Et hoc est, quod sequitur :

" Si autem Ecclesiam non audierit, " ut secundum arbitrium Praelati corrigatur, " sit tibi quasi ethnicus, " hoc est, gentilis : quia graece AdminBookmark est gens, hoc est, in fide non conjunctus : " et publicanus, " qui publice, et contumaciter peccat. Pro infidelitate enim abjicitur, et pro peccato publico, in quo contumax invenitur, hoc est, per excommunicationem abjiciatur. Joan. IV, 9 : Non coutuntur Judaei Samaritanis. II Joan. vv. 10 et 11 : Non dixeritis ei : Ave : qui enim dicit illi Ave, communicat operibus ejus malignis. I ad Corinth. v, 11 : Cum ejusmodi nec cibum sumere.

" Amen dico vobis, quaecumque alligaveritis super terram erunt ligata et in caelo, et quaecumque solveritis super terram erunt soluta et in caelo. "

Tangit hic hujus sententiae vigorem tribus modis : in effectu vinculi, in imprecatione mali, et in cooperatione Dei. De primo dicit : " Quaecumque alligaveritis super terram. " excommunicando, " erunt ligata et in caelo. " De hoc, Supra, XVI, 19, dictum est : Quodcumque ligaveris, etc. . Talibus gradibus correctionis praecedentibus et admonitionis. Sapient. XII, 2 : Eos qui exerrant partibus, hoc est, gradatim, corripis, et de quibus peccant, admones et alloqueris, ut relicta malitia credant in te, Domine.

" Iterum dico vobis, quia si duo ex vobis consenserint super terram, de omni re quamcumque petierint fiet illis a Patre meo qui in caelis est. "

Tangit malum per excommunicationem in peccatum. Et innuit vigorem quem habet sententia a convincentibus contumacem in accusando, et ab Ecclesia in approbando sententiam. Et ideo dicit : " Si duo, " notando numerum testium, " consenserint : " notat uniformitatem testium. " Consenserint super terram " dicit : quia in caelo non secundum testes, sed secundum conscientiam judicatur. I Reg. XVI, 7 : Homo videt ea quae parent, Dominus autem intuetur cor.

" De omni re, " quod non de corde subornato de rei veritate, " quamcumque petierint. " Proverb. x, 24 : Desiderium suum iustis dabitur, " Fiet illi a Patre meo qui in caelis est. " Et ideo timenda est sententia Ecclesiae valde, quia completur per Patrem caelestem in districto examine. Unde, Luc. x, 16 : Qui vos audit, me audit: ei qui vos spernit, me spernit.

" Ubi enim sunt duo vel tres con- gregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum. "

Tangit robur sententiae per Dei cooperationem : et per " duo vel tres " tangit numerum. Per hoc quod dicit : " Congregali, " tangit formam testium duplicem : in vita enim congregatus est Ecclesiae, qui communicat, et ad omnem admittitur actum legitimum. Supra, XII, 30 : Qui non est mecum, contra me est : et qui non congregat mecum, spargit. Secunda congregatio est in testificando, Psal. XLIX, 5 : Congregate illi Sanctos ejus, qui ordinant testamentum ejus. " In nomine meo. " Illi enim non sunt, suspecti, quia in nomine Christi testis veritatis est testis simpliciter : et ille est, qui non nisi amore nominis Dei dicit, quod dicit. Isa. XXVI, 8 : Nomen tuum et memoriale tuum in desiderio animae, " Ibi sum, " cooperans ligando et solvendo, " in medio eorum, " hoc est, in ore judicis, qui medius est inter actorem et reum, nequaquam in partem alteram declinans. Joan. xx, 19 : Stetit Jesus in medio disciporum suorum, et dixit eis : Pax vobis. Joan. 1, 26 : Medius vestrum stetit, quem vos nescitis. Sic ergo in caelis effectum habet vinculum consensus Ecclesiae, et Sanctorum fulcit testimonium : Christus autem veritas operatur factum. I ad Corinth.v, 4 et 5 : In nomine Domini nostri Jesu Christi, congregatis vobis et meo spiritu, cum virtute Domini Jesu, tradere hujusmodi Satanae in interitum carnis, ut spiritus salvus sit in die Domini nostri Jesu Christi,

" Tunc accedens Petrus ad eum, dixit : Domine quoties peccabit in me frater meus, et dimittam ei ? usque septies ?

