et manus Moysi mutata est in candorem nivis, et deinceps colori pristino restituta (Exod. IV) . In utraque diversitate manus fuit. Figulus ille Jeremiae, cujus per duritiam lapidum vas quod fecerat, confractum est, de eadem massa et de eodem luto redintegravit quod ceciderat (Jer. XVIII) : Sed et ipsum resurrectionis vocabulum significat non aliud ruere, aliud suscitari: et quod adjicitur, mortuorum, carnem propriam demonstrat: quod enim in homine moritur, hoc et vivificatur. Vulneratus ille itineris Jericho totus refertur ad stabulum, et delictorum plagae immortalitate sanantur (Luc. X) .

34. Resurrectionis veritas probata quadraginta diebus. 0385D Quare Christus comedit post resurrectionem? Marcionis error et blasphemia. Apollonius Tyaneus ante Domitianum.—Aperta sunt et sepulcra in Domini passione, quando sol fugit, terra tremuit, et multa corpora Sanctorum surrexerunt, et visa sunt in sancta civitate (Matth. XXVII) . Quis est, inquit Isaias, qui ascendit ex Edom: fulgida vestimenta ejus ex Bosor, sic formosus in stola candida (Isai. LXIII, 1, juxta LXX) . Edom aut terrenus interpretatur, aut cruentus. Bosor, aut caro, aut 0386A in tribulatione. Paucis verbis totum resurrectionis mysterium demonstrat, id est, et veritatem carnis et augmentum gloriae. Et est sensus: Quis est iste qui ascendit de terra, ascendit de sanguine? (Gen. XLIX, Isa. LXIII) . Cujus vestimenta juxta prophetiam Jacob, qui alligavit pullum suum ad vitem, et torcular calcavit solus, musto rubentia sunt de Bosor, id est, de carne, sive tribulatione mundi (Joan. XVI) : ipse enim vicit mundum. Ideoque rubra et fulgida sunt vestimenta ejus; quia speciosus est forma prae filiis hominum (Psal. XLIV) : et propter gloriam triumphantis in stolam candidam commutata sunt; et tunc vere 443 de Christi carne completum est: Quae est ista quae ascendit dealbata, innitens super fratruelem suum? Et quod in eodem libro scribitur: Fratruelis meus rubicundus et candidus 0386B (Cant. VIII, 5; V, 10) . Hunc imitantur, qui vestimenta sua non coinquinaverunt cum mulieribus (Apoc. III) ; virgines enim permanserunt qui se castraverunt propter regna coelorum. Itaque in albis erunt vestibus. Eo tempore sententia Domini opere perfecta monstrabitur. Omne quod dedit mihi Pater, non perdam ex eo quidquam, sed resuscitabo illud in novissimo die (Joan. VI, 39) . Totum videlicet hominem, quem totum nascendo susceperat. Tunc ovis quae perierat, et in inferioribus oberrabat, humeris Salvatoris tota portabitur: et quae peccatis languida fuit, clementia judicis sustentabitur (Luc. XV) . Tunc videbunt illum qui compunxerunt, qui clamaverunt: Crucifige, crucifige talem (Joan. XIX, 6) . Tribus et tribus caedent pectora, ipsi et mulieres eorum. Illae mulieres, quibus 0386C Dominus locutus est crucem portans: Filiae Jerusalem, nolite flere super me, sed super vos flete, et super filios vestros (Luc. XXIII, 28) . Tunc Angelorum vaticinium complebitur, qui stupentibus Apostolis sunt locuti: Viri Galilaei, quid statis stupentes in coelum. Hic Jesus qui a vobis assumptus est in coelum, sic veniet, quemadmodum vidistis eum euntem in coelum (Act. I, 11) . Quale est autem, idcirco dicere Dominum post resurrectionem quadraginta diebus comedisse cum Apostolis, ne phantasma putaretur (Ibid.) ; et hoc ipsum quod comedit, in carne et in membris visus est, in phantasmate confirmare? Aut verum est