Regula III. De promissis et Lege. Exponitur Paulus ad Rom. et ad Gal., et Isai. c. XLVIII.

Auctoritas divina est, neminem aliquando ex operibus legis justificari potuisse. Eadem auctoritate firmissimum est, non defuisse, qui legem facerent, et justificarentur.

0022B Scriptum est: Quaecumque lex loquitur, his dicit qui in lege sunt: ut omne os obstruatur, et subjectus fiat omnis mundus Deo. Quia non justificatur ex lege omnis caro in conspectu ejus. Per legem enim agnitio peccati (Rom. III, 19, 20) . Iterum: Peccatum vestri non dominabitur. Non enim estis sub lege (Rom. VI, 4) . Iterum: Et nos in Christum credimus: ut justificemur ex fide, et non ex operibus legis (Gal. II, 16) . Iterum: Si enim data esset lex, quae posset vivificare, omnimodo ex lege esset justitia. Sed conclusit Scriptura omnia sub peccato: ut promissio ex fide Jesu Christi daretur credentibus (Gal. III, 21, 22) . Sed dicet quis: a Christo, et infra non justificat lex, suo tamen tempore justificavit. Huic occurrit auctoritas apostoli Petri, qui, cum gentes a fratribus cogerentur sub jugo legis, 0022C sic ait: Quid tentatis Dominum imponere volentes jugum super collum discentium, quod neque patres nostri, neque nos potuimus portare (Act. XV, 10) . Et apostolus Paulus: Cum essemus, inquit, in carne, passiones peccatorum quae per legem sunt, operabantur in membris nostris, ut fructum afferrent morti (Rom. VII, 5) . Et contra, idem Apostolus dicit: Justitia, quae ex lege est, conservatus sine querela (Philipp. III, 6) . Quod si tanti Apostoli auctoritas deesset: quid dici potuit contra testimonium Domini dicentis: Ecce! vere Israelita in quo dolus non est (Joan. I, 47) . Quod et si Dominus hoc testimonium non dignaretur perhibere: quis tam sacrilegus, quis tam tumore stuporis elatus diceret, Moysen et Prophetas, vel omnes Sanctos justitiam non fecisse, aut justificatos 0022D non esse? cum Scriptura dicat de Zacharia et uxore ejus: Erant justi ambo in conspectu Dei, ambulantes in omnibus mandatis et justificationibus Dei sine querela (Luc. I, 6) . Et Dominus non venerit vocare justos, sed peccatores (Matth. IX, 13) . Lex autem, quomodo justificari potuit a peccato, quae ad hoc data est: Lex autem subintravit, ut multiplicaretur peccatum (Rom. V, 20) . Illud autem scire debemus et tenere: numquam omnino interceptum esse semen Abrahae, ab Isaac usque ad hodiernum. Semen autem Abrahae non carnale, sed spirituale, quod non ex lege est, sed ex repromissione est. Alterum enim semen carnale est, quod ex lege est a monte Sina, Quod est Agar in servitute generans. Ille quidem, qui 0023A ex ancilla carnaliter natus est. Qui autem ex libera, ex promissione (Gal. IV, 23, 24) . Non esse autem semen Abrahae, nisi quod ex fide est, Apostolus dicit: Cognoscitis ergo, quoniam qui ex fide sunt, hi sunt filii Abrahae (Gal. III, 7) ? Et iterum: Vos autem, fratres secundum Isaac, promissionis filii estis (Gal. IV, 28) . Semen ergo Abrahae, non ex lege, sed ex promissione est, quod ex Isaac jugiter transit. Si autem constat semen Abrahae, quod ex fide est, constat, quia numquam fuit ex lege. Non enim potuit ex lege esse, et ex fide. Lex enim et fides, diversa res est. Quia lex non est fidei, sed operum. Sicut scriptum est: Lex non est ex fide, sed qui fecerit ea, vivet in eis (Gal. III, 12) . Abraham ergo fide semper filios habuit, lege numquam. Non enim ex lege promissio 0023B est Abrahae, aut semini ejus, ut haeres esset mundi, sed per justitiam fidei. Si enim qui per legem ipsi sunt haeredes, vacua est fides, et vacua est promissio. Lex enim iram operatur. Si ergo nec fides, nec promissio Abrahae destrui potest, ab ortu sui jugiter mansit. Nec, data lege, impedita est: quominus Abrahae filii secundum promissionem fidei generentur. Dicit enim Apostolus, post quadringentos et triginta annos datam legem non obfuisse, nec destruxisse promissionem: Si enim ex lege , jam non ex promissione. Abrahae autem, per repromissionem donavit Deus (Ibid., 18) . Et alio loco: Lex ergo adversus promissa Dei? Absit (Ibid., 21) . Videmus legem ad promissa non pertinere, nec aliquando alteram in alteram impegisse, sed utramque ordinem 0023C suum tenuisse. Quia sicut lex numquam fidei obfuit, ita nec fides legem destruxit. Sicut scriptum est: Legem ergo destruimus per fidem? absit, sed