Relatio Attributiva Seu De Attributo.

1127 § 215. Ubi sententia simplex amplificatur, haec amplificatio in eo consistit, quod subjectum et, si substantivum est, praedicatum quodam vocabulo propius determinetur; hoc porro vocabulum vocatur attributum. Jam vero attributum esse potest

1128 I. Nomen concordans, scilicet

1) Adjectivum vel participium, quod in eo casu semper vocabulo determinato in genere, numero et casu congruere debet. Hic vero duo sunt haud negligenda: nempe primo discrimen inter formam 1129 consonanticam et vocalicam horum attributorum; secundo ipsorum sedes. Sub hoc ultimo respectu animadvertas, quod attributa communiter vocabulum determinatum sequantur, praecedant vero, ubi in eis jacet emphasis. De utroque § 196 legendus est. Quod autem superlativus substantivo non congruat, sed hunc partitivum secum habeat, vid. § 216 1) b) bb);

2) Numerale, vid. § 198.

3) Pronomen, vid. § 199 sqq.

Annotatio 1.—Quod numeralia saepe et indefinita propter eorum substantivam naturam semper a regula concordantiae deflectant, scilicet substantivum in partitivo attrahendo, vid. §§ 198, II, 5) b) et 205. Quo etiam modo alls significans quisque construatur (§ 205, V) , sed significans omnis, totus, adjective usurpetur et substantivo conveniat, vid. § 196 annot. 12.

«Annotatio 2.—Quod pronomen possessivum substantivum praecedat vel sequatur, vid. § 201. Libere et plerumque praeeunte Graeco, construitur ubi adjectivum et pronomen possessivum vel numerale ad substantivum refertur: Luc. I, 72 gamunan triggvos veihaizos seinaizos; Cor. I, XV, 58 broþrjus meinai liubans; II, XI, 28; Tim. II, II, 1; Luc. VII, 35 barnam seinaim allaim; VII, 1 alla þo vaurda seina; VIII, 43; Eph. I, 6 ïn þamma liubin sunau seinamma; Phil. IV, 3 anþaraim gavaurstvam seinaim; Cor. I, XVI, 19 miþ ïngardjon seinai aikklesjon; Tim. II, IV, 16; Skeir. VII, a · e · hlaibans barizeinans.

«Annotatio 3.—Ubi attributum ad plura substantiva ejusdem generis et numeri refertur, semel tantum ponitur: Phil. I, 25 du ïzvarai framgahtai jah fahedai; Luc. I, 6 ïn allaim anabusnim jah garaihteim; ad duo substantiva relatum, in plurali adhibetur: Phil. I, 20 bi usbeisnai jah venai meinaim. Raro autem construitur ut Mth. IX, 35 baurgs allos jah haimos. Quod si substantiva diversi sunt generis, vel etiam numeri, attributum suum cuique proprium concordat et reperitur: Skeir, V, b svesamma viljin jah svesai mahtai; Mth. VII, 10 sverai attan þeinana jah aiþein þeina; Luc. VIII, 10 aiþei meina jah broþrjus meinai; Mc. III, 32, 33; VI, 4; X, 7; attamen in his casibus quandoque semel ponitur attributum, ubi scilicet substantiva eodem numero concordant; tunc vero attributum primo conjungitur: Mc. III, 5 broþar meins jah svistar jah aiþei; Thess. I, II, 12 seinai þiudaugardjai jah vulþau; Skeir. I, c mahtai gudiskai jah valdufnja.

«Ubi plura attributa copulative aut adversative connexa ad substantivum referuntur, hoc substantivum praecedunt: Skeir. II, b þo veihon jah himina kundon gabaurþ; V, c ni ïbnon ak galeika sveriþa, sed etiam ibid. ni ïbnaleika friaþva ak galeika, attributis separatis.

1130 «Annotatio 4.—Etiam adverbia loco adjectivorum in modum attributi ponuntur, praecipue filu: Luc. V, 6 galukun managein fiske filu, quod etiam substantive adest: Luc. IX, 37 gamotida ïmma manageins filu, sicut et leitil: Tim. I, V, 23 veinis leitil (οἴνῳ ὀλίγῳ) brukjais, coll. § 216 1) b). Si Skeir. III, b sinteino daupeinim brukjan correctum est, huc etiam referendum est, quippe cum ex contextu sinteino ad brukjan referri non potest.

