Dicit igitur :

" Noster, "

Notans in hoc suam quam ad nos habet, communicationem, quam nos inter nos habemus communitatem, et qua nobis invicem obligamur fraternitatem, eam qua sibi obligamur reverentiam, et illam quam habemus in ipso confidentiam, et in quam nati sumus dignitatem, et quam ad postulandum habemus aequitatem,et quam ex ipso habemus in ipso et cum ipso commansionem.

Suam autem quam ad nos habet communicationem perficit per inhabitationis gratiam : sed quam ex hoc inter nos habemus communitatem, perficit per spiritus unanimitatem. Eam vero qua nobis invicem obligamur fraternitatem facit per suae paternitatis charitatem : eam autem qua sibi obligamur reverentiam, ex hoc facit quod suae paternitatis in nos tamquam in filios ostendit auctoritatem. Sed ea quam in ipso habemus, confidentia causatur ex hoc quod suae divinitatis ex paternitatis benignitate habemus consortium : illam vero in quam nati sumus, dignitatem accipimus per natorum ad generantem conformitatem : ex participatione autem profusae in nos paternae naturae et gratiae postulandi accipimus quamdam aequitatem : ex profluxu vero nostri ab ipso sicut a principio naturae et gratiae, non alibi quam cum ipso habemus commansionem.

Noster ergo Pater est per communicationem inhabitantis gratiae. Ezechiel. xliii, 7 : Locus solii mei, et locus vestigiorum pedum meorum, ubi habito in medio filiorum Israel. II ad Corinth.VI, 16 : Inhabitabo in illis, ei inambulabo inter eos. Psal. lxxv, 3 : Factus est in pace locus ejus, et habitatio ejus in Sion : pax autem est effectus Dei per inhabitantem gratiam.

Noster etiam est per eam quam in eo habemus communitatem factam per spiritus unitatem. Act. IV, 32 : Multitudinis credentium erat cor unum et anima una. Psal. LIV, 15 : In domo Dei ambulavimus cum consensu. Psal. lxvii, 7 : Deus qui inhabitare facit unius moris in domo. Augustinus in Regula : " Sit vobis cor " unum, et anima una in Domino. " Joan. XVII, 21 : Omnes sint wum, sicut tu, Pater, in me, et ego in te, ut et ipsi nobis in unum sint. Ad Ephes. IV, 4 et seq: Unum corpus, et unus spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestrae. Unus Dominus, una fides, unum baptisma. Unus Deus et Pater omnium, qui est super omnes, et per omnia, et in omnibus nobis.

Noster est etiam per eam qua nobis invicem obligamur fraternitatem, quae fit per suae paternitatis charitatem : fratres enim sunt qui ex uno patre sunt nati. Ad Hebr. XIII, 1 : Charitas fraternitatis maneat in vobis. I Joan. III, 14 : Nos scimus quoniam translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres.

Joan. xiii, 35 : In hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si dilectionem habueritis ad invicem. Joan. XVII, 26 : Ut dilectio, qua dilexisti me, in ipsis sit, et ego in ipsis. Levit. XIX, 18: Diliges amicum tuum sicut teipsum. Ideo dicit Glossa, quod dicitur " Pater noster, " et non Pater meus, ut in orando fraternae admoneamur charitatis, sive dilectionis.

De reverentia autem quam habere debemus ad ipsum, quae fit propter paternitatis auctoritatem, dicitur, ad Hebr. xii, 9 : Patres quidem carnis nostrae eruditores habuimus, et reverebamur eos : non multo magis obediemus Patri spirituum, et vivemus ? Exod. xx, 12 : Honora patrem, etc. Malach. I, 6 : Si pater ego sum, ubi est honor meus ? Exod, xv, 2 : Iste Deus meus, et glorificabo eum. Secundum Septuaginta : " Deus patris mei, et exaltabo eum. " Eccli. xliii. 33 : Benedicentes Dominum, exaltate illum quantum potestis : major enim est omni laude.

De confidentia impetrandi, quae resultat ex hoc quod dedit suae deitatis consortium, dicitur, ad Hebr. IV, 16: Adeamus cum fiducia ad thronum gratiae, ut misericordiam consequamur, et gratiam inveniamus. I Joan. III, 21 et 22 : Fiduciam habemus ad Deum : et quidquid petierimus, accipiemus ab eo. III. Reg. II, 20 : Pete, mater mea : neque enim fas est ut avertam faciem tuam. Per eamdem rationem dicit hic Pater ad Filium : quia, sicut dicit Chrysostomus : " Filius " non petit nisi quod est ad honorem pa" tris: quod non facit servus. Unde Filius " in persona eorum, qui vere dicunt Pa- " ier noster dicit, Joan. XI, 42 : Ego scie- " bam quia semper me audis : qualiter " ejus Pater non exaudiret viscera sua? sicut dicit Chrysostomus. Osee,XI, 8 et 9 : Conversum est in me cor meum, pariter conturbata est paenitudo mea. Non faciam furorem irae meae. Si ergo sic se habet ad peccantem, multo magis non avertit faciem a petente et obsequente. Genes. xliii, 30 : Commota sunt viscera Joseph super fratre suo, multo magis commo- ventur viscera Patris pii super filiis petentibus.

De dignitate autem in quam ab ipso nati sumus, ut jam non simus homines, sed dii quidem (alias, quidam) in carne apparentes. Ad Ephes. II, 10 : Ipsius enim sumus factura, creati in Christo Jesu in operibus bonis quae praeparavit Deus, ut in illis ambulemus. Exod. IV, 22 : Filius meus primogenitus Israel. Psal. lxxxviii, 28 : Ego primogenitum ponam illum, excelsum prae regibus. 1 Joan. III, 1 : Videte qualem charitatem dedit nobis Pater, ut filii Dei nominemur et simus. lsa. lx, 21 : Germen plantationis meae, opus manus meae ad glorificandum. Jerem. XXXI, 20: Si filius honorabilis mihi Ephraim, si puer delicatus !

De profusa autem gratia paternitatis in nos,postulandi quamdam accipimus aequitatem, de qua dicitur, III Reg. iii, 5 : Postula quod vis ut dem tibi. IV Reg. ii, 9 : Postula quod vis ut faciam tibi. Matth. VII, 7: Petite, et dabitur vobis : quaerite, et invenietis: pulsate, et apierietur vobis. Lucae, xi, 13 : Si vos cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris, quanto magis Pater de caelo dabit spiritum bonum petentibus se ? Jam enim ex filiatione quodammodo nostra sunt quae postulavimus. I ad Corinth, iii, 22 et 23 : Omnia vobis vestra sunt: vos autem Christi, Christus autem Dei. Joan. XVI, 26 : Non dico quia ego rogabo Patrem de vobis. Luc. xv, 31 : Fili, tu semper mecum es, et omnia mea tua sunt.

De commansione autem cum ipso, quae debetur nobis ex hoc quod fluximus ex ipsius bonitate, sicut quaelibet res salvatur, et manet in his a quibus procedit, Apocal. XXI, 3 : Ecce tabernaculum Dei cum hominibus, et habitabit cum eis. Et ipsi populus ejus erunt, et ipse Deus cum eis erit eorum Deus. Joan. xv, 5 : Qui manet in me, et ego in eo, hic fert fructum multum: quia sine me nihil potestis facere. Psal. lxiv, 5 : Beatus quem elegisti et assumpsisti : inhabitabit in atriis tuis. Psal. xxv, 8 : Dilexi decoremdomus tuae. Matth.XVII, 4 : Bonum est noc hic esse : si vis, faciamus, etc. Matth. xxviii, 20 : Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi. Ezechiel. xlviii, 33: Nomen civitatis ex die illa : Dominus ibidem. Isa. lxii 4: Et non vocaberis ultra derelicta, et terra tua non vocabitur amplius desolata : sed vocaberis Voluntas mea in ea,et terra tua inhabitata, quia complacuit Domino in te : et terra tua inhabitabitur.

Sic igitur cum noster dicat plura supposita participantia: unum participamus Patrem per gratiam qua nobis se communicat, per communitatem sui qua nos adjuvat, per generationem quanos omnes in fratres generat, per auctoritatem qua nos sibi subjicit, per affectum quod id quod suum est, in nobis diligit, per similitudinem suam quam in nobis,ut dii simus, gignit, per jus naturae quo se nobis et sua concedit, per conservationem et collectionem qua nos conservans in se manere praecepit.

Noster etiam dicitur ad usum, et ad fructum : ad usum quidem in adjutorio gratiae, ad fructum autem in exhibitione gloriae : et sic sui usum referimus ad sui fructum. Secundum primum dicitur, Psal. xlv, 2 : Deus noster refugium et virtus : adjutor in tribulationibus quae invenerunt nos nimis. Secundum secundum dicitur, Isa. IV, 2, quod fructus terrae sublimis. Isa. lxvi, 11 : Ut mulgeatis, et deliciis affluatis ab omnimoda gloria ejus.

Sed cum sic dicatur uniuscujusque nostrum, et oratio sit pro diversis defectibus et singularibus, quia id quod petit unus, non petit alius : videretur debere dici : Pater mi, vel meus.

Sed ad hoc dicendum, quod omnia quae impetrantur, ex charitate dantur : et charitas duplex habet mandatum, dilectionis Dei, et proximi : et dilectio Dei importatur in nomine Patris : dilectio autem proximi oportet quod importetur per noster : et ideo non potest dici meus.

Sed secundum hoc peccator non potest dicere hanc orationem.

Et dicendum, quod potest, quia natura est filius, et spe filius gratiae, et sic dicit Pater noster : vel. dicit in persona Ecclesiae, ut quidam dicunt, sed primum melius est.

" Qui es. "

Ecce tertium, ubi notatur intentionis directio ad id quod solum est petendum.

Psal. XXVI, 4 : Unam petii a Domino, hanc requiram, ut inhabitem in domo Domini omnibus diebus vitae meae.