legem statuimus (Rom. III, 31) , id est, firmamus: invicem namque firmant. Ergo filii Abrahae non ex lege sunt, sed ex fide per repromissionem. Quaerendum autem quemadmodum hi, qui ex operibus legis negantur potuisse justificari, in lege positi, et legem operantes, justificati fuerint. Quaerendum praeterea, cur post promissionem fidei, quae nullo modo destrui potest, data est lex, quae non est ex fide: ex cujus operibus nemo justificaretur, quia, Quotquot ex operibus legis sunt, sub maledicto sunt. Scriptum est enim: Maledictus qui non permanserit in omnibus, quae scripta sunt in libro legis, ut faciat ea 0023D (Gal. III, 10) . Apostolus denique huic quaestioni prospiciens, cum asserat omnimodo filios Abrahae dono Dei semper fuisse per fidem, non per legem factorum, ex alterius persona respondit sibi, dicens: Quid ergo lex factorum (Rom. III, 27) ? Id est: Si ex fide filii, cur data est lex factorum, cum sufficeret promissio generandis filiis Abrahae, et fide essent nutriendi? Quia justus ex fide vivit (Rom. I, 17; Gal. III, 11; Heb. X, 30) . Antequam enim se interrogasset: Quid ergo lex factorum? jam dixerat, ut viverent, qui ex fide justificari non possent, hoc modo: Quoniam autem ex lege nemo justificatur apud 0024A Deum: justus autem ex fide vivit (Gal. III, 11) . Ostendit praeterea, dictum esse per Prophetam, Ex fide vivit: ut manifestum fieret, quemadmodum viverent, qui legem facere non possent. Sed minus lucet, quid sit: Justus ex fide vivit (Habac. II, 4) . Non enim potuit quisquam justus in lege positus vivere, nisi opera legis fecisset, et omnia opera: sin minus, maledictus esset. Dedit Deus legem, et dixit: Non concupisces (Exod. XX, 17; Deut. V, 21) . Statim occasione accepta, peccatum, per mandatum operatum est omnem concupiscentiam. Necesse est enim passiones peccatorum, quae per legem sunt, operari in membris ejus, qui in lege est. Propterea ea data est: ut abundaret peccatum (Rom. V, 20) , quia virtus peccati, lex. Venundatus autem sub peccato, jam non quod 0024B vult operatur bonum, sed quod non vult malum: consentit enim legi, secundum interiorem hominem. Expugnatur autem aliter lege membrorum, trahiturque captivus, neque aliquando liberari potuit, nisi sola gratia per fidem. Est autem magnum crimen perfidiae, non attendisse genus armorum, quibus violentia peccati expugnaretur, et e contra, magnificae fidei est inquisisse et vidisse. Est ergo sacrilega mens, et male de Deo sentiens, quae cum legem nullo modo humanitus posse fieri, et ad ulciscendum paratam videret; non intellexerit esse aliquod remedium vitae: nec fieri potuisse, ut bonus Deus, qui sciebat legem non potuisse fieri, alterum vitae aditum non reliquisset: et adversum homines, quos ad vitam fecerat, undiqueversum vitae vias clausisset. 0024C Hoc fides non tulit, non admisit. Sed cum infirmitate carnis, et virtute peccati urgeretur: Deus dedit claritatem. Sciens Dominum bonum et justum, et viscera suae miserationis contra opera manuum suarum non clausisse: intellexit esse iter ad vitam, et faciendae legis remedium vidit. Deus enim cum diceret: Non concupisces; non denudavit, quemadmodum id provenire posset, sed vere atque decise dixit: Non concupisces; quoniam id reperiendum reliquit. Si enim mandaret a se proventum postulari, legem destruxerat et fidem. Ut quid enim legem daret, si legem in omnibus factorum polliceretur? Aut quid fidei relinqueretur, si fidem, auxilium pollicendo, praeveniret? Nunc autem bono fidei dedit legem, ministram mortis: ut amatores vitae, 0024D fide vitam viderent, et justi, fide viverent, qui opus legis non ex sua virtute, sed ex Dei dono fieri posse crederent. Lex enim a carne fieri non potest: quae cum facta non fuerit, punit. Quae ergo spes homini faciendae legis, et fugiendae mortis: nisi opis et misericordiae Dei, quam fides invenit? Caro legi Dei subjecta non est; neque enim potest. Qui autem in carne sunt, Deo placere non possunt. Vos autem non estis in carne, sed in spiritu; siquidem Spiritus Dei in vobis est. Si quis autem Spiritum Christi non habet, hic non est ejus (Rom. VIII, 7, 9) . Ostendit Spiritum Dei et Christi, idem esse. Ostendit praeterea, 0025A qui Spiritum Dei habuerit, in carne non esse. Si ergo unus est Spiritus Dei et Christi; prophetae et sancti quia Spiritum Dei