IN CAPUT XII MATTHAEI

ENARRATIO.

" In illo tempore abiit Jesus per sata sabbato : discipuli autem ejus esurientes coeperunt vellere spicas, et manducare, "

Ab hoc loco incipit ordo Ecclesiasticus.

Secundum autem duplicem istius ordinis considerationem dividitur in partes duas : in quarum prima promulgatur ordo iste, secundum quod est communiter respiciens omnia membra corporis mystici sine distinctione. Secundo autem promulgatur ordo iste, secundum quod est respiciens membra sub distinctione et respectu, hoc est, Praelatorum ad. subditos, et e contra subditorum ad Praelatos : et hoc incipit, Infra, cap, XVI.

Adhuc autem,promulgatio ordinis istius in communi sine distinctione membrorum accepti quatuor habet considerationes : aut enim consideratur secundum comparationem ad legem quam terminat : aut secundum formam doctrinae veritatis quae est in ipso : aut secundum communitatem gratiae quam praestat : aut secundum quod est divinus immobilis, omni traditioni humanae superponendus. Et primum quidem in quantum est veritas umbrarum, secundum autem in quantum haec eadem veritas proportionatur intellectibus auditorum, tertium autem habet per generalem effectum, et quartum habet ex auctoritate legislatoris. Et primo quidem modo determinatur in isto duodecimo capitulo : secundo autem modo in sequenti, scilicet decimo tertio (XIII): tertio autem modo in decimo quarto (XIV) : et quarto modo in decimo quinto (xv).

Istud autem capitulum dividitur in partes duas : ita quod in prima parte ostendit terminum legis per hoc quod major est veritas quam umbra. In secunda, ostendit hujus veritatis auctoritatem, ne possit calumniari terminus umbrarum, ibi, v 22 : " Tunc oblatus est ei daemonium habens, etc."

Adhuc, in prima parte sunt duo : in primo quorum per auctoritatem suam ostendit solutionem ritus, templi, et figurarum. In secundo, ostendit hoc idem per effectum gratiae, ibi, v. 9 : " Et cum inde transisset, venit in synagogam, etc. "

Adhuc, prior pars continet duo, scilicet facti occasionem, et praedictae solutionis ostensionem, ibi, v. 3 : " At ille dixit eis : Non legistis, etc. "

In primo horum duo continentur : occasio scilicet per factum, et occasio per objectionem sumptam ex facto.

De facto dicit quatuor: tempus commune, transitum Domini, tempus proprium, et factum.

Tempus commune dicit :

" In illo tempore. "

Nec tempus commune diceret, nisi praefinitionem Dei temporalia disponentis, designaret. Ad Galat. IV, 3 et 4 : Cum essemus parvuli, sub elementis mundi eramus servientes. At ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum, etc. Et vocat elementa mundi, primas figuras legis, quibus homo erudiebatur ad justitiam. Solutionis ergo figurarum (ut dicit Chrysostomus) quaerens occasionem in illo tempore praefinito, dat discipulis solvendi causam. Et hoc est, quod in antehabitis diximus, quod videlicet Matthaeus non ordinat historiam, secundum quod gesta est in tempore, quia istud factum est post mortem Joannis, quae tamen inferius narratur : sed quia dixerat de novae gratiae intro- ductione in capitulo praecedenti, et huic convenit esse terminum legis : ideo hic statim ordinat factum, quod legis ostendit terminum, licet tempore non immediate secutum sit: propter quod etiam Glossa dicit, quod nihil aliud hic intendit nisi legis solutionem.

" Abiit Jesus. "

Antequam sumeret cibum in domo : ut famescentes discipulos relinqueret, et causam necessitatis solvendae legis praeberet. " Per sata, " hoc est per campos messium, in quibus solutionis acciperetur materia. Hoc significatum est pulchre, Genes. XXIV, 63, ubi dum sponsa Isaac adduceretur, egressus fuerat in agro ad meditandum in agro : quia dam sponsa Ecclesia Christo adducitur, abiit per sata quaerens occasionem, ut novam sponsam acciperet. Joan. IV, 35 : Videte regiones, quia albae sunt jam ad messem.