Duo autem notantur in verbo " Es: " esse videlicet divinum, quod omnibus desiderabile est, et verus illius esse locus, ibi, " In caelis. "

Primum intelligitur per hoc, quod dicit, " Qui es : " ita quod verbum es, non sit tertium adjacens orationis, sed potius sit alterum extremorum : ut sit sensus : " Qui es, " id est, qui habes entitatem veram.

Et secundum hunc intellectum, in eo quod dicit, " Qui es, " quinque notantur: ens videlicet primum, simplex, fontale, immutabile, perfectissimum. Ex primitate est intluentissimum, ex simplicitate communissimum et intimum, ex fontalitate causalissimum, ex immutabilitate conservatissimum, ex perfectissimitate desideratissimum omnium.

Primum enim influit omnibus, et a nullo influitur ei : et est liberalitatis et magnificentiae profusae. Influit enim nullo indigens : et nullum aliorum aliquid alicui influere potest, nisi per hoc quod accipit, et habet ab ipso : et hic Pater sic influens merito est orandus. Jacob. l, 17 : Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum, apud quem non est transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio. Non enim mutatur, ut quandoque fluat, et quandoque non : neque vicissitudinem donorum recipit. Ad Romam XI, 35. : Quis prior dedit illi,et retribuetur ei ? Esther, ii, 18 : Dona largitus est juxta magnificentiam principalem. Eccli. XXIX, 43 : Factus est mihi trames abundans, et fluvius meus appropinquavit ad mare. Infinitatem enim maris excedit influentia primi Patris. Isa. lx, 5 : Videbis, et afflues, mirabitur et dilatabitur cor tuum, quando conversa fuerit ad te multitudo maris, fortitudo gentium venerit tibi. Hic ergo Pater, qui tale esse est, merito orandus (alias, adorandus) est, quia omnibus largiter influit, nullo indigens. Primum enim est, ut dicit Philosophus quod influit, non supposito quodam alio quod sibi det influere. Aristoteles : " Causa primaria plus cc est influens quam secundaria. "

Per simplicitatem autem est communissimum et intimum : quia, sicut dicit Philosophus, " Quanto aliquid simplicius " est, tanto in pluribus invenitur, et sui " ad plura indigetur. " Et per (alias, propter) hoc invocatur hic Pater, ut animabus illabatur, ut dicit Beda. Ad Roman. x, 12 : Idem Dominus omnium, dives in omnes qui invocant illum. Malach. I, 11 : Ab ortu solis usque ad occasum, magnum est nomen meum in gentibus. Isa. xlix, 6 :Dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terrae. Haec est lucerna accensa, quae sub nullo modio concludi potest. Job, XI, 8 et 9 : Excelsior caelo est, et quid facies ? profundior inferno, et unde cognosces ? longior terra mensura ejus et latior mari. Ad Ephes. IV, 6 : Unus Deus et Pater omnium, qui est super omnes, et per omnia, et in omnibus nobis, III Reg. viii, 27 : Caelum et caeli caelorum te capere non possunt. Jerem. XXII, 24 : Caelum et terram ego impleo. Act. xvii, 28 : In ipso vivimus, et movemur, et sumus : et sic intelligitur, quod velociter currit sermo ejus '': omnia enim, et per omnia, et in omnibus, et ante omnia praeveniens semper invenitur. Et sicut dicit Dionysius, " proportionabiliter expandit se per

" omnes intellectuales vultus, sicut sol " materialis per omnes vultus corporeos " se expandit. " Job, xxv, 3 : Super quem non surget lumen illius ? Sapient. viii, 1 : Attingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter.

De fontalitate causalitatis inebriat omnia bonis suis, et numquam siccitatem patitur, vel arefactionem, et omnibus ministrat virorem et germen, et refrigerium et ablutionem, et infusionem. Genes. ii, 10 : Fluvius egrediebatur de loco voluptatis ad irrigandum paradisum. Psal. xxxv, 10 : Domine, apud te est fons vitae : fons autem fundens vitam est Pater. Ezechiel. xlvii, 1, Aquae egrediebantur de templo in latus dextrum templi : quia fluxus iste nihil habet facere cum sinistra. Psal. xlv, 5 : Fluminis impetus laetificat civitatem Dei, virorem ministrans virtutis, florem honestatis, fructum internae dulcedinis. Haec enim sunt ex humore quem infundit his qui plantantur super ipsum. Jerem. XVII, 8 : Erit quasi lignum quod transplantatur super aquas... Et erit folium ejus viride, et in tempore siccitatis non erit sollicitum, nec aliquando desinet facere fructum. In aquis autem quas affluit, lavat sordes, et refrigerat tentationes, advehit divitias, revehit ad ortum sui et ad patriam tendentes. Isa. lxvi, 12 : Ecce ego declinabo super eam quasi fluvium pacis, et quasi torrentem mundantem gloriam gentium, quam sugetis.

Immutabilitate fundat, et continet, et conservat ea quibus se influit : ideo dicitur, Sapient. III, 1, quod justorum animae in manu Dei sunt, et non tanget illos tormentum mortis. Joan. x, 28 : Non rapiet eas quisquam de manu mea, scilicet Patris. I ad Timoth. VI, 16 : Solus habet immortalitatem. Glossa, hoc est, immutabilitatem. Psal. CI, 28 : Tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. " In hoc enim Patre, ut dicit Augustinus, " manet aeternitas, nulla mutabilitate con-

" cessa. " Cupientes igitur interminabilem vitam, orare debent ad hunc Patrem, qui est : quia aeternitas est interminabilis vitae tota simul et perfecta possessio. Sicut enim dicitur, Exod. xv, 18 : Dominus regnabit in aeternum et ultra, suum aeternum est in aeterno quod filiis confert.

Perfectissimum autem est hoc esse, et ideo desideratissimum. Unde dicit Philosophus, quod " omnia appetunt esse " divinum, et propter illud agunt quid-" quid agunt. " Aggaei, ii, 8 : Veniet Desideratus cunctis gentibus. Omnia enim istius Patris desiderant su peradventum. Proverb. viii, 11 : Omne desiderabile ei non potest comparari: esse enim datur ab eo, quo accepto nihil desideratur amplius, eo quod hoc est omnis naturae bonum et optimum. Exod. xxxiii, 17 et seq., dixit Dominus ad Moysen : invenisti gratiam coram me... Ego ostendam omne bonum tibi. In hoc est gaudium plenum, ut hoc comprehendamus ut possumus. Joan. XVI, 24 : Petite, et accipietis, ut gaudium vestrum sit plenum. Matth.v, 48 : Pater vester caelestis perfectus est.

" In caelis. "

Hic tangit petibilium locum. Et accipiuntur in caelo quinque, ad quae reducuntur expositiones Sanctorum. Primum enim est caeli natura, secundum est caeli species et forma, tertium est caeli usus in contemplationis gloria, quartum est caeli proprietas in hoc quod est quies regia, quintum est caeli similitudo in significanda Sanctorum gratia. Sexto etiam per metonymiam secundum Rabanum, per caelos hi qui in caelo sunt, pro orante intercedentes accipiuntur.

Quinque igitur sunt in ipso caelo accepta : et primum est caeli natura, quae est nobilis, et per naturam ingenerabilis et incorruptibilis, ut probat Philosophus. Et ideo omnes antiqui convenerunt in hoc, quod caelum esset locus Dei, ut dicit Philosophus, " tamquam primi generato " ris (alias, genitoris) et datoris omnis " esse entitatis (alias, entitatis, et esse) " eorum quae quocumque modo esse ac" cipiunt. " Unde, Psal. CXIII, 16 : Caelum caeli Domino: terram autem dedit filiis hominum. Job, xxii, 14 : Circa cardines caeli perambulat. Ibidem, v. 12 : Excelsior caelo est, et super stellarum verticem sublimatur. Hoc igitur modo propter loci congruitatem in caelis esse dicitur. Daniel. iii, 56 : Benedictus est in firmamento caeli, et laudabilis et gloriosus in saecula.

Caeli autem species et forma est pulchritudo, cui nihil potest admisceri faedum : et hoc modo per caelum pulchritudo accipitur caelestium donorum, quia quaecumque de terris sunt, commiscibilia sunt et foedibilia : ita quod Isa. lxiv, 6, dicit : Quasi pannus menstruatae universae justitiae nostrae. Sed de caelis et in caelis est pulchritudo pura. Eccli. xliii, 10 : Species caeli gloria stellarum. Et, ibidem, f. 20 : Pulchritudinem candoris ejus admirabitur oculus. Haec enim est pulchritudo quae laudatur, Cantic. VI, 9 : Pulchra ut luna, electa ut sol. Et, ibidem, iv, 7 : Tota pulchra es, amica mea, et macula, non est in te.

Usus vero caeli est ad splendorem contemplationis in gloria : et laudem caelestis regis in hymnodia. Unde de Angelis dicit Damascenus : " In caelis conver-" santur, et unum opus habent, hymnis " laudare Deum. " Unde, II ad Corinth. xii, 2, cum Paulus vellet exprimere modum limpidissimum suae contemplationis, dixit quoniam raptus est in tertium caelum, hoc est, in contemplationis modum, qui est in tertio caelo ascendendo, hoc est, in altissima Hierarchia. Isa. VI, 1 : Vidi Dominum sedentem super solium excelsum et elevatum. Ibi enim sine turbulentia hujus mundi serenus apparet. Isa. xviii, 4 : Quiescam, et considerabo in loco meo, sicut meridiana lux clara est. In caelo enim lucem inhabitat inac-cessibilem . Cantic. I, 8 : Indica mihi ubi pascas, ubi cubes in meridie. Eccli. xliii, 3 et 4 : In meridiano exurit terram: et refulgens radiis suis obcaecat oculos. Meridiana enim linea est unicuique homini altior linea : et circulus caeli, quem potest accipere, sive invenire : et ibi lumen est in omnipotentia sua, totum implens orbem, et nusquam alibi. Psal. xviii, 7 : A summo caelo egressio ejus, et occursus ejus usque ad summum ejus: nec est qui se abscondat a calore ejus. Quia " calidum et incentivum est lumen contemplationis, " ut dicit Dionysius. Eccli, xliii, 3 : Fornacem custodiens in operibus ardoris. I Scie XX.XI9 9 : Dixit Dominus, cujus ignis est in Sion, et caminus ejus in Jerusalem.''