habuerunt, Spiritum Christi habuerunt. Si spiritum Dei habuerunt, in carne non fuerunt, et legem fecerunt: quia caro est inimica in Deum, et legi ejus subjecta non est. Qui ergo ad Deum confugit, accepit Spiritum Dei, quo accepto, mortificata est caro; qua mortificata, potuit facere legem spiritualis, liberatus a lege, quia justo non est posita. Et iterum: Si Spiritu Dei agimini, non estis sub lege (Gal. V, 18) . Qua re manifestum, quia patres nostri, qui Spiritum Dei habuerunt, non fuerunt sub lege. Quamdiu enim quis in carne est, id est, Spiritum Dei non habet, dominatur ei lex. Si autem tradiderit se gratiae, moritur legi, et 0025B facit in illo legem spiritus, mortua carne, quae legi Dei subjecta esse non potest. Quod enim gerebatur, id etiam nunc geritur, non enim quia sub lege non sumus, cessavit interdictio illa concupiscentiae, et non magis aucta est; sed nos in revelatam gratiam concurrimus per fidem, edocti a Domino, opus legis de ejus misericordia postulare et dicere: Fiat voluntas tua: Et, Libera nos a malo (Matth. VI, 10, 13) . Illi autem in non revelatam per eamdem fidem coacti metu mortis, quam ministra lege parato gladio intentari videbant. Lex data est, donec veniret semen, cui promissum est et evangelizare fidem. Antea vero, lex cogebat in fide; quasi sine lege non possit exprimi fides, ad exquirendam Dei gratiam, eo quod peccatum virtutem non haberet. Data vero lege, 0025C passiones quae per legem sunt, operabantur in membris nostris, urgentes in peccatum, ut vel necessitate, urgerentur in fide, quae imploraret gratiam Dei in auxilio tolerantiae. Custodiam carceris passi sumus, lege minante mortem, et undiqueversum insuperabili muro ambientem, cujus ambitus sola una janua fuit gratia. Huic januae custos, fides praesidebat: ut nemo illum carcerem effugeret, nisi cui fides aperuisset; et qui hanc januam non pulsaret, intra septa legis moreretur. Legem paedagogum passi sumus, qui nos cogeret studere fidei, qui nos cogeret in Christo. Dicit enim Apostolus, propterea datam legem, ut nos custodia sua concluderet in fidem, quantum futurum erat revelari in Christo, qui est finis legis, quo vixerunt omnes, qui fidem gratiae 0025D Dei exquisierunt. Prius, inquit, quam veniret fides, sub lege custodiebamur, conclusi in fidem, quam futurum erat revelari. Lex itaque paedagogus noster fuit in Christo (Gal. III, 24) : ut ex fide justificemur. Lex, inquam, fides erat demonstratrix. Sed dicet quis: si in utilitate fidei data est lex, cur non ab origine seminis Abrahae, siquidem juge fuit? Revera, juge fuit. Jugis et fides, ut genitrix filiorum Abrahae. Jugis et lex, per dignoscentiam boni et mali. Sed post promissionem filiorum Abrahae, multiplicatis eis secundum carnem, multiplicandum erat et semen Abrahae, quod non est ex 0026A fide. Quae multiplicatio, evenire non possit sine adjutorio legis multiplicatae, et multitudo in fidem necdum revelatam, sicut jam dictum est, vel necessitate deduceretur. Providentia itaque Dei, sanctum ex augendo gubernandoque semen Abrahae, ut severitate et metu legis, multi compellerentur in fidem, et semen fulciretur usque ad fidei revelationem: Lex autem subintravit, ut multiplicaretur peccatum. Ubi, inquit, multiplicatum est peccatum, superabundavit gratia (Rom. V, 20) . Non dixit, nata, sed superabundavit. Ab initio enim data est fugientibus legis molestias atque dominium. Abundavit autem multiplicata lege, superabundavit vero in omnem carnem, revelata in Christum. Qui veniens restaurare, quae in coelo, et quae in terra, evangelizavit fidem 0026B his, qui proxime et qui longe (Is. LVII, 19; Ephes. II, 17) , id est, peccatoribus Israel et gentibus. Justi enim Israel ex fide, in eamdem fidem vocati sunt. Idem namque spiritus, eadem fides, eadem gratia per Christum semper data est. Quorum plenitudinem veniens, remoto legis velamine, omni genti largitus est, quae modo, non genere a futuris differebant. Aliter enim numquam fuit semen Abrahae. Quod si quisquam praeter fidem justificatus est: filius Abrahae non fuit. Quoniam filius Abrahae dici non potest, si ex lege, et non sicut Abraham, ex fide justificatus est. Ab eadem namque imagine gratiae et spiritus, in eamdem transisse Ecclesiam, docet Apostolus, dicens: Nos autem omnes, revelata facie gloriam Dei speculantes, in eamdem