" Sabbato. "

Tempus est proprium quod exprimitur, ut locum habeat reprehensiva interrogatio Pharisaeorum, et ex hoc legis ostendatur solutio secundum sensum carnalem.

" Discipuli autem ejus esurientes. "

Famis hujus causa non fuit tantum necessitas, sed dispensativa fuit secundum causas superiores divinas : et secundum causas inferiores causabatur ex nimia frequentia turbarum, non dantium spatium ad manducandum. Unde, Marc. III, 20 : Convenit turba, ita ut non possent neque panem manducare : et in hoc notatur instantia praedicationis Domini. Simile, Joannis, IV, 32 : Ego cibum habeo manducare, quem vos nescitis. Tob. xii, 19 : Ego cibo invisibili utor.

" Discipuli autem ejus esurientes, " adhuc carnales naturae defectu victi

"

" coeperunt vellere spicas, " Proverb, xxvii, 7 : Anima esuriens etiam amarum pro dulci sumet. Job, VI, 7 : Quae prius nolebat tangere anima mea, nunc prae angustia cibi mei sunt : et in hoc notatur austeritas vitae Apostolicae et Domini. Quod autem vellebant spicas non tostas, et panes non habebant, nec aliquas praeparationes, declarat victus simplicitatem ad reprehensionem eorum qui sicut dicitur, Amos, VI, 4, 6, comedunt agnum de grege, et vitulum de medio armenti, bibentes vinum in phialis, et optimo unguento sunt delibuti, et nihil compatiuntur super contritione Joseph, hoc est, pauperum Christi , " Et manducare, " 1 ad Timoth. VI, 8 : Habentes alimenta, et quibus tegamur, his contenti sumus, I ad Corinth.IV, 11 : Usque in hanc horam et esurimus, ei sitimus, etnudi sumus. Hoc verificatum est, quod dixit, Supra, VI, 26 : Respicite volatilia caeli, quoniam non serunt, neque metunt, neque congregant in horrea : et Pater vester caelestis pascit illa. Ad Hebr. XI, 37 et 38 : Egentes, angustiati, afflicti :quibus dignus non erat mundus.''

" Pharisaei autem videntes, dixerunt 2 ei : Ecce discipuli faciunt quod non licet eis facere sabbatis. "

Ecce reprehensiva interrogatio.

Et dicit tria : superstitionem, suspicionem, et interrogationem.

Superstitio notatur in nomine Pharisaeorum : quia gloriabantur de religione superstitiosa: unde, Infra, xxiii, 27, assimilantur sepulcris dealbatis, quae a foris apparent hominibus speciosa, intus vero plena sunt ossibus mortuorum et omni spurcitia.

" Videntes, "

Suspicionis oculo. Matth.xx, 15 : An oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum? Matth.vii, 3: Quid autem vides festucam in oculo fratris tui, et trabem in oculo tuo non vides ? Et patet hoc : quia isti non sequebantur Christum, nisi ut invenirent accusationem contra eum.

" Dixerunt ei. "

Contra, Luc. VI, 2, dicitur, quod dixerunt discipulis, non Christo .''

Ad hoc dicendum, quod primo dixerunt discipulis : et cum desistere nollent, dixerunt Christo : et sic utrumque factum est. Sed iste narrat hic quod directe facit ad solutionis legis occasionem,

" Ecce discipuli tui. "

Reprehensiva est interrogatio : ut aut prohiberet, aut legem accusaretur solvere. Quasi dicant: Malus magister in discipulorum illegali ostenditur conversatione. Eccli, x, 2 : Qualis rector est civitatis, tales et inhabitantes in ea. Est autem istud derogatio et detractio discipulorum, et apparens Christi reprehensio. Ad Roman. I, 30 : Detractores Deo odibiles. Sapient. I, 11 : A detractione parcite linguae, quoniam sermo obscurus in vacuum non ibit.