Caelum etiam dicitur quies et sedes regia. Unde, supra, v, 34, caelum est thronus magni Regis . Et ibi expositum invenies qualiter dicitur thronus. Ad Hebr. I, 8, et Psal. xliv, 7 : Thronus tuus, Deus, in saeculum, saeculi : virga directionis, virga regni tui. In caelo enim, hoc est,coelestium vertice summae resident pulchritudines suae lucis et suae veritatis. Isa. lxvi, 1 : Caelum sedes mea, terra autem scabellum pedum meorum. Alta enim sua insignit pulchritudine, et infirma non derelinquit, quin aliquid sui impertiatur in vestigii imitatione. Hoc igitur modo caeli dicuntur caelestes mentes, quiete et alte ab omni scabellari subjectione in caeli pulchritudines veritatis aeternae elevatae. Et ideo Philosophus dicit, quod cc intellectus est locus specie-" rum intelligibilium : non enim sunt " in eo sicut in materia, quia sic distinct guerent in denominarent eum : et ha" bens unam non posset habere aliam. cc Nunc autem sunt in ipso ubique et " semper sicut in loco, et non denomi-" nant ipsum : nec una impedit aliam, cc cum intellectus sit locus communis

" omnium. Et sicut generans locum dat "ei quod generat, ita intellectus agens " generando veritates rerum, et locum " dat eis ubi sint, et in quo fiant, et ad " quem moveantur suo modo in intelle" ctu. " Et hoc modo veritas et lux prima sedem habet mentes caelestes : quia, sicut dicitur, Sapient, VII, 7 et seq., anima justi sedes est sapientiae.

Caelum etiam habet similitudinem quamdam in significanda Sanctorum gratia : quia caeli alti sunt, sicut Sancti per desiderium. Psal. lxiii, 7 et 8 : Accedet homo ad cor altum, etc. Isa. lv, 9 : Sicut exaltantur caeli a terra, sic exaltatae sunt viae meae a viis vestris, etc. Stellati sunt, sicut Sancti praeferunt stellas virtutum. Ad Philip. II, 15 : Inter quos lucetis sicut luminaria in mundo. Daniel, XII, 3: Qui docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti. Et lucent sicut Sancti, per sapientiam. Sapient. VII, 29 : Est enim haec speciosior sole, et super omnem dispositionem stellarum : luci comparata, etc. Tonant laude (alias, laudem) hymnorum, et pluunt lacrymis devotionis. Job, xxxviii, 25 : Quis dedit vehementissimo imbri cursum, et viam sonantis tonitrui ? Morant autem pinguedine devotionis. Osee, XIV, 16 : Ero quasi ros, Israel germinabit sicut Ulium, Genes. xxvii, 39 : In pinguedine terrae, et in rore caeli desuper erit benedictio tua.

De hoc autem, quod dicit Rabanus per caelum accipi Sanctos in caelo contentos, ut habeat orans intercessores, dicitur, ad Hebr. IX, 24 : Non enim in manufacta sancta Jesus introivit, exemplaria verorum, sed in ipsum caelum, ut appareat nunc vultui Dei pro nobis. Hinc est quod dicitur : Laetentur caeli , quando caelestes laetantur obtinendo nobis gratiam a Deo. Job, v, 1: Voca ergo, si est qui tibi respondeat ,et ad aliquem sanctorum conver-iere. Sicut enim obstupescunt in malis nostris, ita etiam juvant ad bona nostra, et gaudent, quando obtinemus ea, Jerem. ii, 12 et 13 : Obstupescite, caeli, super hoc, et, portae ejus, desolamini vehementer, dicit Dominus. Duo enim mala fecit populus meus : Me dereliquerunt fontem aquae vivae, et foderunt sibi cisternas, cisternas dissipatas, quae continere non valent aquas.

Resumentes igitur quae de caelis dicta sunt, " In caelis " est " Pater, " hoc est, in caelestibus locis et sanctis refulgens, per incorruptionis aeternitatem, per decoris purissimi et spiritualis gloriam, per continentiam spiritualium et altarum (in quibus totus quiescit intellectus) veritatum, et delectationum, et contemplationum : per splendoris spiritualis in luce inaccessibili usum et laudum hymnodiam : per omnis virtutis excellentiam : per Sanctorum caelestium frequentiam. Daniel. vir, 10 : Millia millium ministrabant ei, et decies millies centena millia assistebant ei. In his omnia nostra continentur petibilia, quaecumque a Patre petere habemus. - Sed incidit quaestio, quare non dicit : Pater noster, qui es in caelo : sicut, qui es in caelis ?

Et ad hoc dicendum, quod caeli hic vocantur continentiae intellectualium et invisibilium creaturarum, quae sunt Sancti et Sanctorum splendores in gratia et gloria. Et quia hae continentiae sunt in tribus hierarchiis, et ter trinis ordinibus : et secundum illas continentias sunt etiam nostrae sortes et gratiae et gloriae in caelis, ideo melius dicitur " in caelis " quam in caelo. Quia sicut dicitur, Deuter, XXXII, 8 : Constituit terminos populorum juxta numerum Angelorum Dei . Et quidam indigent et petunt, qui (alias, quae sunt in caelo inferiori: quidam autem ea quae sunt in medio : et quidam quae sunt in summo (alias,et supremo), licei Pater no- ster in coelo sit Trinitatis per suae majestatis ambitum et continentiam, tamen in omnibus est caelis, per hac quod est causa et objectum beatitudinis omnium. Job, xxv, 3 : Numquid est numerus militum ejus ? est super quem non surget lumen illius ?

Resumamus igitur ab initio et determinemus sermonem dicentes, quod hic sensus est : " Pater noster, qui es in caelis, " hoc est, in caelestibus vere es secundum omnem primi entis proprietatem. Ens enim in omnibus (alias, ante omnia) est primum, et ante ens nihil potest intelligi. Sed quaecumque sunt, post ipsum intelliguntur. Et ideo est nomen Patris primi, qui principium est totius divinitatis, et omnium quae sunt. Exod, III, 14 : Sic dices filiis Israel : Qui est, misit me ad vos. " Pater " igitur est in esse spirituali, semen dans gratiae, ad quod trahit omnia nostra, intellectum, affectum, liberum arbitrium per amorem, et tractum distinguit : quia aliter pes staret in capite, et oculus in manu, et esset confusio in membris spiritualibus nostrae naturae. Distinctum format in figura divina, et vivificat, et corroborat virtute, educit ad opera, educat edulio suae alimoniae, erudiendo convertit ab errore, et ditat haereditate. " Noster " autem est per hoc quod de suo dat, ut noster sit, nobis communicat: et per hoc quod idem multis dat, nos communes in suo, et similes facit: per modum autem dandi efficimur fratres : per hoc quod suum dat in nos, sequitur ejus effectus generans confidentiam : et quia de suo habemus, juris cujusdam ad sua accipienda generatur aequitas: et per hoc quod ipse dat, et nos accipimus, nostra ad ipsum debetur reverentia : et quia de suo dedit, et suum ubicumque sit, secum manere debet, domus suae acquirimus cohabitationem : et in omnibus his vere est " noster, " quia pronomen hic plures dicit in una re possessa parti- cipantes, ex cujus participio omnia causantur, quae dicta sunt.

Sic igitur dicitur : " Pater noster, qui es in caelis. "

" Sanctificetur nomen tuum. "

Hic ponuntur petitiones, quae secundum omnes Expositores (alias, Doctores) sunt septem. Quarum quatuor primae pro adipiscendis bonis, tres autem, ultimae sunt deprecationes pro amovendis malis.

Illae autem quae sunt pro adipiscendis bonis divinis, aut sunt de bono divino adipiscendo secundum quod pertinet ad vitam divinam : aut sunt de bono conservante, et sustentante aut confortante nos in illo. Et de bono quidem pertinente ad vitam divinam sunt tres primae : de conservante autem nos in illo et sustentante et confortante est quarta, quae petit edulium, sive viaticum ad sustentationem et confortationem.

Tres autem primae multiplicantur secundum ea quae exiguntur ad vitam divinam et perfectam : haec enim sunt tria, esse videlicet divinum in nobis perfectum et completum, posse, et ordinatum agere. Ad esse autem petitur sanctificatio nominis, ad. posse autem adventus regni, et ad agere perfectio divinae voluntatis in terra, sicut fit in caelo. Et ideo sicut dicit Augustinus : " Prima tegitur spiritu " sapientiae, qui est sapor divinus ex esse " divino in nobis : et perficitur pacifica-" tione cordis, quando illi esse divino ni-" hil in nobis repugnat. Secunda autem " regitur spiritu intellectus, qui regnum " Dei mentis illustratione declarat : et " perficitur munditia cordis, quae scan-" dala de regno Dei eliminat. Tertia au-" tem regitur spiritu consilii, qui agenda " secundum Dei voluntatem persuadet : " et perficitur misericordia, quae incipit a " seipsa, miseriam omnis inordinati

" actus propellente. Quarta autem regitur " spiritu fortitudinis, spiritu ad portanda " onera confortante cum cibo sumpto : " et perficitur esurie et siti justitiae, quae " magis in esse divino sustentat, quam " panis quem quotidie sumimus. "

Tres autem ultimae sunt de amovendis malis : quae mala aut transierunt actu et remanent reatu, et de his amovendis est quinta: aut sunt imminentia per causam, et futura per actum, et de his amovendis est sexta : aut sunt imminentia per causam et actum, et de his amovendis est ultima. Et ideo dicit Augustinus, quod " quinta regitur spiritu scien-" tiae, qui docet bene conversari et osten-" dit quae sunt debita, quibus tenemur : " et perficitur luctu, qui lavat delicta " commissa. Sexta autem regitur pietate " cultus Dei, qui (alias, quae) vitat tenta-" menta, ne in tentationem inducatur : " et perficitur mititate Christi, quae " (alias, qui)non permittit provocari a " tentatore ad inducendum in tentatio-" nem. Septima autem regitur spiritu ti-" moris, qui retrahit a malo : et perfici-" tur paupertate spiritus in omnibus " temporalibus humiliter se sentiente in-" sufficientem, dicendo quoniam suffi-" cientia sua ex solo Deo est . ''Et sic pe" titionibus dona spiritus impetrantur, " et donis virtutes et perfectiones beati-" tudinum acquiruntur. " Et haec est sententia Glossae Augustini.