imaginem commutamur, 0026C a claritate in claritatem (II Cor. III, 18) . Dicit et ante passionem Domini gloriam fuisse, et negat ex lege excludi, id est, exprimi, produci, effici potuisse. Unde, manifestum est, ex fide fuisse. Ubi ergo, inquit, gloriatio? Exclusa est. Per quam legem? Et numquid operum? Non; sed per legem fidei (Rom. III, 27, 28) . Quid enim Scriptura dicit? Credidit Abraham Deo, et reputatum est ei in justitiam (Rom. IV, 3) . Ad gloriam ex eadem gloria transivimus: quae non fuit ex lege. Si ex operibus fuit, habet gloriam, sed non ad Deum. Etenim impossibile est, sine gratia Dei, habere aliquam gloriam. Una est enim gloria, et uno genere semper fuit. Nemo enim vicit, nisi cui Deus vicerit, quod non est ex lege: sed qui fecerit. In fidem autem, Deus infirmum facit 0026D adversarium nostrum. Propterea, qui gloriatur, in Domino glorietur (I Cor. I, 31) . Si enim quod vincimus, nostrum non est: non est ex operibus, sed ex fide. Nihil est igitur quod ex nobis gloriemur. Nihil enim habemus, quod non accepimus. Si sumus, ex Deo sumus: ut magnitudo virtutis sit Dei, et non ex nobis. Omne opus nostrum, fides est. Quae quanta fuerit, tantum Deus operatur in nobis. Cum in hoc gloriatur Salomon fuisse non ex homine; sed ex Dei dono esse hominis continentia: Cum scivi, inquit, quia aliter non possum esse continens, nisi Deus dederit. Et hoc ipsum erat sapientiae, scire, cujus hoc 0027A donum esset, Adii Dominum, et deprecatus sum (Sap. VIII, 21) . Judicio Salomonis credendum est, non ex operibus, sed ex gratia Dei, omnes justificatos, qui scierunt opus legis a Deo implendum, quo possint gloriari. Dicit autem Apostolus: Ut omnis caro non glorietur in conspectu Dei (I Cor. I, 29) . Mali omnimodo, quod Deum non cognoverunt: justi, quod non suum, sed Dei sint opus. Inutilia, inquit, et abjecta elegit Deus, quae non sunt: ut ea, quae sunt, evacuarentur, ut non glorietur in conspectu Dei omnis caro. Ex ipso autem vos estis in Christo Jesu, qui factus est vobis sapientia a Deo, et justitia, et sanctimonia, et redemptio: ut secundum quod scriptum est: Qui gloriatur, in Domino glorietur (Ibid., 28-30) . Et iterum: Gratia estis salvati per fidem, et hoc non ex vobis 0027B (Ephes. II, 8) . Dei donum est, non ex operibus, ne forte quis glorietur: ipsius enim sumus figmentum, creati in Christo. Sic nulla caro aliquando ex lege, id est ex operibus justificari potest, ut omnis justus ex Deo gloriam haberet. Est aliud, quod nemo glorietur in conspectu Dei: Deus enim sic suis operatur, ut sit quod et dimittat: Nemo est enim mundus a sorde, nec si unius diei sit vita ejus (Job. XIV, 4) . Et David dicit: Non introeas in judicium cum servo tuo, quoniam non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens (Ps. CXLII, 2) . Et Salomon in dedicatione templi: Non est, inquit, homo qui non peccavit (III Reg. VIII, 46) . Et iterum: Tibi soli deliqui (Ps. L, 6) . Quis enim gloriabitur castum se habere cor? Aut quis gloriabitur, mundum esse a 0027C peccato? Parum fuit de corde casto, id est, a cogitationibus, nisi et a peccato se mundum nemo gloriaretur. Omnis victoria non ex operibus, sed Dei miseratione conceditur, sicut scriptum est: Qui te coronat in miseratione et misericordia (Ps. CIV, 4) . Et mater martyrum filio suo sic dicit: Ut illa miseratione cum fratribus tuis te recipiam (II Machab. VII, 29) . Justi autem perfecerunt voluntatem Dei voto atque conatu, qui nituntur et concupiscunt Deo servire, non tamen in lege. Quae si justificasset, omnes justi unius essent meriti, quia parem de omnibus exigit observationem: sin minus, operaretur maledictio: si autem disparis erat meriti, quis quantum credidit sibi dari, tantum gratiae Dei miserentis accepit, transformatus a gloria in gloriam, sicut a 0027D Dei spiritu, id est, ex eodem in eumdem? Tale est enim, quia post Christum fides data est: quale, quia Spiritus sanctus, cum semper omnes prophetae et justi eodem spiritu vixerunt. Non enim aliter vivere potuerunt, quam spiritu fidei. Quotquot enim sub lege fuerunt, occisi sunt. Quia littera occidit, spiritus autem vivificat (II Cor. III, 6) . Et tamen dicit Dominus de eodem Spiritu: Nisi ego abiero, ille non veniet (Joan. XVI, 7) , cum et Apostolis jam dedisset eumdem spiritum. Apostolus autem dicit, eumdem spiritum apud antiquos