«Annotatio 5.—Adjectiva loci, temporis, magnitudinis, multitudinis, et alia similia, more classico, ut attributa substantivis conjunguntur, ubi Germani et Galli adverbium usurparent: Luc II, 46 sat ïn midjaim laisarjam (in mediis doctoribus, germ. autem mitten unter, gall. au milieu des docteurs); Joan. VII, 14 ana midjai dulþ usstaig ïesus ïn alh; Mc. II, 7 was mag afletan fravaurhtins niba ains guþ (nisi solus Deus, germ. Gott allein); Luc. IV, 4 ni bi hlaib ainana libaid manna; Tim. I, I, 16 ïn mis frumistamma ataugida ïesus alla usbeisnein; II, 13 adam fruma gadigans varþ; Philem. 15 afgaf sik du weilai, ei aiveinana ïna andnimais, etc. Attamen legitur apud Luc. VIII, 7 sum gadraus ïn midumaï þaurnive (in medium spinarum).

«Annotatio 6.—Quandoque etiam substantivum alterius attributum est, quod tamen proprie ad appositionem pertinet, ut Luc. IV, 26 qino viduvo (mulier vidua); Skeir. V, d ainabaur sunus (filius unigenitus); Mc. I, 5 ïudaia land; Luc. III, 1 trakauneitidaus landis; Joan. XII, 3 balsan nardus; Luc. II, 41, dulþ paska.

«Annotatio 7.—Ubi participia attributi vices gerunt, saepe per particulas relativas, copulativas, causales, hypotheticas vel temporales, et si sint negativa, per particulas negationes includentes converti possunt et in propriam sententiam redigi: Mth. VIII, 9 ïk manna ïm habands (qui habet) uf valdufnja meinamma gadrauhtins; Luc. XX, 29 sa frumista nimands qen (qui duxit mulierem) gadauþnoda unbarnahs: Mth. VIII, 10 gahausjands ïesus (cum Jesus hoc audiisset) sildaleikida; Thess. I, III, 5 duþþe jah ïk ju ni usþulands (quia non sustineo) ïnsandida du ufkunnan galaubein ïzvara; Rom. VII, 3 jabai gasviltiþ vair, qens frija ïst þis vitodis, ei ni sijai horinondei vaurþana (si facta fuerit) abin anþaramma; Luc. XVIII, 7 guþ niu gavrikai þans gavalidans seinans þans vopjandans (quamvis clament, vel qui clamant) du sis dagam jah nahtam; IV, 35 sa unhulþa urrann af ïmma ni vaihtai gaskaþjands (nec illi nocuit, gall. sans lui faire de mal) ïmma.»

§ 216. II. Genitivus, et equidem

1) Genitivus subjectivus

a) Qui originem, causam, proximam in genere determinationem, possessorem, auctorem, etc. exhibet, ut Luc. IV, 4 vaurd guþs; III, 6 naseins guþs; XIV, 17 bokos esaeiïns; XIX, 30 fula asilaus; II, 24 1131 tvos juggons ahake; XX, 17 haubid vaihstins; III, 9 vaurteis bagme; Joan. XII, 13 astos peikabagme; Luc. XVIII, 6 staua ïnvindiþos; VIII, 14 saurgos þizos libainais; IX, 51 dagos andanumtais; IV, 8 gard seimonis; XVI, 21 biuds þis gabigins; XX, 20 valdufni kindinis; X, 2 frauju asanais.

b) Partitivus:

aa) Partim indefinitis et numeralibus adjunctus, vid. § 215, annot. 1;

bb) Partim superlativis: Mc. IV, 31 minnist allaize fraive; 32 allaize grase maist; XII, 28 allaizo anabusne frumista (etiam 29 frumista allaizo anabusns); Cor. I, XV, 9 sa smalista apaustaule, etc.;