Dicit illi Jesus : Non dico tibi usque septies, sed usque septuagies septies. "

Hic agitur de perfecta receptione fratris poenitentis. Sicut enim custodiendus est, ne aberret : et sicut quaerendus et revocandus est, quando aberraverit : sic est misericorditer recipiendus, quando redire satagit : et de hoc hic determinatur. Et ideo duo dicit: in quorum primo docet quis recipiendus, et in secundo per modum legislatoris coactivum sermonem subjungit.

De primo dicit duo : Petri interrogationem, et Christi responsionem. Excitatus enim Petrus ex commissione clavium, et ex gaudio inventae ovis, et ex promissione exauditionis, prorumpit ad interrogandum, dicens : " Domine, quoties peccabit in me? " Hoc supra expositum est, " Frater meus, " ex fidei professione conjunctus. Et hoc dicit, quia si in dispari cultu existens, quantumcumque peccet, per susceptionem Baptismi consequitur veniam, nec quaerit aliam remissionem. " Et dimittam ei ? " ex quo dimittuntur nobis debita nisi dimittamus : et ex quo mihi das absolutionis potestatem.

Et adjungit interrogationem : " Usque septies ? " legerat Petrus, Proverb. XXIV, 16 : Septies cadet justus in die, et resurget : et putavit, quod in hac remissione deberet esse contentus.

" Dicit illi Jesus, "

Apud quem est misericordia, et copiosa est apud eum redemptio : " Non dico tibi usque septies. " Non enim misericordiae Dei ponendus est terminus , " sed usque septuagies septies, " hoc est, septies septuaginta vicibus, .qua3 faciunt quadringenta et nonaginta et octo vices : et hoc excedit humanum posse in peccando una die. Vel, secundum

Augustinum, " Undecies septem fa" ciunt septuaginta septem : et per un-" decim significatur transgressio, per cc septuaginta autem decalogus per ino-" bedientiam septem capitalium vitiorum " violatus, et per septeni omne tem-" pus. " Et tunc sensus est, quod in omni transgressione, et omni inobedientia, et omni plenitudine vitiorum, et omni tempore delinquenti, omnia sis paratus dimittere : et sic nullus terminus ponitur misericordiae infinitae. Ezechiel. xviii, 21 et 22 : Si impius egerit paenitentiam ab omnibus peccatis suis,.. omnium iniquitatum ejus, quas operatus est, non recordabor. Eccli. xxviii, 2 et 3 : Relinque proximo tuo nocenti te, et tunc deprecanti tibi peccata solventur. Homo homini reservat iram, et a Deo quaerit medelam ?

" Ideo assimilatum est regnem caelorum homini regi, qui voluit rationem ponere cum servis suis. "

Adjungit hic sermonem coactivum, sicut omnis lex a ligando dicitur propter coactionem quam habet. Dividitur autem in partes duas : in parabolam, et explanationem quam in fine adjungit, et per se patet.

in parabola tria inducit : remissionem clementiae, vitium ingratitudinis humanae, et post remissae revocationem culpae. Et haec patent in littera.

In perfectione autem remissionis tria inducit per ordinem, videlicet dispositionem regis debita exigentis, et humilitatem peccatoris debentis, et remissionem Dei misericordis.

In primo tria inducit : Regis videlicet caelestis potentiam, sapientiam, et misericordiam. Et his praemittit modum, quo loquitur per parabolam, dicens : " Ideo assimilatum est regnum caelorum, " hoc est, factum justitiae regni caelorum humano facto comparatur : et ideo dicitur, ad. Roman. x, 8 : Prope est verbum in oretuo, et in corde tuo: quia divina frequenter rationabilibus humanis comparantur. cc Homini regi. " Ecce potentia : ut per hoc, quod dicit, " homini, " notetur quod rationabiliter, et humane disposuit potentia. Esther, XIII, 2 : Volui nequaquam abuti potentiae magnitudine, sed clementia et lenitate gubernare subjectos. Fer hoc autem quod dicit, " regi, " notatur potentia. Eccli. 1, 8 : Mex potens, ei metuendus nimis.