fuisse: Habentes autem eumdem spiritum fidei, sicut scriptum est: Credidi propter 0028A quod locutus sum (II Cor. IV, 13) . Eumdem spiritum fidei, dixit habuisse eumdem, qui dixit: Credidi propter quod locutus sum (Ps. CXV, 1) : et id confirmat, dicens: Et nos credimus; ideoque et loquimur. Dicendo: Et nos, ostendit et illos eodem spiritu fidei credidisse. Unde manifestum est, quia haec justi non ex lege, sed spiritu fidei semper habuerunt. Quidquid per Dominum venit, plenitudo est, cujus pars fuit per eumdem. Sicut parvulus, qui cum nihil minus habeat a viro, tamen vir non est, et per incrementa non novorum, sed eorumdem membrorum, in eum venit plenitudo corporis, ut sit perfectus, idem tamen qui fuerat parvulus. Revera non erat in omnibus Spiritus sanctus ante passionem Domini; sed in illis qui per ipsum praesentem credebant, ut ipso victore, et 0028B cuncta perficiente, signati perficerentur. Nam justi, quos hic invenit, habuerunt Spiritum sanctum, ut Simeon et Nathanael, et Zacharias, et Elisabeth, et Anna vidua filia Phanuel. Promissio a lege separata est; neque cum sit diversa, immisceri potest. Non conditio infirmat promissionem; cogimur autem nos loqui ea, quae sine igne doloris audire non possumus. Dicunt enim quidam, qui promissionum firmitatem, et quae ex lege est, transgressionem nesciunt: promisisse quidem Deum Abrahae, omnes gentes (sed salvo libero arbitrio), si legem custodissent. Et si pericula imperitiae quorumdam justorum salute patefacere prodest; sed cum de Deo omnipotente sermo est, moderari dicenda debemus, ne silenda reputando memoremus, et ex ore nostro, aliena licet, audiantur. 0028C Quare cum tremore loquentes, sua cuique pericula consideranda relinquamus. Manifestum est, praescisse Deum, futuros de libero arbitrio, quos Abrahae promisit, aut non futuros. Alterum est duorum: si futuros, finita quaestio est; si non futuros, fidelis Deus non promitteret. Aut si hoc est statutum apud Deum, tunc promissos dare, si promissi vellent: profecto diceret, ne servus ejus ac credens, quia, quod promisit, potens est et facere, ludificaretur Abraham. Promissio autem illa est, quae nihil conditionis incurrit. Sin minus; nec promissio est firma, nec fides integra. Quid enim stabile remanebit in Dei promissione, aut in Abrahae fide, si id, quod promissum et creditum est, in eorum, qui promissi sunt, penderet arbitrio? Ergo et Deus alienum promisit, 0028D et Abraham incaute credidit. Ut quid etiam ipsa promissio, debitum postmodum facta est, dicente Deo: Benedicentur in te omnes gentes terrae, pro eo quod audisti vocem meam, et non pepercisti filio tuo dilecto propter me (Gen. XXII, 18) ? Neque autem ex his, quibus facile est, et adversum Abrahae meritum liberi arbitrii calumnia strepere; etiam post mortem ipsius Abrahae, debitorem se ipsius confirmat Deus, et propter eum, se facturum, quod ejus filio promittebat, dicens: Ero tecum, et benedicam te. Tibi enim et semini tuo dabo terram hanc, et statuam jurationem meam, quam juravi 0029A Abrahae patri tuo, et multiplicabo semen tuum sicut stellas coeli, et dabo tibi et semini tuo omnes gentes terrae, pro eo quod audivit Abraham pater tuus vocem meam (Gen. XXVI, 3-5) . Ecce firmatum est debitum Abrahae. Non enim potuit per liberum arbitrium, post mortem amittere, quod vivus meruerat; noluerunt autem gentes credere. Quid faciet Abraham, cui debetur? quomodo accipiet fidei et tentationis suae debitum, cujus debere Deo securus fuit? Cui si dictum est: Dabo quod promisi, et reddam quod juravi (Ibid., 4) : si voluerint gentes, non crederet, sed exspectaret fortuitum. Si conditione opus est, cum operario esse debet, non cum mercede. Operarius enim potest velle accipere aut nolle, non merces reddi aut non reddi. Omnes enim gentes in 0029B mercedem fidei datae sunt Abrahae, sicut Deus dicit: Merces tua multa est (Gen. XV, 1) . Non enim si futuri essent, et non quia futuri erant, promisit. Quia non propter fidem Abrahae, placuit Deo, salvas fore omnes gentes: quas non modo ante fidem Abrahae, sed ante mundi constitutionem possedit. Sed quaesivit fidelem, cui id donaret, ex quo esset, cui id futurum statuerat. Abraham ergo non id meruit, ut essent, qui futuri erant, quos Deus elegerat, et conformes imaginis filii sui futuros esse praeviderat. In Genesi namque