quod videbatur, aut falsum. Si verum est, ergo vere comedit, et vere membra habuit. Si autem falsum, quomodo res falsas ostendere voluit, ut resurrectionis 0386D veritatem probaret? Nemo enim falso verum probat. Ergo, inquies, et nos post resurrectionem comesuri sumus? Nescio. Non enim scriptum est: et tamen si quaeratur, non puto comesuros. Legi enim, non esse regnum Dei cibum et potum, repromittens nobis quae oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascenderunt (Rom. 1) . Moyses et Elias quadraginta diebus jejunaverunt ac noctibus (Is. LXV, 4; Deut. IX) . Hoc hominum natura non patitur, sed 0387A quod homini 444 impossibile est, Deo impossibile non est (III Reg. XIX) . Sicut qui futura praedicit, non interest utrum post decem annos, aut post centum futura pronuntiet, quia una est scientia futurorum: sic qui quadraginta diebus potest jejunare et vivere, immo non potest jejunare, sed vivit virtute Dei; et aeterno tempore poterit absque esca et potu vivere. Quare favum comedit Dominus? Ut resurrectionem probaret; non ut tuis faucibus mella permitteret. Piscem in prunis assum petiit, ut dubitantes confirmaret Apostolos, qui ad illum accedere non audebant, quod putarent se spiritum videre, non corpus (Joan XII) . Archisynagogi filia suscitatur, et cibum accipit: Lazarus quatriduanus mortuus resurgit, et prandens inducitur (Marc. V, Joann. XI) : non quia apud inferos esuriebat, sed quia difficultas 0387B operis, scrupulositatem fidei requirebat. Quomodo veras manus et verum ostendit latus: ita vere comedit cum discipulis: vere ambulavit cum Cleopha: vere lingua locutus est cum hominibus: vero accubitu discubuit in coena: veris manibus cepit panem, benedixit, ac fregit, et porrigebat illis. Quod autem ab oculis repente evanuit, virtus Dei est, non umbrae et phantasmatis. Alioquin et ante resurrectionem, cum eduxissent eum de Nazareth, ut praecipitarent de supercilio montis, transivit per medios, id est, elapsus est de manibus eorum. Numquid juxta Marcionem dicere possumus, quod ideo nativitas ejus in phantasmate fuerit, quia contra naturam qui tenebatur, elapsus est? Quod Magis licet, hoc Domino non licet? Apollonius Tyaneus scribitur 0387C cum ante Domitianum staret in consistorio, repente non comparuisse. Noli potentiam Domini Magorum praestigiis adaequare, ut videatur fuisse quod non fuit, et putetur comedisse sine dentibus, ambulasse sine pedibus, fregisse panem sine manibus, locutus esse sine lingua, et latus monstrasse sine costis.

35. Et quomodo, inquies, non cognoscebant eum in itinere, si ipsum habebat corpus, quod ante habuit. Audi Scripturam dicentem: Oculi eorum tenebantur, ne eum agnoscerent (Luc. XXIV, 16) . Et rursum: Aperti sunt oculi eorum, et cognoverunt eum (Ibid. 31) . Numquid alius fuit quando 445 non agnoscebatur, et alius quando agnitus est? Certe unus atque idem erat. Cognoscere ergo, et non cognoscere, oculorum fuit, non ejus qui videbatur, licet 0387D et ipsius fuerit. Oculos enim tenebat eorum, ne se agnoscerent. Denique ut scias errorem qui versabatur in medio, non corporis Domini, sed oculorum fuisse clausorum: Aperti sunt oculi eorum, inquit, et cognoverunt eum (Joan. XX) . Unde et Maria Magdalene quamdiu non agnoscebat Jesum, et vivum 0388A quaerebat inter mortuos, hortulanum putabat. Agnoscit, et Dominum vocat. Post resurrectionem Jesus stabat in littore, discipuli in navi