" Faciunt quod non licet facere sabbatis. "

Non enim accusare poterant factum : quia, Deuter, xxiii, 25, dicitur : Si intraveris in segetem amici tui, franges spicas, et manu conteres, falce autem non metes, Confricationem autem volebant esse praeparationem : quia cibos non licebat praeparare die sabbati, quamvis liceret panem incidere, et mensam ponere et amovere, et hujusmodi. Et videtur Dominus supponere verum esse dictum eorum : quia respondet ac si discipuli solvant sabbatum, eo quod licet discipuli in facto per (alias, propter) necessitatem famis sint excusati : tamen, quia intendit solvere, potius respondet ad intentionem Pharisaeorum, quam se convertat ad facti excusationem. Facit tamen utrumque in littera, sicut patebit, licet finaliter non intendat nisi solutionis ostensionem. Et sic hoc quod dicit Apostolus, ad. Hebr. VII, 18 et 19 : Reprobatio quidem fit praecedentis mandati, propter infirmitatem ejus et inutilitatem: nihil enim ad perfectum adduxit lex: introductio vero melioris spei, per quam proximamus ad Deum,

" At ille dixit eis : Non legistis quid fecerit David, quando esuriit, et qui cum eo erant?

Hic ponitur ostensio solutionis legis.

Et ponit tres responsiones: quarum prima facti ostendit excusationem et detrahentium retunsionem: secunda autem ostendit templi cultus solutionem : et tertia, solutionem sabbati. Et haec patent in littera.

Prima sumitur ex prophetia, regno, et sacerdotio : secunda, ex sacerdotio solo : tertia, ex prophetia sola.

In prima harum duo dicuntur : reprehensio Pharisaeorum, et excusatio disci . pulorum.

Reprehensio est in hoc quod dicit :

" Non legistis ? "

Quasi dicat : Contra conscientiam loquimini, habentes ex Scripturae auctoritate, unde excusetis eos quibus detrahitis. Eccli. XI, 33 : Bona in mala convertens insidiatur, et in electis imponet maculam. Job, XVI, 9 : Suscitatur falsiloquus adversus faciem meam, contradicens mihi.

" Quid fecerit David, "

Ecce excusatio discipulorum. Tanguntur hic quatuor, scilicet, solventis personae solemnitas, solutionis necessitas, solutionem (alias, solventium) comitas, et factum per quod solvebatur.

De primo dicit : " Quid fecerit David? " qui tantus ac talis erat rex, et patriarcha, et propheta : et ideo numquam solvens legem sine magna causa, et per solutionem suam, praesignans futuram solutionem legis, et docens in quibus casibus solvenda sit : hoc enim est officium prophetae et patriarchae : regis autem est cogere ad legis observantiam, et non legem violare. Et si justus rex violat, exemplaris erit violatio et doctrinalis : quia superi ustus in quibusdam casibus violando legem, melius servat eam, sicut in antehabitis determinatum est. Et ideo dicit, Psal. CXVIII, 100 : Super senes intellexi: quia intellectum legis non ad litteram, sed ad spiritum referebat. Cum enim alibi diceret, ibidem, v. 106 : Juravi et statui custodire judicia justitiae tuae : oportuit, quod omnia quae justus fecit, essent custoditio legis : custoditio autem ista non potest esse nisi secundum spiritum, et non secundum litteram.

