IN CAPUT XXVII MATTHAEI.

ENARRATIO.

" Mane autem facio, consilium inierunt omnes principes sacerdotum ei seniores populi adversus Jesum, ut eum morti traderent. "

Ab hoc loco ostendit Evangelista traditionem prosequi, qua traditus est Christus gentibus ad crucifigendum, qua sicut reus malorum condemnatus est, et cum sceleratis deputatus ad crucem,

Tangit igitur tria, in quibus hoc perfecte ostenditur, scilicet, innocentem condemnatum, impie crucifixum, et potestatem mortis habere etiam mortuam. Secundum est, ibi, v. 27 : " Tunc milites praesidis, " Tertium, ibi, v. 45 : " A sexta autem hora, etc. "

Prima harum partium adhuc habet tria, scilicet accusantium malitiam : excusantium sufficientiam, ibi, v, 3 : " Tunc videns Judas. " Et inique datam vel potius permissam, secundum ipsius judicis protestationem, sententiam, ibi, v. 24 : " Videns autem Pilatus. "

In prima harum partium duo inducuntur : malitia et violentia, ibi, v. 2 : " Et vinctum adduxerunt. "

Malitia autem tradentium Judaeorum exaggeratur in sex, scilicet in fervore, studio, consensu ad malum, potestate, malignitate, et intentionis perversitate.

Fervorem eorum ad nocendum notat in hoc, quod dicit :

" Mane autem facto. " Praevenerunt enim tempus judicii, et anticipaverunt judicem ex nimio occidendi desiderio. Job, XXIV, 14 : Mane primo consurgit homicida, interficit egenum et pauperem : per noctem vero erit quasi fur,

" Consilium inierunt. " Ecce studium. Isa. xxx, 1 : Vae, filii desertores, ut faceretis consilium, et non ex me. Jerem, XI, 19 : Ego quasi agnus mansuetus, qui portatur ad victimam : et non cognovi quia cogitaverunt adversum me consilia, dicentes : Mittamus lignum in panem ejus, et eradamus eum de terra viventium.

" Omnes, " Ecce ad malum consensus. Psal. xiii, 3 : Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt : non est qui faciat bonum, non est usque ad unum. Jerem. xv, 10 : Omnes maledicunt mihi, dicit Dominus.

" Principes. " Ecce potestas duplex : auctoritatis et consilii. Auctoritatis, quia dicitur : " Principes sacerdotum. " Ezechiel. XXII, 27 : Principes ejus in medio illius, quasi lupi rapientes praedam ad effundendum sanguinem.

Consilii autem et senatus potentia notatur in hoc, quod dicit : " Et seniores populi. " Daniel. xiii, 5 : Egressa est iniquitas a senioribus judicibus, qui videbantur regere populum. Ezechiel. viii, 12: Certe vides, fili hominis, quae seniores domus Israel faciunt in tenebris.

" Adversus Jesum " Salvatorem. Ecce malignitas in Deum salvantem. Malach. III, 8 : Si affliget homo Deum, quia vos configitis me ? I Reg. ii, 25 : Si peccaverit vir in virum, placari ei potest Deus : si autem in Dominum peccaverit vir, quis orabit pro eo ? Osee, IX, 9 : Profunde peccaverunt, sicut in diebus Gabaa." Ut eum morti traderent, " Ecce intentionis perversitas : quia non correctioni, sed morti studuerant. Isa. x,

7 : Ad conterendum erit cor ejus, et ad internecionem gentium non paucarum . Sapient. II, 20 : More turpissima condemnemus eum.

" Et vinctum adduxerunt eum, et tradiderunt Pontio Pilato praesidi. "

Hic tangit violentiam ligationis, quae aufert motus libertatem : tractionis, quae infert motus violenti voluntatem. Joan. XXI, 18 : Alius te cinget, et ducet quo tu non vis. Et tradionis, quae sistit ad condemnationem. Dicit ergo : " Vinctum. " Ezechiel. III, 25 : Fili hominis, ecce data sunt super te vincula, et ligabunt te in eis : et non egredieris.

" Et adduxerunt, " hoc est, traxerunt. Nahum.II, 7 : Miles captivus abductus est.

" Et tradiderunt, " proditione emptura, " Pontio Pilato praesidi. " Pontius dicitur ab eventu, quia devicit Pontum, et subjecit Romanis : Pilatus proprio nomine : praeses autem potestate dignitatis : unde, Joan. xviii, 35 : Gens tua et pontifices tradiderunt te mihi, quid fecisti ? Psal. lxxxvii, 9 : Traditus sum, et non egrediebar.

" Tunc videns Judas, qui eum tradidit, quod damnatus esset, poenitentia ductus, retulit triginta argenteos principibus sacerdotum et senioribus. "

Hic tangitur de ostensione innocentiae Domini. Et habet partes duas : in quarum prima sufficienter innocens ostenditur Dominus : in secunda, quod non valuerunt efficere per justitiam, suadent et efficiunt per tumultum populi, ibi, v, 20 : Principes autem sacerdotem suaserunt populo, etc. "

Adhuc, prior harum partium subdividitur secundum ea quae excusant Do- minum : et haec sunt traditoris confessio, judicis diligens inquisitio et absolutio, uxoris judicis revelatio : et haec patent in littera.

Traditoris confessio cum suis circumstantiis describitur hic tripliciter : in paenitentia Judae : in dissimulatione sacerdotum, qui dissimulant Judae paenitentiam, et obumbrant eam, ne veniat in lucem, et ex ea putetur Dominus innocens : et in confirmatione prophetiae.

Poenitentia Judae tangitur in dolore cordis, in confessione oris, et in quadam satisfactione operis : quae per ordinem patent in littera.

Dicit igitur : " Tunc, " quando traditus est praesidi, " videns Judas, qui eum tradidit, " ad differentiam Judae Thaddaei, qui eum non tradidit, " quod condemnatus esset " Jesus jam linguis Judaeorum, et ad occidendum traditus : ut opere compleretur per gentes, quod jam tinguis sententiaverant : " poenitentia ductus, " Ecce dolor, qui peccata non delevit, quia cum spe veniae non fuit : et intelligitur, quod Judas non credidit, quod sacerdotes deberent eum interficere, sed emendatum per flagella dimittere. Sapient. v, 3 : Dicentes intra se, poenitentiam agentes, ei prae angustia spiritus gementes : Hi sunt, quos habuimus aliquando in derisum, et in similitudinem improperii.

" Retulit triginta argenteos, " quos adhuc apud se habuit : avarus enim erat, et diligenter conservavit. Eccle. v, 9 : Avarus non implebitur pecunia. Et, Eccli. XIV, 9 : Insatiabilis oculus cupidi.

" Principibus sacerdotum et senioribus populi, " a quibus acceperat, ut restituto pretio Christus liberaretur. Job, xx, 15 : Divitias eruas devoravit evomet, ei de venire illius extrahet eas Deus. Retulit autem cum proposito reddendi. Genes. xliv, 8 : Pecuniam, quam invenimus in summitate sacrorum, reportanimus ad te de terra Chanaan. Haec autem poenitentia est, de qua, ad Hebr. xii, 17, dicitur : Non invenit poenitentiae locum, quamquam cum lacrymis inquisisset eam.