Nunc autem restat de singulis secundum inductam divisionem exsequi petitionibus.

" Sanctificetur nomen tuum. "

Ex quo ista petitio dirigitur ad Patrem, nomen quod petitur in ea sanctificari, nomen est Patris. Est autem nomen duplex, personae et naturae. Personae nomen est, quod personam quamcumque demonstrat in esse personali distincto, sive illa persona sit divina, sive humana, sive angelica : et hoc nomen non est communicabile alicui, sicut nec ipsa discretio personalis, a qua imponitur : et hoc vocatur nomen proprium uni soli conveniens : et in hoc nomine non communicant generans et genitus, nec communicare possunt propter causam inductam. Est autem nomen naturae sub qua fit personalis discretio : et hoc est nomen communicabile illis, quibus datur natura per modum quo datur eis : et hoc dicitur, Genes, v, 2, quod masculum et foeminam creavit eos,... et vocavit nomen eorum Adam, hoc est, homo : quod (alias, quia) Adam homo interpretatur. Sicut enim mulier naturam de viro accepit, ita accepit et naturae nomen, et rationem. Et ita in divinis. Sic dicit Apostolus, ad Philip,IIi, 9 et 10 : Donavit illi nomen, quod est super omne nomen : ut in nomine Jesu omne genu flectatur, etc. Pater enim gignendo Filium dat ei naturam divinam, et per consequens dat ei nomen naturae et rationem, quod vere Deus dicatur et sit et ex hoc non habet quod rapinam se arbitratur aequalem Deo, et quod non blasphemat, cum dicit se Deum, et quod in nomine illo omne genu flectendum est ei sicut Patri, et quod non est aliud nomen sub caelo datum hominibus, in quo oporteat eos salvos fieri nisi illud . Sic ergo etiam dicitur (quoad naturam Patris, quae nobis in generatione spirituali confertur ad esse divinum) dicitur Patris nomen nobis datum. Joan. x, 35 : Si illos dixit Deos, ad quos sermo Dei factus est, et non potest solvi Scriptura : sermo enim Dei est : sermo de communicatione Dei, qui (alias, quae) est nota, quam facit natura communicata : sicut omnis res a natura sua denominatur et determinatur : et haec Scriptura nullo modo solvi potest, quia realiter inscri-

pta est, et inscribitur continue omnibus.

Hoc igitur est

" Nomen tuum, "

0 Pater, qui es in caelis.

Huic nomini statim in ipso fieri ante sanctificationem octo conveniunt, quae sunt proprii hujus nominis effectus : quorum primum est, rem notare et declarare cui datur : secundum est super rem esse cui datur : tertium est, hoc nomen non imponi, sed dari : quartum est, hoc nomen bono et optimo semper esse conjunctum : quintum est, hoc nomen innovare eum cui datur : sextum est, hoc nomen habere alietatem et differentiam ad alia quaecumque nomina : septimum est, hoc nomine consequi benedictionem : octavum est, hoc nomen facere communionem inter omnes uno patre genitos. Haec autem plane inscripta inveniuntur, et ratione demonstrantur, et ipsa re etiam a parum scientibus denotantur.

Cum enim nomen dicatur quasi notamen, nisi cadat a significatione quam importat oportet quod notando declaret rem cui datur. Et ideo dicitur : Superscribe eis quibus datur, ut in ipso nomine sicut in Scriptura legatur notitia eorum . Sic enim scribuntur in libro vitae. Malach. III, 16 : Scriptus est liber monumenti. Apocal, iii, 12 : Scribam super eum nomen Dei mei, et nomen civitatis Dei mei, novae Jerusalem. Et, ibidem, paulo ante, v. 5: Non delebo nomen ejus de Libro vitae, hoc est, signaculum profundatum super nos, quo declarantur esse Dei. Propter quod nomen Domini fuit in lamina pendente in fronte Ponticis . Apocal. vii, 3 : Signemus servos Dei nostri in frontibus eorum. Et, ibidem, v. 4 : Audivi numerum signatorum centum quadraginta quatuor millia signati, exomni tribu filiorum Israel. Sicut dicitur, Exod. xxxiii, 17 : Invenisti gratiam coram me,et teipsum novi ex nomine.

Declarans autem rem est super rem : et ideo invocatur in eos quibus datur. Semper enim eminet, et exaltat, et deprimi non potest : sed si deprimere aliquis conetur, nomen deletur : et tunc dicitur nomen eorum deleri de libro vitae. Jerem. XIV, 9 : Tu autem in nobis es, Domine, et nomen tuum invocatum est super nos, ne derelinquas nos. Et quando invocatur hoc nomen, in nos vocatur : et cum fortius sit omnibus, tunc nos ad se trahit fortiter, et unit sibi. Psal. lxxxviii, 16 et 17 : In lumine vultus tui ambulabunt, et in nomine tuo exsultabunt tota die, Psal. lxxiv, 2 : Confitebimur tibi, Deus : confitebimur, et invocabimus nomen tuum. Psal, cxv, 13 : Calicem salutaris accipiam, et nomen Domini invocabo. Haec exaltatio notatur, Apocal. III, 12, ubi dicitur : Scribam super eum nomen,

Sic nomen supereminens, et non depressum non potest imponi, sed dari : sicut et omne nomen naturae datur, et non imponitur. Et hoc significatur, Supra, I, 21, ubi dicitur : Vocabis nomen ejus Jesum. Et Glossa dicit : Non impones. Unde, ad. Philip. II, 9, dicitur : Donavit illi nomen, quod est super omne nomen. Homo autem imponit nomina : Deus autem et natura dant ea. Is a. lvi, 5 : Nomen sempiternum dabo eis, quod non peribit. Act. IV, 12 : Non aliud nomen est sub caelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri : et hoc est gloriosum. Si enim falsa hominum opinio imponeret, saepius sine causa nominis nonem haberetur: nunc autem quando datur, semper datur cum causa : et sic numquam est vacuum nomen. Apocal. III, 1 : Nomen habes quod vivas, et mortuus es.

Datum autem nomen bono et optimo semper est conjunctum : causa enim nominis est optimi collatio, quo nihil me- lius excogitari potest, et quod solum per substantiam est bonum. Luc. xviii, 19 : Nemo bonus nisi solus Deus. Hoc significatur, Jacob. ii, 7, ubi loquitur de infandis et malignis divitibus, qui hoc nomen persequuntur, dicens : Ipsi blasphemant bonum nomen, quod invocatum est super vos. Isa. lvi, 5 : Dabo eis nomen melius a filiis ei filiabus. Eccli. xli, 15 : Curam habe de bono nomine. Isa. xxvi, 8: Nomen tuum, et memoriale tuum in desiderio animae : non enim in desiderio animae est nisi bonum. Dicit enim Philosophus, quod " bonum est quod omnia op" tant (alias, appetunt).)) Unde, Ecclesiasticus, xli, 15, postquam dixit : Cura habe de bono nomine, addidit : Hoc enim magis permanebit tibi quam mille thesauri pretiosi et magni.

Sic nomen bono conjunctum semper novum est, et innovat. Isa. lxii, 2 : Vocabitur tibi nomen novum, quod os Domini nominabit: novum enim est, quod principio est conjunctum, et vicinat ipsi Et hoc semper facit nomen istud. Apocal. II, 17 : Vincenti dabo manna absconditum, et dabo illi calculum candidum, et in calculo nomen novum scriptum, quod nemo scit, nisi qui accipit. Manna est dulcedo esse divini, quod datur per gratiam filiis : quia ille est panis filiorum. Calculus autem candidus est solidum et candens aeternae veritatis, quae cognitioni imprimitur : et in hoc est nomen novum datum, quod, vetustatem, in qua nati fuimus, repellit. Apocal. iii, 12 : Scribam super eum, nomen meum novum. Hoc enim modo innovat in nobis sui nominis signa, et immutat mirabilia . Hoc modo Rex, qui sedet in thono, dixit : ''Ecce nova facio omnia .

Hoc autem modo innovando distinguit, et differre ab omnibus in vetustate ambulantibus. Genes, xxxii, 28 : Nequaquam, inquit, Jacob appellabitur nomen tuum, sed Israel. Genes. XVII, 5-15, mutatur nomen Abram et Sarai, quando signum dedit circumcisionis, quod ab aliis distinguebat. Isa. lxv, 15 : Servos suos vocabit nomine alio. Unde, Joan. 1, 42 : Tu vocaberis Cephas : quod interpretatur Petrus. Matth.XVI, 18 : Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam. Justum enim est, ut qui aliam et meliorem habent causam nominis, quod non in nomine antiquitatis, sed in nomine differenti vocentur. Distinguuntur ergo per nomen ab infandis hominibus. Isa. xlix, 1 : De ventre matris meae recordatus est nominis mei.

Sic ergo distinguendo causam dat benedictionem his quibus convenit, et maledictionem his quibus non convenit, sed ab eis distinguit. Isa. lxv, 15 et 16 : Et servos suos vocabit nomine alio : in quo qui benedictus est super terram benedicetur in Deo amen. Genes. XXII, 18 : Benedicentur in nomine tuo omnes gentes , hoc est, omnes gentes quae sunt in nomine tuo, tibi datae a Patre caelesti : quia nomen est causa benedictionis. Unde, Psal. cxxviii, 8 : Non dixerunt qui praeteribant, supple, hoc nomen : Benedictio Domini super vos : benediximus vobis in nomine Domini. Tob. iii, 13 : Benedictum est nomen tuum, Deus patrum nostrorum. Job, I, 21 : Sit nomen Domini benedictum. Psal. cxii, 2 : Sit nomen Domini benedictum ex hoc nunc et usque in saeculum.