de praescientia Dei omnes gentes Abrahae promissas, Scriptura testatur, dicens: Abraham autem fiens fiet, et erit in gentem magnam et multam et benedicentur in eo omnes gentes terrae (Gen. XXVI, 16) . Sciebat etiam quia disponebat Abraham 0029C filiis suis, et domui suae post se, ut custodiant vias Domini, facere justitiam et judicium, ut superducat Deus in Abraham quaecumque locutus est ad eum. Invenimus autem et conditiones, ut: Si me audieritis, et volueritis. Ubi praescientia Dei, ubi firmitas promissionis in hujusmodi conditionibus? Dixit etiam Apostolus, propterea ex fide, et non ex lege, datam esse promissionem, ut firma esset promissio (Rom. IV, 16) . Lex, inquit, iram operatur; ubi etiam non est lex, neque transgressio (Ibid., 15) . Propterea ex fide ut secundum gratiam firma esset promissio omni semini. Recte, ut firma esset promissio. Adjecit enim, conditione non est firma. Satis enim stultum est credere, in totum corpus convenire, quod bipartito corpori dicitur. Absit ut his dicat Deus: Si 0029D me audieritis, quos sciebat audituros, quos antequam faceret, noverat in imagine Dei perseveraturos, quos et promisit. Non est data conditio, id est lex, nisi impiis et peccatoribus: ut aut ad gratiam confugiant, aut justius puniantur, si irritam fecerint. Ut quid lex ad justos, quibus lex non est posita, qui propitio Deo legem sine lege faciunt, qui serviunt, quid ad imaginem et similitudinem Dei et Christi vivunt, qui volentes, boni sunt? Qui enim sub lege est, metu mortis, non est talis, misericors, non est imago Dei. Displicet illi lex: sed timet ultricem, nec perficere potest; quod non voto, sed necessitate faciendum putat. Tradatur necesse est, propriae voluntati; ut voluntas profecto praemium recipiat, 0030A quia animam non miscuit voluntati Dei. Displicet illi, quod Deus voluit. Etenim voluntate malus est, qui necessitate bonus est. Lex operi impedimentum est, non voluntati. Non est conjunctus Deo, qui si mali poena non esset, malum sequeretur. Nec voluntatem Dei facit, qui gemit quod non suam faciat. Non est misericors, qui timet esse crudelis. Sub lege est, servus est. Non furtum odit, sed poenam metuit. Furetur autem necesse est, persuasus et victus, qui carnalis est sub virtute peccati, Spiritum Dei non habens. Qui autem amat bonum, imago Dei est, fide Dominica vivit, et haeres, jam non est ancillae filius (Gal. IV, 30, 31) , qui accepit legem in timore; sed liberae, secundum Isaac, qui non accepit Spiritum servitutis in timore: sed adoptionem filiorum, 0030B clamantem Abba pater (Rom. VIII, 15) . Qui diligit Deum, non timet serviliter. Scriptum est, timor enim servilis, cum odio est disciplinae. Filii autem cum honore patris. Aliud est timere ex lege, aliud pro veneratione tremendae Dei majestatis. Ejusmodi similes sunt patri suo, qui in coelis: commemorati et docti amant bonum, oderunt malum. Sine lege sunt, liberi sunt, ipsi promissi sunt: non ipsi dicitur: Si me audieritis, potest etenim audire: numquid conveniet in eum, quem Deus nondum praevidit auditurum? Et justi quidem, quos Deus praesciit (Ibid., 29) , sunt in ista lege. Dicitur et ipsis: si me audieritis; sed alia causa, non quia possunt non audire: sed ut semper solliciti sint suae salutis, et certi exitus sui. Non enim securus est unusquisque 0030C ex numero se esse praescitorum, Apostolo dicente: Ne ipse reprobus fiam (I Cor. IX, 27) . Non est ergo illis, irae operatrix ista lex, sed fidei exercitium, quo jugiter Dei gratiam quaerant laborantes, ut perficiatur quod in illis Deus praevidit, et de libero arbitrio fuerint in vitam destinati. Alias impossibile est non audire eum, quem Deus auditurum praevidit, promisit, juravit. In quam vero partem lex proprie conveniat, licet uni detur corpori, Dominus in Evangelio declarat, dicens Apostolis: Si haec scitis, beati estis si feceritis ea. Non de omnibus dico vobis: Ego scio, quos elegi (Joan. XIII, 17, 18) . Magna brevitas ostendentis unum corpus et separantis. Si enim diceret: Non de omnibus vobis dico; aut, non de omnibus dico, non ostenderet unum corpus. Nunc 0030D autem non de omnibus dico: ostendit quia et si non de omnibus, de illis tamen dixit. Sicut quis dicat, non de toto te dixi, duo enim corpora mixta sunt, velut unum, et in commune, unum corpus laudatur aut increpatur. Sicut