" Qui voluit rationem ponere cum servis suis. "

Et notantur quatuor, quae sunt propria sapientiae : primum est prudentia, in eo quod " voluit, " quia prudentia est consideratio rerum conferentium : secundum est industria in hoc quod dicit, cc rationem. " Calculare enim non, est nisi industriam habentium. Tertium est stabilis ratio conceptorum, quae notatur per hoc quod dicit, " ponere. " Quarto, notatur ordo, qui proprie sapientis est, in hoc quod dicit, " cum servis suis, " Ordinare enim debet sapiens familiam ad rectitudinem. Esther, iii, 8 : Non expedit regno tuo ut insolescat per licentiam. De sapientia ista, Jerem. XXIII, 5 : Regnabit rex, et sapiens erit. III Reg. iii, 28 : Timor unt regem, videntes sapientiam Dei esse in eo ad faciendum judicium. Eccli. x, 1 : Judex sapiens judicabit populum suum. Proverb. xx, 8 : Rex qui sedet in solio judicii, dissipat omne malum intuitu suo.

" Et cum coepisset rationem ponere, oblatus est ei unus qui debebat ei decem millia talenta.

Cum autem non haberet unde redderet, jussit eum. dominus venumdari, et uxorem ejus, et filios, et omnia quae habebat, et reddi. "

Hic incipit tangere misericordiam. Et tanguntur hic duo : primo enim omnium ostenditur in peccatorem justa severitas : ut ostendatur ei quid pro peccato meruit, et quam gratus misericorditer remittenti esse tenetur. Secundo autem ex misericordia, peccati ostenditur propitiatio facta humiliter petenti.

Circa severitatem inducit tria : primo enim inducit severitatis justissimam causam : secundo, nullam misericordiae viam apparere : tertio, severitatis scientiam.

De primo dicit : " Cum caepissel rationem ponere, " hoc est, conscientias per d i s I r i c t a m i n q u i siti o n e m e x a m i n a r c. L u c. XVI, 2 : Redde rationem villicationis tuae. Sapient. VI, 4 : Interrogabit opera vestra, ei cogitationes scrutabitur. Matth.XII, 36 : Omne verbum otiosum quod locuti fuerint homines, reddent rationem, de eo in die judicii,

" Oblatus est ei unus, " captus, et vinculis peccatorum adstrictus. Ii Paralip. in Orat. Manassae, circa medium : Incurvatus sum multo vinculo ferreo.., et non est respiratio mihi." Qui debebat decem millia talenta. " Decalogum enim, et quadraturam virtutum corrumpens, talentum ponderis circumstantiarum etiam perdiderat. II Paralip. in Orat. Manassae circa medium: Peccavi supra numerum arenae maris : multiplicatae sunt iniquitates meae. Jacob. 111, 2 : In multis offendimus omnes. Isa. 1, 4 : Vae genti peccatrici, populo gravi iniquitate, semini nequam, fidius sceleratis !

" Cum autem non haberet unde redderet, etc. "

Ecce quod nulla fuit via misericordiae Dei : si enim gemitum habuisset, vel propositum, vel Sanctor um communionem, habuisset unde redderet : modo nihil habuit. Apocal. 111, 17 : Nescis quia tu miser es, et miserabilis, et pauper et caecus, et nudus. Ex se enim nihil habere potest sine gratia. Psal. lxxvii, 39 : Spiritus vadens, et non rediens. Ad Roman. VII,

18 : Velle, adjacet mihi: perficere autem bonum, non invenio." Jussit eum. " Ecce scientia severitatis : et hanc audit servus quotidie in corde, et in scriptis. " Jussit eum dominus venumdari, " paenis aeternis mancipari, " et uxorem, " hoc est, carnalem concupiscentiam quae allexerat eum, " et filios, " hoc est, opera. De primo dicitur, Isa. L, 1 : Iniquitatibus vestris venditi estis. De secundo, Luc. XIV, 20 : Uxorem duxi, et ideo non possum venire. De tertio, Sapient. IV, 6 : Filii qui nascentur, testes sunt nequitiae adversus parentes.