Sic autem benedictionem conferens, communionem Sanctorum omnium cum uno Patre Deo genitorum facit : ut sicut in univocis est nomen unum, ita sit et virtus nominis omnia bona communicans ejusdem nominis : et hoc est oleum effusum hujus nominis , quod vidua Ecclesia, et omnia vasa domus suae, et mutuata ab aliis infudit : et se communicando commune meritum Sanctorum de creditoribus daemonibus liberavit, cui proprium meritum non suffecit. Haec est unctio de qua, Psal. cxxxv, 2, dicit, quod a capite usque ad barbam, et in oram vestimenti distillans descendit , dum nullum relinquit quem non penetret communicatio sanctae charitatis.

Hoc est igitur nomen secundum proprios nominis effectus.

Est autem, o Pater, hoc " nomen tuum, " quia semper divinum, et a nullo nisi a te datum, et ab eo semper agnitum : et quia divinum, igitur venerandum et adorandum, Psal. lxii, 5 : In nomine tuo levabo manus meas. Psal. cv, 47 : Confiteamur nomini sancto tuo, et gloriemur in laude tua. Ab eo datum, Isa. xlv, 4 : Vocavi te nomine tuo. Joan. xvii, 11 : Pater sancte, serva eos in nomine tuo, quos dedisti mihi : ut sint unum, sicut et nos, hoc est, quos in nomine tuo, a te illis dato, dedisti mihi, qui expressi nomen tuum, quod a te accepi per generationem : et hoc est ab eo cognitum et vocatum. Isa. xl, 26 : Qui educit in numero militiam eorum, et omnes ex nomine vocat. Joan. x, 3 : Proprias oves vocat nominatim. Exod. XXXI, 2 : Vocavi ex nomine Beseleel filium Uri. Beseleel umbraculum divinum interpretatur, et significat Sanctos in umbra alarum Dei sperantes. Hi sunt filii Uri, hoc est, ignis per incendium divini ignis, qui micat in eis : quia Apostolus, ad Hebr. xii, 29 : Deus noster ignis consumens est. Unde dicit Augustinus: " Ipse est ignis edax : consumit " enim veterem vitam divinus amor, et " innovat hominem."

Sic est ergo nomen tuum.

Ergo o Pater,

" Sanctificetur, nomen tuum. "

Quod enim sanctum est, sanctificetur adhuc, quadrupliciter sanctificando : per emundationem, per clarificationem, per magnificationem, per mirificationem : sicut e contra per malos polluitur, obscuratur, minoratur, et blasphematur.

Per emundationem sanctificatur a contagione delictorum : per clarificationem, ab offuscatione affectus terreni : per magnificationem, ab infirmitate naturali : per mirificationem, per hoc quod in mirabilibus accipiat assimilationem Dei. Haec enim quatuor dicit sanctitas.

Dicit enim Dionysius in libro de Divinis nominibus, quod " sanctitas est ab " omni inquinamento libera et perfecta, " et omnino immaculata munditia : " et quoad hoc est sanctificatio prima. Dicitur etiam sanctum latine idem quod AdminBookmark graece : et hoc est idem quod sine terra, sive depuratio ab offuscatione terrena : et quoad hoc est sanctificatio secunda. Sanctum etiam idem est quod firmum : et tunc idem est sanctificatum, quod in magnis et ad magna confirmatum, et super omnia vincit : et quoad hoc est sanctificatio tertia . Aristoteles etiam in libro de Speciebus et operibus virtutum dicit, quod " sanctitas est scientia faciens fide-" les et servantes quae ad Deum justa : " et illa est mirabilis sanctitas, per hoc quod est scientia primae veritati inhaerens, admirabiles delectationes habens, puras et firmas : et quoad hoc est sanctificatio quarta.

De prima harum sanctificationum est destructio peccati, et contagionis relictae ex maculis peccatorum omnium et perfecta et perpetua oblivio : et rememorationis delectantium male deletio, ita quod nec in actu, nec in reatu, nec in reliquiis, nec in concupiscentia remaneat. Et de hoc dicitur, Isa. XIV, 22 : Perdam Babylonis nomen, et reliquias, et germen, et progeniem, dicit Dominus. Et, infra, v. 23 : Et scopabo eam in scopa terens, dicit Dominus exercituum. Nomen enim Babylonis est in actu, qui ha-

bet nomen confusionis immundae : reliquiae autem peccatorum sunt relicta eorum, et illa sunt reatus : progenies autem est id quod nos reliquias vocamus, quae sunt effectus peccatorum, sicut foeditas cogitationum, immunditia cordis, et hujusmodi : germen autem est in concupiscentia : et haec omnia perduntur per munditiam sanctitatis. Et quoad perpetuam peccati oblivionem scopatur disciplinis et exercitiis bonis, et teritur usu virtutis, donec ad munditiam perfectam reducatur. Ad Hebr. XII, 14 : Pacem sequimini cum omnibus, et sanctimoniam, sine qua nemo videbit Deum. I ad Thessal. IV, 3 et seq : Haec est voluntas Dei, sanctificatio vestra :... ut sciat unusquisque vestrum vas suum possidere in sanctificatione et honore, non in passione desiderii, sicut et gentes, quae ignorant Deum.

Secunda sanctificatio perficitur ex tribus : ex purgatione videlicet terreni amoris vel affectus, ex purgatione imaginationis terrenae, et ex purgatione terrenae rationis : et haec significatio significatur. Exod. XIX, 10 et 11 : Sanctifica populum hodie, et cras, Iaventque vestimenta sua, et sitit parati in diem tertium. Hodie enim sanctificatur, quando post caliginem terreni affectus lux surgit in sereno cordis : cras iterum, quando excluduntur phantasiae et imagines terrenorum : et tunc praeparati sunt in lucem tertiam (alias, diem tertium) quando omnino abjiciuntur phantasiae mundanarum rationum et cogitationum. Jerem. ii, 3 : Sanctus Israel Domino, primitiae frugum ejus. Quia dimissis his, tunc primo anima Deo primitias offert, emundata a contagione terrenorum. Isa. lviii, 13 : Vocaveris sabbatum delicatum, et sanctum Domini gloriosum, quando scilicet nihil adhaeret terrenae contagionis.

Tertia sanctitas perficitur confirmatione boni, sicut dicitur in Psal. lxvii, 29 et 30 : Confirma hoc, Deus, quod operatus es in nobis. A templo tuo in Jerusalem, tibi offerent reges munera. Eccli. XXIV, 16 : In plenitudine sanctorum detentio mea, hoc est, in plenitudine sanctitatis. Ad Hebr. XI, 32 : Sancti per fidem vicerunt regna, operati sunt justitiam, etc. Ad Hebr. viii, 6 : Melioris testamenti mediator est, quod in melioribus repromissionibus sancitum est, hoc est, confirmatum.

De quarta dicit Psalmus lxiv, 5 et 6 : Sanctum est templum tuum, mirabile in aequitate. Templum est apparitio, quod patet in compositione verbi contemplor. Quia sicut fanum dicitur a AdminBookmark quod

est apparere, ita et templum a temptor, sive contemplor, quod est visio per intellectum : et hoc admirabile est altitudine : quia ex tali annuntiatione altissimorum, et tunc et nunc philosophari inceptum est, ut dicit Aristoteles. Daniel. III, 52 : Benedictus es in templo sancto gloriae tuae. Et, ibidem, v. 52 : Benedictum nomen gloriae tuae sanctum. Exod. xv, ii : Quis similis tui in fortibus, Domine ? quis similis tui, magnificus in sanctitate ? I Reg. II, 2 : Non est sanctus ut est Dominus : neque enim est alius extra te, et non est fortis sicut Deus noster : et tangit duas sanctitates simul. Isa. VI, 3 : Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus excercituum : hoc dicitur de tribus primis modis sanctitatis. Et de quarta additur : Plena est omnis terra gloria ejus. Joan. XVII, 17 : Sanctifica eos in veritate. Sermo tuus veritas est. Dicit enim Dionysius quod " fides est collocans credentes in veritate, " et veritatem in ipsis credentibus. " Et ideo verum est, quod dicit Aristoteles, quod " admirabiles primae veritatis Phi-" losophia habet delectationes firmitate " et puritate. " Haec enim veritas omnino pura est, cum sit simplicissima : omnino firma, cum omnis veritatis sit causa : omnino mirabilis, cum sit omnium altissima.

Prima harum sanctificationem praepa- patio est ad secundam : et secunda dispositio est ad tertiam : tertia autem omnino necessaria est ad quartam : et tunc impletur quod dicitur, Sapient.VII, 27 : Per nationes in animas sanctas se transfert, amicos Dei et prophetas constituit.

Per primam fit proprie sanctificatio nominis, sive munditia, ut se in nobis sigillare possit. Genes. XVII, 10 et seq. : Hoc est pactum meum quod observabitis inter me et vos, et semen tuum post te : Circumcidetur, id est, sanctificetur, ex vobis omne masculinum : et haec sanctificatio est a praeputio concupiscentiae carnalis.

Secunda autem clarificat a pulvere et caligine terrenorum. Joan. XVII, 1 : Pa- ter, venit hora, clarifica Filium tuum, ut Filius tuus clarificet te. Hoc enim dicit Filius de membris clarificandis a caligine terrenorum.

Tertia autem magnificentia perficitur claritate virtutum, quando ipsae virtutes emundant se ab infirmis quibuslibet, et efficiuntur heroicae vel heriles, non dignate ad parva respicere. Ad Roman. VIII, 30 : Quos justificavit, illos et glorificavit.