" Diceris : Peccavi, tradens sanguinem justum. At illi dixerunt : Quid ad nos ? tu videris.

Et projectis argenteis in templo, recessit, et abiens laqueo se suspendit. "

Ecce confessio oris et dolor cordis cum proposito satisfactionis. Et tanguntur duo : confessio proditoris ad exemplum sacerdotum facta, et sacerdotum pertinacia in malitia.

Confessio est, quae dicta est : et exprimit reatum, cum dicit : " Peccavi : " et ingratitudinem, cum dicit : " Tradens : " et peccati speciem, cum dicit : " Sanguinem : " et peccati ex circumstantia quantitatem, cum dicit : " Justum. " Et haec omnia frustra sunt propter veniae desperationem. Genes. IV, 13 : Major est iniquitas mea, quam ut veniam merear. Sanguis autem clamaret pro eo, si veniam speraret. Ad Hebr. XII, 24 : Accessistis ad sanguinis apersionem melius loquentem quam Abel. Sanguis enim Abel loquitur vindictam. Genes. IV, 10 : Vox sanguinis fratris tui Abel clamat ad me de terra. Sanguis Christi clamat veniam. Luc. XXIII, 34 : Pater, dimitte illis, non enim sciunt quid, faciunt. Et quia veniam non speravit, fiebat in eo quod dicitur, Genes. xlii, 22 : En sanguis ejus exquiritur. Et illud Apostoli ad Hebr. x, 29 : Quanto magis putatis deteriora mereri supplicia, qui Filium Dei conculcaverit, et sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui gratiae contumeliam fecerit ?

" At illi dixerunt : Quid ad nos. "

Pertinacia est sacerdotum : quia videntes Judam poenitere, non sunt compuncti : et haec verba possunt referri ad hoc, quod dictum est : Retulit triginta argenteos. Vel ad hoc, quod dixit : Peccavi.

Primo quidem modo sensus est : Quid ad nos de pecunia ? " Tu videris : " quando ponderasti et probasti eam sufficiens esse pretium pro vendito sanguine justi : igitur posside eam, quia nos tenebimus quod nobis vendidisti. Secundo autem modo sensus est : Quid ad nos si peccasti ? " Tu videris, " si contra conscientiam operatus es : quia nos de peccato tuo non curamus, dummodo voluntas nostra perficiatur. Hi sunt figura malorum sacerdotum, qui non curant peccata subditorum, sed mittunt ad interitum. Osee, VI, 9 : Particeps sacerdotum, in via interficientium pergentes de Sichem. Unde quoad hoc, sceleratiores fuerunt sacerdotes quam Judas : sed quoad ingratitudinem et desperationem, Judas omnibus fuit sceleratior. Psal. cviii, 7 : Oratio ejus fiat in peccatum.

" Et projectis argenteis. "

Hic ponitur satisfactio operis informis et infamis. Ad hoc enim projecit, quia recipere noluerunt : in templo autem projecit, ut oblatio satisfaciens esset, et in thesaurum. Dei reponerentur.

" Recessit, et abiens. " Sapient. III, 3 : Abierunt ab itinere recto in exterminium .''

" Laqueo se suspendit. " I ad Timoth. vi, 9 :Qui volunt divites fieri, incidunt in laqueum diaboli, et in desideria multa inutilia et nociva, quae mergunt hominem in interitum et perditionem. II Regum, xvii, 23 : Achitophel videns, quod non fuisset factum consiliumsuum.,., abiit in domum suam, et disposita domo sua, suspendio interiit. Hic pendet Anian iniquus in ligno, quod Mardochaeo paravit . Act. I, 18 : Suspensus Judas crepuit medius, et diffusa sunt omnia viscera ejus.

" Principes autem sacerdotum, acceptis argenteis, dixerunt : Non licet eos mittere in corborian, quia pretium sanguinis est.

Consilio autem inito, emerunt ex illis agrum figuli, in sepulturam peregrinorum.

Propter hoc vocatus est ager ille Haceldana hoc est, ager sanguinis, usque in hodiernum diem. "

Hic tangitur confessionis hujus obumbratio per sacerdotes, ne per eam Christus credatur innocens : et ideo pretium tamquam immundum in templo relinquere noluerunt. Et dicuntur hic tria, scilicet, ejectio pretii de templo, et emptio agri, et nomen.

Dicit igitur : " Principes autem sacerdotum, " qui auctores sunt et capita malitiae, " acceptis argenteis, " de loco, in quo projecerat eos Judas, " dixerunt," eadem impietate, qua primo eos dederant : " Non licet eos mittere in corbonam. " Tria erant in templo reservatoria oblationum : Musach sabbati, in quo principum oblata reponebantur : et Gazophylacium, in quo reponebantur oblata plebis : et Corbona, in quo ponebantur oblata sacerdotum. Quia igitur Judas obtulit eam sacerdotibus, et a sacerdotibus acceperat, ideo ad. corbonam pertinere videbatur : et ideo dicunt : " Non licet eos mittere in corbonam, " tamquam immundos : et reddunt causam : " Quia pretium sanguinis est. " Proverb. xv, 8 : Victimae impiorum abominabiles. Eccli. XXXIV, 21 : Immolantis ex iniquo, oblatio est maculata.

" Consilio autem inito, "

Qualiter Dominum redderent accusabilem. Job, XXI, 16 : Consilium impiorum longe sit a me. Eccli. XXVII, 30 : Facienti nequissimum consilium, super ipsum devolvetur." Emerunt ex illis agrum figuli. " Vel, qui possessio erat figuli : vel, qui erat de terra fictili, significante Spiritu sancto eis invitis, quod ficti de luto figuli redempti essent isto pretio. 1 ad Corinth. VI, 20 : Empti estis pretio magno. Glorificate et portate Deum corpore vestro.

"In sepulturam peregrinorum. " Antiquitus locus immundus sepulturae ex.sulurn deputabatur. Quasi dicat : Ipso facto quod immunditiae esset signum, quia immundi hominis pretio esset comparatum. Contra quod dicitur, Isa. XI, 10 : Erit sepulcrum ejus gloriosum. Genes. XXIII, 20 et 21 : Confirmatus est ager,.. Abrahae in possessionem, scilicet sepulcri, videntibus filiis Heth.

" Propter hoc vocatus est, etc."

Tangit monumentum per nomen. " Ager ille Haceldama , ut esset per- ictuum monumentum, et detestatio nominis Jesu Christi usque in hodiernum diem. Et est nomen impositum ab eventu, sicut etiam simile dicitur, II Reg. 11, 16 : Vocatum est nomen loci illius : Ager robustorum in Gabaon.