" Et omnia quae habebat, " hujus mundi delectabilia, Isa. XXXIX, 6 : Auferentur omnia quae in domo tua sunt in Ba bg tonem. " Reddi, " per supplicia paenarum. Job, xx, 18 : Luet quae fecit omnia. Supra, v, 26 : Non exies inde, donec reddas novissimum quadrantem.

Videns autem servus quae meruit, si secum districte ageretur,

" Procidens antem servus ille, ora-

bat eum, dicens : Patientiam habe in me, et omnia reddam tibi. "

Exhibet reverentiam adorationis, supplicitatem orationis, deprecationem patientiae et mansuetudinis, et promissionem futurae satisfactionis : et in reverentia adorationis immiscet recogitatonem suae conditionis.

De adoratione dicit : " Procidens autem. " Exod. IV, 31 : Proni adoraverunt. Supra, ii, 11 : Procidentes adoraverunt eum. " Servus ille. " Conditionis propriae recogitatio : quia illaqueatum se vidit peccato. Joan. viii, 34 : Qui facit peccatum, servus est peccati. Psal. cxv, 34 : 0 Domine, quia ego servus tuus, etc. " Orabat eum. " Ecce supplex petitio.

II. Paralip, in Orat. Manassae, ad finem: Peccavi, Domine, peccavi : ei iniquitas meas ego agnosco. Quare, peto, rogans te, remitte mihi.

" Dicens : Patientiam habe in me. " Deprecatio est patientiae et mansuetudinis, quae multos differendo ad paenitentiam adducit. Joel, 11, 13 : Benignus et misericors est, patiens et multae misericordiae, et praestabilis super malitia. Ad

Roman. IX, 22 : Sustinuit in multa patientia vasa irae., apta ad interitum. Est enim patientia aequanimis tolerantia eorum quae adversantur.

" Et omnia reddam tibi. " En promissio emendae. Osee, XIV, 3 : Omnem aufer iniquitatem, accipe bonum, et reddemus v i t u los I ab i o r u m n o s tr o r u m, c r e d e n d o i n te, et veniendo ad te, omnia reddidi. Ad Roman, x, 4 : Finis legis, Christus, ad justitiam omni credenti.

" Miserius autem dominus servi illius, dimisit eum, et debitum dimisit ei. "

Hic tangit misericordiam in affectu relaxationis culpae, et in affectu remissionis paenae.

Dicit igitur : " Misertus autem Dominus. " Ii ad Corinth.i, 3 : Pater misericordiarum, et Deus totius consolationis. Eccli. XII, 3 : Altissimus odio habet peccatores, et misertus est paenitentibus. " Servi illius, " cui duritia fuit exhibenda. Sed ne amplius esset servus, dimisit eum, hoc est, manumisit, et filium fecit, et liberum.

" Dimisit eum. " Numer, XIV. 20 : Dimisi, eis scilicet, juxta verbum tuum. " Et debitum dimisit ei, " relaxando paenam. Luc. VII, 47 : Remittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum. II ad Corinth.v, 19 : Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi, non reputans illis delicta ipsorum.

" Egressus autem servus ille, invenit unum de conservis suis, qui debebat ei centum denarios : et tenens suffoca- bat eum, dicens : Redde quod debes. "

Hic secundo tangitur tantae remissionis ingratitudo. Et dicuntur duo : ingratitudo, et ingratitudinis accusatio.

Circa primum dicit tria : primo enim dicitur conservi debitoris a servo crudeli invasio : secundo, humilis et supplex conservi pro indulgentia deprecatio : tertio, indulgentiae et remissionis dura abnegatio : quae per ordinem jacent in littera.