Quarta autem perficitur aeternae sanctitatis illustratione, quae splendet a Sancto sanctorum. Sapient, x, 10 : Ostendit illi regnum Dei, et dedit illi scientiam sanctorum : honesiavit illum in laboribus, et complevit labores illius.

His ergo quatuor sanctificationibus quatuor sunt contraria, quae Dominus conqueritur, scilicet pollutio nominis, offuscatio, minoratio, et blasphemia. Polluunt enim nomen Dei, quod invocatum est super eos, qui carnalibus subjacent concupiscentiis : offuscant, qui terrenis supponuntur pretiis : minorant, qui detinentur actibus infirmis : sed blasphemant, qui relicto nomine, surdis et mutis inhaerent idolis, non quidem illis quae antiquitas vocavit idola lignea vel lapidea, sed eis quae quilibet per amorem veneratur, et fingit pro Deo,

De primo dicitur, Ezechiel. XXXVI, 20 : Polluerunt nomen sanctum meum.

De secundo dicitur, Thren. IV, 1 : Quomodo obscuratum est aurum, mutatus est color optimus, dispersi sunt lapides sanctuarii in capite omnium platearum ? Aurum enim splendor est deitatis in filiis gratiae, qui nomen habent Patris in esse divino secundum gratiam. Color optimus est color spiritualis verus (alias, luminis) qui mutatur in fuliginem avaritiae. Sicut et aurum obscuratur per caliginosum amorem terrenorum, sic et lapides sanctuarii, calculi veritatis in quibus scriptum fuit nomen novum, projiciuntur et sparguntur in compitis platearum, ubi terrenis lucris inhiatur.

De tertio improperatur Moysi et Aaron, Numer. xx, 12: Quia non credidistis mihi, ut sanctificaretis me coram filiis Israel, non introducetis hos populos in terram quam dabo eis. Hoc enim comminatus est eis, quia infirmitate humana tentati fuerunt in magnis : non enim magnum ostenderunt, sed minoraverunt nomen ejus coram populo.

De quarto dicitur, Isa. lii, 5 : Jugiter tota die nomem meum blasphematur, scilicet inter gentes. Blasphemia enim est, quando honor divinus ad res mutas, quae juvare non possunt, transfertur.

His habitis, quaedam quaeruntur in littera, antequam procedamus ulterius, de nominis sanctificatione. Et sunt duo, quorum unum est, quare impersonaliter dicit, " Sanctificetur : " et non dicit : Pater noster, sanctifica nomen tuum, cum tamen ipse sit sanctificationis perfector ? aut dixisset : Da nobis sanctificare nomen tuum? Secundum est, quare dicitur, " Sanctificetur, " ac si continue sanctificandum sit, et non sit pervenire ad terminum sanctificationis ?

Et ad primum horum dicendum, quod impersonaliter ponit, ideo quod licet Deus sit auctor sanctificationis, tamen non sit sine nobis cooperantibus, et eliam sine adjutorio Angelorum : et ideo ad certam personam referri non potest, propter quod impersonaliter pronuntiat.

Ad aliud dicendum, quod sicut qui in sordibus est, sordescit adhuc , ita nullus adeo sanctus est, quin inveniat quo crescat adhuc accedendo ad sancta sanctorum. Et hoc notatur, Levit, XIX, 1, ubi dicit : Sancti estote, quia ego sanctus sum, Dominus Deus vester, qui sanctifico vos. Quasi dicat: Ego sanctitatis formam exhibeo, ad quam continue crescatis. Psal. lxxvi, 11 : Dixi: Nunc coepi : haec mutatio dexterae Excelsi Eccli. xviii, 6 : Cum consummaverit homo, tunc incipiet. Et ita continue oramus sanctificari. Ad Hebr. x, 22 : Accedamus cum vero corde in plenitudine fidei, aspersi corda a conscientia mala, et abluti corpus aqua munda. Sic ergo ab omni immunditia segregatum nomen sanctificatur, sicut dicitur, ad Hebr. vii, 26 : Sanctus, innocens, impollutus, segregatus a peccatoribus, et excelsior caelis factus. His enim tanguntur ea quae dicta sunt, licet non eodem ordine : quia per impollutam tangit munditiam a peccati contagione : per segregatum autem a peccatoribus et innocentem tangit clarificatum a terrenorum offuscatione : per sanctum autem tangit magnificentiam in virtutis confirmatione : et per excelsiorem caelis factum tangit mirificum in divinae veritatis contemplatione.

Redit autem adhuc ex praedictis orta quaestio : nomen enim quod sanctificatur, est natura Patris nomen quod participamus, quando dat nobis filios Dei esse, dando nobis sui participium per inhabitantem gratiam. Quid ergo fiet de aliis nominibus, sicut quo Christiani a Christo dicimur, et de multis aliis nominibus ?

Et dicendum ad hoc, quod omnibus illis nominibus primum fundamentum est illud nomen divinum, quod ex hoc quod, filii Patris sumus, participamus. Ex hoc enim participamus unctionem Spiritus sancti qua Christiani dicimur : et

effectum omnium aliorum participamus nominum : et ideo isto sanctificato, omnia alia participamus. Et hoc est nomen, de quo dicitur, I Joan. III, 1 : Videte qualem charitatem dedit nobis Pater, ut filii Dei nominemur, et simus. In hoc autem quod filii Dei sumus, scimus quod per spiritum adoptionis, et per paternae claritatis participationem similes ei erimus, etsi non aequales. I Joan. III, 2 : Nunc filii sumus : et nondum apparuit quid erimus. Scimus quoniam cum apparuerit, hoc videlicet, quod similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est. Quando autem removetur peccati pollutio, terrenorum contagio, fragilitatis defectus, et provehimur ad. veritatis fulgorem, tunc apparet nomen filiationis in nobis, et tunc resplendet super nos Deus Pater in pleno lumine pulchrorum et verorum honorum aeternorum : ut tunc in nobis egrediatur ut splendor justus noster, et Salvator noster ut lampas accendatur : ut ipse quidem Deus Trinitas Pater noster, qui vere est, sit in nobis lux candens et intellectuale animae nostrae, sicut serena dies ex lumine quod fulget e Patris majestate : et ipsa animae substantia sit sicut sedes confirmata, in qua resident omnes pulchritudines contemplationis et veritatis et bonitatis divinae. Et tunc lux Dei increata fulget in nobis, a quo influitur nobis lumen spirituale, sicut lumen diei in aerem fluit a sole : et ex hoc fiunt et demonstrantur nostro intellectui pulchritudines veritatis, sicut dicitur, ad Romam VIII, 21 : Quia et ipsa creatura, quae est homo, liberabitur a. servitute corruptionis in libertatem gloriae filiorum Dei: et tunc vere filii Dei naturale nomen deitatis participative per gratiam accipientes apparemus : et tunc scimus illud quod dicitur, Act. IV, 12, quod non est aliud nomen sub caelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri: sicut dicitur, Isa. lvii, 15 : Haec dicit Excelsus,et Sublimis, habitans aeternitatem, et sanctum nomen ejus, in excelso et in sancto habitans. Et tunc dicimus, quia fecit nobis magna qui potens est, et sanctum nomen ejus . Tunc enim non quaerimus nomen ejus, quia ipsum est mirabile. Scimus enim tunc quod a Domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris : quando gloria vultus Patris sic manifestatur in vultibus filiorum, et cor efficitur aula summi Patris, et vestibulum aeterni luminis, et ipsa mens nostra thronus omnis divinae pulchritudinis: et notamen nobis impressum resplendet ad vultum imprimentis, et quantum praevalet, respondet imitando ipsa forma pulchritudinis, dicens quod imago haec et superscriptio summi est Imperatoris per Spiritum suum nos in filios adoptantis.

Hoc est igitur quod dicitur : " Sanctificetur nomen tuum, " secundum litteralem intellectum.

" Adveniat regnum tuum. "

Sicut ad esse filiorum Dei pertinet praeinducta petitio, ita ad potestatem perfectam eorumdem pertinet ista, quae hoc secundo loco inducitur. Sunt autem tria in ea notanda, ad hoc quod bene intentio ejus intelligatur : quorum primum est, quid sit regnum quod hic ponitur (alias, petitur) ? Secundum, qualiter hoc sit Dei Patris regnum, ad quem petitio dirigitur? Tertium autem, qualiter petitur, et unde verbum advenire ?

Ad intellectum primi, inter haec notandum, quod sicut tradit Plato in Democraticis : " Regnum nihil aliud est, nisi " completa in uno potestas et dominatus, "justitia animata, legibus ordinata, ur-" banitatibus sicut partibus determinata, " armorum strenuitate roborata, civilita-

" tes optimas gubernans, et bonis exte-" rioribus, sive copiis organicis (alias, " organice) subservientibus, quantum " sufficit, superabundans. " Et intellectus Philosophi est, quia si non esset in uno, sed esset potestas divisa, posset fieri divisio et schisma, et per consequens desolatio. Quia, sicut dicitur, Matth.XII, 25 et Luc. XI, 17 : Omne regnum in seipsum divisum desolabitur, et domus supra domum cadet : et monstruosa res est corpus quod habet plura capita.

Et adhuc, In omnibus naturalibus et disciplinalibus omnis multitudo reducitur ad unum : cum igitur in quolibet regno sint de necessitate multae particulares potestates, sicut Principum, Tribunorum, Proconsulum, Praetorum, Ducum, et Praefectorum, et hujusmodi, confusio inordinata esset, nisi reduceretur ad unum : et nec naturae congrueret, nec disciplinalibus concordaret, et in seipsa turbationem schismatis sustineret.