" Tunc impletum est quod dictum est per Jeremiam prophetam, dicentem : Et acceperunt triginta argenteos, pretium appretiati, quem appretiaverunt a filiis Israel:

Et dederunt eos in agrum figuli, sicut constituit mihi Dominus. "

Tangitur hic confirmatio per prophetam: et est hic quaestio, quia hoc, quod hic dicitur, in Jeremia non invenitur: et ideo dicit Hieronymus in originali super locum istum, quod antiqui latini codices hic habeant sic : " Tunc impletum est quod dictum per Asaph prophetam. " Quod quidam non. intelligentes, correxerunt per Isaiam, quidam autem per Jeremiam, et quidam aliter. Sed in Hebraeo, in quo scripsit Matthaeus, invenitur sicut hic continetur : et ideo dicit Hieronymus, quod nuper invenit quaedam Jeremiae apocrypha, in quibus de verbo ad verbum scriptum fuit sicut hic habetur : et de istis apocryphis etiam fit mentio in II Machab. II, 4 et seq. Legitur in descriptionibus Jeremiae, quod arcam contutavit in locum secretum, et oravit, ut omnibus incognitus esset locus, etc. Et bene potest esse, quod Jeremias

in illis descriptionibus ista dixerit: licet ad nos non venerit ista scriptura. Augustinus dicit quod. Spiritu sancto ordinante Evangelistae subvenit de Jeremia, licet hoc dixerit Zacharias , ut ex hoc intelligatur omnes Prophetas uno spiritu esse locutos : et ideo uni attribui quod alius dixit. Possumus tamen dicere, quod hoc, quod dixit Evangelista, non. refertur ad immediatum, sed ad hoc, quod dicitur : " Et dederunt eos in agrum figuli, ''" quia de agri emptione hic agitur, et non de quantitate pretii, de cujus quantitate supra determinatum est.

Unde sensus : " Tunc impletum, est quod dictum est per Jeremiam prophetam, " qui dicit hanc sententiam de agri emptione. Bene dico quod impletum est : quia ipsi sacerdotes " acceperunt triginta argenteos " quod erat "] pretium " Judae " appretiati, quem " sacerdotes " appretiaverunt a filiis Israel, " assumptum non ab alienigenis, quia minus esset inconveniens, si hoc fecisset alienigena : et sicut dixit Jeremias, xxxii, 7 et seq. : Eme tibi agrum meum qui est in Anathoth, etc.

" Dederunt eos in agrum figuli, "

Sicut mihi, Jeremiae, constituit, hoc est, ex revelatione sua praecepit Dominus. Verba autem Jeremiae, xxxii, 8 et 9 sunt haec : Intellexi quod verbum Domini esset: et enti agrum ab Hanameel, filio patrui mei. Et iste est sensus litterae ,

" Jesus autem stetit ante praesidem, et interrogavit eum praeses, dicens : Tu os rex Judaeorum ? Dixit illi Jesus : Tu dicis. "

Hic ostenditur Dominus innocens per praesidis inquisitionem et interrogationem. Hic autem duo dicuntur: unum est diligens auditus accusantium, et interrogatio veritatis : secundum autem est voluntas absolutionis Christi post inventam insufficientiam accusationis, ibi, v. 15 : " Per diem autem solemnem, "

In prima parte duo sunt: interrogatio praesidis, et auditus accusationis.

Interrogationi praesidis respondet Dominus per confessionem veritatis : accusationi auditus tanta respondet patientia taciturnitatis, quod etiam praeses admiratur.

Dicit igitur: " Jesus autem, " ut judicandus, " stetit, " constanter agonizans ante praesidem, Sapient. v, 1: Stabunt justi in magna constantia adversus eos qui se angustiaverunt .

" Et interrogavit eum praeses, " volens form atm servare justitiae: quia ex ore, vel ex testimonio quisque condemnandus est. Eccli. XI, 7: Priusquam interroges, ne vituperes quemquam : et cum interroga veris,corripe juste. Job, XXIX, 18 : Causam quam nesciebam, diligentissime investigabam .

" Tu es rex. Judaeorum? "

Objiciunt tria, dicentes: Hunc invenimus subvertentem gentem nostram, etprohibentem tributa dare Caesari, et dicentem se Christum Regem esse : et de duobus quidem non interrogat praeses, quia primum frivolum reputabat : de secundo autem audierat oppositum, quod dixerat: Reddite quae sunt Coesaris Caesari, et quae sunt Dei Deo . Et ideo quaerit solum de tertio, quod remansit.

" Dicit ei Jesus : Tu dicis "

Tamen dicit Joannes, quod addidit : Regnum meum, non est de hoc mundo. Si ex hoc mundo esset regnum meum, ministri mei utique decertarent, ut non traderer Judaeis Et quod dicit: " Tu dicis, " sensus est: Tu dicis, sicut se habet veritas. Nulla autem causa fuit condemnationis, nisi ista confessio: et ideo haec titulo crucis inscribebatur.

" Et cam accusaretur a principibus sacerdotum et senioribus, nihil respondit.

Tunc dicit illi Pilatus: Non audis quanta adversum te dicunt testimonia ?

Et non respondit ei ad ullum ver- bum, ita ut miraretur praeses vehementer. "

Istud est secundum de auditu accusationum : hoc enim exigit ordo judiciarius. Joan. viii, 51 : Numquid lex nostra judicat hominem, nisi prius audierit ab ipso ?

Dicuntur hic quatuor, accusatio sacerdotum, taciturnitas Domini, provocatio judicis ad respondendum, et admiratio patientiae.

De primo dicit: " Et cum accusaretur a principibus sacerdotum, " in quibus potestas, " et senioribus " populi, in quibus debuit esse veritas, " nihil respondit. " Chrysostomus : " Quia omni-" bus patuit, quod non erant convenien-" tia testimonia: et etiam quod digni " non fuerunt. " Judici autem respondit : quia ad minus ille formam justitiae tenuit, et invitus fecit quod fecit. Tacuit autem, ut adimpleretur quod dicit Isaias, LIII, 7 : Quasi agnus coram tondente se obmutescet.

" Tunc dicit illi Pilatus, "

Libenter volens audire accusationem. " Non audis quanta, " hoc est, quot, " adversum te dicunt testimonia ? " Non dicit probant, sed dicunt, quia nihil poterant probare eorum quae dicebant. Jerem. IX, 8: Sagitta vulnerans lingua eorum, dolum locuta est. Psal, xlii, 3: Venenum aspidum sub labiis eorum.

" Et non respondit ei ad ullum verbum, ita ut miraretur praeses. "

Eccli. xx, 7 : Homo sapiens tacebit usque ad tempus. Psal. XXXVIII, 2 et 3 : Posui ori meo custodiam, cum consisteret peccator adversum me. Obmutui, et silui a bonis. Isa. xlii, 1 4 : Tacui semper, silui, patiens fui.

" Per diem autem solemnem consueverat praeses populo dimittere unum vinctum, quem voluissent.

Habebat autem tunc vinctuminsisignem, qui dicebatur Barabbas.

