Scholium.

Sententia D. Thomae asserentis non dari in Deo ideas possibilium, materiae, generis, accidentis inseparabilis, aut individui, refutatur. Primo, quia non est in Deo haec differentia, quam ponit practici et speculativi, quia repraesentat naturaliter et eodem modo possibile et existens, quia ante voluntatis actum ideae sunt in Deo, de quo Doctor in Oxon. I. dist. 3. quaest. 4. et dist. 35. et dist. 39. num. 7. Secundo refutatur, materiam non esse ens secundum se, quia sic non esset ens in alio, et compositum esset ex aliquo et nihilo. De hoc lale Doctor contra D. Thomam et alios in Oxon. 2. dist. 12. quaest, I. ubi probat materiam esse veram entitatem positivam, et quaest. 2. docet quod existere possit sine forma. Refutatur etiam quod ait, materiam non cognosci a Deo, nisi per compositum, et reliqua omnia, quae asserit D. Thomas dicto articulo de genere accidente, et quod non habuit ideas, efficaciter et clare refutantur.

In quaestione prima sunt duo modi dicendi : Unus est Thomae in prima parte Summae quaest. 13. art. 3. ubi ponit sic, quod cum idea secundum positionem Platonis, ponatur principium generationis et cognitionis rei, ut patet per Philosophum 7. Metaph. text. 53. ad utrumque se habet idea, prout ponitur in mente divina ; et secundum quod est principium factionis rei, exemplar dici potest, et pertinet ad cognitionem practicam ; secundum autem quod est principium cognitionis propriae, dicitur ratio, et sic pertinet ad scientiam speculativam, et sic se habet ad omnia, quae cognoscuntur a Deo, etiamsi nullo tempore fiant, et ad omnia quae a Deo cognoscuntur secundum propriam rationem, secundum quod cognoscuntur ab ipso per modum speculationis ; secundum vero quod est exemplar, non se habet ad omnia quae cognoscuntur a Deo, scilicet ad omnia illa quae a Deo fiunt, secundum aliquod tempus ; unde sic non est omnium, ut patet in solutione argumentorum illius quaestionis, imo excluduntur multa, respectu quorum non est idea. Primo enim excluditur respectu eorum, quae nec sunt, nec fuerunt, nec erunt, quia idea isto modo est principium practicae cognitionis ; respectu autem eorum quae non cadunt sub aliqua differentia entis vel temporis, Deus non habet practicam cognitionem.

Secundo, non est respectu materiae, quia non habet esse per se, nec secundum se est cognoscibilis, ideo non habet nisi ideam compositi. Tertio, non est respectu generum, quia genera non habent ideas proprias alias ab ideis suarum specierum, prout idea significat exemplar, quia genus nunquam fit nisi in aliqua specie. Quarto, idea, isto modo dicta, non est respectu accidentium, quae inseparabiliter concomitantur subjectum, quia haec simul fiunt cum subjecto ; accidentia autem quae superveniunt subjecto, specialem ideam habent ; artifex enim per formam domus non facit omnia accidentia, quae superveniunt domui jam factae, ut picturae, vel aliquid hujusmodi, hoc enim facit per aliquam aliam formam. Quinto, idea ut est exemplar, non est respectu individui per se ; non enim habet aliam ideam ab idea speciei : tum quia singularia in divi -duantur per materiam, cujus non est per se idea ; tum quia intentio naturae consistit in speciebus, nec particularia producit, nisi ut in eis salventur species 2. de Anima , sed providentia divina non solum se extendit ad species, sed ad singularia.

Contra, quidquid sit de idea, ut est speculativa, (de qua dicetur in quaestione sequenti) de idea ut est practica, non sunt vera, quae sic opinans dicit ; utrum autem scientia Dei sit practica vel speculativa, non curo modo. . Sed contra hoc arguo, quod distinguit ideam practicam a speculativa per possibile fiendum, et non fiendum , non videtur enim quod haec distinctio sit bona, quia illa quae uniformiter, et eodem modo respiciuntur ab ideis, non distinguunt ideam practicam et speculativam ; sed possibile fiendum et non fiendum uniformiter respiciuntur ab ideis ante actum voluntatis ; cum igitur ideae sint in intellectu ante quemcumque actum voluntatis, sequitur quod praedicta non distinguant ideas. Probatio minoris, si enim idea ante actum voluntatis respiceret differenter possibilia, unum ut fiendum, et aliud ut non fiendum, igitur si intellectus ejus sic ostenderet voluntati, aut voluntas non posset nolle illud fieri, et sic non esset libera ; vel si posset nolle illud fieri, posset esse non recta, quia faceret contra rectam rationem dictantem hoc esse fiendum ; igitur penes possibile futurum et non futurum non accipitur distinctio practica et non practica.