erant. Caeteris non cognoscentibus eum, dicit discipulus quem diligebat Jesus, Petro, Dominus est (Joan XXI, 12) . Prior enim virginitas virginale corpus agnoscit. Idem erat, et non idem omnibus videbatur. Statimque subjungitur: Et nemo audebat interrogare eum, Tu quis es? scientes quod Dominus est. Nemo audebat, quia Deum sciebant. Vescebantur cum prandente, quia hominem et carnem videbant, non quod alter Deus, alter homo esset, sed unus atque idem Filius Dei cognoscebatur ut homo, adorabatur ut Deus. Scilicet nunc mihi philosophandum est, incertos esse sensus nostros, et maxime visum. Carneades aliquis ab inferis excitandus, ut proferat verum. Remum in aqua fractum 0388B videri, porticus longius angustiores, rotundos procul turrium angulos, columbarum colla ad singulas conversiones colorem mutantia. Cum Rhode Petrum nuntiaret, et Apostolis diceret (Act. XII) : ob periculi magnitudinem evasisse: non credunt, phantasma suspicantur. Porro quod clausis ingressus est ostiis, ejusdem virtutis fuit, cujus et ex oculis evanescere. Lynceus (ut fabulae ferunt) videbat trans parietem: Dominus clausis ostiis, nisi phantasma fuerit, intrare non poterit? Aquilae et vultures transmarina cadavera sentiunt. Salvator Apostolos suos, nisi ostium aperuerit, non videbit? Dic mihi, acutissime disputator, quid est majus, tantam terrae magnitudinem appendere super nihilum, et super aquarum incerta librare: an Deum transire per 0388C clausam portam, et creaturam cedere Creatori? Quod majus est, tribuis: 446 quod minus est, calumniaris. Petrus super aquas ambulat gravi et solido corpore (Joan XX) . Mollis unda non cedit: paululum fides dubitat, et statim naturam suam corpus intelligit: ut sciamus, super aquas non corpus ambulasse, sed fidem.

36. Marcionitae disputatio.— Oro te, qui tantis contra resurrectionem uteris argumentis, ut simpliciter mecum loquaris. Credis vere Dominum resurrexisse, in eodem quo mortuus, quo sepultus est corpore, an non credis? Si credis, cur ista proponis, per quae resurrectio denegatur? Si non credis, qui ita imperitorum lactas animas, et resurrectionem casso nomine ventilas? audi. Nuper de Marcionis 0388D quidam schola: Vae, inquit, ei, qui in hac carne, et in his ossibus resurrexerit. Gaudens animus statim intulit: Consepulti enim sumus, et consurreximus cum Christo per baptismum (Rom. VI, 4) . Animae, an carnis resurrectionem dicis? Respondi, non solius animae, sed carnis, quae cum anima renascitur in lavacro. 0389A Et quomodo peribit, quae in Christo renata est? Quia scriptum est, ait: Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt (II Cor. XV) . Attende, obsecro te, quod dicitur, Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt. Numquid non resurgent? Absit; sed non possidebunt. Quare non possidebunt? Quia sequitur, neque corruptio incorruptionem possidebit. Tamdiu ergo regnum Dei non possidebunt, quamdiu caro tantum sanguisque permanserint. Cum autem corruptivum induerit incorruptionem, et mortale induerit immortalitatem (I Cor. XV, 53) , et lutum carnis in testam fuerit excoctum, quae prius gravi pondere premebatur in terram, acceptis spiritus pennis et immutationis, non abolitionis, nova gloria volabit ad coelum; et tunc implebitur illud quod scriptum est: Absorpta est mors in victoria. Ubi est, mors, contentio 0389B tua? ubi est, mors, aculeus tuus (Ose. XIII, 14; et I Cor. XV, 55) ?