Congregatis ergo illis, dixit Pilatus : Quem vultisdimittam vobis : Barabbam, an Jesum qui dicitur Christus?

Sciebat enim quod per invidiam tradidissent eum.

Sedente autem illo pro tribunali, misit ad eum uxor ejus, dicens : Nihil tibi et justo illi : multa enim passa sum hodie per visum propter eum. "

ic post inventam veritatem quaerit innocentis absolutionem, sed humano timore detentus, quaerit hoc facere de bona eorum voluntate. Et dicuntur hic quatuor: primo enim Evangelista facilem absolutionem allegat nactus temporis opportunam consuetudinem : secundo, ejus qui cum Domino captus erat, sceleris immanitatem : tertio, proponit quaestionem: quarto, allegat causam, quare quaesivit liberationem.

Dicit igitur : " Per diem autem solemnem " Paschae,quo liberati fuerant ab aegyptiaca captivitate, " consueverat praeses, " captans amorem populi, ne diutius eum sustinerent, " populo " petenti " dimittere unum vinctum, " in memoriam antiquae liberationis de aegypto : " quem voluissent, " ut daretur honor populo. Isa. lviii, 6 : Dimitte eos qui conf rati sunt liberos, et omne onus dirumpe.

" Habebat autem tunc vinctum in signem, "

Hoc est, vulgatum in malitia : vel secundum alios insignem, id est, nobilem. " Qui dicebatur Barabbas. " Marc. xv, 7, qui propter seditionem et homicidium, quod commiserat in civitate, positus erat in carcerem. Et captavit Pilatus illum nominare: quia probabile erat multos esse potentes, quos ille offenderat, ut illi peterent Jesum dimitti, et persuaderent populo, quod ideo peterent secum : de quo dicitur, Exod. XXII, 18: Maleficos non patieris vivere.

" Congregatis autem illis, dixit Pilatus. "

Congregati autem tunc ad serviendum Domino in die festo. Psal. CI, 23 : In conveniendo populos in unum, et reges ut serviant Domino.

" Quem de duobus vultis vobis dimitti ? Barabbam " latronem, " an Jesum qui dicitur Christus ? " A. populo unctus vocabatur, et rex irrosorie : sed a Sanctis secundum veritatem. Joan. XI, 27 : Ego credidi quia, tu es Christus, Filius Dei vivi, qui in hunc mundum venisti. Jerem. XXI, 8: Ecce ego do coram vobis viam vitae, et viam mortis. Deuter. xxx, 15 : Considera quod hodie proposuerim in conspectu tuo vitam et bonum, et econtrario mortem et malum.

" Sciebat enim, quod per invidiam tradidissent eum, "

Et hac de causa quaesivit eum liberare. Genes. xxxvii, 33 : Fera pessima comedit filium meum, bestia devoravit Joseph, hoc est, invidia. Sapient. ii, 24 : Invidia diaboli mors introivit in orbem errarum,

" Sedente autem illo pro tribunali. "

Ecce excusatio facta per revelationem diaboli, qui per uxorem quaesivit subvertere fortitudinem Christi, sicut dejecit Samsonem per Dalilam . ''Incipiebat enim jam aestimare Christum Dominum esse, et se perditurum potestatem per ejus crucifixionem : et immisit terribilia visa uxori, si crucifigeretur Dominus. Est autem tribunal sedes judicum, sicut solium est sedes regis, et cathedra sedes doctorum.

" Misit ad eum uxor ejus dicens, " inspirata per diabolum : " Nihil tibi et justo illi. " Hic est enim justus, de quo, Proverb. XII, 24 : Qui negligit damnum propter amicum, justus est.

" Multa enim passa sum hodie " terribilia, " per visum propter eum. " Haec autem justitiae Christi indicia immisit diabolus vera visa, non ex volun tate : quia sicut dicitur, Joan. VIII, 44 : Mendax est, et pater ejus : sed magis volebat uni parcere et omnes perdere. Eccli. XXXIV, 6 : Sicut parturientis, cor tuum phantasias patitur. Nisi ab Altissimo fuerit emissa visitatio, etc.

" Principes autem sacerdotum et seniores persuaserunt populis ut peterent Barabbam, Jesum vero perderent.

Respondens autem praeses ait illis : Quem vultis vobis de duobus dimitti? At illi dixerunt: Barabbam.

Dicit illis Pilatus : Quid igitur faciam de Jesu, qui dicitur Christus?

Dicunt omnes : Crucifigatur. Ait illis praeses: Quid enim mali fecit? At illi magis clamabant, dicentes: Crucifigatur. "

Hic incipit pars illa, quae est petitio condemnationis Christi per tumultum iniquae voluntatis, qui condemnari non poterat propter accusationem alicujus iniquitatis.

Dicit ergo : " Principes sacerdotum, " quos non excusat impotentia, " et seniores, " quos non excusat ignorantia, " persuaserunt populis ut peterent Barabbam, " homicidam et latronem et seditiosum, " Jesum vero perderent, " hoc est, perdi postularent. Jerem. viii, 3 : Eligent magis mortem quam vitam, omnes qui residui fuerint de cognatione hac pessima. Proverb. XVII, 15 : Qui justificat impium, et qui condemnat justum, abominabilis est uterque apud Deum.

" Respondens autem praeses ait illis, "

Refricando quaestionem : " Quem vultis vobis de duobus dimitti ? " Quasi dicat : In electione vestra pono. Eccli. xv, 17 : Apposuit tibi aquam et ignem, ad quod volueris, porrige manum tuam.

" At illi dixerunt: Barabbam. " Act. III, 14 et 15: Petistis virum homicidam dari vobis : auctorem vero vitae interfecistis.

" Dicit illis Pilatus, "

Adhuc instans pro liberatione : " Quid ergo faciam de Jesu, qui dicitur Christus ? Quasi dicat : Rex vester est: magnum dedecus facitis. Luc. i, 32 : Dabit illi Dominus Deus sedem David patris ejus, et regnabit in domo Jacob in aeternum.

" Dicunt omnes. "

Josue, IX, 1 et 2 : Congregati sunt cuncti pariter qui erant trans Jordanem, ut pugnarent contra Josue et Israel uno animo, eademque sententia.

" Crucifigatur. " Joan. XIX, 15 : Tolle, tolle, crucifige eum.

" Ait illis praeses: Quid enim mali f ecit"Joan. XIX, 4 : Ego nullam invenio in eo causam. Job, XVI, 18 : Haec passus sum absque iniquitate manus meae, cum haberem mundas ad Deum preces.

" At illi magis clamabant, dicentes : Crucifigatur. " Isa. v, 7 : Exspectavi ut faceret judicium, et ecce iniquitas : et judicium, et ecce clamor. Luc. xxiii, 23 : At illi instabant vocibus magnis, postulantes ut crucifigeretur. Et patet, quod a judice absolvendus judicatur: nec causa condemnationis habetur nisi proterva voluntas.

Et haec est pars prima istius partis, in qua per disceptationem populi et judicis Domitius probatur innocens.

