ACTA APOSTOLICAE SEDIS

 936 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 937

 938 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 939

 940 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 941

 942 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 943

 944 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 945

 946 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 947

 948 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 949

 950 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 951

 952 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 953

 954 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 955

 956 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 957

 958 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 959

 960 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 961

 962 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 963

 964 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 965

 966 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 967

 968 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 969

 970 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 971

 972 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 973

 974 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 975

 976 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 977

 978 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 979

 980 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 981

 982 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 983

 984 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 985

 986 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 987

 988 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 989

 990 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 991

 992 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 993

 994 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 995

 996 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 997

 998 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 999

 1000 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1001

 1002 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1003

 1004 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1005

 1006 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1007

 1008 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1009

 1010 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1011

 1012 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1013

 1014 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1015

 1016 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1017

 1018 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1019

 1020 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1021

 1022 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1023

 1024 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1025

 1026 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1027

 1028 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1029

 1030 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1031

 1032 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1033

 1034 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1035

 1036 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1037

 1038 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1039

 1040 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1041

 1042 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Francisci Pp. 1043

 1044 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Congregatio de Causis Sanctorum 1045

 1046 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Congregatio de Causis Sanctorum 1047

 1048 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Congregatio de Causis Sanctorum 1049

 1050 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Congregatio de Causis Sanctorum 1051

 1052 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Congregatio de Causis Sanctorum 1053

 1054 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Congregatio de Causis Sanctorum 1055

 1056 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Congregatio de Causis Sanctorum 1057

 1058 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Congregatio pro Episcopis 1059

 1060 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta tribunalium 1061

 1062 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Benedicti XVI Pp. 1063

 1064 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Benedicti XVI Pp. 1065

 1066 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Benedicti XVI Pp. 1067

 1068 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Benedicti XVI Pp. 1069

 1070 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Acta Benedicti XVI Pp. 1071

 1072 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Diarium Romanae Curiae 1073

 1074 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Diarium Romanae Curiae 1075

 1076 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

 Diarium Romanae Curiae 1077

 1078 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

1008 Acta Apostolicæ Sedis - Commentarium Officiale

In questa sede sento perciò il dovere di richiamare l'importanza dell'ap-

porto e della responsabilità europei allo sviluppo culturale dell'umanità. Lo

vorrei fare partendo da un'immagine che traggo da un poeta italiano del

Novecento, Clemente Rebora, che in una delle sue poesie descrive un piop-

po, con i suoi rami protesi al cielo e mossi dal vento, il suo tronco solido e

fermo e le profonde radici che si inabissano nella terra.7 In un certo senso

possiamo pensare all'Europa alla luce di questa immagine.

Nel corso della sua storia, essa si è sempre protesa verso l'alto, verso

mete nuove e ambiziose, animata da un insaziabile desiderio di conoscenza,

di sviluppo, di progresso, di pace e di unità. Ma l'innalzarsi del pensiero,

della cultura, delle scoperte scientifiche è possibile solo per la solidità del

tronco e la profondità delle radici che lo alimentano. Se si perdono le ra-

dici, il tronco lentamente si svuota e muore e i rami - un tempo rigogliosi

e dritti - si piegano verso terra e cadono. Qui sta forse uno dei paradossi

più incomprensibili a una mentalità scientifica isolata: per camminare ver-

so il futuro serve il passato, necessitano radici profonde, e serve anche il

coraggio di non nascondersi davanti al presente e alle sue sfide. Servono

memoria, coraggio, sana e umana utopia.

D'altra parte - osserva Rebora - « il tronco s'inabissa ov'è più vero ».8

Le radici si alimentano della verità, che costituisce il nutrimento, la linfa

vitale di qualunque società che voglia essere davvero libera, umana e soli-

dale. D'altra parte, la verità fa appello alla coscienza, che è irriducibile ai

condizionamenti, ed è perciò capace di conoscere la propria dignità e di

aprirsi all'assoluto, divenendo fonte delle scelte fondamentali guidate dalla

ricerca del bene per gli altri e per sé e luogo di una libertà responsabile.9

Occorre poi tenere presente che senza questa ricerca della verità, cia-

scuno diventa misura di sé stesso e del proprio agire, aprendo la strada

dell'affermazione soggettivistica dei diritti, così che al concetto di diritto

umano, che ha di per sé valenza universale, si sostituisce l'idea di diritto

individualista. Ciò porta ad essere sostanzialmente incuranti degli altri e

a favorire quella globalizzazione dell'indifferenza che nasce dall'egoismo,

7 « Vibra nel vento con tutte le sue foglie/ il pioppo severo; / spasima l'aria in tutte le sue doglie / nell'ansia del pensiero: / dal tronco in rami per fronde si esprime / tutte al ciel tese con raccolte cime: / fermo rimane il tronco del mistero, / e il tronco s'inabissa ov'è più vero »: Il pioppo in: Canti dell'Infer­ mità, ed. Vanni Scheiwiller, Milano 1957, 32.

8 Ibid. 9 Cfr GIovAnnI pAolo II, Discorso all'Assemblea Parlamentare del Consiglio d'Europa, Strasburgo,

8 ottobre 1988, 4.