37. Joannis Epist. ad Theophil. Caesaria Metropolis Palaestinae: totius Orientis Antiochia. Isidorus Presbyter.—Praepostero ordine de animarum statu et carnis resurrectione respondimus: omissisque principiis Epistolae, tota nobis contra egregios tractatus ejus fuit disputatio. Maluimus enim de Dei rebus, quam de nostris injuriis dicere. Si peccaverit homo in hominem, rogabunt pro eo ad Dominum. Si autem in Deum peccaverit, quis orabit pro eo (I Reg. II, 25) ? Nunc e diverso 447 super omnia nostros adversarios immortali odio persequimur: blasphemantibus Deum, clementem porrigimus manum. Scribit ad Theophilum episcopum apologiam, cujus istud 0389C exordium est: «Tu quidem ut homo Dei, et apostolica ornatus gratia, curam omnium Ecclesiarum, maxime ejus quae in Jerosolymis est, sustines, cum ipse plurimis sollicitudinibus Ecclesiae Dei, quae sub te est, distringaris.» Laudat faciem, ad personam principum trahit. Tu qui regulas quaeris Ecclesiasticas, et Nicaeni concilii canonibus uteris, et alienos clericos, et cum suis episcopis commorantes tibi niteris usurpare, responde mihi, ad Alexandrinum episcopum Palaestina quid pertinet? Ni fallor, hoc ibi decernitur, ut Palaestinae metropolis Caesaria sit, et totius Orientis Antiochia. Aut igitur ad Caesariensem episcopum referre debueras, cui, spreta communione tua, communicare nos noveras; aut si procul expetendum 0389D judicium erat, Antiochiam potius litterae dirigendae. Sed novi cur Caesariam, cur Antiochiam nolueris mittere. Sciebas quid fugeres, quid vitares. Maluisti occupatis auribus molestiam facere, quam debitum Metropolitano tuo honorem reddere. Nec hoc dico, quod praeter amicitias, quae suspicionem 0390A generant, quidquam in legatione reprehendam; sed quia apud interrogantes magis et praesentes te purgare debueris. «Misisti religiosissimum hominem Dei Isidorum presbyterum, virum potentem tam ex ipsa incessus et habitus dignitate, quam divinae intelligentiae, curare etiam eos, qui animo vehementer aegrotant; si tamen sensum sui languoris habeant. Homo Dei mittit hominem Dei.» Nihil interest inter presbyterum et episcopum; eadem dignitas mittentis et missi: hoc satis imperite: in portu, ut dicitur, naufragium. Iste Isidorus qui in coelum tuis laudibus tollitur, idipsum infamatur Alexandriae, quod tu Jerosolymae; ex quo non legatus advenisse videtur, sed socius. Alioquin et litterae manu ejus scriptae, quae ante tres menses legationis ad nos directae erant, portantes errorem, Vincentio presbytero 0390B redditae sunt, quae usque hodie ab eo tenentur, quibus cohortatur 448 ducem exercitus sui, ut super petram fidei, stabili pesistat gradu, nec nostris naeniis terreatur. Pollicetur se antequam legationis esset ulla suspicio, venturum Jerosolymam, et ad adventum suum illico adversariorum cuncos proterendos. Et inter caetera his etiam verbis utitur: «Quomodo fumus in aere dissolvitur, et cera ad viciniam ignis liquescit: ita dissipabuntur qui semper Ecclesiasticae fidei resistentes, nunc per homines simplices eamdem fidem inquietare conantur.

38. Rogo te, lector, qui hoc scribit antequam veniat, qui tibi videtur? adversarius, an legatus? Iste est quem nos piissimum vel religiosissimum, et, ut verbum exprimamus e verbo, deicolam ((θεοσεβέστατον)) 0390C possumus dicere. Iste est homo divinae intelligentiae; tam potens, et tanta incessus ac habitus dignitate, ut quasi spiritualis Hippocrates, languorem animarum nostrarum sua potuerit praesentia mitigare, si tamen nos voluerimus suae medicinae acquiescere. Curet se tali medicamine, qui etiam alios curare consuevit. Nobis divina illa intelligentia, pro Christo stultitia est. Libenter nostra rusticitate languemus, ne collyrio vestro impie videre discamus. «Tuae vero sanctimoniae, pro optima voluntate quasi ad finem usque perducta sit, deprecamur Dominum in sanctis locis nocte ac die, ut ei reddat perfectam mercedem, et coronam vitae largiatur.» Recte gratias agis; nisi enim venisset Isidorus, tu in tota Palaestina tam fidelem sodalem non invenisses. Nisi ille 0390D tibi promissum apportasset auxilium, haereres in turba rusticorum, quae sapientiam tuam intelligere non posset. Haec ipsa apologia, de qua nunc sermo est, Isidoro praesente et multum collaborante, dictata est, ut idem esset, et dictator et bajulus litterarum.