Item secundo sic: Practicum et speculativum non differunt accidentaliter, quia si sumatur eorum distinctio penes objecta, essentialis est ; si etiam ex parte finium, essentialis est, quia non distinguuntur penes quoscumque .fines, penes fines ex natura rei, et non penes fines praestitutos ab operante, quia tunc si artifex praestitit eret suo habitui finem non operandi, non haberet artem ; sed fiendum et non fiendum non sunt aliquae determinationes essentiales in objectis, aut in finibus practici et speculativi, quia solum per voluntatem acceptantem vel non acceptantem habent esse in objectis, unde non sunt differentiae essentiales ipsius possibilis ; igitur possibile fiendum et non fiendum non possunt esse ratio distinctionis ideae practicae in Deo, et speculativae, ideo si ponerem practicam ideam in Deo, eam ponerem respectu cujuslibet possibilis, et credo quod respectu eorumdem sint in Deo practicae et speculativae ; et per hoc patet quod primum quod excludit ab idea practica, scilicet possibile non fiendum, non vere excluditur.

Contra alia membra, contra hoc quod dicit de materia, quod non habet ideam, quia non habet esse per se, nec est per se cognoscibilis. Contra primum, materia secundum se est ens ; igitur per se factibilis ; igitur per se habet ideam. Probatio antecedentis primi, quia quod non est ens secundum se, non est ens in alio, quia ens, quod est in alio, prius est ens in se quam intelligatur esse in alio, quod enim nihil est in se, nihil est in alio. Sed materia est ens per se alio, ut in composito, aliter non esset pars compositi, et sic compositum componeretur ex nihilo et aliquo, si materia nihil sit in composito, quia componitur ex materia.

Hoc nunc videtur contra ipsum breviter dicendum, in secundo autem libro diffusius dicetur.

Secundo, contra hoc quod dicit de cognoscibilitate materiae, arguitur: Intellectus qui non potest ex nobiliori intelligere ignobilius, nec universaliter ex uno aliud per collationem, si perfecte cognoscit omnia, cognoscit ea secundum eorum proprias naturas, ut in se sunt, alias enim intellectus talis esset collativus in cognoscendo ; sed Deus sic intelligit omnia ; igitur cognoscit materiam ut in se, non per analogiam, et per comparationem ad formam ; igitur materia secundum naturam, qua in se est, est cognoscibilis, et non tantum per naturam formae ; igitur sic habebit ideam.

Unde dictum Philosophi habet veritatem de intellectu nostro, et de materia per comparationem ad intellectum nostrum ; nos enim sicut non concipimus entia perfectissima, nisi per effectus, et per habitudinem ad efficiens, ita nec etiam diminuta, nisi per entia perfectiora et per sensibilia ; et ideo materiam non cognoscimus, nisi per habitudinem ad formam, quia transmutatur ab una forma ad aliam, et hoc propter imperfectionem intellectus nostri in via, qui non intelligit nisi per sensibilia, et ex hoc non sequitur quod materia secundum se non est cognoscibilis. Et mirum est quod aliqui intelligentes ex hoc concludant quod materia secundum se non est cognoscibilis, quia non est cognoscibilis a nobis, nisi per analogiam ad formam, quia nec substantia est cognoscibilis a nobis, nisi per habitudinem ad accidentia; non enim cognoscimus substantias nisi per accidentia, ut quilibet potest experiri in se ; igitur eadem ratione posset concludi quod substantia non sit secundum se cognoscibilis, nisi in habitudine ad accidentia. Unde et perfectionis esset in intellectu nostro, si posset cognoscere materiam, sicut perfectionis est in sensu quod potest cognoscere minimum sensi bile, quia secundum Philosophum in libro de Sensu et Sensato, si sensibile divideretur in infinitum, posset sensus crescere in infinitum.