" Videns antem Pilatus quia nihil proficeret, sed magis tumultus fieret, accepta aqua, lavit manus coram populo, dicens : Innocens ego sum a sanguine justi hujus : vos videritis.

Et respondens universus populus, dixit : Sanguis ejus super nos, et super filios nostros.

Tunc dimisit illis Barabbam : Jesum autem flagellatum tradidit eis ut crucifigeretur. "

In secunda autem parte se innocentem a sententia ostendit, et causam voluntati eorum et favori condescendens, Christum crucifigendum tradit. Et ideo hic tria dicuntur, scilicet falsa innocentia judicis, a Judaeis electio ut sibi impona- tur reatus sanguinis, et traditio facta per judicem ad crucifigendum Dominum.

De primo dicit : " Videns autem Pilatus quia nihil proficeret, " instando pro liberatione. Proverb. I, 16: Pedes illorum ad malum currunt, et festinant ut effundant sanguinem, scilicet, innoxium. Psal. xiii, 3 : Veloces pedes eorum ad effundendum sanguinem,

" Sed magis tumultus fieret, " etiam in periculum judicis et Reipublicae subversionem. Isa.III, 5: Tumultuabitur puer contra senem, et ignobilis contra nobilem suscitabitur. " Accepta aqua, lavit manus suas. " Ista ablutio non justificat, cum tradat eum voluntati populi, quem liberare debuerat. Proverb. XXIV, 11 : Erue eos qui ducuntur ad mortem, et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses. Job, XIX, 17 : Conterebam molas iniqui, et de dentibus illius auferebam praedam. " Coram populo. " Non coram Deo. Supra, xxiii, 28 : Aforis paretis hominibus justi, intus autem pleni estis hypocrisi, et iniquitate. Non enim profuit, quod innocentem absolvendum judicavit, et postea crucifigendum tradidit, nisi in testimonium suae condemnationis.

" Dicens, " ut quos signo sedare non poterat, verbo sedaret.

" Innocens ego sum a sanguine justi hujus. "

Eccle. vii, 16 : Justus perit in justitia sua, et impius multo tempore vivit in malitia sua. Isa. lvii, 1 : Justus perit, et non est qui recogitet in corde suo.

" Vos videritis, " ex quibus allegationibus eum condemnetis : quia in eo non est causa ex allegatione. Sed nonne, Joan, xix, 7, dicunt : Nos legem habemus, et secundum legem debet mori, quia Filium Dei se fecit ? ergo sufficiens erat allegatio. Ad hoc dicendum, quod Pilatus videns eum infirmum stare coram se, reputavit hoc frivolum.

" Et respondens universus populus, dixit, "

Quia inducti per Pontifioes concordes erant in malum. Genes. VI, 12 : Omnis caro corruperat viam suam.

" Sanguis ejus super nos, "

Hoc est, reatus sanguinis, " et super filios nostros, " per successionem. Exod. xx, 5 : Ego sum Deus zelotes, visitans iniquitatem patrum in filios, in tertiam, et quartam generationem. Et iste reatus opprimit eos hodie, quod dati sunt in reprobum sensum. Dictum tamen optimum licet perverse intellexerunt: super quem enim sanguis Jesu non est, non sanctificatur : et super cujus filios non est, non mundatur ab originali generatio illa. Ad Hebr. IX, 14 : Sanguis Christi emundabit conscientiam nostram ab operibus mortis, ad serviendum Deo viventi.

" Tunc dimisit illis Barabbam, "

Justificans impium pro dilectione suae potestatis, " Jesum autem " injuste " flagellatum tradidit eis. " Condemnans Justum : et ideo ex duabus causis Deo abominabilis. Daniel. xiii, 53, dicente Domino: Innocentem et justum non interficies. Sapient. VI, 5 : Cum essetis ministri regni illius, non recte judicastis, nec custodistis legem justitiae

" Ut crucifigeretur, cum horrore poe nalis mortis confusionem copulans, ut ostentui habeatur. Ad Hebr. VI, (3 : Crucifigentes Filium Dei, et ostentui habentes Joan. XIX, 1, apertius dicitur : Tunc apprehendit Pilatus Jesum, et, scilicet in conspectu Judaeorum, flagellavit eum. Psal. XXXVII, 18 : Ego in flagella paratus sum, et dolor meus in conspectu meo semper. Et ideo merito dicitur eis illud Jeremiae, 11, 13 : Duo mala fecit populus meus : ille dereliquerunt fontem aquae vivae, et foderunt sibi cisternas,cisternas dissipatas, quae continere non valent aquas. Et, III Reg. xx, 42 : Quia dimisisti virum dignum morte, erit anima tua pro anima ejus.

" Tunc milites praesidis, suscipientes Jesum in praetorium, congregaverunt ad eum universam cohortem.

Et exuentes eum, chlamydem coccineam circumdederunt ei:

Et plectentes coronam de spinis, posuerunt super caput ejus, et arundinem in dextera ejus. Et genu flexo ante eum, illudebant ei, dicentes : Ave, rex Judaeorum.

Et exspuentes in eum, acceperunt arundinem, et percutiebant caput ejus. "

Hic agitur de Domini crucifixione. Et dicuntur duo: illusio videlicet praeambula, et crucifixio : et haec patent in littera.

Illusio autem componitur ex tribus : derisione, vilificatione, et ex afflictione.

Derisio autem describitur ex ministris ejus, et loco, et spectaculo, et instrumentis sive modis.

De ministris dicit : " Tunc milites, " quia ministri erant sceleris : contra illud, quod dicitur eis, Luc. iii, 14 : Neminem concutiatis, neque calumniam faciatis : et contenti estote stipendiis vestris. Job, xxv, 3 : Numquid est numerus militum ejus ? et super quem non surget lumen illius? Nihil autem horum isti fecerunt, sed erant ministri diaboli.

" Suscipientes jesum in praetorium. " Ecce locus incongruus derisioni, eo quod debuit esse locus justitiae. Amos, VI, 3 : Separati estis in diem malum, et appropinquatis solio iniquitatis.

" Congregaverunt ad eum universam cohortem. " Ecce spectaculum universale fecerunt de Filio Dei, ut ab omnibus derideretur. Psal. XXI, 8 : Omnes videntesme, deriserunt me, Jerem, xx, 7 : Factus sum in derisum, scilicet omni populo meo.

" Et exuentes eum, "

Propriis vestibus. Cantic. v, 7 : Tulerunt pallium meum mihi custodes murorum,

" Chlamydem coccineam circumdederunt ei. " Tria erant insignia regalia, chlamys coccinea, corona, et sceptrum : et per hae tria deridetur: quia confessus fuit illam accusationem coram judice, quod diceret se esse regem Judaeorum: et illi intulerunt, quod in hoc contradiceret Caesari : et hoc tangit hic in modo derisionis. Et quod chlamys fuerit de insignibus regalibus habetur, 1 Machab. XIV, 43 et 14, ubi Demetrius rex concessit Simoni uti chlamyde coccinea. Erat autem purpura, qua reges induebantur. Herodes autem derisit eum indutum veste alba . Proverb. XXXI, 22 et seq. : Byssus et purpura indumentum ejus, etc.