0391A 39. Archelaus comes. S. Epiphanii prudentia.—«Cum ergo huc venisset, et accessisset ad nos tribus vicibus, et admovisset tam divinae sapientiae tuae, quam propriae intelligentiae habentia medicinam verba, nec profuit alicui, nec profuit ei quisquam.» Hic qui ad tres vices dicitur ad nos accessisse, ut in veniendo mysticum numerum conservaret, qui Theophili episcopi mandatum 449 nobis loquebatur, litteras ad nos ab eo missas noluit reddere. Cumque diceremus: Si legatus es, redde legationis epistolas: si epistolas non habes, quomodo legatum te probabis? Respondit se habere quidem litteras ad nos: adjuratum tamen ab Hierosolymorum episcopo, ne nobis eas redderet. En legati constantia, qui ut pacem faceret, et suspicionem in alteram partem 0391B favoris excluderet, aequum se utrisque tribuit. Et quia sine emplastro venerat, et medicorum armamenta non habebat, idcirco ejus medicina non profuit. Hieronymus et hi cum eo sunt, «et secreto et coram omnibus, frequentissime et sub jurisjurandi testificatione satis ei fecerunt, quod numquam de nobis (( Al. vobis)) ambiguitatem aliquam habuerint fidei, dicentes: Quomodo eo tempore quando communicabamus ei, nunc similiter eumdem affectum habemus de ratione fidei.» Videte quid faciat concordia dogmatum. Isidorus, ut haec significaret, ejus socius erat, homo Dei et presbyter θεοσεβέστατος, et vir potens, et sacro ac venerabili incessu, et divinae intelligentiae, et Hippocrates Christianorum vocatur. Ego misellus dum in solitudine delitesco, a 0391C tanto pontifice repente truncatus, presbyteri nomen amisi. Et tamen iste Hieronymus, cum pannosa turba et sordidatis gregibus, quid Isidoro illi fulmineo (( Al. fulmine)) ausus est respondere? At ne forte ille non cederet, et opprimeret eos praesentia, et mole corporis sui, non semel, non tertio, sed frequentissime juraverunt, se eum de quo quaestio erat, scire orthodoxum, nec umquam in suspicione habuisse haereseos. O apertum impudensque mendacium! O testimonium pro se, nec Catoni creditum! In ore enim duorum, vel trium testium stat omne verbum (Deut. XXVII, 6; et Matth. XVIII, 16; et II Cor. XVI, 1) . Alicubi (( Al. aliquando)) ne dictum, aut tibi alicubi mandatum est, quod sine satisfactione fidei communionem tuam subiremus? Quando per virum disertissimum, 0391D et christianissimum Archelaum comitem, qui sequester pacis era, condictus locus foederis fuit, nonne hoc in primis postulatum est, ut futurae concordiae fides jaceret fundamenta? Pollicitus est esse se venturum. Instabat dies 450 Paschae: frequens monachorum turba convenerat (( Al. venerat)): exspectabaris in loco: quid faceres, nesciebas. Repente 0392A mandasti aegrotare nescio quam: illo die te non posse venire. Ludione an episcopus haec loquitur? Pone verum esse quod dicis, propter unius mulierculae delicias, ne te absente doleat caput, fastidium sustineat, stomacho perfrigescat, Ecclesiae causam negligis? tot virorum, et christianorum et monachorum contemnis praesentiam? Noluimus occasionem dare: videbamus enim stropham dilationis tuae, injuriam patientia vicimus. Rescribit (( Al. quod scribit)) Archelaus: monet altero et tertio die manere, si vellet (( Al. si velles)) venire. At ille occupatus: Muliercula enim vomere non cessavit: dum nauseam evasisset, nostri penitus oblitus est. Post duos ergo menses tamdem exspectatus venit Isidorus, qui non, ut tu fingis, pro te testimonium, sed causam postulatae 0392B satisfactionis audivit. Cum enim objiceret nobis, quare ei communicastis, si haereticus erat? audivit ab omnibus, communicavimus nihil de haeresi suspicantes. Postquam vero a beato Papa Epiphanio conventus, tam sermone, quam litteris, respondere contempsit: cunctis monachis ab eodem Epiphanio scripta venerunt, ut absque satisfactione fidei, nullus ei temere communicaret. Presto sunt litterae, nec super hac re dubitari potest. Haec sunt quae fratrum turba respondit, non ut tu argumentaris, ex eo te non esse haereticum, quia aliquando non dictus sis. Hac enim ratione aegrotare non debebit, qui ante aegrotationem sanus fuit.

