II. De Consonantibus.

0929 § 33. Consonantes dividuntur in semi-vocales (j, v), liquidas (l, m, n, r), mutas (g, h, k, x, q, w, b, f, p, d, þ, t) et sibilantes (s, z).

Semi-vocales medium tenent vocales inter et consonantes, siquidem j ad i, v ad u coordinentur et saepius cum his commutentur. Ad semi-vocales proxime accedunt liquidae, aliquid vocalicum ipsae prae se ferentes, siquidem per se ipsas tenorem habeant et una ex illis, r, vestigium purae vocalium naturae servaverit. Mutae autem in triplicem classem iterum partiuntur, scilicet: gutturales (g, h, k, x, q, w), labiales (b, f, p) et linguales (d, þ, t); nec non et sunt vel mediae (b, d, g), vel aspiratae (f, þ, h) vel denique tenues (p, t, k). Reliquae gutturalium, partim in solis vocabulis peregrinis occurrunt ( x), partim proprii sunt soni ( q, w) ad quae formanda plura vocis organa concurrere videntur. Sibilantes denique ad lingualium classem referuntur, in quibus juxta certas sonorum leges incidere 0930 possunt. Hinc totum gothicarum consonantium systema sequenti modo ordinari potest:

1. Semi-vocales: j, v

2. Liquidae: l, m, n, r

4. Sibilantes: s, z.

1. De Semi-Vocalibus.

J

§ 34. 1) J initio tantum syllabarum et vocabulorum occurrit, nunquam autem fine vel ante consonantem, ex. gr.: jabai, jains, jau, jer, jiuka, juggs, vajamereins, bajoþs, saijiþ, taujan, fijands, undarleija (?), niujis, stojan, galaubjan, lagjan, daddjan, 0931 hazjan, saggqjan, vaihjo, fraþjan, vrakja, anaviljei, qemjau (Mth. V, 17; X, 34) , sunjus, namnjan, afwapjan, warjis, laisjan, laistjan, aurtja, hnaivjan, ufjo, newjan.

«Annotatio.—In unico tantum vocabulo a tergo syllabae invenitur, scilicet in freijhals Cor. II, III, 17; Gal. II, 4, ubi lectio freihals sine dubio praeferendaest.»

2) J adhibetur pro graeco ι (lat. i) sive inter duas vocales incluso, sive post consonantem aut initio posito, ex. gr.: kajafa Καἳάφας, akaja Ἀχαία, abjaþar Ἀβιάθαρ, ïskarjotes Joan. XIV, 22 Ἰσκαριώτης, marja Μαρία, antiokja Ἀντιοχεία, laiktjo lectio, kavtsjo cautio, jaeirus Ἰάειρος, janna Ἰαννά, jannis Ἰαννῆς, jaurdanus Ἰόρδανος, judas Joan. XII, 4 Ἰούδας, justus Ιοῦστος, jota ἰῶτο

«Annotatio 1.—In istis casibus frequenter commutatur cum i, quod in ïskariotes, ïaeirus, ïaurdanus, ïudas regularius est.»

3) J nascitur ex i, cum in formativa syllaba vocalis sequitur, ut laisarjos loco laisarios, sunjus loco sunius, þiujos loco þivios (a þivi, radice þIUJA, in quo v, introducto j, in u iterum resolvitur), maujos loco mavios (a mavi, radice Mauja), tojis a taui, lagjiþ loco lagiiþ, harjis loco hariis.

«Annotatio 2.—De regula, secundum quam ii tum in ji, tum in ei (sokeiþ loco sokiiþ, hairdeis loco hairdiis) incidit, vid. § 20, 4.

«Annotatio 3.— I vero in j transire nequit, cum ad radicem vocabuli pertinet, ut in siai, sium, friaþva, fiands, þius, saian, vaian; vel in vocabulis peregrinis, ut asia, arabia, kileikia, galatia, dalmatia, aivlaugia, aifaisius, filippisius. Excipiuntur ajukduþ ab aivs et vaja a vai.»

4) J ad vitandum hiatum intromittitur, ubi alia vocalis semi-radicale i (ai) sequitur, ut in sijai, sijum, saijiþ Mc. IV, 14, frijaþva, fijands, vid. § 32, 8, coll. prolegg. col. 479 not. ⁵.