" Et plectentes coronam de spinis, "

Hoc est, de juncis spinatis et aculeatis, quae plexaefuerant ad modum capillorum foeminae, et aculei conversi ad interius circuli, ut caput compungerent.

" Posuerunt super caput ejus. " Cantic. III, 11 : Egredeminiet videte, filiae Sion, regem Salomonem in diademate quo coronavit eum mater sua, scilicet synagoga.

" Et arundinem in dextera ejus, " loco sceptri regalis, in signum quod vacuum et inane fuerit regnum ejus et instabile. Supra. XI, 7 : Quid existis in desertum videre ? arundinem vento agitatam ? Unde, Isa. XXXVI, 6, regnum aegypti dicitur baculus arundineus, cui si innixus fuerit homo, confringetur, et perforabit manum illius 2.

" Et genuflexo ante illum, illudebant ei. "

Tangit modum honoris regalis tractum in derisum. Eccli. XIX, 23 : Est qui nequiter humiliat se, et interiora ejus plena sunt dolo,

" Ave, rex Judaeorum. "

Isa. XXIX, 13 : Appropinquat populus iste ore suo, et labiis suis glorificat me : cor autem ejus longe est a me.

" Et exspuentes in eum. "

Ecce vilificatio, quam etiam supra passus est a suis. Isa. lvii, 3 et 4 : Filii auguratricis, semen adulteri et fornicariae, super (quem lusistis, super quem ejecistis linguam ? Job, xxx, 10 : Faciem meam conspuere non verentur,

" Acceperunt arundinem. " Erat autem arundo magna, quae samhucus vocatur : " et percutiebant caput ejus. " Ecce illusio afflictionis. Michaeae, v, 1 : In virga percutient maxillam judicis Israel. Job, XVI, 11 : Exprobrantes percusserunt maxillam meam : satiati sunt paenis meis.

" Et postquam illuserunt ei, exuerunt eum chlamyde, et induerunt eum vestimentis ejus, et duxerunt eum ut crucifigerent.

Exeuntes antem, invenerunt hominem Cyrenaeum, nomine Simonem : hunc angariaverunt ut tolleret crucem ejus. "

Tangitur hic crucifixio cum suis cir- cumstantiis praecedentibus, concomitantibus et sequentibus eam : et secundum istud dividitur.

Dicit autem duo praeambula, reinduitionem, et eductionem, in qua notatur crucis portatio.

De reinduitione dicit sic : " Et postquam illuserunt ei, " quod ipse, Supra, xx, 19, praedixerat : Tradent eum gentibus ad illudendum, et flagellandum, et crucifigendum. " Exuerunt eum chlamyde. " iusserunt deponere signa regalia, cum tamen ipse esset, de quo dicitur, ad Philip. ii, 9 et seq. : Donavit illi nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur coelestium, terres trium, et infernorum, ei omnis lingua confiteatur quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris.

" Et induerunt eum vestimentis suis, " in signum assumptae paupertatis et infirmitatis. II ad Corinth. viii, 9 : Scitis gratiam Domini nostri Jesu Christi, quoniam propter vos egenus factus est, cum esset dives : ut illius inopia vos divites essetis. Job, XVI, 16 : Saccum consui su. per cutem meam. Psal. XXIX, 12 : Conscidisti saccum meum, et circumdedisti me laetitia.

" Et duxerunt eum, " hoc est, traxerunt eum, sed obedientem. Unde hanc ductionem vocat portationem, Jerem. XI, 19 : Ego quasi agnus mansuetus, qui portatur ad victimam.

" Ut crucifigeretur. " Job, VII, 15 : Elegit suspendium anima mea, et mortem ossa mea.

" Exeuntes autem. "

Hic tangit communicationem crucis Christi in via eductionis factam gentili, antequam communicaretur lsraeli, in signum redemptionis gentilium.

Dicit igitur, quod " invenerunt, " divina ordinatione procurante hoc in praesagium futurorum, " hominem " natura, licet moribus esset silvestris. Psal. CXXXI, 6 : Invenimus eam in campis silvae.

" Cyrenaeum " de Cyrene, quae est in Lybia, ubi gentilitas habitabat. " Nomine Simonem, " propter futuram obedientiam mandatorum.

" Hunc angariaverunt. " Angaria est servitus violenter exacta, et in propria persona exhibita : perangaria autem est servitus violenta in rebus personae impensa, et non impropria persona : et significat eos, qui invite Christi crucem propter carnis contradictionem suscipiunt, et tamen portant. Ad Galat. v, 24 : Qui situi Christi, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis suis. " Ut tolleret crucem ejus. " Supra, XI, 29 : Tollite jugum meum super vos, etc. Ad Roman. xv, 1 : Debemus nos firmiores imbecillitates infirmorum sustinere, et non nobis placere. Christus enim sicut dicitur, Joan, XIX, 17, primo exivit bajulans sibi crucem. Deinde infirmatus lassitudine illusionum et verberum, quae tota nocte et parte diei sustinuerat, volens nobis verae infirmitatis ostendere indicia, destitutus infirmitate, supportante indiguit: et ad hanc compassionem gentilis subservivit. Et dicitur, Marc. xv, 21, quod iste Simon fuit pater Alexandri et Rufi : qui rustici noti erant ab omnibus, et post Resurrectionem fidem suscipientes.

" Et venerunt in locum qui dicitur Golgotha, quod est Calvariae locus.

Et dederunt ei vinum bibere cum felle mistum. Et cum gustasset, noluit bibere.

Postquam autem crucifixerant eum, diviserunt vestimenta ejus, sortem mittentes, ut adimpleretur, quod dictum est per Prophetam dicentem : Diviserunt sibi vestimenta mea, et super vestem meam miserunt sortem.

Et sedentes servabant eum.

Et imposuerunt super caput ejus causam iqsius scriptam : Hic est Jesus, rex Judaeorum.

Tunc crucifixi sunt cum. eo duo latrones : unus a dextris, et unus a sinistris. "

Haec sunt crucifixionem concomitantia : horror loci, potus amaritudinis, exspoliatio et suspensio nudae veritatis, circumvallatio violentae crudelitatis, superscriptio reatus, et turpium associatio, quos idem locus optimo Domino sociavit.

Dicit igitur : " Et venerunt in locum " supplicii, " qui dicitur Golgotha, " quod Evangelista interpretatur, " quod est Calvariae locus, " Non a Calvaria Adae, quem ibi. quidam sepultum mentiuntur, cum Adam in Josue, XIV, 15, juxta Hebron sepultus esse legatur : sed quia ibi calvariae jacebant latronum et damnatorum per justitiam publicam. Et hoc fuit, ut ipse horror loci, morti poenam cumularet. Ad. Hebr. xlii, 12 et 13 : Jesus, ut sanctificaret per suum sanguinem populum, extra portam passus est. Exeamus igitur ad eum extra castra, improperium ejus portantes.