41. Pauliniani ordinatio.—«Quando autem coeptum est de ordinatione Pauliniani, et aliorum qui 0392C cum eo sunt, ventilari, videntes se reprehendi, cum propter charitatem atque concordiam concederentur eis omnia; hoc autem solum expeteretur, ut licet ab aliis contra regulas ordinati essent, tamen subjicerentur Ecclesiae Dei; ut non scinderent eam, atque proprium sibi facerent principatum: in hoc non acquiescentes, coeperunt proponere de fide, et omnibus notum facere, quod si non arguerentur hi qui cum Hieronymo presbytero erant, nihil culparent in nobis. Sin autem arguerentur erroris, 451 et culpae, cum penitus non queant de istiusmodi quaestionibus disputare, satisfactionem errati proprii non invenientes, ad ista confugerent: non quo sperarent nos posse convinci, sed famam nostram laedere niterentur.»

41 *. Paulinianus presbyter Cypri versabatur. Hieronymus 0392D ordinatus a Paulino.—Quod perplexa oratio est, nemo vitium interpretationis putet. Talis enim et Graeca est. Interim ego gaudeo, quod qui me decollatum putabam, subito mihi presbyterii caput video repositum. Dicit nos omnino convinci non posse, et venire ad praelium perhorrescit. Si causa discordiae, non ex dissensione fidei est, sed ex Pauliniani 0393A ut dicis, ordinatione descendit, quae tanta stultitia est volentibus occasionem dare, nolle respondere? Confitere fidem; sed tamen responde quod quaereris, ut omnibus luceat, non de fide, sed de ordinatione esse certamen. Quamdiu enim interrogatus de fide, tacueris, potest tibi adversarius dicere: Non est ordinationis causa, sed fidei. Si ordinationis causa est, stulte facis de fide interrogatus, tacere. Si fidei, stulte praetendis ordinationem. Porro quod dicis te petisse, ut subjicerentur Ecclesiae Dei, et non scinderent eam, neque proprium sibi facerent principatum, de quibus dicas, non satis intelligo. Si de me et de presbytero Vincentio, satis multo dormisti tempore, qui post annos tredecim, nunc excitatus haec loqueris. Ob id enim et ego Antiochiam, et ille 0393B Constantinopolim, urbes celeberrimas deseruimus, non ut te in populis praedicantem laudaremus: sed ut in agris et in solitudine adolescentiae peccata deflentes, Christi in nos misericordiam deflecteremus. Sin autem de Pauliniano tibi sermo est: vides eum Episcopo suo esse subjectum, versari Cypri, ad visitationem nostram interdum venire: non ut tuum, sed ut alienum; ejus videlicet, a quo ordinatus est. Quod si hic etiam esse voluerit, et in exsilio nostro quietus in solitudine vivere, quid tibi debet, nisi honorem quem omnibus debemus episcopis? Fac a te ordinatum: idem ab eo audies, quod a me misello homine sanctae memoriae 452 episcopus Paulinus audivit. «Num rogavi te, ut ordinarer? Si sic presbyterium tribuis, ut monachum nobis non auferas, tu 0393C videris de judicio tuo. Sin autem sub nomine presbyteri tollis mihi, propter quod saeculum dereliqui: ego habeo quod semper habui: nullum dispendium in ordinatione passus es.