5) J Gothorum idem sonasse videtur atque j Germanorum, acutius vero quam y Anglorum. Qua prolatione propius ad g accedente discriminatur ju ab iu, quae alias satis similia, in genuinis tamen gothicis vocabulis ita discrepant, ut ïuggs, sunius pro juggs, sunjus vel juþ, jumjo pro ïup, ïumjo scribere non liceat. Hanc etiam prolationem τοῦ j definire intendebat, qui in cod. membr. salisb. nº 140 (Wien. Jahrb. XLIII, 11) dixit: ubi dicitur genuit, j ponitur, ubi gabriel, g ponunt; coll. supra § 12, littera J.

V

§ 35. 1) V initio, medio et fine vocabulorum occurrit; initio praeter vocales etiam τοῖς l et r praeponi potest:

a) Initio: valjan, vens, vindan, vulþus, vokrs, vlits, vrikan, etc.;

b) Medio: slavan, favai, mavi, gavi, havi, tavida, hnaivjan, aivs, snaivs, saivs, saivala, waiva, sitaiva Mc. X, 37, skevjan, levjan, speivan, hneivan, heivafrauja, kniva, snivan, þivadv, þivi, sunive, lasivs, viduvo, etc.;

c) Fine: aiv, hlaiv, snaiv, saiv, lev, gaidv, þivadv, 0932 vaurstv, praeterita hnaiv, spaiv, valv et imperativi hneiv, speiv, vilv.

«Annotatio 1.—De v ut y usurpato vid. supra § 27.»

2) Ponitur pro graeco υ post vocalem: pavlus Παῦλος, esav Ἠσαῦ, daveid Δαυίδ, coll. kavtsjo lat. cautio; paraskaive παρασκευή, aivlaugia εὐλογία, aivneika Εὐνίκη, aivxaristia εὐχαριστία, εὐαγγέλιον.

«Annotatio 2.—In eo casu quandoque geminatur: aivva Εὖα, laivveis Λευίς, laivveitus Λευίτης, coll. Schneider, Lat. Formenlehre I, 367. Pariter Livvigild in monetis gothicis inscriptum (vid. apud Aschbach, Westg. 357) pro Leovigild, Livigild sumi potuit. Quandoque etiam praetermittitur: aiodia εὐοδία, agustus Αὔγουστος. Akvila autem e graeco Ἀκύλας minus, quam e latino aquila ortum duxisse videtur. Alias lat. v per b gothice exscribitur (§ 46, 2) .»

3) V ex u inter duas vocales posito nascitur, ex. gr.: mavi a Mauja, havi a Hauja, stravida a straujan, tavida a taujan, triva a triu, kniva a kniu, þivi a þius, navis a naus, sunive loco suniue. Sed iterum in u transit, deficiente vocali sequente, ut in snivan, praet. snau.

«Annotatio 3.—Simili modo efformatur fidur- ex fidvor, tuz- ex tvis-. In spai-skuldrs a speivan, spaiv, v omnino evanuit.

«Annotatio 4.—Non ubique tamen u inter duas vocales positum in v incidit, ex. gr.: tauï, stauïda, trauan, bauan, etc.»

4) V Germanico w, Anglico v congruere videtur. Sed a v Latinorum differre debuit, cum v lat. per b gotbice exscribatur, ut supra annot. 2 innuimus, et vice versa goth. v in latinis scriptis per vv (ex. gr. in nominibus VVillienant, VViliarit), in monetis per w (Wittiza, Wittiges) exprimatur. Caeterum ex librarii menda vidvor loco fidvor Cor. II, XII, 2 affinitas litterarum v et f difficillime concluderetur.

2. De Liquidis.

L

§ 36. 1) L frequenter occurrit tum initio tum medio et fine vocabulorum:

a) Initio: laggs, laisjan, laus, lev, leik, ligan, liuhaþ, lustus, lofa, etc.;

b) Medio: halja, hails, sauls, sels, weila, skilja, jiuleis, fula, holon, etc.;

c) Fine: skal, dail, mel, til, etc.

2) Constanter respondet graeco λ cujus prolationem habet, ex. gr.: lysanius Λυσάνιος, abeileni Ἀβιληνή, baiailzaibul Βεελζεβούλ, gabriel Γαβριήλ. Quandoque redundanter ponitur, ut in al abalstraun ἀλάβαστρον, nauel Νωέ.

M

§ 37. 1) M in qualibet vocabuli sede occurrit:

a) Initio: manags, maiz, maurgins, megs, meins, minz, mulda, mota, etc.;

b) Medio: namo, haims, gaumjan, andanems, skeima, himins, ïumja, rums, stoma, etc.;

c) Fine: qam, nam, manageim, nim, sum, qinom, etc.