" Et dederunt ei "

Debilitato et lassato verberibus ettractibus sitienti, " vinum bibere cum felle mistum, " ut impleretur quod dictum est, Deuter. XXXII, 32 : Uva eorum uva fellis, et botri amarissimi. Et attende, quod his potatus est suspendendus, et in cruce suspensus. Suspendendus hic, Habacuc, II, 15 : Vae qui potum dat amico suo immitem fel ! Dicit autem, Marc. xv, 23, quod dederunt ei. vinum myrrhatum . Et dicendum, quod myrrhatum, et felle mistum fuit : vel propter amaritudinem dicitur hic felle mistum. Prima responsio convenientior est. Psal. lxviii, 22 : Dederunt in escam meam fel, et in siti mea potaverunt me aceto. Quidam etiam dicunt, quod potaverunt cum, ut citius moreretur : et hoc falsum est, quia non conpatiebantur ei: et non est naturale, ut homo citius moriatur propter potum, nisi cum febre moriatur : sed ideo voluit hoc Christus fieri, ut dilueret delectationem vetiti, quam gustavit Adam. Thren. III, 19 : Recordare paupertatis et transgressionis meae, absynthii, et fellis.

" Et cum gustasset, "

Ad fauces et linguam, " noluit bibere, " gluttiendo : unde Marc. xv, 23, dicitur, quod non accepit : quia quamvis accepit ad gustandum, non tamen accepit ad gliittiendum.

" Postquam autem crucifixerunt eum. "

In ipsa crucifixione, " diviserunt sibi " quatuor " vestimenta ejus: " quilibet tollens unum vestimentum : sicut dicitur, Joan. XIX, 23, 24, sortem mittentes de quinto vestimento, quod erat tunica inconsutulis : unde, Joan. XIX, 24 : Non scindamus eam, sed sortiamur de illa cujus sit . Proverb. XVI , 19 : Melius est humiliari cum mitibus, quam dividere spolia cum superbis. Isa. IX, 3 : Sicut exsultant victores capta praeda, quando dividunt spolia. Job, XXIV , 6 et 7 : Agrum non suum demetunt : et vineam ejus, quem vi oppresserint, vindemiant. Nudos dimittunt homines, indumenta tollentes.

" Ut adimpleretur quod dictum est per Prophetam dicentem : Diviserunt sibi vestimenta mea " quatuor, " et super vestem meam, " quintam tunicam inconsu- tilem, " miserunt sortem " Job, XIX, 9 : Spoliavit me gloria mea.

" Et sedentes. "

Quiescentes crudeliter in poenis ejus, " seruabant eum, " ne turbis abeuntibus a discipulis deponeretur. Job, XIX, 12 et 13 : Obsederunt in gyro tabernaculum meum. Fratres meos longe fecit a me, et noti mei quasi alieni recesserunt a me.

" Et posuerunt super caput ejus, "

In tabula affixa cruci contra caput, " causam ipsius scriptam, " quam confessus est coram Pilato, quia aliud probare non poterant.

" Hic est Jesus, Rex Judaeorum. "

Unde, Joan. XIX, 21 : Noli scribere, Rex Judaeorum : sed quia ipse dixit: Rex sum Judaeorum. Rex tamen est, quia titulus crucis eum Regem fecit. Jerem. xxiii, 5 : Regnabit rex, et sapiens erit. Et potest esse quod quia praedicavit novum regnum, judex credidit quod hoc esset mundanum : et quod se regem vellet facere in illo.

" Tunc, "

In ipsa crucifixione, " crucifixi sunt cum eo, " ut major esset sui detestatio, quasi fuisset socius latronum, " duo latrones, " propter duo genera latronum spiritualium, Adam, qui surripere voluit divinitatem secundum omnem scientiam, et qui in actuali peccato surripere vult Deo honorem imperii, quia non vult subdi praecipienti Deo. " Unus a dextris, " qui. paenituisse dicitur, " et alter a sinistris, " qui remansit in pertinacia. Marc. xv, 28 : Et impleta est Scriptura quae dicit : Ei cum iniquis reputatus est, Isa. LIII, 12 : Cum sceleratis re-putatus est. Habacuc, III, 2, secundum translationem Septuaginta: In medio duum animalium innotescens, hoc est, duorum bestialiter viventium. Et significat spiritum salutis in medio carnis et mundi crucifixum.

" Praetereuntes autem blasphemabant eum, moventes capita sua,

Et dicentes : Vah qui destruis templum Dei, et in triduo illud raeedificas salva temetipsum : si Filius Dei es, descende de cruce.

Similiter et principes sacerdotum illudentes cum Scribis et senioribus, dicebant:

Alios salvos fecit, seipsum non potest salvum facere : si rex Israel est, descendat nunc de cruce, et credimus ei.

Confidit in Deo : liberet nunc, si vult eum: dixit enim: Quia Filius Dei sum. "

Hic tangit sequentiacrucifixionem. Et horum quaedam sunt facientia ad honorationem infirmitatis : quaedam autem ad demonstrandam potestatem majestatis, ibi, v. 45 : " A sexta autem hora, etc. "

Prima harum partium dividitur secundum differentiam eorum qui Domino illuserunt: et isti sunt plebeii, et principes, et latrones.

De plebeiis dicit : " Praetereuntes autem blasphemabant eum, " hoc est, maledicebant ei. Speciem enim pro genere ponit : vel quia se dixit Deum, irrisio majestatis (quae in infirmitatem conversa esse videbatur) blasphemia vocatur. Matth. XII, 31 et 32 : Spiritus blasphemia non remittetur... neque in hoc saeculo, neque in futuro,

" Moventes capita sua. " Psal, CVIII, 25 :

Factus sum opprobrium illis: viderunt me, et moverunt capita sua, IV Reg. XIX, 21, et Isa. xxxvii, 22 : Despexit te, et subsannavit te virgo filia Sion: post te caput movit filia Jerusalem. (Motus autem capitis atrocitatem significat cordis).

" Et dicentes, "

Irrisorie :

" Vah qui destruis templum. Dei, et in triduo illud reaedificas. "

Dictum est duorum falsorum testium in praecedenti capitulo positum, quod modo sine scitu ipsorum impleri incepit: quia modo templum solverant.

" Si Filius Dei es, " Sapient. ii, 13, 16 : Filium Dei se nominat, et gloriatur Patrem se habere Deum.

" Descende de cruce. " Jerem. XIV. 9 : Quare futurus es velut vir vagus, ut fortis qui non potest salvare, etc. Habacuc, III, 4 et 5 : Ibi abscondita est fortitudo ejus : ante faciem ejus ibil mors.

" Similiter et principes sacerdotum illudentes. "

I Esdrae, IX, 2 : Manus principum et magistratuum erat in transgressione hac prima,

" Cum Scribis. " Isa, XXXIII, 18 : Ubi est litteratus, ubi legis verba ponderans ? Psal. lxx, 15 et 16 : Quoniam non cognovi litteraturam, introibo in potentias Domini.