Hanc autem potestatem oportet esse per modum dominatus, et non per modum exercentis potestatem. Dominatus autem consistit in altitudine superpositionis quae ad inferiora non dignetur inclinari, quam in sublimitate honoris admirabilis teneat copia pulchrorum et bonorum laudabilium habitus prudentiae et sapientiae et virtutis : ita quod divitiae regis in talibus in. omnium sint admiratione potius quam imitatione, sicut dicitur, III Reg. x, 9, quod regina Saba videns sapientiam et ordinem regis Salomonis, non habuit ultra spiritum, et dixit: Sit Dominus Deus tuus benedictus, cui complacuisti, et posuit te super thronum Israel eo quod dilexerit Dominus Israel in sempiternum et constituit te regem, ut faceres judicium et justitiam. Et oportet hunc dominatum, sicut altus est et copiosus in omni pulchro et bono, ut ita ex immobilitate longae et consuetae honestatis cadere et nutare secundum opinionem sapientium non possit : quia decidente eo qui totum, tenet, necesse est omnium sequi ruinam, sicut dicitur, Isa. XXXI, 3 : Dominus inclinabit manum suam, et corruet auxiliator, et cadet cui praestatur auxilium. Unde dicit Dyonisius in libro de Divinis nominibus, quod " Dominus dicit etiam non " subjectorum excessum tantum, sed " omnimodam pulchrorum et bonorum " laudabilium perfectam possessionem et " veram : et non cadere, vel nutare va-" lentem fortitudinem. " Propter altitudinem autem non decet regem populo se immiscere, quia ex hoc vilescit. Unde in Regimine Dominorum dicit Aristoteles, quod " sapientissimi Reges Indiae non " nisi semel in anno ostenderunt se po-" pulo : et tunc cum gloria magna pro-" cesserunt, et sapienter concionabantur, " et aliqua judicia magna fecerunt: ut ex " gloria essent in admiratione, ex condi"tione sapientiae in veneratione, et ex " judiciis in timore malorum, et in amore " bonorum et laude. " Hic tamen dominatus totus pertinet ad potestatem qua continentur multitudines : quia dicit Ambrosius quod " Dominus est nomen po-" testalis. "

Haec autem potestas animata debet esse justitia , quia rex non tantum debet esse justus, ut vita, sensus, voluntas, intellectus, et esse, nosse, velle, posse, videre et agere suum sit : non torpens vel dormiens, sed viva et vigilans justitia : sicut ejus cujus voluntas auctoritas est ad omnium justorum confirmationem, cujus verbum sententia est confirmans judicium, cujus actus mensura est omnium justorum, cujus nutus obedire cogit in omne praeceptum, et cujus indignatio dissipat omne perversum, cujus ratio lux est omnium quae juris ordine sunt determinanda. Si autem alteriusmodi sit rex, regnum ejus est corruptum in tyrannidem. Unde Augustinus in libro de Civitate Dei dicit , quod " absque justitia ni-" hil aliud sunt regna quam magna Ia " trocinia. " Hoc notatur, Isa. xxxii, 1 : ubi dicitur: Ecce in justitia regnabit rex, et principes in judicio praeerunt, Et, ibi- clem, v, 5 : Non vocabitur ultra is qui insipiens est, princeps : nec fraudulentus appellabitur major. Oportet autem hanc potestatem legibus ordinatam esse. Dicit enim Aristoteles in Politiis suis, quod " ad rempublicam continendam non suf-" ficit sermo instructius, qui sufficit ta" men ad ignorantium doctrinam : neque " etiam sufficit sermo persuasivus, qui " sufficit ad bonorum et studiosorum in-" formationem : sed propter eos qui no-" lunt justitiam colere, et pietatem amare, " oportet esse sermonem coactivum : " et ille est sermo edicti legum, propter quod leges sanctae sunt paenis sanguinis confirmatae : sicut etiam lex a ligando dicitur. Unde, Esther, iii, 8 : Optime nosti quod non expediat regno tuo ut insolescat per licentiam. Et illud Esther, xiii, 17: Iussimus ut nefarii homines uno die ad inferos descendentes , reddant imperio nostro pacem quam turbaverant, " Lex " enim, ut dicit Tullius ante finem primae " Rhetoricae, est jus scriptum asciscens " honestum, prohibensque contrarium : " et paenam ei qui transgreditur intermi-" nans. " Et licet rex supra legem sit, tamen non est contrarius legi: et est supra legem, eo quod ipse est viva forma legis, potius formans et regulans legem quam formatus est regulatus a lege. Lex enim nihil aliud est quam juris forma, ex forma quae in mente regis est educta, et ad regulandum populum scripto mandata. Et hoc modo dicitur, I ad. Timoth, I, 8 et 9 : Scimus quia bona est lex, si quis ea legitime utatur : scientes hoc quia lex justo non est posita, sed injustis. Licet ergo lex justo non sit posita, tamen a justa mente posita est secundum formam justitiae, quae est in mente. Isa. XXVI, 7 : Semita justi recta est, rectus callis justi ad am???dum. Urbanitatibus autem sicut part??us potestas regni est determinata sicut suis partibus. Cum enim omnes urbanitates tres sint, sicut in Democraticis dicit Plato, Monarchia, Aristocratia, et Timocratia. Monarchia est ipsum regnum: nec urba-

nitas dicitur, nisi quia utilitates urbanorum et urbium considerans,optime continet urbes et urbanos. Et est ipsa tota simul in uno stans potestas : sed quia nulla potestas una aequaliter potest esse immediata in multis, ita quod aequa sit virtus ejus et providentia in omnibus, ideo oportet ipsam habere particulares potestates quae prospiciant inferioribus. Sic enim motor orbium habet particulares motores sphaerarum : sic anima in corpore particulares habet vires membrorum : et sic est in omnibus aliis videre. Sic ergo etiam regni potestas habet duo genera potestatum, quae in plurimas dividuntur : et una quidem pars ejus est urbanitas virtutis, et alia divitiarum. Ad gubernandum enim partes regni vocantur viri virtutum praecipuarum, qui corrumpi non possint, nec circumveniri, sicut dicitur, Exod. XVIII, 21 et 22 : Provide de omni plebe viros potentes et timentes Deum, in quibus sit veritas, et qui oderint avaritiam : et constitue ex eis tribunos, et centuriones, et quinquagenarios, et decanos, qui judicent populum omni tempore: quidquid autem majus fuerit, referant ad te, et ipsi minora tantummodo judicent: leviusque sit tibi, partito in alios onere. Potestas igitur talium Aristocratia vocatur, ab AdminBookmark quod est excellens et, AdminBookmark quod est potestas. Et ex his primo coepit senatus Romanus. Esther, I, 13, dicitur, quod sapientes ex more regio semper Assuero aderant, et illorum faciebat cuncta consilio, scientium leges ac jura majorum.

Quia vero gubernatio civitatum et multitudinum indiget copiis, quae si semper extorqueri debeant a pauperibus, corrumpitur regni justitia : et si pauperes ponantur in talibus potestatibus, timetur quod ex indigentia corrumpant justitiam ; ideo inventa est Timocratia, quae committitur divitibus : quae dicta est a AdminBookmark quod sonat divitias, et AdminBookmark quod est potestas : . ita tamen quod haec potestas sub regimine sit senatus et Aristocratiae. Et illis committuntur officia publica, sic-

ut praefecturae, ducatus, et Hujusmodi, qui necesse non habeant in lucrum convertere officium, cum sibi ex suis sufficiant. Eccli. xxvii,1 : Propter inopiam multi deliquerunt: qui quaerit locupletari, avertit oculum suum, scilicet a justitia. Istae sunt ergo partes, quibus potestas communis regni determinatur.

Armorum etiam et electae juventutis strenuitate roborata est. Unde dicit Plato in Timaeo : " Ad militiam electa scribe" batur juventus, nec uxoribus utens, nec " filiis, sed omnes cives tamquam paren" tes venerans. " Et si uxores aliquando habebant, numquam eas videre permissi sunt, ne filios suos cognoscerent, et illis magis quam aliis impenderent defensionem : sed in tenebris admittebantur, et in tenebris separabantur ab eisdem. Et hi ultimas sedes, ubi regnum magis timuit, acceperunt : et ibi stabant in munitionibus, et sustinebant ibi insultus, et revellebant : et si ultra vires eorum crevit insultus, tunc demum cives omnes et rex et potentes armis accingebantur: ut vel honeste et libere viverent, et hostes servos acciperent, vel morerentur : quia " erat eis, ut dicit Aristoteles in III " Ethicorum, mors eligentior (alias, eii" gantior) quam vita sub barbarica servi-" tute, quae justitialegum non utebatur.)) Hi ergo milites semper erant accincti,quibus duo erant officia continua, quando non pugnabant: unum erat exercere arma tormentis, et cursibus equorum et telis. Sicut dicitur, II Reg. I, 18, quod David, praecepit populo, ut filios suos docerent arcum, hoc est, artem sagittariam. Post exercitium autem erant dediti musicis dulcibus : et hoc fuit ideo quod duas facies in corde acquirerent: severitatem ex armorum usu contra hostes : et ne haec severitas efficeretur crudelitas in cives, exercebantur musicis, ut mitescerent et dulcescerent ad cives. I Machab. iii, 58 et seq.: Accingimini, et estote filii potentes : et estote parati in mane, ut pugnetis adversus nationes has quae convenerunt adversus nos, disperdere nos ei sanctanostra : quoniam melius est nobis mori in bello, quam videre mala gentis nostrae et sanctorum. Sicut autem fuerit voluntas in caelo, sic fiat ! Hoc modo legiones erant ordinatae in Romano imperio, et in regno David erant Cerethi et Pheleti legiones, qui erant positi ut occiderent, et vivificarent : turbatores quidem occiderent, et cives pietatem et justitiam colentes vivificarent. Unde Phelethi interpretantur vivificantes, et Cerethi occidentes : quia sicut in praehabitis diximus, duas habebant facies, severitatis, et pietatis : sicut dicit egregius miles Mauritius : " Dexterae istae pugnare adversus hostes " sciunt, laniare pios nesciunt. "

Hoc regnum est civilitates optimas gubernans, et est modus gubernandi secundum aequissimas leges, jus suum unicuique tribuere, et per hoc pacem et gaudium etlibertatem et felicitatem populo confirmare, sicut dicitur, Isa. XVI, 5 : Praeparabitur in misericordia solium, et sedebit super illud in veritate in tabernaculo David, judicans et quaerens judicium, et velociter reddens quod justum est. Quod enim dicitur in misericordia praeparari solium, intendit quod Princeps non lucro, vel gloria, sed in misericordia populi, et patriae sedet in throno : et quod in veritate judicat, significat quod judicat secundum aequissimas et verissimas leges : et quod dicit quaerere judicium, significat examinare diligenter merita causarum : et tunc velociter sine dispendio morae et protractionis reddere jus suum unicuique, sicut dicit Apostolus, ad Roman. xiii, 4 : Non sine causa gladium portat. Dei enim minister est : vindex in iram ei qui malum agit. I Petr. ii, 14 : Ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum. Haec enim est optima gubernatio civilitatum tam in communicationibus quibus sibi in contractibus communicant, quam etiam in meritis quibus vel praemia, vel paenas merentur : quam etiam in distribuendis, si aliqua aliquando pro dignitate uniuscujusque sunt distribuenda.