in Exodo, cum quidam contra vetitum, Sabbatis exisset ut manna colligeret, ait Deus Moysi: Quousque non vultis audire legem meam (Exod. XVI, 26) ? cum Moyses semper audierit. Quid de illa lege dicimus, quae aperte promissioni videtur adversa? Scriptum est in Isaia: Si me audisses, Israel, esset sicut arena maris numerus tuus (Isa. XLVIII, 18) . Ecce increpatur Israel, quod vitio suo non fuerit factus sicut arena maris. Superest intelligere, quia si semper non audierit, semper exiguus erit. Et ubi 0031A firmitas promissionum? Sed hoc fit, quia prius volumus intelligere, quam credere et fidem rationi subjicere. Si autem credamus omnimodo ita fieri, ut Deus juravit, dabit rationem fides. Quam perfidum est ratione quaerere, et intelligimus firmitatem majorem esse promissionum, quam putamus infirmitatem. Hoc enim dictum: Si audisset Israel, commemoratio est justitiae Dei, et confirmatio promissionum, dispositione Dei quosdam factos ad mortem, quosdam vero ad vitam. Propterea, praesentibus dixit, Si me audissetis: ut manifestum fieret, quia quos promisit, ut arenam futuros, ideo promisit, quia praevidit audituros. Ante Dominum enim Christum, cum hoc dictum est, numquam fuit semen Abrahae, sicut arena maris? Quod probare facile est. 0031B Primum, quia in Christo promisit hanc multitudinem: Non in seminibus quasi in multis, sed quasi in uno, et semini tuo, quod est Christus (Gal. III, 16) . Deinde, quia omnes gentes promisit, quod ante Christum fieri non potuit. Et si fuit ante Dominum numerus filiorum Israel sicut arena maris: sed cum falsis fratribus, qui non sunt filii Abrahae. Non enim, quia omnes ex Abraham, omnes filii Abrahae; aut quia Israel, omnes Israel. Sicut Apostolus, cum se Anathema optaret esse pro Israel (Rom. IX, 3) , quorum esset filiorum adoptio et testamenta, ostendit, non esse cujusmodi filios Abrahae, sed de affectu carnalis necessitudinis dolere, quod ex ipso numero non essent. Non quod promissio Dei excidisset, dicens: Non tamen excidit sermo Dei, non enim omnes, qui 0031C sunt ex Israel, hi sunt Israel, neque quia sunt semen Abrahae, omnes filii sunt: sed in Isaac vocabitur tibi semen: id est, non qui sunt filii carnis, hi sunt filii Dei: sed filii promissionis deputantur in semen (Ibid., 6-8) . Ergo in antiqua multitudine non fuit Abrahae semen: nisi illis, qui secundum Isaac fidei et promissionis filii erant. Etiam hoc exemplum inducit: Si fuerit numerus filiorum Israel, sicut arena maris: reliquiae liberabuntur, id est, exiguum (Isa. X, 12: Ose. I, 10) . Et, nisi Dominus sabaoth reliquisset nobis semen, sicut Sodoma essemus (Isa. I, 9) . Ipsae reliquiae fuerunt semen Abrahae: ne omnis Judaea, ut Sodoma esset. Iterum cum assereret, numquam Deum haereditatem suam reliquisse: sed sicut in adventu Domini, pars Israel salva facta est: ita semper 0031D fuisse. Quid, inquit, dicit responsum divinum? Reliqui mihi septem millia vivorum, qui non curvaverunt genu ante Bahal (III Reg. XVIII, 19; Rom. XI, 4) . Sic nunc reliquiae secundum electionem salvae factae sunt, dicendo: Si nunc in hoc tempore: ostendit et ante sic factum in Israel, ut reliquiae, id est, modicum salvum fieret. Si autem, nec fides, nec ratio persuadet fidei, qui promissus fuerat, dictum esse: Si me audisses, Israel; esset sicut arena maris numerus tuus (Isa. XLVIII, 18) . Et Jacob, qui antequam nasceretur, datus est: idem libero arbitrio postmodum reprobatus est. Sicut Osee dicit: 0032A Judicium Domini ad Judam, ut vindicet in Jacob, secundum vias ejus, et secundum studia ejus retribuet ei (Ose. XII, 2) : quia in utero supplantavit fratrem suum, et in laboribus suis invaluit ad Deum, et invaluit cum angelo, potens factus est (Gen. XXV, 23; Rom. IX, 10) . Si autem constat, in Jacob dilectum consummasse, non est idem qui in laboribus invaluit ad Deum et supplantator, sed duo in uno corpore. Figura est enim duplicis seminis Abrahae, id est duorum populorum in uno utero matris Ecclesiae luctantium. Unus est, secundum electionem de praescientia dilectus: Alter electione suae voluntatis, iniquus. Jacob autem et Esau, in uno sunt corpore, ex uno semine. Sed quod perspicue duo procreati sunt: ostensio est duorum populorum. Et 0032B ne quis putaret, ita perspicue fore separatos duos populos: ostensum est, ambos in uno corpore