" Et senioribus. " Job, XXXII, 9 : Non sunt longaevi sapientes, nec senes intelligunt judicium.

" Dicebant: Alios salvos fecit. " Ironice dicunt. Luc. IV, 23 : Utique di-oetis mihi hanc similitudinem : Medice, cura teipsum.

" Seipsum non potest salvum facere. " Contra hoc dicitur, Isa. lix, 1 : Ecce non est abbreviata manus Domini, ut salvare nequeat.

" Si rex Israel est, " sicut dicit jactando. Isa. ix, 7 : Super solium David, et super regnum ejus sedebit, ut confirmet illud et corroboret amodo et usque in sempiternum.

" Descendat nunc de cruce, " liberaris se a passione: contra quod est consilium Patris de coelo. Eccli. vii, 28 : Non credas te odibili in toto corde tuo Proverb. I , 10 : Fili mi, ne acquiescas eis.''

" Et credimus ei. " Mentiuntur. Sed dicerent sibi sicut supra, XII, 24, in Beelzebub principe daemoniorum hoc fieri.

" Confidit in Deo. "

Daniel. xiii, 35 : Erat enim cor ejus fiduciam habens in Domino.

" Liberet nunc, si vult eum. " Eccli. II, 11 et 12 : Respicite, filii, nationes hominum : et scitote quia nullus speravit in Domino, et confusus est. Quis enim permansit in mandatis ejus, et derelictus est ?

" Dixit enim : Quia Filius Dei sum. " Propterea persequebantur eum Judaei: non solum quia hoc fecit in die Sabbati, sed quia dixit se Filium Dei, aequalem se faciens Deo

" Idipsum autem et latrones qui crucifixi erant cum eo, improperabant ei. "

Tertia est pars. Jerem, xv, 10 : Omnes maledicunt mihi. Et, Jerem. xx, 7 : Omnes subsannant me. Sed contrarium videtur dici, Luc. xxiii, 40 et 41, ubi dicitur, quod unus latronum arguit alium dicens : Neque tu times Deum, quod in eademdamnatione es : et nos quidem juste, nam digna factis recipimus : hic vero nihil mali gessit. Respondens autem Augustinus dicit, quod plurale ponitur pro singulari, sicut usitato nomine dicimus, scilicet, rustici derident nos, quamvis non rideat nisi unus. Melius dicitur, quod primo ambo improperabant: et postea dexter videns signa, compunctus est, et socium in perversitate perdurantem arguit,

" A sexta autem hora tenebrae factae sunt super universam terram usque ad horam nonam, "

Hic incipit agere de demonstratione divinae virtutis Christi patientis, quae usque huc abscondita fuit in passione assumptae infirmitatis. Argumenta autem ostensionis sumit a sex differentiis, sicut et principium mundi in senario est perfectum. Sumit enim a destitutione ornatus coelestis: et a calamitate assumpti hominis, qui etiam clamavit se derelictum propter protoplasti peccatum : sumit etiam a mysticis argumentis aperte revelatis : et sumit a mundi elementis revelationem : sumit etiam a mortuis sanctis : et sumit a confessione facta a vivis. Primum ostendit patientis autoritatem, secundum passibilis naturae veritatem, tertium figurarum impletionem, quartum Passionis virtutem, quintum sanctam ex Passione redemptionem, sextum futuram ex passione fidei dilatationem.

Circa primum dicit tria, scilicet, quid, factum, quamdiu, et quantum secundum latitudinem terrarum.

Quid, quia " tenebrae factae sunt. " Quamdiu? quia " a sexta hora usque ad nonam, " quod est per tres horas, quamdiu eclipsis naturalis non durat. Q uantum dilatatae per terras ? quia " per universam terram: " aut Judaeorum, ut dicit Ori- genes : aut etiam simpliciter, sicut videtur Dionysius dicere, qui dicit se hanc eclypsim cum sancto Apollophane vidisse apud Heliopolim civitatem aegypti: et dicit quod facta fuit, cum luna jam deesset : et hoc est, cum esset quinta decima, quando nulla potest esse naturalis eclypsis, quia illa non fit nisi in conjunctione luminarium : unde et multa dicit fuisse in illa eclypsi : quod videlicet luna tantum in tribus horis movebatur, quantum in triginta diebus moveri debuit: et quod per eamdem portionem circuli ad solem accessit et recessit: et quod obscuritas solis a parte Orientis incepit, et ex parte Occidentis incepit reilluminari : quorum quodlibet magis fuit impossibile secundum astrorum cursum quam ipsa eclypsis : et quod haec omnia indicabant pati Jesum, qui est omnium causa : et hoc dicit Dionysius in duabus Epistolis, quarum unam scripsit Polycarpo, et alteram Apollophani . Dicit igitur :

" A sexta autem hora. "

Etvidetur esse contrarietas: quia, Marc. xv, 25, dicitur: Erat autem hora tertia, et crucifixerunt eum. Et dicendum secundum Augustinum, quod in tertia condemnatus est. Et ut notetur cruci fixus magis linguis Judaeorum clamantium: Crucifige, crucifige, quam manibus gentilium, ideo dicit tunc in hora tertia crucifixum. Potest etiam dici, quod Marcus tangit inceptionem crucifixionis, et haec fuit sententia, et eductio, et hujusmodi. Matthaeus autem ponit ipsam horam suspensionis.

" Tenebrae factae sunt, " per lunam se soli supponentem, ut dicit Dionysius, et non per retractionem luminis, ut quidam mentiuntur. Amos, viii, 9 : Occidet sol in meridie, et obtenebresoere faciam terram in die luminis . Job, v, 14 : Per diemincurrent tenebras, et quasi in nocte sic palpabunt in meridie. Joel, II, 10: Sol et luna obtenebrati sunt, ei stellae retraxerunt splendorem suum. Justum profecto luit, ut cum incorruptibile lumen, quod illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum, patiebatur eclypsim, etiam exterius lumen occumberet, ne interioris luminis defectum adspiceret.

" Super universam terram. " Origenes dicit, quod. sicut, Exod. x, 22 et 23, aegyptiis fuerunt tenebrae, et sanctis lux in eadem terra, ita nunc Judaeis conversis in aegyptios erant tenebrae, et aliis hominibus lux. Dionysius autem dicit quod tenebrae extendebantur usque in Phrygiam ad palles Iliacas, ubi fuit Troja. Sapient. XVII, 19 et 20 : Omnis enim orbis terrarum limpido illuminabatur lumine... Solis autem illis super posita erat gravis nox, imago tenebrarum quae superventura illis erat.

" Usque ad horam nonam, " durantibus tenebris : quando etiam lumen gratiae in Adam occubuit. Genes. III, 8 et 9, dum deambularet Dominus in paradiso ad auram post meridiem clamavit, et dixit : Adam, ubi es ? Et in eadem hora postea clamavit in cruce obtenebrata utraque interiori luce.