Ad haec autem omnia exigitur, ut copiis abundet sufficienter : quia exteriora bona licet male a quibusdam expendantur, tamen in usu regni sunt sicut organa, sive instrumenta quaedam, quae subserviunt ad regimina : quia et expensas administrant stipendiorum, et ad decorem et commodum faciunt eorum qui pietatem colunt et justitiam, sicut dicitur, III Reg. x, 23, quod aurum et argentum nullius pretii erat, tempore videlicet Salomonis, et quod magnificatus est super omnes reges terrae, divitiis et sapientia : hoc enim debet esse studium regni, quod regnum sit abundans : ut si necessitas ingruerit, quod copiae stipendiorum habeantur : sic enim confirmatur pax cunctis mortalibus desiderata, sicut dicitur, III Reg. IV, 24 et 25 : Rex Salomon... habebat pacem ex omni parte in circuitu. Habitabatque Juda ei Israel absque timore ullo, unusquisque sub vile sua ei sub ficu sua, a Dan usque Bersabee, cunctis diebus Salomonis. Hoc est igitur regnum.

In spiritualibus autem haec accipiendo, tunc dominatum regni faciunt processiones divinae in nos, exaltantes et ditantes et confirmantes nos : et illae processiones sunt radii suae gratiae, qui cor elevant ab omni eo quod serviliter deprimit : ut jam non dignemur ad talia respicere, sed in potestate super talia exaltari, et deprimere ea, et pulchris et bonis fontaliter repleri : ex quibus super viliasublimamur, et in his nullo modo cadere. Sic enim dicitur, Luc. XVII, 21, quod regnum Dei intra nos est : et hoc est indicari nobis et manifestari magnum nomen Dei Adonai : quia Adonai Dominus interpretatur. Hoc facto, oportet quod justitia sit vita nostra perpetua, sicut et ipsa immortalis est, sicut dicitur, Sapient, xv, 3 : Nosse te, consummata justitia est : et scire justitiam et virtutem tuam, radix est immortalitatis. Et hoc modo dicitur, ad Romam XIV, 17 : Non est regnum Dei esca, et potus : sed justitia, et pax, et gaudium in Spiritu sancto. Ex hoc autem sequitur, quod leges divinae inscribuntur cordibus nostris inviolabiliter observandae, sicut dicitur, Isa. VIII, 16 : Liga testimonium, signa legem in discipulis meis. Psal. XXXVI, 31 : Lex Dei ejus in corde ipsius : et non supplantabuntur gressus ejus.''

Urbanitates autem efficiuntur in nobis virtutum officiis, et gradibus potestatum virtutum : illis enim particulares potestates committuntur, quia et idoneae per bona studia, et divites ad continendum, sicut dicitur, Isa. IV, 1 : Apprehendent septem mulieres virum unum in die illa, hoc est, septem, virtutes, fides, spes, charitas, prudentia, temperantia, fortitudo, et justitia. Arma autem, quibus roboratur hoc regnum, sunt studia et solertiae et Scripturae, quibus excluditur hostis diabolus. II ad Corinth.x, 4 et 5 : Arma militiae nostrae non carnalia sunt, sed potentia Deo ad destructionem munitionum, consilia destruentes, et omnem altitudinem extollentem se adversus scientiam Dei, Ad Ephes, VI, 11 : Induite vos armaturam Dei, ut possitis stare adversus insidias diaboli. Et, ibidem, infra, v. 13 : Propterea accipite armaturam Dei, ut possitis resistere in die malo, et in omnibus perfecti stare. Ista enim arma sunt solertiae et audaciae obviandi tentamentis diaboli. Habet etiam secum Sanctorum agmina, Angelorum quasi legiones, sicut dicitur, Cantic. VI, 3, quod est terribilis ut castrorum acies ordinata. Et in his confidens Eliseus dixit plures esse secum, quam cum hostibus . Sic ergo gubernat civilitatem suam, omnes animae vires et societatem cum proximo habens pro civibus suae interioris et exterioris civitatis, de qua scriptum est: Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei , quoad interiorem civitatem.

Et de exteriore dicitur, Proverb. xviii, 19 : Frater qui juvatur a fratre, quasi civitas firma : non deficit in meritorum copiis. I ad Corinth. I, 5 et seq. : In omnibus divites facti estis in illo, scilicet in Christo, in omni verbo, et in omni scientia : sicut testimonium Christi confirmatum est in vobis, ita ut nihil vobis desit in ulla gratia. Sic ergo Deus Pater regnum suum confirmat in nobis, ut primo det dominii sui participationem in gratia, qua nos exaltat, et assimilat Regi filio suo, ubi est in dextera sua sedens : ut faciamus semper quae dicit Apostolus, ad Coloss, III, 1 et 2 : Quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est in dextera Dei sedens : quae sursum sunt sapite, non quae super terram : et hoc pulchritudine bonorum suorum quae nos ad caelum elevant, nec amplius sinunt nos sub istis terrenis et humilibus deprimi : ut voluntate et intellectu per omnia congruamus primae et divinae rectitudini, sicut dicitur, Isa. lx, 21 : Populus tuus omnes justi, in perpetuum haereditabunt terram : ut etiam legum divinarum in nobis habeamus regulam, attendentes, quod lex Domini immaculata, convertens animas : et illud Proverb. VI, 23 : Mandatum lucerna est, et lex lux, et via vitae. Et si increpat aliquando, quod haec est increpatio disciplinae.

Aristocratiam autem quamdam spiritualem habemus in virtutibus magnis et heroicis, quae sunt continentia, quae est mora in mente quando omnia irrationalia nostra infra mentis bene dispositae metas continemus, attendentes illud Eccli, XIV , 22 : Beatus vir qui in sapientia morabitur, et qui in justitia sua meditabitur, et in sensu cogitabit circumspectionem Dei,

Timocratiam autem habemus per alias communes virtutes civiles, in omni honestate et in domo cordis nostri pacem facientes, sicut quaedam gladiatae potestates, quae severitate vindicant in om- nem insurgentem mali appetitum, sicut dicitur, Eccli, xliv, 6 : Homines divites in virtute, pulchritudinis studium habentes, pacificantes in domibus suis.

Acies autem militum multarum legionum nobis acquirimus per participationem Angelorum. Cum his enim qui dona eorum participant, semper armata militia proficiscuntur, ut cum Seraphim ignem spiremus cum (alias, in) charitate et devotione : cum Cherubim illuminationem scientiae divinorum omnium intellectus nostri illustratione : cum Thronis in tranquillitate cordis Dei fieri : cum Dominationibus alti quaecumque humilia contemnentes : cum Virtutibus firmissimi (alias, fortissimi): cum Potestatibus contra vitia severi : cum Principatibus in omnibus divinis officiis ordinati :cum Archangelis omnium divinorum operum conscii, et in eis habentes facultatem : cum Angelis cauti, ne aliquando offendatur ad lapidem scandali pes animae nostrae.

Gubernemus etiam ad pacem et felicitatem totam vitae nostrae apud nos et apud alios civilitatem, attendentes illud Apostoli, ad Ephes. II, 19, quod sumus cives sanctorum et domestici Dei : et in omnibus abundemus auro sapientiae et argento modorum (alias, morum) sacrae Scripturae eloquentiae, et lapidibus pretiosis bonorum operum. Hoc enim est regnum, quod diffiniens Dionysius in libro de Divinis nominibus, dicit : " Re-" gnum est omnis finis bonae legis et " ordinis distributio, quando videlicet ex " potestate nobis concessa unicuique " parti animae nostrae scimus, et faculta-" tem habemus distribuere finem suum " optimum, et conjungere unumquod-" que ad suum bonum lege ligante quod-" libet : ne aliquid sit dictum, vel fa" ctum, vel concupitum contra legem cc Dei. " Sic enim lex signatur, sive sigillatur in nobis : omnia facientes secundum ordinem sapientiae et charitatis in nobis, sicut dicitur, I ad Corinth.XIV, 40 : Omnia honeste, et secundum ordinem fiant. Hoc enim verissime est regnum, quod nobis advenire petimus : hoc enim conducit ad pacem et gaudium in Spiritu sancto, sicut dicitur, ad Roman. XIV, 17. Sic dicunt Sancti, Apocal. v, 10 : Fecisti nos Deo nostro regnum, et sacerdotes : et regnabimus super terram. Sic Christus Rex eorum regnat in domo Jacob in aeternum. Et patet quod in hoc regno perfectio est potestatis, sicut dicitur, Daniel. vii, 14 : Potestas ejus, potestas aeterna, quae non auferetur : et regnum ejus, quod non corrumpetur, Stat enim ista potestas per omnem habitum concipientem potestatem, in nullo quod ad potestatem pertinet deficiens.

Rex autem in hoc regno regnans Deus est. De quo dicitur, quod est rex magnus super omnem terram . II Machab. I, 24 et 25 : Solus es bonus rex, solus praestans, solus justus et omnipotens : et haec quasi bajulus est ratio. Esther, XIV, 3 : Rex noster es solus.