Contra tertium quod dicit de genere, arguo sic : Quod enim dicit quod genus non potest fieri per se, concedo, sed quod propter hoc non habeat ideam, non video, quia artifex producens totum, et quamlibet partem ejus per se in toto, non solum cognoscit totum per se, sed distincte cognoscit quidquid est in toto, ut per se pars ejus, aliter produceret aliquid per se, quod non cognosceret distincte. Sed Deus non solum producit lolum, sed est artifex producens quamlibet partem in toto distincte ; igitur quamlibet illatum distincte cognoscit secundum propriam ideam cujuslibet, et non solum per rationem totius ; quamvis igitur natura generis nunquam fiat, nisi in aliqua specie, ipsius tamen erit idea per se.

Et posset haec ratio confirmari per dicta ejus in eadem quaest, articulo praecedenti, ubi volens probare pluralitatem idearum in Deo, dicit quod Tatio totius haberi non potest, nisi habeantur propriae rationes eorum, ex quibus totum constituitur, sicut aedificator speciem domus concipere non posset, nisi apud ipsum esset ratio cujuslibet partis; ejus ; igitur cum primus artifex verius cognoscat aliquid totum producendum ab eo ut naturam specificam, quam aedificator aliquis cognoscat domum, oportet quod ipse habeat proprias rationes partium speciei, scilicet generis et differentiae.

item, contra quartum, quod dicit de accidentibus inseparabilibus, quod non habent distinctas ideas a toto, quod consequuntur, arguo sic : Si nihil est in effectu, nisi quod causatur ab aliqua causa agente per cognitionem, nihil est in effectu quocumque, nisi quod causatur ab aliquo cognoscente. Sed quidquid causatur ab eo, causatur in effectu ; igitur nihil est in effectu, sive pars, sive accidens inseparabile, quin distincte cognoscatur a Deo, et per consequens per distinctam ideam ; unde non est simile de artifice creato et increato, quia artifex creatus non producit omnia, quae sunt in suo effectu, nec habet cognitionem omnium, quae sunt in effectu, nec quae consequuntur ad effectum. Sicut artifex producens arcam, inquantum hujusmodi, non cognoscit propter hoc, quod supernatat, quia natura lignorum, quam sequitur supernatare, non producitur ab eo, nec inquantum hujusmodi cognoscit eam, et ideo non cognoscit accidens suum inseparabile, scilicet supernatare ; sed si nihil esset in arca, nisi quod producitur ab artifice, et hoc per cognitionem, si artifex non praecognosceret arcam supernatare, non supernatarel. Nunc autem in rebus a Deo factis, omnia in eis sunt a Deo producta, et hoc per cognitionem, et nihil ab alia causa, nisi habeat causalitatem ab ipso ; unde oportet omnium, quae sunt in effectu, sive sint accidentia separabilia, sive inseparabilia, quod distinctas habeant ideas.

Contra quintum, quod dicit de individuo, quod non habet ideam propriam ; tum quia individuatur per materiam ; tum quia intentio naturae non terminat ad individuum. Contra primum, materia est pars quidditatis speciei, et non solum forma, ut patet per Philosophum, 1. Metaphysicor. et ipse exponens Philosophum ibidem hoc dicit ; igitur sicut individuum addit materiam, ita addit formam, quia sicut addit aliquam conditionem materiae, ita addit aliquam conditionem formae, et per consequens sicut individuatur per materiam, ita individuatur per formam. Unde materia secundum Philosophum, 7. Metaph. -est ita indifferens sicut forma, ut corpus sicut anima ; si igitur repugnat individuo ratione materiae habere ideam, repugnabit sibi ratione -formae habere ideam. Unde quod -dicit materiam non habere ideam, credo fundamentum simpliciter iesse falsum, sicut supra ostensum -est.

Contra secuudum, quando enim dicit quod individuum non est de intentione naturae, et tamen providentia divina est primo circa indiuidua, . videtur esse contradictio, quia natura non est agens propter finem, nisi quatenus dirigitur a cognoscente finem ; igitur natura agens propter finem non intendit finem, nisi ut directa in finem a cognoscente et providente ; igitur si natura producit individuum inquantum dirigitur a Deo, et Dei providentia, et non solum sistit in speciebus, sed principaliter est circa individua, oportet ut intentio naturae non solum sistat in natura speciei, ,sed etiam per se in individuo.

Item, individua sunt maxime substantiae, quia sunt primae substantiae. Unde de illis non est dubitatio quin quodlibet eorum dicaf unitatem realem et entitatem ; substantia autem secunda non dicitur maxime substantia; et ideo dubium est si est unitas realis, et per consequens si entitas specifica sit realis ; cum igitur natura maxime intendat illud, quod est maximae entitatis et perfectionis, mirum videtur quod natura solum intendat de specie, et non de individuo.