Scholium.

Nullibi clarius quam hic da hac difficultate pertractat Doctor, quam in scripto Oxoniensi omnino praeterivit. Admittit porro in divinis dari ens singulare absolutum per se existens, et subsistens in natura intellectuali ; negat tamen dici vel appellari posse personam absolutam. Tenet itaque hic dari in Deo existentiam et subsistentiam absolutam, de quo agitant recentiores ad 1. part. S. Thomae, q. 28. Videndus Scotus Quodl. 4. art. 2. in fine, et Quodl. 5. art. 3. ad 3.

Respondeo quod non est ponenda persona absoluta in divinis. Circa hoc tantum sunt duae difficultates: Prima est ex ratione subsistentiae, c.6.quia secundum Augustinum 7. de Trinitate: Substantia Patris sive essentia non est quo Pater est Pater, sed quo Pater est. Sed omni entitati formali correspondet aliquod ens, vel aliquis quis: igitur entitati formali essentiae divinae correspondet aliquis quis ; et sicut illa entitas for-

malis est de se haec, ita ille quis est de se hic. Sed omnis quis de se hic in natura intellectuali videtur esse persona ; igitur, etc.

Secunda difficultas est ex parte actionis essentialis, nam per rationem naturalem concludit aliquod effectivum primum esse, cujus est agere actiones essentiales, et per rationem naturalem scitur quod istae actiones essentiales conveniunt alicui habenti naturam intellectualem; igitur per rationem naturalem scitur quod conveniunt alicui supposito in natura intellectuali, quia non potest sciri quod aliqua actio insit alicui naturae, nisi insit naturae alicujus suppositi, quia per rationem naturalem scitur quod actio non est naturae nisi in supposito ; sed non scitur actionem illam esse suppositi relativi, quia tunc per rationem naturalem cognosceretur suppositum relativum esse in divinis, et ita plures personas ; ergo oportet quod cognoscat illam aclionem esse suppositi absoluti ; vel igitur omnis intellectus naturalis, etiam in statu innocentiae, esset falsus ; vel oportet suppositum absolutum ponere in divinis, cujus sit agere actiones essentiales.

Sciendum hic primo ad solutionem istarum difficultatum, quod persona non est tantum substantia, sed est incommunicabilis duplici incommunicabilitate, ut praedictum est. Nam uno modo aliquid dicitur communicabile, utforma. Alio modo est aliquid communicabile, ut idem alicui, sicut universale dicitur communicabile per praedicationem eis, quibus est idem. Sive autem uno modo, sive alio sit communicabile, non est persona ; et ideo nec anima, quae est communicabilis primo modo, nec universale aliquod est persona. Persona ergo est incommunicabilis duplici incommunicabilitate, et illa quae opponitur communicationi praedicabilis,et communicationi formae, impossibile est autem essentiam divinam esse incommunicabilem. Et sicut essentia divina est necessario communicabilis, ita ens, sive ille aliquis correspondens adaequale illi entitati formali, necessario est communicabilis ; ideo nec essentia divina nec aliquis illa entitate formali adaequate est persona.

Per hoc ad primam difficultatem respondetur, quod illi entitati formali aliquis correspondens est hic, et hic subsistens in natura intellectuali, non tamen est persona, quia est communicabilis.

Et si dicas, quod est per se ens in natura intellectuali igitur, est suppositum Dico, si intelligas in antecedente quod sit ens per se incommunicabiliter, falsum est ; si autem intelligatur quod sit per se ens correspondens entitati formali essentiae divinae, verum est; sed tunc non sequitur quod sit persona, nisi habeat rationem incommunicabilitatis.

Ad secundam difficultatem dicendum, quod non solum suppositum denominatur ab actione, sed etiam forma prius, cum sit per se principium actionis ; si enim illa forma per se esset sine supposito, per se ageret. Verumtamen actio primo est suppositi, sicut ejus quod ultimo denominatur ab actione ; quod enim ultimo ab actione denominatur, est suppositum, vel habens modumsuppositi ; quod dico propter formam separatam, cujus est agere, quasi habentis modum suppositi. Undenihil ultimate denominatur ab actione, nisi habens modum suppositi, vel sit ut suppositum, quia suppositum nulli est ratio essendi ; igitur actio, quae est ejus, non potest per ipsum ulterius aliquid denominare ; non sic est de forma, quae denominavit aliud ; et ideo actio attributa sibi,ulterius per ipsam potest aliquid denominare, ut si anima intelligat, cum ipsa sit forma hominis, homo per ipsam dicetur intelligere.