In primo sex ad vituperium ingrati proponuntur : primum est beneficii recepti immemoratio, cum dicit : " Egressus, " hoc est, extra memoriam indulgentiae perceptae, a conspectu Dei (cui semper adstare gratias agens debuit) gressus. Joan. XIII, 30: Cum accepisset buccellam, exivit continuo. Erat autem nox.

Secundum est permanens in egrediente servilis conditio, cum dicit : "Servus ille. " Genes. IX, 25 : Maledictus Chanaan, servus servorum erit fratribus suis.

Tertio, dicitur sollicita conservi inventio, quod fit machinatione pessima in fratrem, ibi, " Invenit unum de conservis suis. " Isa. XXXII, 7 : Fraudulenti vasa pessima sunt : ipse enim cogitationes concinnavit ad perdendos mites in sermone mendacii, cum loqueretur pauper judicium.

Quarto, debiti ponitur modica portio, cum dicit : " Qui debebat ei centum denarios. "

Quinto, tangitur inventi crudelis invasio, cum dicit : " Et tenens suffocabat eum, " acerba tribulatione, a qua evadere ille non poterat. Contra hoc, quod dicitur, ad. Roman. XII, 21 : Noli vinci a malo, sed vince in bono malum. Isa. lviii, 4 : Percutitis pugno impie.

Sexto, ponitur deperditi parvi dura repetitio, cum dicitur : " Redde quod debes. " I Reg. ii, 16 : Nunc dabis, alioquin tollam vi. Isa. lviii, 3 : Omnes debitores vestros repetitis.

" Et procidens conservus ejus, rogabat eum, dicens : Patientiam habe in me, et omnia reddam tibi.

Ille autem noluit : sed abiit, et misit eum in carcerem donec redderet debitum. "

Hic humilem ponit conservi deprecationem.

Et tangit quatuor : primo, incongruam reverentiam, quam ab ipso superbus accepit, cum paris secum conditionis existeret : et hoc est quod dicit : " Et procidens conservus ejus. " Apocal. XXII, 9, Angelus prohibuit procidere ante se Joannem dicens : Vide ne feceris : conservus enim tuus sum ei fratrum tuorum Prophetarum : Deum adora.

Secundo, tangit humilitatem quam rogando praetendit, ibi, " Rogabat eum, dicens. " Osee, XII, 4 : Flevit, et rogavit eum.

Tertio, tangit patientiam humanae naturae debitam, quam interpellavit, cum dicit : " Patientiam habe in me, " 1 ad Thessal. v, 14 : Patientes estote ad omnes. Levit. XIX, 16 : Non oderis fratrem tuum.

Quarto, promissio tangitur opportunae solutionis in futuro, cum dicit : " Omnia reddam tibi, " Genes. XXXI, 39 : Ego omne damnum reddebant : quidquid furto peribat, a me exigebas.

" Ille autem, etc. "

Dura est indulgentiae abnegatio. Et dicuntur duo : primum est indignans cordis a precibus aversio, quam tangit, cum dicit : " Ille autem noluit. " Tob. IV, 7 : Noli avertere faciem tuam ab ullo paupere.

Secundum est debiti dura exactio, cum dicit : " Sed abiit, etc, "

Et circa hoc tria tangit : excessum humanae pietatis, cum dicit : " Abiit, " hoc est, a naturali pietate recessit inhumane agendo. Ezechiel. XIX, 3: Leo factus est :et didicit capere praedam, hominemque comedere. Secundum est dura debiti exactio, cum dicit : " Misit eum in carcerem " durae vexationis. Thren. III, 7 : Circumaedificavit adversum me, ut non egrediar. I n epist. Judae. v. ii : Vae illis qui in viam Cain abierunt ! Act. XVI, 24 : Misit eos in interiorem carcerem, et pedes eorum strinxit ligno. Tertio, tangitur debiti aggravatio, cum dicit : " Donec redderet debitum, " Contra id quod objicitur, Luc. VII, 42 : Non habentibus illis unde redderent, donavit utrisque.

