Scholium.

Docet, voluntatem in divinis idenlificari essentiae, differre tamen realiter secundum quid, seu formaliter, vel ex natura rei ante omnem negotiationem intellectus. Vide eum supra in hoc opere dist. 33. quaest. 2. et in Oxon. dist. 7. quaest. 2. et dist. 8. quaest. 4. Probat haec variis rationibus et auctoritatibus sanctorum Patrum.

Ad secundam quaestionem, dico quod voluntas in Deo est sua essentia realiter, perfecte et identice, quod probatur per rationem : Quidquid est compossibile intrinsece ipsi infinito, ipsum est infinitum realiter et perfecte, quia si non detur oppositum, ergo est aliud realiter ab ipso infinito ; ergo facit compositionem cum infinito ; igitur non est infinitum. Sed essentia divina est formaliter infinita, et voluntas est in essentia divina compossibilis sibi intrinsece ; igitur voluntas in Deo est sua essentia ; et etiam cum voluntas sit formaliter infinita, ut probatum est, sequitur ex parte utriusque quod sint idem realiter perfecte.

Aliter etiam probatur auctoritate Augustini 15. de Trinit. cap. 5. Non sicut in creatura sapientia et scientia sunt duae qualitates, ita in Deo ;sed quae justitia ipsa est, et bonitas. Sed nunquam praedicatio in abstracto est vera, nisi sit primo modo per se, ut in creaturis, vel nisi sit vera praedicatione per identitatem, ut in divinis. Sed ibi in proposito non est praedicatio per se primo modo, et hoc probatur, quia quando essentia alicujus accipitur in abstracto, accipitur praecise secundum rationem quidditativam ; sic autem non praedicatur de aliquo, nisi de illo, cui est essentialiter idem ; patet igitur quod justitia et bonitas et hujusmodi attributa in Deo sunt realiter idem et perfecte, et etiam quodlibet illorum cum essentia.

Sed hic est dubium de distinctione istarum perfectionum essentialium in Deo, quomodo distinguantur ?

Et circa hoc sunt opiniones praedictae, contra quas arguitur, ut prius argutum est. Addo autem nunc etiam unam rationem, quod distinguantur non solum ratione, quia voluntas, sive quaecumque alia perfectio essentialis in Deo, ut dicit perfectionem simpliciter, praescindit omnem relationem rationis ; ergo ut dicit perfectionem simpliciter, non distinguitur sola ratione.

Si igitur ut sic non distinguitur aliqua distinctione ex natura rei, sequitur quod voluntas, ut dicit perfectionem simpliciter, non distinguitur ab essentia, sive ab alia perfectione re, nec ratione, et per consequens quantum ad illud quod per se important, erunt synonyma, quod intendunt illi de alia opinione fugere; et est ideo contra Sanctos, quia Sancti concludunt unum ex alio ordinate, ut Augustinus arguit 8. de Trinit. cap. 1. et 2, quod una. persona non est major alia, quia nulla alia est verior, ubi non esset consequentia, si nec re, nec ratione sic differrent magnitudo et veritas in Deo. Frustra etiam Magistri moderni laborant circa ordinem perfectionum essentialium in Deo, concludendo unam ex alia, si inter illas nulla esset distinctio rei, nec rationis. Major probatur, quoniam nulla relatio rationis est formaliter infinita ; igitur nulla talis potest includi formaliter in infinito, nec in aliqua perfectione simpliciter, aliter totum non esset infinitum, nec per consequens perfectio simpliciter ; igitur voluntas, ut est perfectio simpliciter, praescindit omnem relationem rationis.

Respondeo igitur, quantum ad istum articulum, quod cum vera identitate, qua una perfectio essentialis est eadem essentiae, et quaelibet alteri, stat tamen aliqua distinctio ex parte rei secundum quid ; sola enim distinctio rationis non sufficit ad salvandum opposita convenire eis praeter omnem operationem intellectus: conceditur enim quod Pater dicit intellectu sive memoria, et non voluntate, et quod spirat voluntate, et non intellectu, et multa talia ; ideo distinguuntur secundum quid tantum a parte rei. Sed quid intelligis per secundum quid ? Respondeo quod quantum ad illas tres conditiones distinctionis positas dist. 33. scilicet non esse tale potentialiter, nec virtualiter, nec confuse, est ibi vera distinctio inter hujusmodi perfectiones essentiales, sicut alicubi invenitur distinctio, quia ita vere in Deo est intellectus, sicut si tantum esset ibi intellectus, et similiter voluntas, et aliae perfectiones simpliciter, et per consequens non sunt ibi potentialiter, nec virtualiter, nec confuse. Sed illae tres conditiones non sufficiunt ad distinctionem, quia non ponunt non identitatem, et non identitas complet rationem distinctionis. Perfectiones autem simpliciter in Deo habent non identitatem secundum quid, quae est non identitas formalis ; distinctio ergo secundum quid ex natura rei, est non identitas formalis aliquorum. Et intelligo per non identitatem formalem aliquorum, quando unum non est de formali ratione alterius, ita quod si definiretur, non pertineret ad definitionem ejus ; igitur per non identitatem formalem intelligo non identitatem quidditativam non pertinentem ad definitionem alterius, si definiretur.

Hoc confirmatur per hoc, quod Doctores antiqui non concesserunt in divinis praedicationem formalem unius perfectionis de alia in abstracto , sed praedicationem per identitatem ; igitur voluerunt quod aliqua in divinis sunt eadem, non tamen formaliter.