Nunc ad propositum, concedo quod intellectus per rationem naturalem cognoscit primum efficiens esse, et agere actiones essentiales tam intrinsecas,cujusmodi sunt intelligere etvelle, quam actiones extrinsecas, ut creare et hujusmodi. Et quando dicitur quod iste intellectus naturali ratione dicet hujusmodi actiones esse alicujus suppositi, dico quod falsum est, nam intellectus naturali ratione potest cognoscere hujusmodi actionem esse alicujus habentis esse unum indivisibiliter correspondens adaequate naturae intellectuali primi efficientis, licet non intelligatur illum aliquem esse suppositum.

Exemplum, Paulus in raptu sci-, vit se intelligere, non tamen scivit an ille actus esset alicujus suppositi, vel tantum animae, quia nescivit se esse in corpore, vel extra corpus ; sic intellectus alicujus Philosophi ratione naturali potuit concipere illam actionem essentialem esse alicujus habentis esse per se, licet non intelligat an sit suppositum, vel non suppositum. Unde potest intellectus naturaliter intelligere quod ille actus essentialis esset alicujus singularis habentis esse per se, licet non intelligat eum esse alicujus suppositi, nec absoluti, nec relativi: illa tamen actio non est istius singularis, ut ultimi denominati, sed tantum suppositi Patris, vel Filii, vel Spiritus sancti.

Ad primam rationem principalem dicendum, quod solum in conceptu est diversitas, qua est Pater, et est subsistens, eadem tamen est realitas quae diversimode intelligitur ab intellectu nostro, unde conceptus illius subsistentis non est alius alia realitate, ut realitate absoluta. Et quando dicitur quod esse subsistens non includit relativum, dicendum quod verum est, nec etiam includit absolutum, sed est conceptus ille indifferens, qui est conceptus personae, quae, ut supra dictum est, se habet indifferenter ad absolutum, et respectivum ; unde nec est conceptus ad se, nec ad alterum, ut superius patet, sed est communis utrique, sicut conceptus entis si ponitur unus, non est conceptus substantiae, nec accidentis.

Ad secundum, quando arguitur quod si non esset relatio in essentia divina, esset suppositum absolutum, dicendum quod verum est, sicut ex impossibilibus sequitur impossibile. Sed quando dicitur in minori quod quidquid est in essentia divina, si non esset ibi relatio, est modo in essentia divina, dicendum quod falsum est, quia quidquid esset tunc in essentia divina, esset repugnans modo essentiae divinae. Unde tunc essentiae conveniret quod modo sibi repugnat, et ideo quando sibi tunc conveniret, per impossibile, sibi modo non convenit posita relatione in essentia divin a.

Ad tertium dicendum,sicut superius dictum est de persona, quod Augustinus intelligit quod persona ad se subsistat, et quod dicatur ad se sicut substantia, et quod dicantur secundum Graecos tres substantiae, ex usu loquendi.

Ad quartum est dicendum, quod actio est suppositi, ut ullimate denominati, et ideo actio essentialis convenit Patri, et Filio, et Spiritui sancto, ut ultimate denominatis, est tamen Dei adaequate. Unde si intel-- ligatur quod actio essentialis sit Dei primo, id est, adaequate, verum est; si autem intelligatur quod sit Dei primo, ut ultimate denominati, non est verum, nam risibile primo inest homini, id est,adaequate, non tamen sicut ultimate denominato ; sed sic est in proposito.

Ad confirmationem dicendum, quod differentia est inter actionem essentialem et notionalem, non quidem per suppositum absolutum et respectivum,quiaactio essentialis est asupposito absoluto,etactio notionalis a supposito relativo, sed differunt quantum ad principium elicitivum, quia principium elicitivum actionis essentialis est mere absolutum et essentiale ; principium vero actionis notionalis, licet sit absolutum, non tamen nisi ut determinetur aliquo modo per proprietatem relativam, in supposito conveniente actioni, ut dictum est supra.