" Videntes autem conservi ejus quae fiebant, contristati sunt valde : et venerunt, et narraverunt domino suo omnia quae facta fuerant. "

Ponitur hic ingrati accusatio. Et tanguntur quinque : primum est conservorum Angelorum ad peccantes in fratres diligens intuitus, cum dicit : " Videntes autem conservi ejus quae fiebant. " Daniel. x, 13 : Princeps regni Persarum restitit mihi viginti et uno diebus, scilicet, accusando Judaeos.

Secundo, tangitur videntium contristatio, cum dicit : " Contristati sunt valde, " Luc. xv, 10 : Gaudium erit coram Angelis Dei super uno peccatore paenitentiam agente : ita de oppositio tristitia. I Reg. xv, Ii : Contristatus est Samuel, et clamavit ad Dominum tota nocte.

Tertio, dicit qualiter Domino hoc retulerunt, ibi, " Venerunt et narraverunt domino suo, " conquerendo de persecutoribus. fsa. XXXIII, 7 : Angeli pacis amare flebunt. In hoc enim Angeli suae custodiae exhibent officium.

Quarto, tangit quod nihil de peccatis manebat occultum, dicens : Omnia quae facta fuerant. " Sic, Genes. xxxvii, 2 : Accusavit fratres suos apud patrem crimine pessimo. Sapient, i, 8 : Qui loquitur iniqua, non potest latere.

"Tunc vocavit Illum dominus suus, et ait illi : Serve nequam, omne debitum dimisi tibi quoniam rogasti me.

Nonne ergo oportuit et te misereri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum ?

Et Iratus dominus ejus tradidit eum tortoribus, quoadusque redderet universum debitum.

Sic et Pater meus caelestis faciet vobis, si non remiseritis unusquisque fratri suo de cordibus vestris. "

Hic tangitur debiti revocatio. Et dicuntur quatuor : primum est ad praesentiam judicis citatio, cum dicit : " Tunc vocavit illum dominus suus. " Secundum est, ingratitudinis exprobratio, cum dicit : Serve nequam, etc." Tertium est, immisericordiae improperatio, cum dicit " Nonne, etc. " Quartum est, per iram domini aeterna condemnatio pro debito jam pridem dimisso, cum dicit: " Et iratus. "

Dicit igitur : " Tunc vocavit eum dominus suus, " post mortem ad judicium. II ad Corinth. v, 10 : Omnes nos manifestari oportet ante tribunal Christi.

" Et ait illi : Serve nequam. " ,

Secundum est. Eccli. III, 29 : Cor nequam gravabitur in doloribus, et peccator adjiciet ad peccandum,

" Omne debitum dimisi tibi quoniam rogasti me. " Tangitur orationis vilius, quae valet delere sola omne peccatum. Eccli. xxxviii, 9 : Fili, in tua infirmitate ne despicias teipsum, sed ora Dominum, et ipse curabit te. Isa. xxxviii, 5 et 6 : Audivi orationem tuam, et vidi lacrymas tuas : ecce ego adjiciam super dies tuos quindecim annos: et de manu regis Assyriorum eruam te.

" Nonne ergo, etc. "

Tertium. Luc. VI, 37 : Dimittite, et dimittemini.

" Et iratus, etc. "

Quartum est, hoc est, ad modum irascentis duritiam exhibens. Numer. xxv, 3 et 4 : Iratus Dominus, ait ad Moysen : Tolle cunctos principes, et suspende eos contra solem. " Tradidit eum tortoribus. " Proverb. XIX, 12 : Sicut fremitus leonis , ita et regis ira. Eccli. XXXIII, 28 : Servo malevolo tortura et compedes. " Quoadusque redderet universum debitum. " Supra, v, 28 : Amen dico tibi, non exies inde, donec reddas novissimum quadrantem.