Quod autem hujusmodi perfectiones non sint idem formaliter in Deo sola ratione distinctae, probatur per tres rationes, et per plures auctoritates. Prima ratio est haec : Infinitas dicit modum intrinsecum ejus, cujus est, entitatis, sicut per oppositum finitum dicit modum determinatum quidditatis cui convenit. Modus autem entitatis, et quidditatis infinitae non destruit rationem quidditatis, sed salvat et perficit ; igitur infinitum non destruit quidditativam rationem alicujus, sed salvat ; igitur infinitas adveniens voluntati non destruit propriam rationem voluntatis ; igitur de ratione voluntatis infinitae formaliter non est intellectus, nec essentia ; non igitur sunt eadem formaliter.

Secundo, arguo sic, primo praemittendo duas distinctiones. Prima, quod duae sunt differentiae in intellectu : una intelligendo objectum formale quod est intra, sive extra sibi correspondeat una res vel duae, tanquam terminans extra, sicut patet ; albedo in re extra accipitur ab una re, et tamen aliud est objectum formale in intellectu de conceptu coloris differentiae suae, non obstante quod una res simplex extra correspondet utrique. Et similiter unius rei possunt esse duo modi Logicales diversi, vel duo modi Grammalicales ; Logicales, ut homo, humanitas ; Grammaticales, ut homo, hominis, ita quod una est distinctio objectorum formaliter conceptorum, et alia est distinctio ex differentia modorum concipiendi.

Ex his arguo : Beatus videbit eum inluitive, et etiam voluntatem Dei intuitiva ; aut igitur videt hic duo, ita quod habet non idem objectum formale, et tunc habetur propositum, quia qui intelligit, inmitive videt rem sicut est, et non fabricat ibi aliquid per intellectum negotiantem ; igitur sunt objecta formalia distincta, aut tantum habet idem objectum sub diversis modis concipiendi, et tum non est ibi major distinctio inter essentiam et voluntatem, quam si intelligat hoc quod est voluntas et voluntatis ; vel non major quam sapientia et sapientis ; et tunc posset beatificari aequaliter sicut in essentia, et non esset major distinctio esse naturae et attributi, qua attributi in recto, et in genitivo, vel attributi in concreto et in abstracto ; nec potest beatificari in aliquo includente respectum rationis, cum nullum tale sit perfectionis.

Tertia ratio : In eadem persona sunt plures proprietates relativae distinctae, non sola ratione. Et quamvis unus Doctor ponat quod sola ratione distinguantur, non tamen verum est, ut prius ostensum est ; unde alius Doctor concedit quod non sola ratione distinguuntur, sed distinguuntur relativo ; sed tunc definitio duarum proprietatum secundum rem relativam stat cum simplicitate divina, et una non transit in aliam per identitatem, seu utraque in tertium, ut in essentiam, per quam sunt eadem realiter ; igitur multo magis distinctio duarum proprietatum essentialium, quarum una transit in aliam propter earum infinitatem, et Murumque in tertium, ut in essentiam, stabit cum simplicitate divina ; ergo stabit non identitas formalis voluntatis ad essentiam, in quam per identitatem transit.

Hoc etiam confirmatur auctoritatibus Sanctorum, nam Augustinus 15. de Trinit. cap. 5. dicit quod ista omnia, quae dicunt perfectionem, non nisi in Deo aequalia dicenda sunt. Sed nihil idem sibi formaliter est aequale, aequalitas enim secundum Hilarium, requirit non identitatem aliquam ; sed tamen si non sint eadem formaliter, possunt dici aequalia, licet non sint distincta realiter ; unde non requirit aequalitas disttinctionem realem, quia secundum Augustinum, potentiae animae, quae mutuo capiunt se in actibus suis, sunt aequales, non tamen distinctae realiter.

Item, Augustinus contra Maximin. lib. 2. cap. 9. arguit quod quia cum simplicitate Dei stat pluralitas attributorum, ideo stat pluralitas personarum, quae ratio non valet, si attributa sola ratione distinguerentur, quia non sequitur : stat cum simplicitate distinctio rationis ; ergo distinctio realis stabit ; sed e converso distinctio realis ; ergo distinctio rationis.

Sed dices quod ista auctoritas non concludit pro dicta opinione, quia sicut non sequitur : si distinctio secundum rationem stat cum simplicitate, igitur distinctio realis stabit ; ita non sequitur,distinctio secundum quid stat cum simplicitate, igitur distinctio realis ; nunc autem dicta opinio ponit distinctionem attributorum esse secundum quid tantum.

Respondeo, quod ratio Augustini bene tenet in proposito, quia quorum principia formalia possunt esse non eadem realiter, unde ad distinctionem realem principiatorum Sufficit non sola distinctio rationis principiorum, sed sufficit sola distinctio ex natura rei, quae non est per operationem intellectus. Sed distinctio realis principiatorum non sequitur ex sola distinctione rationis principiorum, sequitur tamen ex distinctione formali principiorum, quae distinctio non est per operationem intellectus.

Item, Damascenus, cap. 4. et 8. Hilarius 12. de Trinit. in fine.

Item, Anselmus Monolog. cap. 15. Necesse est ut quidquid est melius ipsum quam non ipsum, ponitur in Deo. Nulla autem relatio rationis, nec etiam aliquid includens relationem rationis est melius ipsum quam non ipsum, ut probatum est prius ; igitur tale quodlibet quod est melius ipsum quam non ipsum, est absolutum, ut ad se dictum praecedens relationem rationis ; sic autem distinguitur aliquo modo a Deitate. Aliter Anselmus probans hoc esse ponendum in Deo, quia melius est ipsum quam non ipsum, non argueret quod hoc est ponendum in Deo, nisi quod Deus est Deus, et quia est melius esse Deum, quam non Deum, et frustra laboraret in toto illo capitulo.