futuros in Jacob, qui et dilectus vocatus est, et fratris supplantator expressus. Itaque in duobus quantitas expressa est, non qualitas separationis. Caeterum, ambo qui separati sunt in uno futuri, antequam dividuntur, ostensi sunt. Et Isaac, venit, inquit, frater tuus cum dolo, et accepit benedictionem tuam (Gen. XXVII, 35) . Nisi ita locutio mystica sit, breviter ostendentis duo in uno corpore: nonne contra rationem est, ut benedictionem in proximum dolose acceperit, Scriptura dicente: Qui non juravit proximo in dolo; iste accipiet benedictionem a Domino (Psal. XXIII, 4) ? Numquam autem Jacob, id est Ecclesia venit ad benedictionem, non comitante 0032C dolo, id est, falsis fratribus. Sed non, quia innocentia et dolus simul veniunt ad benedictionem, simul benedicuntur: quia qui potest capere, capiat (Matth. XIX, 12) , et unum semen pro qualitate terrae, provenit. Non est autem contrarium, quod malum fratrum videtur supplantasse, quia non dixit: In utero supplantavit Esau, sed fratrem suum. Esau autem, ubique signum est, et nomen malorum: Jacob autem, utrorumque: illa ratione, quod pars mala simulet se Jacob, et sine dubio, uno nomine: pars autem bona, non potest se simulare Esau. Est hoc nomen malorum tantum: illud vero bipartitum. Caeterum de libero arbitrio, nec Jacob omne semen bonum, nec Esau omne malum, sed ex utroque utrumque. Ex Abraham ita bipartitum semen ostensum 0032D est. Natum est unum ex ancilla in figura (Gal. IV, 22) : ut ostenderetur etiam servos futuros ex Abraham, et recessit cum sua matre. Postquam vero recessit, inventum est in alterius semine, quod est ex libera, quod est ex Israel, qui accepit legem in monte Sina, quod est Agar in servitute generans. Illic in eodem populo secundum Isaac ex libera promissionis filii, id est, sancti et fideles multi procreati sunt. Separatis itaque a credentibus figuris Israel et Esau, in uno populo totum postmodum provenit. Illic ab origine utrumque testamentum Agar et Isaac; sed pro tempore alterum sub alterius nomine delituit 0033A et delitescit, quia neque revelato novo quiescit vetus generando. Non ergo dixit, Agar, quae in servitutem generans. Oportet autem simul ambos crescere usque ad messem. Sicut ergo tunc sub professione veteris Testamenti latuit novum, id est, gratia, quod secundum Isaac promissionis filios generaret ex libera, quod in Christo revelatum est: ita et nunc obtinente nova, non desunt servitutis filii generante Agar, quod in Christo revelabitur. Confirmat Apostolus, id nunc quoque inter fratres geri, quod tunc inter illos gerebatur, dicens: Vos autem, fratres secundum Isaac, promissionis filii estis. Sed sicut tunc, qui secundum carnem natus est, persequebatur spiritualem, ita et nunc (Ibid. 28, 29) . Et necessario addidit, sed quid dicit Scriptura? Expelle ancillam 0033B et filium ejus: non enim cohaeres erit filius ancillae, filio liberae (Ibid., 30) . Quod autem dixit, sicut tunc persequebatur; ita et nunc, non est inane. Apostolus enim interpretatus est persequebatur. Nam Scriptura dicit: Ludebat Ismael cum Isaac (Gen. XXI, 9) . Numquid fratres, qui circumcisiones Galatis praedicebat, aperte illos, et non per lusum, id est, sine indicio persecutionis insequebatur? Sicut ergo de genere ludendi persecutorem dixit: ita et istos, qui Filios Dei, velut per communem utilitatem, id est, disciplinam legis, a Christo separare, et matri suae Agar, filios militant. Alia enim non est causa, qua filii diaboli irrepant, ad explorandam libertatem nostram, et simulent se fratres, et in Paradiso nostro velut Dei filios ludere: quam de subacta libertate 0033C filiorum Dei glorientur, qui portabunt judicium, qualescumque illi fuerint, qui omnem sanctum persecuti sunt, qui prophetas occiderunt, qui semper Spiritui sancto restiterunt; inimici crucis Christi, negantes Christum in carne, dum ejus membra oderunt, corpus peccati, filii exterminii, ministerium facinoris, qui veniunt secundum operationem Satanae in omni virtute, signis et prodigiis, spiritualia nequitiae in coelestibus: quos Dominus Christus, quem in carne persequuntur, interficiet spiritu oris sui, et destruet manifestatione adventus sui. Tempus est enim, quod haec non ministeriis, sed aperte dicantur, imminente discessione, quod est revelatio hominis peccati, discedente Lot a Sodomis.