42. Competentes in Ecclesia. Ab specu Domini prohibitus Hieronymus.—«Ut non scinderent, inquit, eam, neque proprium sibi facerent principatum.» Quis scindit Ecclesiam? Nos, quorum, omnis domus Bethleem in Ecclesia communicat? an tu qui aut bene credis, et superbe de fide taces: aut male, et vere scindis Ecclesiam? Nos scindimus Ecclesiam, qui ante paucos menses circa dies Pentecostes, cum obscurato sole, omnis mundus jam jamque venturum judicem formidaret, quadraginta diversae aetatis et sexus, presbyteris tuis obtulimus baptizandos? Et 0393D certe quinque presbyteri erant in monasterio, qui suo jure poterant baptizare; sed noluerunt quidquam contra stomachum tuum facere, ne et haec tibi de 0394A fide reticendi daretur occasio. An non tu potius scindis Ecclesiam, qui praecepisti Bethleem presbyteris tuis: ne competentibus nostris in Pascha baptismum traderent, quos nos Diospolim ( Lidda) ad confessorem et episcopum misimus Dionysium baptizandos? Ecclesiam scindere dicimur, qui extra cellulas nostras locum Ecclesiae non habemus? An non tu scindis Ecclesiam, qui mandas clericis tuis, ut si quis Paulinianum ab Epiphanio episcopo consecratum presbyterum dixerit, Ecclesiam prohibeatur intrare. Ex quo tempore usque in praesentem diem videmus tantum specum Domini; et haereticis intrantibus, procul positi suspiramus.

43. Nosne sumus, qui Ecclesiam scindimus: an ille qui vivis habitaculum, mortuis sepulcrum negat, 0394B qui fratrum exsilia postulat? Quis potentissimam illam feram, totius orbis cervicibus imminentem, contra nostras cervices specialiter incitavit? Quis ossa Sanctorum, et innoxios cineres hucusque verberari ab imbribus sinit? His nos blandimentis bonus Pastor invitat ad pacem, 453 et proprium arguit facere principatum: qui omnibus episcopis, rectam dumtaxat fidem tenentibus, et communione et charitate sociamur. An tu solus Ecclesia es, et qui te offenderit, a Christo excluditur? Si proprium defendimus principatum, ostende nos in paroecia tua habere episcopum. Quod tibi non communicavimus, fidei est: responde, et ordinationis erit.

44. «Occasionem quoque fingunt aliarum litterarum, quas dicunt sibi scripsisse Epiphanium. Quamquam 0394C dabit ille rationem pro omnibus quae gesta sunt ante tribunal Christi, ubi major et minor absque ulla personarum acceptione judicabitur. Attamen quomodo possunt illius niti epistola, quam de ordinatione Pauliniani illicita, et illorum qui cum eo sunt, a nobis coargutus scripsit: sicut et ipsa ejus epistola in exordio suo significat?» Rogo quae tanta est caecitas, Cimmeriis, sicut aiunt, tenebris involuta? Dicit nos occasionem fingere, et Epiphanii adversus se litteras non habere, statimque subjungit: «Quomodo possunt illius niti epistola, quam de ordinatione Pauliniani illicita, et eorum qui cum eo sunt, a nobis coargutus scripsit: sicut et ipsa ejus epistola in exordio suo significat?» Non habemus epistolam. Et quae est illa epistola 454 quae in exordio suo de Pauliniano 0394D loquitur? Est aliquid post exordium, cujus tu times facere mentionem. A te est coargutus aetatis, qua Paulinianus erat. Presbyterum ordinas, et 0395A legatum mittis ac socium: tantamque habes fiduciam, ut ubi Paulinianum mentitus es puerum, illuc puerum mittas presbyterum. Itemque Theosebam (( Al. Theosobium)) Thiriae Ecclesiae diaconum facis presbyterum, et contra nos armas, illiusque in nos abuteris eloquentia. Tibi soli licet Ecclesiae jura calcare: tu quidquid feceris, norma doctrinae est; et non erubescis ante tribunal Christi judicandum tecum Epiphanium provocare. Quae sequuntur post hoc capitulum, haec sunt: Mensae suae et domus contubernium imputat Epiphanio, scribitque eum numquam 0396A quam esse secum de Origenis dogmatibus locutum, et sub jurisjurandi testificatione confirmat, dicens: «Ne suspicionem quidem, sicut Deus testis est, perversae in nos fidei se habere monstravit.» Nolo respondere et arguere acriter, ne perjurii episcopum convincere videar. Praesto sunt plures epistolae Epiphanii: una ad ipsum, aliae ad episcopos Palestinos, et nuper ad Romanae urbis pontificem: in quibus dicit se eum coram multis, de dogmatibus arguentem non meruisse responsum, totumque nostrae parvitatis testis est monasterium.