" Sic et Pater meus, "

Qui vult leges meas custodiri. Unde, Supra, xviii, 5, dIxit : Ipsum audite. " Caelestis, " qui non decipitur, nec mutatur. Numer. XXIII, 19 : Non est Deus ut filius hominis, ut mutetur. " Faciet vobis si non remiseritis numquisque fratri suo. " Idem, supra, VI, 15 . " De cordibus vestris, " ne sit ficta remissio. Sapient. I, 5 : Spiritus sanctus disciplinae effugiet fictum.

Ex his autem quae hic dicuntur, videtur quod peccata dimissa redeant propter odium fraternum : hoc autem videtur esse contra justitiam Dei, qui non punit ultra condignum, sed citra : si autem dimissum est, et postea punit, ultra condignum punit : et hoc est inconveniens.

Adhuc autem videtur, quod secundum hoc Deus bis punit in idipsum peccatum : quia ad minus compunctionis poena fuit in prima dimissione.

Adhuc, gratiae gratum facientis est facere dignum vita aeterna : et hoc non potuit esse nisi dimissione facta : secundum hoc igitur videtur deterior conditio hominis aliquando paenitentes, et aliquando relabentis, quam illius qui numquam paenituit, quod est inconveniens. Dicamus igitur, quod antiqui distinxerunt quinque causas in quibus peccata redeunt, sicut est odium fraternum, sicut hic habetur : apostasia a fide : contemptus confessionis : et quando ducitur paenitentia, quod de peccato paenituit : et ingratitudo. Sed quia irrationabilia sunt, quae dicunt : peccatum enim dimissum annihilatum est, et non mansit in actu, neque in reatu : et ideo non potest redire. Et si dicatur, quod redit quantum ad imputationem paenae, hoc non est verum, quia paena inferni Deus non punit nisi peccatum. Peccatum autem nec in actu est, nec in reatu, et sic non punitur. Ideo posteri dicunt, quod non redit peccatum, nisi propter ingratitudinem. Ingratitudo autem est non continuo permanere in gratiarum actione oris, cordis et operis : et cum redit peccatum, non redit quoad numerum, et speciem peccatorum, sed redit quoad deformitatem, quae non est praecedentium peccatorum, sed sequentis, in quantum est peccatum talis hominis qui tantum acceperat beneficium : et non est deformitas ejus in quantum est actus quidam deficiens a bono gratiae et virtutis : et sic potius est deformitas talis peccantis quam peccati : quia quando contra beneficium fecit, tanti immemor beneficii turpis fuit, turpitudine ingratitudinis, et majori reatu adstrictus, et majori paena dignus, quo majus receperat prae caeteris beneficium : et hoc est, quod dicitur in Psalmo LIV,

13 et 14 : Quoniam si inimicus meus maledixisset mihi, sustinuissem utique. Et si is qui oderat me, super me magna locutus fuisset, abscondissem me forsitam ab eo. Tu vero homo unanimis, dux meus, et notus meus. Et aggravat paenam, ibidem, v. 16 : Veniat mors super illos, et descendant in infernum viventes. Redit igitur ad ea tenus, qua manet : manet autem quoad vinculum perpetuae detestationis, quo vinctus est ille cui peccatum dimissum est : et ideo cum non detestatur quoad dictam deformitatem, redit.

Cum etiam aliquis compunctus est, adhuc duplici vinculo ligatus est, debiti confessionis scilicet, et debiti satisfactionis : et quodcumque horum dimittat, tunc adhuc ad hoc tenentur, et quoad hoc redii : vel potius non redit, quia mansit. Si autem confessus est, et satisfecit, tunc non redit nisi quoad deformitatem ingratitudinis, sicut diximus. Nec tenetur tunc aliter confiteri nisi sic quod dicat: Ego de multis et magnis indulgentiam consecutus sum a Deo, et ingratus postea haec adjeci omnibus peccatis meis.

Per hoc patet solutio ad omnia praeter unum : et ad hoc dicendum, quod non est deterior conditio aliquando paenitentis : quia super non poenitentem manent omnia peccata : huic autem remissa sunt simpliciter et non redeunt, nisi quoad vitium ingratitudinis, per quod status talis habet turpitudinem per accidens, scilicet ex immemoratione beneficiorum Dei.