0933 2) Ponitur pro graeco μ, cui prolatione omnino respondet, ex. gr.: moses Μωσῆς, hymainaius Ὑμέναιος, naum Ναούμ. Quandoque etiam in fine vocabulorum redundanter jacet, ex. gr.: mariam Μαρία nisi Gothus Μαριάμ in suo codice legerit), coll. bailiam Cor. II, VI, 15, cum Graecus Βελίαλ, Βελίαρ vel Βελίαν habet.

N

§ 58. 1) N easdem sedes atque m occupare potest; sed frequentius occurrit:

a) Initio: naqaþs, naiteins, nauh, newa, neiþ, niman, niun, nuta, nota, etc.;

b) Medio: vaninassus, sainjan, ussauneins, mena, keinan, ïna, runa, etc.;

c) Fine: man, gamain, laun, ven, sein, namin, siun, ainshun, fon, etc.

«Annotatio.—Ante gutturales g in locum τοῦ n, more graeco, subditur (vid. § 40, 5) .»

2) N graeco ν omnino respondet, ex. gr.: naggai Ναγγαί, ananeias Ἀνανίας, aharon Ἀαρών. Quandoque etiam a tergo vocabuli redundanter additur, ut in nerin Νηρί, mailkein Μελχί.

3) N simul et ejus subrogatum g, ante labiales etiam m evadens, ad producendam brevem radicis syllabam quandoque intromittitur, sic in standan praet. stoþ, þagkjan praet. þahta, þugkjan praet. þuhta, briggan praet. brahta. Vice versa quandoque etiam deficit, ubi vocalis praecedens sive per positionem longa est, sive in suam longam respondentem incidit, ut in kustanteinus Constantinus, seiteins loco sinteins, ut dobnan loco dumbnan.

R

§ 39. 1) R etiam frequenter in omnibus vocabuli sedibus occurrit:

a) Initio: raþjo, raihts, rauds, redan, reisan, rimis, riurs, rums, rodjan, etc.

b) Medio: faran, vairilo, dauro, sveran, reiro, hiri, riurei, skura, horinon, etc.;

c) Fine: bar, vair, daur, skeir, stiur, for, etc.

«Annotatio 1.—Jam supra diximus (§ 32, 5) , quod r ante i et u brevia positum eas frangi jubet.»

2) In vocabulis peregrinis graeco ρ respondet, cujus prolationem habuisse videtur, ex. gr.: raibaikka Ῥεβέκκα, markus Μάρκος, zauraubabil Ζοροβάβελ, aileiaizair Ἐλιέζερ. In artarksairksus (Artaxerxes) redundanter interjectum est, in airmodam (Ἐλμωδάμ) pro λ immerito adhibetur.

3) Hujus litterae ( r) natura vocalica, quae in aliis ejusdem stirpis sermonibus, in sanskrito praesertim, perspicua est, in gothico nondum est non agnoscenda. Unde fit, ut quorumdam nominum declinatio, eorum scilicet quae affinitatis relationem exprimunt, ut broþar, dauhtar, declinationi caeterorum vocabulorum apprime conveniat. Ita sane res innotescit ex sequenti collatione utriusque declinationis, monito quod, ad vitandam omnem ambiguitatem, R vocale per r, R debilitatum per r, R longum tandem per r significare necessum duxerimus.

Ad agnoscendam perfectam utriusque declinationis analogiam, considerandum est:

a) A in nom. et acc. sing. ( broþar) vocalem esse euphonicam, ideo huc advocatam, quia R vocale ( R consonanti sono congruens) deficit;

b) Ex declinatione pluralis innotescere, quod R vocale in tono cum u commutatum fuerit, unde pro r semper ru, pro r rju (loco riu § 31, 3) adhibuerunt. In gen. sing. autem, ubi pariter consonans R vocale sequitur, hoc equidem in u non incidit, quia in declinandis aliis vocabulis ille casus vocalem debilitari jubet, sed saltem vocalis omnino deficit.

«Annotatio 2.—Naturae vocalicae τοῦ r hoc etiam attribuendum est, quod haec consonans plerasque caeterarum consonantium sibi initio praeponi sinat, scilicet v, g, h, k, q, (x), b, f, p, d, þ, t, et duplices consonantes sk, sp et st, j tantummodo et w, lingualibus et sibilantibus exceptis.»

5. De Mutis.