cc) Partim aliis substantivis et etiam pronominibus et adjectivis neutris substantivi vices gerentibus: Luc. V, 6 galukun managein fiske; Mc. V, 11 vas jaïnar hairda sveine haldana; Luc. XIV, 19 juka auhsne usbauhta fimf; II, 24 gajuk hraivadubono; XVI, 7 taihuntaihund mitade kaurnis; Joan. XII, 3 pund balsamis; Neh. V, 15 nemun silubris sikle · m ·; Mc. XIV, 13 kas vatins; Mth. X, 42 stikls kaldis vatins; Luc. VII, 37 alabastraun balsanis; Luc. IV, 5 stiks melis; II, 44 dagis vigs; Skeir. VII, c ni vaiht mikilis; Cor. I, V, 6 leitil beistis; coll. § 215 annot. 4;

c) Constructiones, in quibus attributum ut pleno gaudeat sensu adjectivo vel numerali insuper opus habet, Gothus ex Latinis imitatus est: Tim. II, III, 16 all boko gudiskaizos ahmateinais (θεόπνευστος, divinitus inspirata). Insuper Luc. VIII, 42 dauhtar vas ïmma vintrive tvalibe; II, 37 viduvo jere · o · jah · d ·.

2) Genitivus objectivus , ad quem etiam passivus pertinet: Mc. I, 14 aivaggeljo þiudangardjos evangelium regni coelorum; Cor. II, V, 19 vaurd gafriþonais; Mc. I, 28 meriþa ïs fama ejus, de eo; Luc. III, 3 daupeins ïdreigos baptismum poenitentiae, ad poenitentiam; Mc. VI, 7 valdufni ahmane unhrainjaize potestatem spirituum, in spiritus; Cor. II, X, 5 ufarhauseins xristaus obedientiam Christi, ad Christum; Rom. X, 2 aljan guþs aemulationem Dei, pro Deo.

Luc. V, 9 gafah þize fiske (capturam horum piscium); V, 10 nutans manne; X, 25 arbja libainais aiveinons; III, 3 aflet fravaurhte; Mc. XI, 22 galaubeins guþs fides Dei, in Deum; Joan. VII, 13 agis iudaie timor Judaeorum, a Judaeis; Luc. XVI, 2 raþjo fauragaggjis rationem villicationis, de villicatione; Cor. II, X, 5 kunþi guþs cognitio Dei, de Deo; Rom. VIII, 35 friaþva xristaus charitas Christi, pro Christo; Tim. II, I, 5 gamaudeins galaubeinais memoria fidei .

«Annotatio 1 .—Loco substantivi et attributivi 1132 genitivi Germani composito saepe utuntur: Mc. XI, 17 razn bido et Luc. XIX, 45 gards bido germ. Bethaus (domus precum); Mc. XV, 22 wairneins staþs germ. Schädelstätte (calvarii locus); IV, 31 kaurno sinapis germ. Senfkorn (granum sinapis); V, 25 runs bloþis germ. Blutfluss (fluxus sanguinis); Luc. XIX, 37 fairguni alevabagme germ. Oel (-baum-) berg (mons Olivarum); Mth. XXVI, 75 hanins hruk germ. Hahnenruf (galli cantus); Cor. I, XV, 52 braw augins germ. Augenblick (ictus oculi).

«Plurima graeca composita eo modo gothice circumscribuntur: Gal. V, 20 εἰδωλολατρεία galiugagude skalkinassus servitus idolorum (germ. Götzendienst); Eph. l, 5 υἱοθεσία sunive gadeds; Tim. II, II, 6 γεωργός airþos vaurstvja agricola (germ. Erdarbeiter, Landbauer); Mth. V, 31 ἀποστάσιον aftassais bokos libellus repudii (germ. Scheidebrief); Cor. II, XI, 32 ἐθνάρχης fauramaþleis þiudos; Luc. VII, 41 χρεωφειλέτης dulgis skula, pro quo etiam compositum faihuskula occurrit.