Sed quare Christus non. facit mentionem suarum dignitatum, ut diceret quid fecerit David propheta et patriarcha? Respondet Chrysostomus : " Ne comci mendare se ipsum videatur : quia per " lineam David descenderat. " Sed posset etiam dici, quod haec relinquit Christus tamquam notissima apud Judaeos quibus loquebatur,

" Quando esuriit. "

Ecce necessitas : nec intelligitur ista necessitas extrema fuisse, sed inducens, et non cogens : quod et significatur in verbis Sacerdotis, I Reg. XXI, 4, ubi dixit : Si mundi sunt pueri, maxime a mulieribus, comedant eos, scilicet panes propositionis : quia si necessitas extrema fuisset, ita quod immineret mors, nihil penitus interrogasset, sed statim dedisset. Et hoc est contra eos, qui necessitatem extremam solam (alias, solum) dicunt esse, in qua aliquis tenetur esurienti subvenire. I Joan. ut, 17 : Qui habuerit substantiam hujus mundi, et viderit fratrem suum necessitatem habere, et clauserit viscera sua ab eo, quomodo charitas Dei manet, in eo ?

" Et qui cum eo erant. "

Ecce solventium communitas, ne dicatur quod David propheta inspiratione solvit, adducuntur in medium communes persona , quae secum solverunt.

" Quomodo intravit in domum Dei, et panes propositionis comedit, quos non licebat ei edere, neque his qui eum eo erant, nisi solis sacerdotibus. "

Ecce factum, et tangit quatuor. Primum est introitus, secundum comestio panum, tertium ratio illiciti, et quartum ratio consecrationis usus panum.

De primo dicit :

" Quomodo intravit in domum Domini. "

Hoc est, in atrium interius, ubi habitavit sacerdos, quo non erat communis accessus laicorum hominum, sed ad ostium stabant, et ibi sacerdotes hostias eorum accipientes offerebant : et tangitur historia .''

Et dicitur, Marci, II, 28, quod introivit in domum Dei sub Abiathar principe sacerdotum. Glossa autem hic dicit, quod intravit ad Abimelech, qui pro eo con- suluit Dominum. Et ideo dicit Chrysostomus, quod, binomius fuit iste sacerdos, Sed melius est, quod dicatur, sicut et verum est, quod ambo aderant, et pater, et filius : et unum nominat Dominus in Marco : alter autem nominatur hic, et In historia Regum: multi enim aderant sacerdotes : unde et postea Saul propter hoc factum omnes interfecit.

" Et panes propositionis comedit. "

Ecce secundum : quia intravit propter Dei responsum quaerendum, et comedit panes propositionis propter famis necessitatem : quia in necessitate omnia sunt communia. Dicunt tamen quidam, quod praesentia sacerdotum secum dispensavit. Sed hoc nihil omnino, etcontra intentionem istius responsionis, quae vult quod necessitas fecerit licitum quod alias illicitum fuit. Si tamen dicatur, quod per hoc verbum quod dixit sacerdos : Si mundi sunt pueri, maxime a mulieribus, comedant : sacerdos dispensavit. Tunc hic accipitur, quod dispensatio non debet fieri nisi causa publicae necessitatis, vel publicae utilitatis : quia publica necessitas dispensationem excusat : publica autem utilitas eamdem commendat, ut dicit Bernardus ad Eugenium Papam.

" Quos non licebat ei edere, etc. "

Ecce tangit rationem illiciti in facto : quia lex hoc factum prohibuit. Illicitum enim est, quod praecepto communi legis est prohibitum. Levit. XXIV, 5 et seq: Accipies similam, ei coques ex ea duodecim panes, qui singuli habebunt duas decimas : quorum senos altrinsecus super mensam purissimam coram Domino statues : et portes super eos thus lucidissimum, ut sit panis in monimentum oblationis Domini. Per singula sabbata mutabuntur coram Domino suscepti a filiis Israel foedere sempiterno : eruntque Aaron et filiorum ejus, ut comedant eosin loco sancto, quia sanctum sanctorum est de sacrificiis Domini jure perpetuo.

" Neque his qui cum eo erant. " Quasi dicat : Et si David aliquam videtur habere in hoc praerogativam, tamen hi qui cum eo erant, nullam penitus habebant, nisi necessitatis causam: neque etiam (alias, enim) sacerdos sine causa ministrasset, cum lex Domini oppositum imperaret.