«Annotatio 2.—Quandoque etiam Gothus attributum adjectivum per substantivum in genitivo vertit Cor. II, III, 1 συστατικὴ ἐπιστολή commendationis litterae (germ. Empfehlungsbrief) bokos anafilhis (germ. Brief der Empfehlung); Luc. III, 22 σωματικῷ εἴδει (in corporali specie) leikis siunai (in corporis specie); Tim. I, IV, 7 γραώδεις μῦθοι usalþanaizo spilla; Cor. II, III, 10 ὑπερβάλλουσα δόξα ufarassus vulþaus, et sic ὑπερβάλλων semper IX, 14; Eph. I, 19; II, 7. Econtra ἥμισυ τῆς βασιλείας Mc. VI, 23 vertitur halba þiudangardi (quamvis Luc. XIX, 8 halbata aiginis dicatur) ; Luc. I, 78 σπλάγχνα ἐλέους ïnfeinandei armahairtei; Joan. XII, 43 δόξα τῶν ἀνθρώπων hauhei manniska (cum hauhei guþs).

«Annotatio 3.—Plures genitivi etiam alii ab aliis dependere possunt: Tim. I, IV, 15 analageins handive praisbytaireis; Rom. XI, 33 diupiþa gabeins handugeins jah vitubnjis guþs, etc.

«Annotatio 4.—Possessivus saepe etiam per dativum gothice exprimitur, vid. § 227 annot., coll. § 230 annot.

«Annotatio 5.—Genitivus vocabulum regens regulariter sequitur, Gothice tamen licet eum etiam anteponere, sed in eo tantum casu, quo Graecus ipse hanc constructionem sive in parathesi sive in compositione adhibuit, vid. annot. 1 et 2, et Luc. II, 44 dagis vigs; III, 2 zaxariïns sunus; Joan. VIII, 17 tvaddje manne veitvodiþa; X, 5 þize framaþjane stibna; XVIII, 3 fareisaie andbahtos; 10 þis auhumistins gudjins skalks; Rom. IX, 9, gahaitis vaurd; XIII, 2 guþs garaideins; 4 guþs andbahts. Haec constructio in Skeireins potissimum usurpatur, probabiliter influxu romano, 1133 ex. gr. in ipso primo folio: a dauþaus staua—allaize nasjands, allaize fravaurhtins—þizos manasedais ussaunein; b mans leik—diabulaus anamahtai—garaihteins garehsns; c garaihteins gaaggvei—nasjandins laiseinai; d sunjos kunþi—vitodis gaaggveinai, etc.

«Annotatio 6.—Loco partitivi etiam praepositio us adhibetur: Mth. XXVII, 48 ains us ïns; Mc. IX, 17 ains us þizai managein; Joan. XVI, 5 ainshun us ïzvis; XVII, 12 ainshun us ïm; Rom. XI, 14 sumans us ïm; Joan. XII, 42 us þaim reikam managai. Semel etiam af: Tim. I, I, 6 af þaimei (ὧν) sumai.

Annotatio 7.—Quandoque, praeeunte Graeco, vocabulum regens genitivum praetermittitur: a) ubi scilicet substantiva regentia articulo supplentur, de quibus § 195, IV, 3) dictum est; b) ubi vocabulo filio omisso, simplex articulus adhibetur: Mc. I, 19 gasaw ïakobu þana zaibaidaiaus; II, 14; III, 17, 18; Luc. VI, 15; etiam sine articulo apud Joan. VI, 71 ïudas seimonis et Luc. VI, 16 ïudan ïakobaus; c) ubi vocabulum domus subauditur, ut Luc. XIX, 7 du fravaurhtis mans (παρὰ ἁμαρτωλῷ ἀνδρί) galaiþ ïn gard, ïn gard explicante du in textu; d) ubi regio in genitivo ponitur post nomen urbis, quae in ea sita est: Mc. I, 9 ïesus qam fram nazaraiþ galeilaias; Luc. IV, 26 ïnsandiþs vas ïn saraipta seidonais; Cor. 2 subscript. cod. A us filippai makidonais; etiam Joan. XII, 21 atïddjedun du filippau þamma fram beþsaïda galeilaie; hic verisimiliter baurg supplendum est, quemadmodum etiam Luc. IV, 31 ïn kafarnaum baurg galeilaias adest.»

§ 217. III. Appositio.