" Nisi solis sacerdotibus. "

Et etiam in loco sancto. Signum enim hoc erat Eucharistiae, quae non nisi his quos Deus sacravit, administranda fuit. Et sic inducta est dignitas regalis et prophetalis in comedente, et dignitas sacerdotalis in ministrante panes : et istae personae praecipue positae fuerunt ad legis custodiam, sacerdos ad exponendum, et rex ad cogendum.

Sic ergo solvebat : Multo magis etiam praesentia mea in simili, et majori necessitate, et praefinito tempore solvere possum : et haec est intentio istius partis.

cc Aut non legistis in lege quia sabbatis sacerdotes in templo sabbatum violant, et sine crimine sunt ?

Dico antem vobis, quia templo major est hic. "

Ecce secunda responsio, in qua ostenditur solutio cultus templi: quia propter cultum templi sabbatum violatur.

Et dicit tria: quorum unum est reprehensio : alterum,convictio : et tertium, argumentatio ex. illis. Et haec patent in littera.

De primo dicit :

" Aut non legistis ?

Quasi dicat : Reprehensibiles de ignorantia legis estis : quia, sicut dicitur, II ad Corinth, III, 15 : Cum legitur Moyses,velamen positum est super cor eorum. Joan. v, 46 : Si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi: de me enim ille scripsit.

" Quia sabbatis sacerdotes. "

Hic ponit convictionem. Et dicit quatuor : auctoritatem violantium, causam violationis, quid violant, et quam impune.

De primo dicit : " Sacerdotes, " quorum est custodia legis in se, et in aliis. Malach, II, 7 : Labia sacerdotis custodient scientiam, et legem requirent ex ore ejus.

Causam autem violationis dicit, cum subjungit:

" In templo. "

Hoc est, in ritu templi, et observatione sacrificiorum: et hoc non posset esse, nisi ritus templi melior esset sabbato : in mandatis enim et votis talis est regula, quod quando duo sunt quae simul stare non possunt, fortius violat illud quod minus est forte : eadem enim est ratio mandatorum in hoc, quae est vinculorum in oppositum stringentium : in his enim minus forte solvitur per majus forte. Talis autem solutio fiebat tribus modis : uno modo ex obligatione praecepti, sicut, Levit. XII, 3, et Genes, xvii, 12, dicitur, quod infans octo dierum circumcidetur : et saepe contingit octavum diem esse sabbatum: et tunc oportebat circumcidi, et agnum offerri et mactari : quae omnia corporalia erant opera. Joan. vii, 28: Si circumcisionem accipit homo in sabbato, ut non solvatur leae Moysi, mihi indignamini quia totum hominem sanum feci in sabbato. Simile quid sequitur ex praecepto puerperae, Levit. XII, 4, 5, cui praecipitur, quod trigesimo die pro filio, et sexagesimo sexto pro filia puerum in templo cum sacrificiis occidendis et immolandis praesentet : quae saepe necesse fuit cadere super diem sabbati. Similiter in ipso sabbato Paschae et Pentecostes et Scenopegiae, multae fiebant animalium occisiones . Et similiter in singulis sabbatis : quae omnia erant opera corporalia lassantia operantes. Ergo propter templi ritum, sicut majus et dignius aliquid sabbato existens, solvebatur quies sabbati.

Secundo modo fiebat propter hominum necessitatem, sicut, I Machab. II, 41, Mathathias statuit pugnare die sabbati adversus gentes, ne ipsis deletis deleretur et lex: ergo ipse homo etiam est aliquid majus sabbato: quia sabbatum est propter hominem, et non homo propter sabbatum.

Tertio modo fiebat hujusmodi solutio propter brutorum animalium necessitatem, Infra, eodem, XIII, 15, et Luc. XIV, 5, ubi dicitur, quod adaquabant boves et asinos, et extrahebant eos de puteis die sabbatorum. Sabbatum ergo solvere ex parvis etiam causis non videbatur esse magnum.