1) Appositio, id est, nomen substantivo vel pronomini ad ea strictius determinanda appositum, substantivo determinando semper in casu, communiter autem et in numero convenit. Jam vero vocabulum illustrandum congruenter sequitur, et saepe tunc articulum recipit, verumtamen in gothico sermone etiam ante vocabulum sedem eam aliquando jam obtinet, quam in germanico solemniter habet:

Luc. II, 11 gabaurans ïst ïzvis nasjands, saei ist xristus frauja; I, 5 ïn dagam herodes þiudanis ïudaias; III, 1 ïn jera fimftataihundin þiudinassaus teibairiaus kaisaris, IV, 17 bokos eisaeiïns praufetus; Tim. II, IV, 14 alaiksandrus aizasmiþa; Luc. II, 36 vas anna praufeteis, dauhtar fanuelis; Calend. kustanteinus þiudanis scilicet dags; ibid. dauriþaius aipiskaupaus; Luc. I, 24 ïnkilþo varþ aileisabaiþ, qens ïs; III, 1 fidurraginja þis galeilaias herodeis filippauzuh þan broþrs 1134 ïs; IV, 41 ïesus sunus guþs; 31 galaiþ ïn kafarnaum, baurg galeilaias; I, 47 svegneid ahma meins du gaþa, nasjand unsaramma; 54 hleibida ïsraela, þiumagu seinamma; Col. IV, 10 goleiþ ïzvis markus, gadilligs barnabins; Cor. II, VIII, 23 broþrjus unsarai, apaustauleis aikklesjono, vulþus xristaus; Luc. XVIII, 13 guþ hulþs sijais mis fravaurhtamma; Mth. XXVII, 56 maria so magdalene; Luc. III, 19 herodes sa taitrarkes; IV, 27 naiman sa saur; Joan. XII, 4 ïudas simonis sa ïskariotes; VI, 4 pasxa so dulþs ïudaie; Luc. VII, 20 ïohannes sa daupjands; Mth. XXVII, 3 ïudas sa galevjands; Mc. V, 8 ïesu sunau guþs þis hauhistins; II, 15 þai mans þai hairdjos qeþun du sis; VI, 24 vai ïzvis þaim gabeigam; Rom. XI, 13 ïzvis qiþa þaim þiudom.

Mc. VI, 14 þiudans herodes; Luc. II, 1 kaisar agustus; I, 26 aggilus gabriel; II, 4 baurgs nazaraiþ; V, 1 saivs gainnesaraiþ; Docum. aret. hugsis kaballarja; Luc. I, 13 qens þeina aileisabaiþ gabairid sunu; II, 32 vulþu managein þeinai israela; Mc. X, 47 sunau daveidis ïesu! Joan. VII, 2 dulþs ïudaie so hleþrastakeins.

Mc. VI, 16 þammei ïk haubiþ afmaimait, ïohanne, sa ïst sah urrais us dauþaim; Luc. IX, 17 ushafan varþ þatei aflifnoda ïm gabruko, tainjons tvalif; Phil. IV, 13 all mag ïn þamma ïnsvinþjandin mik, xristau; Mc. V, 11 vas jainar hairda sveine haldana, ïn þamma fairgunja.

2) Appositio, quae ad duo vel plura objecta connexa refertur, in plurali ponitur: Luc. IX, 54 gasaiwandans siþonjos ïs, ïakobus jab ïohannes, qeþun; V, 10 sildaleik dishabaida ïakobau jah ïohannen, sununs zaibaidaiaus.

«Annotatio 1.—Loco simplicis appositionis sententia relativa vel participium usurpatur: Luc. VIII, 41 qam vair þizei namo ïaeirus, scilicet vas; VIII, 2 marja sei haitana vas magdalene; VII, 11 ïddja ïn baurg namnida naen; IX, 10 afïddja ana staþ auþjana baurgs namnidaizos baitsaiïdan; XIX, 2 guma namin haitans zakkaius, et simpliciter cum namin (cum nomine): Mc. V, 22 qimiþ ains þize synagogafade namin jaeirus; Luc. I, 5; V, 27.

«Annotatio 2.—Huc arcessendus est etiam casus, ubi aliquis individuus duobus nominibus appellatur, quae nomina eumdem casum recipiunt: Luc. V, 8 seimon paitrus draus du knivam ïesuis; III, 1 raginondin pauntiau peilatau ïudaia; Eph. I, 1 pavlus apaustaulus xristaus ïesuis. Etiam dicitur Mth. XXVII, 61 maria magdalene pro so magdalene.»